ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی

Transcript

1 96 مجله دانشكده دندانپزشكي مشهد / سال / 936 دوره / 9 شماره 9 ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی رحیم یوسفی*# فائزه پیری** * دانشیار روانشناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان تبریز ایران ** کارشناس ارشد روانشناسی دانشگاه آزاد اسالمی خوی خوی ایران تاریخ ارائه مقاله : 55/5/32 تاریخ پذیرش : 55//6 Psychometric Properties of Dental Anxiety Inventory Rahim Yousefi*#, Faezeh Piri** * Associate Professor, Dept of psychology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran ** M.A in Psychology, Dept of Psychology Islamic Azad University of Khoy, khoy, Iran Received: 3 August 206 ; Accepted: 25 January 207 Introduction: Dental anxiety is defined as psychological reaction to stress caused by dental interventions. This type of anxiety is common among patients, assessment of which could be beneficial in psychiatric treatments. This study aimed to evaluate the psychometric properties of dental anxiety inventory (DAI). Material & Methods: In total, 300 students from Islamic Azad University of Khoy, Khoy, Iran with a history of dental treatment were selected by random sampling. Participants filled the DAI after obtaining written informed consents. Data analysis was performed in SPSS and LISREL. Results: The results of exploratory factor analysis revealed one factor. In addition, the exploration for DAI in Iranian population was confirmed through confirmatory factor analysis. Moreover, internal consistency of this inventory was demonstrated at Cronbach s alpha (α=0.94) and split-half (r=0.95). Conclusion: According to the results of this study, DAI contains sufficient psychometric properties for Iranian population and could be used by professionals to evaluate dental anxiety. Key words: Anxiety, dental, psychometry. Corresponding Author: yousefi@azaruniv.ac.ir J Mash Dent Sch 207; 4(): چکیده مقدمه: اضطراب دندانپزشکی به معنای واکنش روانشناختی بیمار نسبت به استرس ناشی از مداخالت دندانپزشکی است. این نوع اضطراب رایج است و سنجش و ارزیابی آن در جریان درمانهای روانپزشکی بسیار سودمند میباشد. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگیهای روان- سنجی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی بود. مواد و روشها: به این منظور تعداد 300 نفر از افرادی که سابقه مراجعه به دندانپزشک داشتند از بین دانشجویان دانشگاه آزاد خوی به روش تصادفی انتخاب شدند. پس از کسب رضایت نامه آگاهانه جهت شرکت در پژوهش پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی توسط این افراد تکمیل شد. دادههای بهدست آمده با استفاده از نرمافزار SPSS و LISREL تحلیل شدند. یافتهها: نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشانگر استخراج یک عامل عمده بود همچنین ساختار اکتشاف شده برای پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی در جمعیت ایرانی از طریق تحلیل عاملی تائیدی تائید شد. همچنین همسانی درونی این پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ )0/49=α( و دونیمه کردن )0/49=r( ارزیابی شد که از میزان باالیی برخوردار بود. نتیجهگیری: پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی از ویژگیهای روانسنجی الزم جهت استفاده در جمعیت ایرانی برخوردار است و میتواند توسط متخصصان برای ارزیابی اضطراب دندانپزشکی مورد استفاده قرار گیرد. کلمات کلیدی: اضطراب دندانپزشکی روانسنجی. مجله دانشکده دندانپزشکی مشهد / سال 634 دوره / 96 شماره 4-87 : مولف مسؤول نشانی: تبریز کیلومتر 53 جاده آذرشهر دانشگاه شهید مدنی آذربایجان دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی تلفن: yousefi@azaruniv.ac.ir

2 ویژگيهای روانسنجي پرسشنامه اضطراب دندانپزشكي )رحیم یوسفي و همكار( 07 مقدمه اضطراب عبارت است از احساس تهدید خیالی و تصوری از یک پدیده ناشناخته و اضطراب احساس ناخوشایند ناآشنا بهعبارتدیگر و مبهم ناشی از این است ( و 2 ) که فرد انتظار وقوع یک رویداد نامطلوب را دارد. اگرچه اضطراب یک حالت هیجانی است که به افراد بهنجار جهت سازگاری و دفاع از خطرات گوناگون کمک پاسخهای این واکنشهای تفریطی خودشان در مقابل میکند اختالالت اضطرابی در انطباقی نقص ایجاد کرده و موجب ناسازگارانه به شکل افراطی یا واکنشهای )3( میشود. اضطراب دندانپزشکی بهعنوان واکنش روانشناختی ترس نسبت به مداخالت دندانپزشکی تعریف میشود زیرا فرد گمان میکند این مداخالت آسیبرسان و )4( خطرناک است. است و حدود تا 6 ترس از درمانهای دندانپزشکی رایج درصد از جمعیت عادی از )( اضطراب دندانپزشکی رنج میبرند. اضطراب دندانپزشکی در بین موقعیتهای اضطرابزای شایع رتبه )( پنجم را دارد. اضطراب شروع زودرسی دندانپزشکی دارد و میانگین سن شروع آن 2 سالگی است. آغاز این اضطراب از دوران کودکی و اوج آن در اوایل بزرگسالی است و با افزایش سن کاهش میزان اضطراب مییابد. دندانپزشکی در سنین جوانتر -2 سال و 2-3 سال شایعتر و در گروه سنی تا 6 سال از همه گروههای )( سنی کمتر است. مطالعات مقطعی زیادی نشان دادهاند که شیوع اضطراب دندانپزشکی با افزایش سن کاهش مییابد )3( میکنند. و زنان بیش از مردان این اضطراب را تجربه مطالعه بر روی دانشجوی ۰3 رشتههای مختلف نشاندهنده شیوع اضطراب دندانپزشکی شدید به درصد 6۲2 میزان دانشجو بوده است. در پسران و درصد 24 اضطراب دندانپزشکی حاد در دختران شدیدترین شکل اضطراب دندانپزشکی است و در سنین ۱ تا 3۳ سال 4 برابر بیشتر از سن 6۰ سال است و بر سالمت حفره دهانی و دندانی تأثیر منفی دارد. در مبتالیان به اضطراب حاد دندانپزشکی ازدسترفته تعداد دندانهای پوسیده و از بین رفتن سالمت حفره دهانی-دندانی نشاندهنده وجود مشکالت ریشهای است که در حدود ۵ درصد موارد دیده دهههای طی )2( میشود. اخیر تمام مداخالت و خدمات دندانپزشکی و حتی مواد اولیه این خدمات از پیشرفتهای وسیع فنی و فن اورانه بهرهمند شدهاند. به عالوه عفونتهای ناشی از مداخالت دندانپزشکی بسیار کاهش یافته است. با این وجود اضطراب مرتبط با برخی از مداخالت دندانپزشکی و بهویژه اضطراب مرتبط با محیطهای دندانپزشکی بسیاری از مراجعین را همچنان آزار میدهد و تنها اقلیتی از بیماران ادعا میکنند که هیچگونه اضطرابی را در موقعیتهای دندانپزشکی تجربه نمیکنند. بدین ترتیب اضطراب دندانپزشکی مختص شرایط و موقعیتهای دندانپزشکی است که علی رغم پیشرفتهای در دندانپزشکی فن اورانه و اصالحات مداوم در درمان همچنان یکی از مشکالت شایع و بدون تغییر باقی مانده )6-۱( است. ترس از درد ارتباط زیادی با ایجاد و گسترش اضطراب دندانپزشکی و اجتناب از درمان دندانپزشکی دارد. دندانپزشکی بیماران خیلی مضطرب پیش از دریافت مداخالت درد ناشی از آن را برآورد حد از بیش میکنند. این بیماران همچنین گرایش دارند که درد تجربه شده را نیز بیش از اندازه مسئله این ( و 3 )2 تخمین بزنند و گزارش کنند. یکی از مشکالت شایع در کودکان و نیز بزرگساالن است که باعث میشود غیر از مواقع اورژانسی به دندانپزشک مراجعه نکنند. )SDA(

3 07 مجله دانشكده دندانپزشكي مشهد / سال / 936 دوره / 9 شماره 9 سببشناسی اضطراب دندانپزشکی شناختهشده نیست. با توجه به اینکه اضطراب دندانپزشکی یک پدیده چندبعدی و پیچیده است تنها یک عامل واحد را نمیتوان در ایجاد آن دخیل دانست. ایجاد و گسترش این اضطراب عوامل ازجمله به میتوان بر تأثیرگذار ویژگیهای شخصیتی ترس از درد حساسیت پذیری نسبت به درد تجربیات دردناک یا کودکان آسیبزای )تجربیات شرطی کننده( دندانپزشکی تأثیر در بهویژه اضطراب اعضاء خانواده یا دوستان و همساالن که ترس را در فرد ایجاد میکنند )یادگیری ۲ الگوبرداری جانشینی( ترس از خون و جراحت سبکهای مقابلهای به )گوش زنگ اجتنابی هیجان محور( و سایر عوامل محیطی و روانشناختی اشاره کرد. به این موارد میتوان تعامالت دندانپزشک و بیمار و صحبتها و تعامالت بیمار با دستیار دندانپزشک ( هب ویژه زمانی که دستیار دندانپزشک توضیحات کافی ارائه نمیدهد( عصبانی است و یا را اضافه کرد که از اهمیت نیز برخوردارند. عالوه بر این بسیاری از بیماران شکایت که میکنند دندانپزشکان باعث ایجاد احساس گناه در آنها شده و آنها را به سبب اینکه مضطرب هستند سرزنش میکنند. تجربه احساسات منفی مانند احساس فقدان کنترل و احساس آسیبپذیر بودن میتواند به این اضطراب دامن بزند. دادن اطالعات کافی به بیمار تعامل مناسب و دادن این اطمینان به بیمار که میتواند در صورت لزوم وضعیت دندانپزشکی را خاتمه دهد میتواند برای کاهش این احساسات منفی مفید ( و ۵ 3 و ( باشد. بنا بر آنچه گفته شد اضطراب دندانپزشکی مانع رابطه دندانپزشک و بیمار شده و به تجربه درمانی آسیب وارد میکند. اجتناب از خدمات دندانپزشکی در میان این )6( بیماران شایع است. افراد با باالترین میزان اضطراب دندانپزشکی باالترین میزان اجتناب از درمان دندانپزشکی را گزارش کردهاند بنابراین به نظر میرسد که سنجش و ارزیابی سطح اضطراب بیماران مراجعهکننده برای خدمات دندانپزشکی بسیار مهم و سودمند باشد. ابزارهای متعددی برای سنجش سطح اضطراب دندانپزشکی ساخته شده است این ابزارها به دندانپزشکان تا میکنند کمک بیماران مبتال به اضطراب را شناسایی کنند شیوع اضطراب دندانپزشکی را در بیمارانشان برآورد کنند مهمتر از همه در مورد اینکه کاهش اضطراب استفاده کنند تصمیمگیری و چه زمانی از مداخلههای )۳( نمایند. اغلب سنجشهای معطوف به اضطراب دندانپزشکی از طریق ابزارهای غیراختصاصی گرفته است لذا ابزارهایی که موردنظر میپردازند و اضطراب عمومی انجام بهطور اولویت دارند و سودمند و کارآمد خواهند بود. اختصاصی به سازه بالینی لحاظ از با توجه به اهمیت این موضوع استفاده از پرسشنامه معتبری که از نظر ساختاری تائید شده باشد ارزش باالیی برای بهویژه درمانگران خواهد داشت. پژوهش حاضر درصدد بررسی ویژگیهای روانسنجی بود ایرانی )۰( پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی تا از این طریق متخصصان این حوزه قرار بگیرد. مواد و روشها در نمونه ابزار کارآمدی در اختیار پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی-همبستگی و از نوع مطالعات روانسنجی بود. جامعه پژوهشی کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوی بودند. از جامعه فوق بر اساس منطق پژوهشهای روانسنجی بهویژه تحلیل عوامل تعداد 3۰۰ نفر به روش نمونهگیری تصادفی که سابقه مراجعه به دندانپزشک را داشتند انتخاب شدند. از این تعداد 62 نفر زن و 3۱ نفر مرد بودند. میانگین و انحراف استاندارد سن برای زنان )2۲6±2۲4۵ سال( و

4 ویژگيهای روانسنجي پرسشنامه اضطراب دندانپزشكي )رحیم یوسفي و همكار( 07 برای مردان 4۲6±23۲2۵( وضعیت لحاظ از بود. سال( تأهل 26 نفر مجرد و 3 نفر متأهل بودند. پس از کسب رضایت آگاهانه شرکتکنندگان برای شرکت در پژوهش از آنها خواسته شد تا پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی را تکمیل نمایند. پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی که توسط استاترد ملبرگ و هوگاستراتن ساخته شده است یک پرسشنامه خود-گزارشی است که از 36 گویه که به شکل اظهارات ترسناک درباره موقعیتهای دندانپزشکی هستند تشکیل شده است. گویهها در یک مقیاس لیکرت پنجدرجهای که شامل کامال غلط )نمره ( تا کامال درست )نمره ( است پاسخ داده میشوند. تکمیل پرسشنامه تا ۰ دقیقه زمان الزم دارد و ندارند. توسط آن ی ه چ کی از گویهها نمرهگذاری معکوس این پرسشنامه پس از کسب اجازه از سازندگان مؤلفان به فارسی ترجمه شد. سپس از یک متخصص زبان انگلیسی خواسته شد تا ترجمه را مورد بررسی و ارزیابی قرار بدهد. پسازاین مرحله پرسشنامه بر روی گروهی از دانشجویان کارشناسی ارشد روان- شناسی اجرا شد و سپس ویرایش نهایی و برای اجرا آماده شد. در خصوص بررسی ویژگیهای روانسنجی مطالعات )۰( سازندگان اصلی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی نشان میداد که همسانی درونی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ در دامنه ۰۲۳6 تا ۰۲۳۱ قرار داشت. نتایج پایایی باز آزمائی پرسشنامه در گروههای مختلف در دامنه ۰۲۱4 تا ۰۲۱۵ به دست آمد. پس از غربالگری دادهها و کنار گذاشتن پرسشنامههای مخدوش دادههای به دست آمده بهوسیله نرمافزارهای یافتهها SPSS و LISREL تحلیل شد شاخصهای توصیفی مربوط به متغیر اضطراب دندانپزشکی به تفکیک زنان و مردان در جدول گزارش شده است. پایائی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی از طریق دو روش بررسی همسانی درونی و همچنین باز آزمائی مورد بررسی قرار گرفت نتایج نشان داد همسانی درونی گویههای پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی به شیوه آلفای کرونباخ برابر با ۰۲۳4=α و از طریق روش دونیمه کردن برابر با ۰۲۳4=r بود که نشانگر همسانی درونی باال و مطلوب پرسشنامه بود. جهت برآورد ضریب پایایی ابزار به روش باز آزمایی ۰ نفر آزمودنی بهصورت داوطلب از بین نمونه تحقیقی انتخاب و پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی را تکمیل کردند و سپس در فاصله یک هفته دوباره با همان ابزار مورد آزمون قرار گرفتند. ضریب باز آزمائی برابر با ۰۲۵=r به دست آمد که نشانگر پایائی مطلوب پرسشنامه بود. گروه زنان جدول : شاخصهای توصیفی متغیر اضطراب دندانپزشکی دامنه 6 6 بیشینه مقدار کمینه مقدار انحراف استاندارد میانگین تعداد 66 6۲۵ 4۱۲ ۰ ۱۲ ۰۲4۳ 3۱

5 07 مجله دانشكده دندانپزشكي مشهد / سال / 936 دوره / 9 شماره 9 بررسی روایی سازه پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی دو مرحله داشت: در مرحله اول از تحلیل عاملی اکتشافی به شیوه تحلیل مؤلفههای اصلی استفاده شد. با اجرای یک تحلیل عاملی اولیه مناسب بودن دادهها برای تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفت. مقدار KMO بررسی میزان کفایت و بسندگی نمونه پژوهش که برای به کار میرود برابر با ۰۲۳4 بود که این مقدار نشان می داد که نمونه حاضر از کفایت و بسندگی مطلوبی برای تحلیل برخوردار است. 2 همچنین آزمون کرویت بارتلت از نیز لحاظ آماری معنیدار بود )4۵۲34 ۰۲۰۰ P( که این مقدار از قابلتحلیل عاملی بودن دادهها پشتیبانی میکرد. در جریان تحلیل عاملی پرسشنامه از روش چرخش 4 واریماکس 3 متعامد استفاده شد. کل نمونه آماری )3۰۰=N( در تحلیل عاملی وارد شدند. در این تحلیل فقط گویههایی مشمول یک عامل شدند که وزن عاملی آنها ۰۲4 یا باالتر بود. درمجموع 6 مؤلفه ارزش ویژه باالتر از یک داشتند ولی با توجه به این که مولفه اول دارای ارزش ویژه برابر با 6۲3 بود و این که تمام سوالهای پرسشنامه روی این مولفه بارگذاری شدند تصمیم گرفته شد تا پرسشنامه یک مولفهای گزارش شود. الزم به ذکر است که سازندگان اصلی پرسشنامه نیز آن را تک مولفهای معرفی کردهاند. مؤلفه این درمجموع درصد از 44۲۱۰ واریانس کل را تبیین میکرد. جدول 2 کل واریانس تبیین به شده میدهد. جدول راهحل تحلیل وسیله مؤلفههای را نشان اصلی 3 مؤلفه استخراجشده گویهها و همچنین بارهای عاملی مربوط به هر یک از گویه ها را نشان از پس میدهد. استخراج یک عامل کلی برای پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی بهمنظور تائید ساختار اکتشاف شده از تحلیل عاملی تائیدی جهت آزمون مدل استفاده شد که نتایج آن در ادامه گزارش میشود. همانطور که جدول 4 نشان میدهد همه ضرایب در محدوده مطلوبی هستند و مقادیر و در سطح ۰۲۰ معنیدار هستند. منظور به t بررسی نیکویی برازش مربوط به آنها باال است مدل با دادههای پژوهش شاخصهای مربوط به برازش مدل ارائه میشوند. جدول دندانپزشکی را نشان میدهد. شاخصهای برازش مدل اضطراب همانطور که مشاهده میشود اگرچه شاخص مجذور کای معنیدار بود ولی با توجه به اینکه این شاخص در مواردی که حجم نمونه باالست معنیدار میشود قابلاغماض هست. در عوض بهجای شاخص مجذور کای به تفسیر شاخص دیگری به نام نسبت مجذور درجه آزادی )X2/df( میپردازند. مجذور کای بر درجه آزادی برابر با مقایسه با مقدار بحرانی کای بر حاصل تقسیم شاخص 2۲2 3 است که در شاخص قابل قبولی است. شاخص ریشه میانگین مربعات خطای برآورد در این مدل برابر با مقایسهای )RMSEA( است. ۰۲۰۵ شاخصهای برازش )CFI( شاخص برازش هنجار شده شاخص برازش هنجار نشده فزاینده )IFI( شاخص نیکویی نسبی )NFI( )NNFI( شاخص برازش )RFI( به ترتیب برابر با ۰۲۳ ۰۲۳4 ۰۲۳3 ۰۲۳ و ۰۲۳2 به دست آمد و با توجه به اینکه مقادیر این شاخصها باالی درنتیجه نشانگر برازش خوب مدل بودند. بود ۰۲۳ 5. Goodness of Fit. Kaiser-Meyer-Olkin Measure 2. Bartlett's Test of Sphericity 3. Orthogonal 4. Varimax

6 ویژگيهای روانسنجي پرسشنامه اضطراب دندانپزشكي )رحیم یوسفي و همكار( 07 عاملها ۵ ۱ ۳ ۰ ۵ ۱ ۳ 2۰ ۵ 2۱ 2۳ 3۰ جدول : 2 کل واریانس تبیین شده بهوسیله راهحل تحلیل مؤلفههای اصلی با چرخش واریماکس مقادیر مؤلفههای استخراجشده ارزشهای ویژه اولیه درصد تراکمی درصد واریانس کل درصد تراکمی درصد واریانس کل 44۲۱۰ 44۲۱۰ 6۲3 44۲۱۰ 44۲۱۰ 6۲3 4۳۲۱ ۲۰ ۲۱۰ 3۲۳4 4۲3 ۲4۱ ۵۲2 3۲۱ ۲4 6۰۲۰3 2۲۳ ۲۰4 62۲۱3 2۲۱۰ ۲۰ 6۲33 2۲۰ ۰۲۳ 6۵۲۵ 2۲42 ۰۲۱۵ 6۳۲۳۵ 2۲2 ۰۲۵۳ ۵2۲۰۵ 2۲۰ ۰۲۵ ۵4۲۰4 ۲۳6 ۰۲۵۰ ۵۲۳۰ ۲۱ ۰۲66 ۵۵۲66 ۲۵6 ۰۲63 ۵۳۲3۰ ۲64 ۰۲۳ ۱۰۲۳3 ۲62 ۰۲۱ ۱2۲44 ۲ ۰۲4 ۱3۲۱6 ۲4 ۰۲ ۱۲24 ۲3۵ ۰۲4۳ ۱6۲۵ ۲33 ۰۲4۱ ۱۵۲۱۰ ۲22 ۰۲44 ۱۱۲۳4 ۲3 ۰۲4 ۳۰۲۰3 ۲۰۱ ۰۲3۳ ۳۲۰۱ ۲۰ ۰۲3۱ ۳2۲ ۲۰2 ۰۲3۵ ۳3۲۰6 ۰۲۳ ۰۲34 ۳3۲۳4 ۰۲۱۵ ۰۲3 ۳4۲۵ ۰۲۱۰ ۰۲2۳ ۳۲ ۰۲۵6 ۰۲2۵ ۳6۲23 ۰۲۵ ۰۲2 ۳6۲۳۰ ۰۲6۵ ۰۲24 ۳۵۲3 ۰۲62 ۰۲22 ۳۱۲4 ۰۲6۰ ۰۲2 ۳۱۲۵ ۰۲۵ ۰۲2۰ ۳۳۲۳ ۰۲4۱ ۰۲۵ ۳۳۲64 ۰۲44 ۰۲6 ۰۰ ۰۲3 ۰۲2

7 07 مجله دانشكده دندانپزشكي مشهد / سال / 936 دوره / 9 شماره 9 شماره 3 2۵ 33 ۰ 2۱ 22 2۳ ۵ 4 3۰ ۰ 26 ۱ 32 3 ۵ ۱ جدول : 3 نتایج تحلیل مؤلفههای اصلی و وزنهای عاملی مربوط به هر گویه گویهها وقتی در راه مطب دندانپزشک به نشستن روی صندلی دندانپزشکی فکر میکنم فورا مضطرب میشوم. در راه رفتن به دندانپزشکی وقتی به سوراخ کردن دندانم فکر میکنم مضطرب میشوم. هنگامیکه دندانپزشک شروع به معاینه دندانهایم میکند مضطرب میشوم. هنگامیکه در اتاق انتظار صدای وسایل دندانپزشک به گوشم میرسد میترسم. وقتی در خانه تجسم میکنم که دندانپزشک به دهانم نگاه خواهد کرد احساس نگرانی میکنم. هنگامیکه در اتاق انتظار نشستهام و به نشستن بر روی صندلی دندانپزشکی فکر میکنم عرق میکنم با یخ میکنم. هنگامیکه در صندلی دندانپزشکی مینشینم و به این موضوع فکر میکنم که چه بر سر دهانم خواهد آمد عرق سردی میکنم و نفسم کند میشود. هنگام رفتن به دندانپزشکی وقتی به صدای دستگاههای دندانپزشکی فکر میکنم دلم میخواهد برگردم. هنگامیکه به قرار مالقات فردا با دندانپزشک فکر میکنم نمیتوانم شب را خوب بخوابم. هنگامیکه در اتاق انتظار نشستهام و به معاینه دندانپزشک فکر میکنم دلم میخواهد به خانه برگردم. وقتی در خانه تجسم میکنم که دندانپزشک میخواهد به من آمپول بیحسی بزند فورا مضطرب میشوم. هنگامیکه دندانپزشک به دهانم نگاه میکند تنفسم تندتر میشود. هنگامیکه در راه رفتن به مطب دندانپزشک ابزارهای دندانپزشکی را تجسم میکنم دستهایم عرق میکنند. هنگامیکه فکر میکنم دندانپزشک از وضع بد دندانهایم ناراحت خواهد شد تپش قلب میگیرم. وقتی به این موضوع فکر میکنم که دندانپزشک خواهد گفت دندانهایم را خوب مسواک نزدهام احساس نگرانی میکنم. هنگامیکه فکر میکنم دندانپزشک در مورد دندانهایم چیزی ناخوشایند خواهد گفت فورا مضطرب میشوم. وقتیکه تصور میکنم دندانپزشک از وضعیت دندانهایم ناراضی خواهد بود لغو کردن قرار مالقات به ذهنم میآید. هنگامیکه در راه رسیدن به دندانپزشکی هستم و در مورد آمپول بیحسی فکر میکنم منصرف میشوم و دلم میخواهد برگردم. هنگامیکه با دندانپزشک درباره درمان دندانم صحبت میکنم احساس نگرانی میکنم. هنگامیکه در اتاق انتظار نشستهام و میفهمم که دندانپزشک قصد دارد تا دندانهایم را جرمگیری کند نمیتوانم روی مجلهای که در دست دارم تمرکز کنم. هنگامیکه به لحظه سوراخ کردن دندانم فکر میکنم دلم میخواهم قرار مالقات را حذف کنم. هنگامیکه در راه دندانپزشکی به این موضوع فکر میکنم که دندانپزشک خواهد گفت از دندانهایم خوب مراقبت نکردهام دلم میخواهد به خانه برگردم. هنگامیکه منتظرم دستیار دندانپزشک مرا به داخل اتاق صدا کند تالش میکنم به چیزهای دیگری فکر کنم. تا هرزمانی که بتوانم دلم میخواهد قرار مالقات با دندانپزشک را به تعویق بیندازم. هنگامیکه میفهمم دندانپزشک قصد دارد تا دندانم را بکشد فورا در اتاق انتظار مضطرب میشوم. وقتیکه میفهمم مجبورم یکی از دندانهایم را بکشم شب قبل از آن نمیتوانم راحت بخوابم. بهمحض اینکه دندانپزشک آمپول بیحسی را میآورد چشمهایم را محکم میبندم. بار عاملی ۰۲۵۳ ۰۲۵۱ ۰۲۵6 ۰۲۵6 ۰۲۵ ۰۲۵4 ۰۲۵3 ۰۲۵2 ۰۲۵2 ۰۲۵2 ۰۲۵2 ۰۲۵ ۰۲۵ ۰۲6۳ ۰۲6۵ ۰۲66 ۰۲66 ۰۲66 ۰۲66 ۰۲64 ۰۲63 ۰۲62 ۰۲62

8 ویژگيهای روانسنجي پرسشنامه اضطراب دندانپزشكي )رحیم یوسفي و همكار( 09 ۰۲6۰ ۰۲۳ ۰۲۱ ۰۲3 ۰۲ ۰۲4۳ هنگامیکه در راه رسیدن به دندانپزشکی هستم و به بوی مطب دندانپزشکی فکر میکنم احساس ناراحتی به من دست میدهد. هنگامیکه در اتاق انتظار نشستهام و به این موضوع فکر میکنم که دندانپزشک خواهد گفت وضع دندانهایم خراب است به دستشویی نیاز پیدا میکنم. در راه دندانپزشکی وقتی به این موضوع فکر میکنم که دندانهایم جرمگرفتهاند نگران میشوم. هنگامیکه دندانپزشک برای نشستن روی صندلی دندانپزشکی دعوتم میکند مضطرب میشوم. وقتیکه در راه دندانپزشکی به این موضوع فکر میکنم که دندانپزشک خواهد گفت دندانهایم را خوب مسواک نزدهام عرق میکنم یا یخ میکنم. فکر میکنم اگر دندانپزشک توضیح ندهد که چهکاری در دهانم انجام خواهد داد دلم میخواهد از اتاق دکتر خارج شوم. هنگامیکه صندلی دندانپزشکی به پشت میخوابد به خودم میگویم که درمان مدت زیادی طول نخواهد کشید. هنگامیکه روی صندلی دراز میکشم فکر میکنم که دوباره هرگز به وضعیت قبلی بازنخواهم گشت. هنگامیکه دندانپزشک آمپول بیحسی را به من تزریق میکند بازوهایم را محکم به صندلی میچسبانم. ۳ ۳ جدول 4 متغیرهای مشاهدهشده )سؤاالت( ۵ ۱ ۳ ۰ ۵ ۱ : ضرایب استانداردشده و مقادیر t و همچنین معنیداری آنها در مدل اندازهگیری اضطراب دندانپزشکی متغیرهای مشاهدهشده )سؤاالت( مقادیر t ضرایب استانداردشده ۳ ۳۲66 ۰۲62 2۰ ۲۰6 ۰۲6۳ 2 ۲43 ۰۲۵ 22 3۲۵ ۰۲۱۰ 23 ۵۲۱4 ۰۲2 24 ۳۲6۵ ۰۲62 2 2۲63 ۰۲۵6 26 ۰۲۵ ۰۲6۱ 2۵ ۵۲6 ۰۲ 2۱ 3۲4 ۰۲۵۳ 2۳ ۳۲44 3۰ ۲۰۳ ۰۲6۳ 3 2۲۳ ۰۲۵4 32 ۳۲64 ۰۲62 33 ۳۲3۵ 34 ۲۳ ۰۲۵۰ 3 ۲2 ۰۲۵۰ ضرایب استانداردشده ۰۲66 ۰۲۵ ۰۲۱ ۰۲6۳ ۰۲۵6 ۰۲ ۰۲6۳ ۰۲۱۰ ۰۲۱ ۰۲۵۳ ۰۲۵۳ ۰۲۵۳ ۰۲۵3 ۰۲۱۰ ۰۲۱ مقادیر t ۰۲33 ۲ ۰۲ 3۲۱4 ۲3 2۲6۰ ۱۲32 ۲6 3۲6۰ 3۲۵6 3۲3۳ 3۲32 3۲44 2۲۰2 3۲6۳ ۰۲۱6 ۲2۳ ۰۲2۱ 36 ۰۲۱6 ۰۲6۱

9 00 مجله دانشكده دندانپزشكي مشهد / سال / 936 دوره / 9 شماره 9 جدول : شاخصهای برازش مدل اضطراب دندانپزشکی RFI IFI NNFI NFI CFI RMSEA X 2 /df X 2 شاخص Df ۰۲۳2 ۰۲۳ ۰۲۳4 ۰۲۳3 ۰۲۳ ۰۲۰۵ 2۲2 3۰۱۲۱۵ مقدار ۳4 بحث اضطراب دندانپزشکی در مرحله اول یکی از دغدغهها و چالشهای دندانپزشکان است. دندانپزشکان مطرح کردهاند که هنگام درمان بیماران اضطرابی از ناراحتی رنج میبرند و اضطراب بیمار باعث ایجاد مشکالت فنی در فرآیند درمان دندانپزشکی میشود بنابراین پژوهش حاضر در راستای معرفی و ارزیابی شاخصهای روانسنجی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی قدم برداشته است. نتایج نشان داد که پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی از پایایی خوب و مطلوبی برخوردار است. در همین راستا یافتههای مربوط به همسانی درونی و باز آزمائی )۰( مطلوب بودند و با نتایج سازندگان اصلی مقیاس همسو بودند. در زمینه روایی سازه پژوهش ابتدا ساختار عاملی پرسشنامه بهوسیله تحلیل عاملی اکتشافی تحلیل شد. پیشفرضهای اساسی تحلیل عاملی شامل محاسبه شاخص KMO و همچنین آزمون کرویت بارتلت به ما اجازه داد که دادههای به دست آمده را در قالب تحلیل عاملی اکتشافی به روش مؤلفههای اصلی و با چرخش متعامد بررسی کنیم. نتایج نشاندهنده استخراج یک مؤلفه بود که همه سؤاالت روی آن بارگذاری شده بودند. بهمنظور دستیابی به یک ساختار مستحکم قبل از تحلیل تصمیم گرفته شد که فقط سواالتی در نسخه نهایی باقی بمانند که دارای بار عاملی باالی ۰۲4 بودند. پس از تحلیل به تمامی سؤاالت دارای بار عاملی باالی )تنها بودند ۰۲ سؤال ۳ دارای بار عاملی ۰۲4۳ بود( که نشانگر همبستگی باالی سؤاالت با عامل استخراج شده بود. درنهایت مدل اکتشافی تک عاملی پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی توانست 44۲۱۰ درصد واریانس تبیین نماید. منظور بررسی بیشتر و عمیقتر ساختار پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی مدل تک عاملی اکتشافی از طریق تحلیل عاملی تائیدی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحلیل نیز نشان داد که ضرایب استاندارد و مقادیر حد مطلوب و قابل قبولی بودند. برازش حاکی از برازش خوب مدل بود. در t شاخصهای نیکویی در مجموع با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده فوق میتوان ادعا کرد که این پرسشنامه ابزاری کارآمد و سودمند است که میتواند به دندانپزشکان و سایر متخصصان در ارزیابی سطح اضطراب پایه بیمار قبل از مداخالت دندانپزشکی کمک نماید. چراکه اضطراب دندانپزشکی باال رابطه بیمار و دندانپزشک را تحت تأثیر قرار میدهد و گاهی باعث تشخیص نادرست و خطاهای ) 2 و ( درمانی میشود. اضطراب دندانپزشکی یک مانع )( بزرگ برای دستیابی به مراقبت دندانی مناسب است. باید در نظر داشت که گاهی اضطراب باال باعث اجتناب از دریافت خدمات ضروری دندانپزشکی میشود و درنتیجه بهداشت دندان و دهان فرد تهدید شده و در معرض خطر قرار میگیرد. شناسایی و ارزیابی و درنتیجه

10 ویژگيهای روانسنجي پرسشنامه اضطراب دندانپزشكي )رحیم یوسفي و همكار( 07 کنترل سطح اضطراب بیماران عالوه بر کاهش میزان احساس درد باعث ایجاد نگرش مثبت بیماران به خدمات دندانپزشکی میشود و به عنوان یک مشوق در راستای نگهداری بهینه بهداشت دندان و دهان و پیگیری دورههای ) 3 و ( درمانی الزم میشود. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش به دندانپزشکان پیشنهاد میشود که بهعنوان یک اقدام سودمند بالینی در مرحله پذیرش اولیه بیماران به سنجش و ارزیابی سطح اضطراب دندانپزشکی آنها بپردازند تا از این رهگذر با مداخله بهموقع و مؤثر در میزان اضطراب ضمن کاهش نگرانی و پیامدهای دردناک بیمار زمینه را برای ارائه خدمات درمانی مناسب در کوتاهترین زمان فراهم بسازند. نتیجهگیری پرسشنامه اضطراب دندانپزشکی استاترد و همکاران ابزاری مناسب و سودمند برای غربالگری ترس و اضطراب پاتولوژیک در بیماران مراجعه کننده به خدمات دندانپزشکی است که میتواند مورد استفاده بالینی و پژوهشی قرار بگیرد. تشکر و قدردانی مؤلفان وظیفه خود میدانند تا از زحمات سرکار خانم الهه طغیانی دانشجوی مقطع دکتری روانشناسی و همچنین دانشجویان دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوی کمال تشکر و امتنان را داشته باشند.. Rezwana BM, Thota L, Dandu MV, Korukonda NV, Sudhakar, Baratam S, Penumetsa VK, et al. Prevalence of dental anxiety and its relation to age and gender in coastal Andhra (Visakhapatnam) population. India. J Nat Sci Biol Med 204; 5(2): Jaakkola S, Rautava P, Alanen M, Aromaa K, Pienihäkkinen H, Räihä T, et al. Dental Fear: One Single Clinical Question for Measurement. Open Dent J 2009; 3: Walsh HR. Dental anxiety: Causes, complications and management approaches. J Minim Interv Dent 2009; 2 (): Jankovi SM, Aleksi D, Bahtijari Z, Jeli A, Kla J, Kova A, et al. Risk factors for severe dental anxiety among medical students. Vojnosanit Pregl 204; 7(): Eli I, Uziel N, Blumensohn R, Baht R. Modulation of dental anxiety. The role of past experiences, psychopathologic traits and individual attchment pattrns. Br Dent J 2004; 96(): Buchanan H. Assessing dental anxiety in children: The Revised Smiley Faces Program. Child Care Health Develop 200; 36(4): Wen Hu, L, Gorenstein C, Fuentes D. Portuguese version of corah dental anxiety scale: Transcultural adaptation and reliability analysis. Depress Anxiety 2007; 24(7): Woodmansey KF. The prevalence of dental anxiety in patients of a university dental clinic. J Am Coll Health 2005; 54(): Woodmansey KF. The prevalence of dental anxiety in patients of a university dental clinic. J Am College Health 2005; 54(): Stouthard ME, Mellenbergh A, Hoogstraten J. Assessment of dental anxiety: A facet approach. Anxiety Stress Coping 993; 6(2): Goettems ML, Ardenghi TM, Romano AR, Demarco FF, Torriani DD. Influence of maternal dental anxiety on oral health related quality of life of preschool children. Qual Life Res 20; 20(6): Yaghooti Khorasani MM, Sistani F. Dental fear and anxiety among students of Rafsanjan University of Medical Sciences. Quarter J Sabzevar Univ Med Sci 204; 2(): (Persian) 3. Sanikop S, Agrawal P, Patil S. Relationship between dental anxiety and pain perception during scaling. J Oral Sci 20; 53(3): منابع