سمیه مسئول: هی نویسند رایانامه: 1395/3/5 پذیرش: 94/6/30 دریافت: 55

Transcript

1 1395 بهار 36 شماره رد تولید لهای عام کل هوری بهر رشد در لکرده تحصی کار نیروی نقش ایران کشاورزی بخش امیرتیموری سمیه کرمان باهنر شهید دانشگاه کشاورزی اقتصاد گروه استادیار چکیده بخش در تولید لهای عام کل هوری بهر رشد و تحصیلکرده کار نیروی بین عل ی هی رابط بررسی پژوهش این هدف گرفته نظر در زمانی دوره و ایران کشور کشاورزی بخش در تحصیلکرده کار نیروی آماری جامعه است. ایران کشاورزی کار نیروی بین هی رابط جوسلیوس جوهانسن- انباشتگی هم روش از استفاده با منظور بدین میباشد شده اب متغیر دو این بین عل ی هی رابط همچنین و ایران کشاورزی بخش در تولید لهای عام کل هوری بهر رشد و تحصیلکرده رابطه یک که داد نشان جوسلیوس جوهانسن- همانباشتگی آزمون نتایج شد. بررسی گرنجر علیت آزمون از هگیری بهر رابطهی وجود گرنجر علیت آزمون پایه بر همچنین دارد. وجود شده یاد متغیرهای بین مثبت بلندمدت مانباشتگی ه برداری خطای تصحیح مدل نتایج شد. تأیید تولید لهای عام کل هوری بهر رشد و تحصیلکرده کار نیروی بین عل ی بخش در تولید لهای عام کل هوری بهر رشد بر معناداری تأثیر تحصیلکرده کار نیروی مدت ه کوتا در که داد نشان نیز بخش پیشرفت و رشد و تولید افزایش سبب بهرهوری رشد افزایش با تحصیلکرده کار نیروی بنابراین داشت. کشاورزی و اطالعات انتقال و کار نیروی هدایت و آموزش زمینه در هریزی برنام و سیاستگذاری پایه این بر است. شده کشاورزی است. ضروری امری کشاورزان به آنان دانش تحصی برداری خطای تصحیح مدل کل هوری بهر رشد علیت رابطه واژهها: کلید کشاورزی لکردگان امیرتیموری سمیه مسئول: هی نویسند رایانامه: 1395/3/5 پذیرش: 94/6/30 دریافت: 55 کشاورزی آموزش مدیریت پژوهش نامه فصل

2 نقش نیروی کار تحصیل کرده... مقدمه میان نیازهای بشر به كاالها خدمات و قابلیت دسترسی به منبعهایی كه در تولید آ نها ب هكار میرود محدودیت وجود دارد. از یك سو افزایش جمعیت موجب افزایش تقاضا و مصرف میشود و از سوی دیگر پیشرفت استانداردهای زندگی بر گستره نیازهای مصرفی در سطح گستردهای میافزاید درحالیكه منب عهای موجود محدود م یباشند. به همین دلیل در بیشتر كشورهای در حال توسعه اهمیت ارتقای بهرهوری بهعنوان یكی از مهمترین عام لهای توسعه مطرح م یشود. در كشور ما نیز با توجه به تركیب سنی جمعیت )جوان بودن جمعیت( وجود نرخ بیكاری ب هنسبت باال كم كاری و بیكاری پنهان استفاده نشدن از ظرفی تهای كامل واحدهای تولید نبود ساختارهای مناسب در بی شتر بخ شهای اقتصادی و سایر موارد توجه به بهر هوری و ارتقای آن بهعنوان زمینه ساز توسعه و پیشرفت اقتصادی مطرح م یشود )محمدوند ناهیدی و جابری خسروشاهی 1389(. امروزه بهبود بهرهوری ب هعنوان بهترین و مؤثرترین روش دستیابی به رشد اقتصادی با توجه به كمیابی منابع تولید مطرح است. بهر هوری نقش مهم و مؤثری در رشد تولید و افزایش رقابت پذیری دارد )امیرتیموری 1385(. بخش کشاورزی یکی از مهمترین بخ شهای اقتصاد ایران ب هشمار میآید. بر پایه آمار بانک مرکزی و مرکز آمار ایران این بخش طی دو دهه اخیر ) ( ب هطور میانگین یک پنجم تولید ناخالص داخلی کشور را بهخود اختصاص داده و تأمین کنند هی نزدیک به 20 درصد اشتغال و 80 درصد نیاز مواد غذایی داخل کشور بوده است. همچنین 25 درصد از صادرات غیرنفتی ایران در سا لهای یادشده به بخش کشاورزی تعلق داشته است )بانک مرکزی و مرکز آمار ایران ) ((. افزون بر این توسعه بخش کشاورزی پیش شرط و نیاز ضروری توسعه اقتصادی کشور است و تا هنگامیکه بازدارند ههای توسعه در این بخش برطرف نشوند دیگر بخ شها نیز به شکوفایی رشد و توسعه دست نخواهند یافت )امیرتیموی و خلیلیان 1387(. اما بخش كشاورزی ایران با چال شها و محدودی تهای بسیاری نیز روب هروست كه ب هعنوان بازدارند ههای توسعه این بخش عمل م یكنند. بدون شك مهمترین و جدیترین چالش بخش كشاورزی ایران پایین بودن سطح تولید در این بخش است. در ایران یكی از سب بهای اساسی پایین بودن سطح تولید و عقب ماندگی اقتصادی نواحی روستایی پایین بودن بهرهوری عام لهای تولید است. در مناطق روستایی كشور بهرهوری عاملهای تولید )نیروی انسانی زمین آب سرمایه و غیره( بسیار پایین است. بخش كشاورزی به دلیل نداشتن قابلیت جذب نیروی انسانی و وجود نیروی انسانی مازاد و همچنین ساخت سنتی خود و در نتیجه تولید پایین از نظر نیروی كار نیز دارای بهرهوری پایین است. در 30 سال اخیر بهرهوری نیروی كار رشد بسیار پایینی داشته است. این امر سب بهای مختلفی دارد که عبارتند از: تمركز نیروی كار مازاد در بخش ساخت نیروی شاغل در این بخش كه دارای بافت سنتی تولید كشاورزی است. نیروی كار در بخش كشاورزی به علت كهنسالی و بیسوادی و نداشتن تخصص بارقه امید را در این بخش ضعیف كرده است مگر اینكه تغییر و تحولی در این زمینه ایجاد شود. افزون بر این رشد ناچیز بهرهوری بخش كشاورزی به علت استفاده نشدن از وسایل نوین و مكانیزه مناسب با ساختار كشاورزی تحولی را طلب میكند )پاپلی یزدی 1383(. نیروی کار تحصیلکرده در بخش کشاورزی که سرمایه انسانی نیز به آن گفته م یشود نقش مهمی در افزایش تولید دارد. چرا که انسان متخصص به علت برخورداری از دانش علمی فنی و تخصصی میتواند از ماشی ظرفی نها تجهیزات و تهای موجود بهتر استفاده کند و به دنبال این امر تولید و بهرهوری را افزایش دهد )امیرتیموری 1385(. تغییر در دانش و مهارت تولید و بومی سازی رو شهای تولید توسط نیروی کار تحصیلکرده و انتقال و آموزش آن به تولیدکنندگان سبب باال رفتن بهر هوری و تولید در بخش کشاورزی خواهد شد و در نهایت افزایش درآمد کشاورزان به دنبال خواهد داشت. در واقع توانمندسازی منب عهای انسانی )نیروی کار تحصیلکرده( و انتشار دانش فنی میان تولید کنندگان بخش کشاورزی سبب افزایش کمیت و کیفیت تولید و باال بردن بهر هوری عام میشود. لهای تولید تعریفها و برداش تهای مختلفی که از بهر هوری ارایه 56 فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

3 1395 بهار 36 شماره معنای به وری بهره نظری حوزه در چنانکه است شده از است. پیوسته هطور ب درست کار دادن انجام درست "نسبت معنای به دستگاه هر در وری بهره کاربردی نظر در میشود. تعریف کمی" های نهاده به کمی ستانده و کارایی از مفهومی همچون وری بهره به اخیر هی سد است. شده توجه مردم زندگی معیارهای بهبود معنای به که است مهم هی مؤلف سه دارای بهرهوری كلی هطور ب پیوستهی هكارگیری ب و اثربخشی كارایی از: عبارتند هوری بهر 1386(. خلیلیان و )امیرتیموری تولید لهای عام است تولید مختلف منابع از کارا و سودمند استفاده شاخص 1380(. )طاهری میزان همان با بیشتر کاالی تولید مفهوم به هوری بهر کیفیت و حجم نظر از بیشتر محصول به دستیابی یا منابع شها رو از های مجموع هوری بهر است. نهاده میزان همان با مفهوم است. زندگی باالی استاندارد یک به رسیدن برای تفاوت سیاسی یا و اقتصادی مختلف مهای نظا در هوری بهر رنگ هوری بهر مفهوم فوراستیه ژان هی گفت به و نمیکند مرام لحاظ از که ملتهایی و ندارد خاصی وطن و سیاسی یک به را آن یکدیگرند مخالف بسیار اجتماعی مسلک و لک هوری بهر گفت میتوان بنابراین پذیرفتهاند. اندازه محاسبه تولید لهای عام وزنی ترکیب به تولید نسبت از تولید اضافی رشد کل هوری بهر رشد نتیجه در میشود. )ابراهیمی یباشد م تولید لهای عام وزنی ترکیب رشد بر.)1382 بهره صهای شاخ دسته دو به وری بهره صهای شاخ در شوند. می تقسیم تولید لهای عام کلی و جزیی وری نهاده یک با ستاده ارتباط به جزیی بهرهوری صهای شاخ کلی وری بهره صهای شاخ در حالیکه در شود می توجه بررسی ها نهاده کل با ستاده ارتباط تولید لهای عام میشود. توسط عمده روش دو بهرهوری محاسبه برای اقتصاد روش یکی است: شده پیشنهاد اقتصاددانان اقتصاد روش در پارامتری. غیر روش دیگری و سنجی یک یا و تولید تابع یک برآورد با هوری بهر محاسبه سنجی هوری بهر معیار دوم روش در میگیرد. صورت هزینه تابع شاخص عدد محاسبه یا و ریاضی برنامهریزی از استفاده با 1385(. )امیرتیموری میشود تعیین و هوری بهر رشد هگیری انداز زمینه در بررسیهایی عام بررسی به زیر در که است شده انجام آن بر مؤثر لهای میشود. اشاره نها آ از برخی لهای عام كل هوری بهر وضعیت )1379( یاری و خلیلیان رو از استفاده با را تولید برای كندریك و تولید تابع شهای ههای داد كردهاند. بررسی كشور اقتصادی بخش هشت است. بوده لهای سا به مربوط استفاده مورد هطور ب كشاورزی بخش در كل هوری بهر كه داد نشان نتیجه است. یافته رشد درصد یك ساالنه میانگین تأکید با تولید لهای عام کل هوری بهر )1382( ابراهیمی دریافته و کرده بررسی ایران در را نزا درو رشد الگوی بر هوری بهر رشد بر مثبتی تأثیر انسانی سرمایهی که است عام کل فنی علمی شاغالن تأثیر نیز دارد. تولید لهای عام کل هوری بهر رشد بر تخصصی و شاغ تأثیر میباشد. تنهایی به لها از بیش تولید لهای رشد بررسی به پژوهشی در )1382( رنجكش و اكبری عام كل بهره وری در ایران كشاورزی بخش در تولید لهای منظور این برای پرداختند سالهی سی دوره آمار از استفاده با رشد محاسبه روش مطلق شیوه از روش این بهكارگیری است. شده استفاده زمانی سری های عام از یك هر سهم هی محاسب نیازمند بخش در تولید لهای كشاورزی بخش تولید تابع آغاز در پس است. كشاورزی رشد میزان كه داد نشان بررسی این است. شده برآورد عام كل وری بهره دارای كشاورزی بخش در تولید لهای افزایشی روند نیز هوری بهر این سطح و بوده زیادی نوسان است. داشته هوری بهر و نوین اقتصاد بین هی رابط )1384( خالصی در منظور بدین است. کرده مطالعه را تولید لهای عام کل رویکرد دو تلفیق با را تولید لهای عام کل هوری بهر آغاز شهای رو هکارگیری ب با تولید تابع برآورد و رشد حسابداری ههای مؤلف بین رابطه سپس و کرده محاسبه اقتصادسنجی مستقیم هگذاری سرمای توسعه و تحقیق مانند نوین اقتصاد یهای تغییرپذیر و تورم اقتصاد بودن باز هی درج خارجی از استفاده با تولید عاملهای کل هوری بهر با ساختاری مورد را زمانی دوره برای مجمعی ه روش و تحقیق که دادند نشان یافتهها است. داده قرار بررسی اثر کل هوری بهر رشد بر اقتصاد بودن باز هی درج و توسعه 57 کشاورزی آموزش مدیریت پژوهش نامه فصل

4 کرده... تحصیل کار نیروی نقش اثر ساختاری یهای تغییرپذیر و تورم اما داشته مثبت است. داشته منفی اعتبارات تأثیر بررسی به )1392( همکاران و شهبازی کشاورزی بخش تولید لهای عام کل هوری بهر بر دولتی اعتبارات بلندمدت در که دادند نشان و پرداختند ایران کشاورزی بخش تولید لهای عام کل هوری بهر بر دولتی کوتاهمدت تأثیر ولی دارد یداری معن و مثبت تأثیر کشور بخش تولید لهای عام وری بهره بر دولتی اعتبارات نیست. تأیید قابل کشاورزی بر مؤثر لهای عام خود بررسی در )2001( اوزان و کرده بررسی آسیا در را تولید لهای عام كل هوری بهر لهای عام كل هوری بهر بین عل ی هی رابط كه داد نشان انسانی سرمایه اقتصاد بودن باز درجه متغیرهای با تولید دارد. وجود دولت ههای هزین و جهتگیری و بودن باز اثر )2002( پادهیای و میلر در لها عام کل هوری بهر بر انسانی سرمایه و تجاری كردهاند. بررسی را توسعه حال در و یافته توسعه کشورهای مثبت اثر انسانی سرمایه که دادند نشان بررسی این نتایج فقیر کشورهای در چنانچه دارد. عاملها کل هوری بهر بر تأثیر به دستیابی برای اقتصاد بازبودن با انسانی سرمایه دارد. متقابل ارتباط کل هوری بهر بر مثبت هوری بهر و كار نیروی هوری بهر بین رابطه )2004( كهلی كه است داده نشان و كرده آزمون را تولید لهای عام كل بر تأثیرگذار اصلی مؤلفه تولید لهای عام كل هوری بهر نیروی هوری بهر که دریافت او است. كار نیروی هوری بهر نرخ و تجارت از باز اقتصادهای در و سرمایه میزان از كار میپذیرد. تأثیر نیز ارز واقعی هوری بهر و کار نیروی هوری بهر )2009( همکاران و کت ایاالت و انگلستان ژاپن فرانسه در را تولید لهای عام کل کشورهای که دادند نشان و کردند بررسی 21 سده در متحده داشتهاند. باالیی اقتصادی رشد و هوری بهر رشد نامبرده هوری بهر افزایش در تولید لهای عام کل هوری بهر همچنین بیشتری نقش سرمایه عمقی افزایش به نسبت کار نیروی است. داشته تأثیر خود بررسی در )2014( همکاران و گل چرن تولید لهای عام کل هوری بهر رشد بر را دانش سرمایه اطالعات و آمار منظور بدین کردند. بررسی چین صنایع گردآوری چین هی منطق 29 در شده واقع صنایع به مربوط داد نشان نتیجه کردند. استفاده ترکیبی ههای داد مدل از و کل هوری بهر رشد و دانش سرمایه بین مثبتی رابطه یک که عام دارد. وجود چین صنایع در تولید لهای در هوری بهر رشد تحلیل و تجزیه و هگیری انداز عام بررسی و ایران کشاورزی بخش آن بر مؤثر لهای باشد. بخش این در هوری بهر ارتقای هگشای را میتواند نیروی بین عل ی رابطهی پژوهش این در سبب ههمین ب کل هوری بهر رشد و کشاورزی بخش در تحصیلکرده کار عام شد. بررسی و مطالعه بخش این در تولید لهای روششناسی همانباشتگی آزمون از استفاده با پژوهش این در برداری 1 خطای تصحیح مدل و جوهانسن-جوسلیوس رشد و تحصیلکرده کار نیروی بین علی رابطه بررسی به عام کل هوری بهر است. شده پرداخته ایران کشاورزی بخش در تولید لهای رگرسیون خود روش همانباشگی شهای رو از یکی وجود بررسی همنظور ب درآن که میباشد )VAR( برداری 2 جوهانسن- آزمون از )همانباشتگی( بلندمدت رابطهی.)Gujarati, )1992 میشود استفاده جوسلیوس رابطهی نبود یا و متغیرها نبودن پایا به توجه با همانباشتگی روش از مدل متغیرهای بین بلندمدت دلیل است. شده استفاده جوسیلیوس جوهانسن- جوسیلیوس جوهانسن همانباشتگی روش از استفاده مانباشتگی ه بردار یك از بیش روش این كه است این برآوردکنندهها و گرفته نظر در را مدل متغیرهای بین رابطه برآورد بود. خواهند مجانبی كارآیی دارای شرح به مرحله چهار در روش این از استفاده با بلندمدت میشود. انجام زیر توضیح خود الگوی هی بهین هی مرتب اول هی مرحل در وقفه تعیین كهای مال از استفاده با )VAR( برداری ههای آمار از استفاده با دوم هی مرحل در میشود. مشخص شمار ویژه مقدارهای حداكثر و اثر ماتریس آزمون مدل متغیرهای بین مانباشتگی ه بردارهای یا و بردار بلندمدت هی رابط سوم مرحلهی در میشوند. معین رابطه انتخاب در می شود. برآورد مدل متغیرهای بین کشاورزی آموزش مدیریت پژوهش نامه فصل 58

5 1395 بهار 36 شماره ^ ضریبها نشانه باید مدل متغیرهای بین بلندمدت زا ضریبها و بوده اقتصادی یهای هها نظری با متناسب برای نیز چهارم مرحله در باشند. معنیدار آماری لحاظ سمت )به همدت كوتا تعادل خطای تعدیل سرعت بررسی برداری خطای تصحیح مدل بلندمدت( و تعادلی رابطه آزمون از تحقیق این در یگردد. م استخراج )VECM( نیز فیلیپس-پرون و تعمیمیافته فولر دیكی- واحد ریشه است. شده استفاده متغیرها پایایی آزمون برای دیگر به توجه با بررسی این در شده استفاده مدل است: زیر رابطه بهصورت یها بررس LTFP=α+βLLEDU+γLGDP+ LKL+δLINF+ )1( در داخلی ناخالص تولید لگاریتم LGDP آن در که کار نیروی لگاریتم LLEDU ایران کشاورزی بخش موجودی لگاریتم LKL ایران در کشاورزی تحصیلکرده LINF ایران کشاورزی بخش در کار نیروی سرانه سرمایه لهای عام کل هوری بهر رشد لگاریتم LTFP تورم لگاریتم میباشد. خطا جزء و کشاورزی بخش در تولید مدل راه از تولید لهای عام كل وری بهره بررسی این در رشد از عاملها رشد میانگین تفاضل كه سولو 3 مانده زبان به موضوع این است. آمده دست به باشد می تولید است: بیان قابل زیر هصورت ب ریاضی v ^ TFP = η η ^ ^ ^ t L + K K + = v ^ ^ ηt L TFP η K K ^ )2( تحصیلکرده کار نیروی تحقیق این آماری جامعه گرفته نظر در زمانی دوره و بوده ایران کشور کشاورزی بخش شده گرفته بهکار زمانی دوره آمار یباشد م شده دآوری گر ایران آمار مرکز و مرکزی بانک از بررسی این در مافزارهای نر از هها داد تحلیل و تجزیه منظور به نیز و شد شد. استفاده Eviews7 و Microfit4 یافتهها از استفاده با کل هوری بهر رشد محاسبه منظور به بخش تولید تابع بایستی آغاز در سولو باقیمانده روش تابعی فرم چهار منظور این برای یشد. م برآورد کشاورزی درجه ی و ترانسلوگ ترانسندنتال داگالس كاب- معروف م تولید تابع ترین مناسب انتخاب برای یافته تعمیم دوم تولید عهای تاب مختلف انواع برازش از پس شدند. برآورد شده معنیدار پارامترهای شمار معیارهای به توجه با و )R 2 ( برازش خوبی محاسباتی سادگی نظریه با سازگاری تولید تابع سرانجام آمارهیF و شوارتز و آکائیک معیارهای کشاورزی بخش تولید تابع فرم بهترین بهعنوان ترانسلوگ شد. محاسبه کل بهرهوری رشد و انتخاب عام کل هوری بهر رشد روند 1 نگارهی در تولید لهای نشان زمانی هی باز در را ایران کشاورزی بخش بهرهوری رشد میشود مالحظه همانگونهکه یدهد. عام كل مورد دوره در كشاورزی بخش در تولید لهای 0/15 برابر آن میانگین و داشته زیادی نوسان بررسی نامناسب رشد دهنده نشان یافته این است. بوده درصد استفاده در کشاورزی بخش نامناسب عملکرد و بهرهوری م تولید عهای منب از بهینه سیاس اتخاذ با بایستی لذا یباشد. چه هر رشد برای را الزم زمینه مناسب تهای آورد. فراهم کشور رشد نتیجه در و بخش این بیشتر وندرشدبهرهوریکلعاملهایتولیددربخشکشاورزیکشوردربازهیز دیكی واحد ریشه آزمون از متغیرها پایایی آزمون برای نشان نتیجه شد. استفاده فیلیپس-پرون و یافته تعمیم فولر پایا لگیری تفاض کبار ی با الگو متغیرهای هی هم که داد بود بررسی برای متغیرها بودن ناپایا به توجه با میشوند. روش از مدل متغیرهای بین بلندمدت هی رابط نبود یا و شد. استفاده جوسیلیوس جوهانسن- انباشتگی هم كه بیزین شوارتز- معیار از نیز بهینه وقفه تعیین برای م پیشنهاد را كمتری وقفه معمول بهطور استفاده یكند که داد نشان ه نتیج 1383(. همکاران و )صمدی شد م بهینه 1 وقفه ۱۵ ۱۰ ۵ ۰ ۵-۱۰ - ۱۵-۱۳۶۱ ۱۳۶۳ ۱۳۶۵ ۱۳۶۷ ۱۳۶۹ ۱۳۷۱ ۱۳۷۳ ۱۳۷۵ ۱۳۷۷ ۱۳۷۹ ۱۳۸۱ ۱۳۸۳ ۱۳۸۵ ۱۳۸۷ ۱۳۸۹ ۱۳۹۱ سال عام کل بهرهوری رشد روند نگاره 1 - بهرهوری رشد )درصد( بخش در تولید لهای زمانی هی باز در کشور کشاورزی بردارهای شمار دوم هی مرحل در یباشد. 59 کشاورزی آموزش مدیریت پژوهش نامه فصل

6 کرده... تحصیل کار نیروی نقش بیانگر 2 و 1 لهای جدو و شدند تعیین همانباشتگی مقدارهای حداکثر و اثر ماتریس نهای آزمو دستاوردهای م همانباشتگی بردارهای شمار تعیین برای ویژه یباشند. تریس آزمون پایه بر مدل انتخاب و همبستگی درجه تعیین جدول 1 - صفر فرضیه مقابل فرضیه آزمون آماره مقدار سطح %95 در مقداربحرانی سطح %95 در احتمال ارزش 0/00 0/00 0/15 69/81 47/85 29/79 110/55 62/17 25/18 r 1 r 2 r 3 r=0 *r 1 r 2 م درصد 5 سطح در مانباشتگی ه بردار دو وجود و صفر فرضیه رد هدار ستار هی نشان یباشد. ویژه حداکثر آزمون پایه بر مدل انتخاب و همبستگی درجه تعیین جدول 2 - صفر فرضیه مقابل فرضیه آزمون آماره مقدار سطح %95 در مقداربحرانی سطح %95 در احتمال ارزش 0/00 0/00 0/26 33/87 27/58 21/13 48/38 36/98 15/30 r 1 r 2 r 3 r=0 *r 1 r 2 م درصد 5 سطح در مانباشتگی ه بردار دو وجود و صفر فرضیه رد هدار ستار هی نشان یباشد. آزمون هی آمار دو هر پایه بر 2 و 1 لهای جدو به توجه با 5 اطمینان سطح در ویژه مقدارهای حداکثر و اثر ماتریس متغیرها بین انباشتگی هم بردار دو وجود فرضیه درصد و اثر ماتریس آزمون دو هر در بردارها شمار و یشود نم رد میباشد. 2 برابر ویژه مقدارهای حداکثر جوهانسن- روش از هگیری بهر با سوم هی مرحل در مدل متغیرهای بین بلندمدت رابطه تعیین به جوسلیوس شده برآورده بلندمدت رابطه شد. پرداخته شده برآورد از: است عبارت LTFP= LLEDU+0.04LGDP (1.2) (2.75) (2.01) +0.09LKL-0.046LINF (3.41) (-2.26) هستند. t مقادیر باال معادله در پرانتز درون اعداد بررسی مورد زمانی دوره در دستاوردها به توجه با کشاورزی بخش در تحصیلکرده کار نیروی متغیرهای نیروی سرانه سرمایه موجودی و داخلی ناخالص تولید و منفی تأثیر تورم متغیر و یدار معن و مثبت تأثیر کار دارد. تولید لهای عام کل هوری بهر رشد بر یداری معن بایستی جوهانسن-جوسلیوس روش چهارم مرحلهی در الگوی پایه بر را مدل متغیرهای بین کوتاهمدت رابطهی مدل برآورد نتیجه کرد. برآورد برداری خطای تصحیح است. شده آورده 3 جدول در کوتاهمدت همدت درکوتا رابطهمتغیرها جدول 3 -تعیین T 3/34 2/01 2/32 2/87-4/89-2/20-2/2 1/34 ضریب 0/15 0/24 0/31 0/10-0/09-0/14-0/76 0/23 متغیرمستقل D(LLED (-1)) D(LLED (-2)) D(LGDP(-1)) D(LKL (-1)) D(LINF(-1)) D(LINF(-2)) ECM C مقدارهای به را متغیرها همدت کوتا نهای نوسا الگو این آمده دست ه ب هی نتیج یدهد. م ارتباط بلندمدت تعادلی جمله ضریب یکند. م تأیید را بلندمدت دستاوردهای قدرمطلق و منفی انتظار برابر )-1(( ECT( خطا تصحیح ضریب این است. آمده دست ه ب یک از کتر کوچ آن همگرایی بیانگر و است تعدیل سرعت ندهندهی نشا که است درصد 76 یا 0/76 آن مقدار میباشد. بلندمدت وابسته متغیر فهای انحرا از درصد 76 میدهد نشان تعادلی مقدارهای از تولید( لهای عام کل هوری بهر )رشد کشاورزی آموزش مدیریت پژوهش نامه فصل 60

7 1395 بهار 36 شماره در و میشود تعدیل دوره یک گذشت از پس بلندمدت باالست. تعدیل سرعت نتیجه عل ی هی رابط دادن نشان برای گرنجر علیت آزمون آغاز در گرنجر روش در یشود. م استفاده متغیر دو بین رهای مقدا توسط جاری y از مقدار چه که میشود مشخص میشود آزمون نگاه آ یشود م داده توضیح گذشتهیy توضیح این میتواند x وقفه با مقدارهای افزودن آیا که گفته کند کمک y بینی پیش به x اگر بخشد. بهبود را همانباشتگی آزمون چه اگر است. y علت x که میشود اما كند معین را متغیرها بین رابطه نبود یا بود میتواند و انگل لذا كند. مشخص را عل یت رابطه جهت نمیتواند باشند همانباشته متغیر دو اگر كه یكنند م عنوان گرنجر آزمون از آنها بین عل یت رابطه بررسی برای میتوان گرنجر علیت آزمون نتیجهی كرد. استفاده گرنجری علیت رابطه یک که میدهد نشان و است شده آورده 4 جدول در کشاورزی بخش در هها تحصیلکرد کار نیروی از سویه یک کشاورزی بخش در تولید لهای عام کل هوری بهر رشد به نیست. درست آن عکس و دارد وجود ایران گرنجر علیت آزمون نتایج جدول 4 - H0 فرضیه وابسته متغیر گذار اثر متغیر آماره مقدار گیری نتیجه یباشد. لهایتولیدم هوریکلعام رشدبهر لکردهکشاورزیعلت نیرویکارتحصی یباشد. لکردهکشاورزینم لهایتولیدعلتنیرویکارتحصی هوریعام رشدبهر 3/64 0/12 α i =0 β i =0 LLEDU LTFP LTFP LLEDU نتیجهگیری و بحث موجودی و داخلی ناخالص تولید که داد نشان بررسی این رشد بر یداری معن و مثبت تأثیر کار نیروی سرانه سرمایه ایران کشاورزی بخش در تولید لهای عام کل هوری بهر متغیر منفی تأثیر دهنده نشان نتیجه مچنین ه دارند. بخش این در تولید لهای عام کل هوری بهر رشد بر تورم در سیاستی گونه هر گرفتن پیش در نتیجه در یباشد. م و کشاورزی بخش در هگذاری سرمای و تولید افزایش راستای هوری بهر رشد بر یتواند م تورم و تها قیم کنترل همچنین بگذارد. مثبت تأثیر بخش این در تولید لهای عام کل بخش در تحصیلکرده کار نیروی که داد نشان تحقیق نیز تولید لهای عام کل هوری بهر رشد بر مثبتی تأثیر کشاورزی بازدهی برای نتیجه در دارد. ایران کشاورزی بخش در همنظور ب تدابیری است الزم تحصیلکرده کار نیروی بیشتر با نها آ کردن هماهنگ و شها آموز سطح کیفی ارتقای میشود: پیشنهاد بنابراین شود اندیشیده بازار نیازهای کیفی و کمی بهبود برای الزم تسهیالت و شرایط - با کشاورزی بخش در تحصیلکرده کار نیروی وضعیت خوداشتغالی تهای فعالی كارآفرینی تهای فعالی تقویت عملی تهای مهار و شها آموز و مشاركتی تهای فعالی شود. فراهم فراهم با شغلی تهای فرص و هگذاری سرمای توسعه - تهای سیاس گرفتن پیش در کارآفرینی شرایط کردن تهای حمای اعمال و کوچک صنایع از حمایت مالی جوانان اشتغال برای قیمت ارزان و الزم تسهیالت از قانونی کشاورزی. تحصیلکرده همكاری و عضویت به تحصیلکرده کار نیروی ترغیب - شرك با و فنی مشاورهای خدمات و بنیان دانش تهای با که میشود یادآوری همچنین كشاورزی. مهندسی تحصیلکرده افراد اطالعات بایستی الزم تمهیدات اعمال شود. داده انتقال کشاورزان به ترویج و آموزش راه از ها نوشت پی 1- Vector Error Correction Model 2- Vector Auto Regressive 3- Sollow Residual Model 61 کشاورزی آموزش مدیریت پژوهش نامه فصل

8 نقش نیروی کار تحصیل کرده... منبعها ابراهیمی ا. )1382(. تغییرات بهر هوری كل عوامل با تأكید بر الگوی رشد درو نزا در ایران. پایان نامه كارشناسی ارشد علوم اقتصادی دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران. امیرتیموری س. )1385(. پایا ننامه كارشناسی ارشد اقتصاد كشاورزی دانشكده كشاورزی دانشگاه تربیت مدرس. امیرتیموری س. و خلیلیان ص. )1386(. رشد بهر هوری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی ایران و چشمانداز آن در برنامه چهارم توسعه. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه امیرتیموری س. و خلیلیان ص. )1388(. محاسبه و تجزیه و تحلیل بهرهوری عوامل تولید در بخش كشاورزی ایران. اقتصاد کشاورزی )4( پاپلی یزدی م. ح. )1383(. نظری ههای توسعه روستایی. انتشارات سمت تهران. خالصی ا. )1384(. اقتصاد نوین و بهرهوری در ایرن. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین خلیلیان ص. و یاری ا. )1379(. بررسی عوامل مؤثر بر ارزش افزوده بخ شهای كشاورزی و صنعت و بهر هوری آ نها. مجموعه مقاالت سومین كنفرانس اقتصاد كشاورزی جلد دوم. شهبازی ک. سنگین آبادی ب. و عبدا...نژاد چ. )1392(. تأثیر اعتبارات دولتی در بهر هوری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. )2( صمدی س. و جالئی ع. م. )1383(. تحلیل ادوار تجاری در اقتصاد ایران. مجله تحقیقات اقتصادی طاهری ش. )1380(. بهرهوری و تجزیه و تحلیل آن در سازما نها. نشر هوای تازه تهران. محمدوندناهیدی م. و جابری خسروشاهی ن. )1389(. رابطه بهر هوری كل عوامل تولید و بهر هوری نیروی كار در ایران. فصلنامه مد لسازی اقتصادی )2( یوسفی د. )1379(. بررسی و برآورد تابع تقاضای واردات كل ایران به وسیله تكنیك همگرائی. پایا ننامه كارشناسی ارشد دانشكده علوم اقتصادی و سیاسی دانشگاه شهید بهشتی. Cette, G., Kocoglu, Y. and Mairesse, J. (2009). Productivity growth and levels in France, Japan, the united kingdom and the united states in the twentieth century. Journal of NBER Working Paper series, 15577, 1-39 Gujarati, D. N. (1992). Basic Econometrics. New York: McGraw-Hill, Kohli, U. (2004). Labor Productivity vs. Total Factor Productivity. Annual Irving Fisher Committee Conference, Bank for International Settlements, Basel, 1-2. Miller, S. M. and Upadhyay, M. P. (2000). The effects of openness, trade orientation, and human capital on total factor productivity. Journal of Development Economics, 63, Ozanne, A. L. (2001). The determinants of total factor productivity: the high performing Asian economies revisited, Scherngell, T., Borowiecki, M. and Hu, Y. (2014). Effects of knowledge capital on total factor productivity in China: A spatial econometric perspective. China Economic Review, 29, فصل نامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی

9 No:36, Spring 2016 Causality Relationship between Educated Labor and Total Factor Productivity Growth in Iran s Agricultural Sector S. Amirtaimoori Assistant Professor, Department of Agricultural Economics, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran Abstract The aim of this study was to investigate the causality relationship between agricultural educated labor and total factor productivity growth in Iran s Agricultural Sector. The statistic of population was the educated labors in Iran s Agricultural Sector during the period of Using Johansen-Juselius co-integration test, the relationship between educated labor and total factor productivity growth in Iran s agricultural sector was examined. Also, to examine causal relationship between educated labor and total factor productivity growth, Granger Causality test was applied. The results of Johansen-Juselius co-integration test showed that there is a positive long run co-integration relationship between the mentioned variables. Also, based on the Granger Causality test was confirmed relationship between educated labor and total factor productivity growth in the Iran's Agricultural Sector. Vector error correction model results indicated significant effect of educated labor on total factor productivity growth in short run. So, educated labor, by increasing productivity growth, leads to increasing production and development of the Agricultural Sector. Therefore, policy and planning in the field of education and labor guidance and transfering their information and knowledge to farmers is recommended. Index Terms: causality relationship, total factor productivity growth, vector error correction model, educated labor Corresponding Author: S. Amirtaimoori amirtaimoori@yahoo.com Received: 21/09/2015 ; Accepted: 25/05/ JOURNAL OF AGRICULTURAL EDUCATION ADMINISTRATION RESEARCH