شناسایی متغیرهای مؤثر بر میزان گزارشگری پایداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

Transcript

1 195 شناسایی متغیرهای مؤثر بر میزان گزارشگری پایداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران 1 سیدرسول معصومی 2 سیدحسن صالح نژاد 3 علی ذبیحی زرین کالیی چکیده: تاریخ دریافت: 96/05/15 تاریخ پذیرش: 96/08/20 در سالهای اخیر همواره گزارشگری پایداری شرکتها و ابعاد تاثیرگذار بر آن از دیدگاه اقشار مختلف استفاده کننده از گزارشها و صورتهای مالی شرکتها مورد توجه بوده است. گزارشگری پایداری دستاوردهای محیطی اجتماعی و اقتصادی یک شرکت میباشد و نشان میدهد که واحد تجاری با در نظر گرفتن این موضوعات چگونه طرحهای توسعه خود را در آینده به مرحله اجرا در میآورد. هدف این پژوهش شناسایی متغیرهای مؤثر بر میزان گزارشگری پایداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. برای اندازه گیری میزان گزارشگری پایداری شرکتها از معیار جی آر آی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد که پس از بررسی از میان آنها تعداد 130 شرکت بر اساس روش حذف سیستماتیک انتخاب شده است. این پژوهش از نظر هدف پژوهشی کاربردی است که رویکرد قیاسی استقرایی دارد و همبستگی جزء تحلیلهای رگرسیونی میباشد. نتایج آزمون فرضیهها بیانگر این است که متغیرهای اندازه شرکت نقدینگی سهامداران نهادی و دوگانگی وظایف مدیرعامل بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری دارند. همچنین سه متغیر عمر شرکت دارایی نامشهود و استقالل هیات مدیره بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری ندارند. کلمات کلیدی: اندازه شرکت عمر شرکت سهامداران نهادی استقالل هیات مدیره گزارشگری پایداری شرکتها. 1- دانشجوی دکتری گروه حسابداری دانشکده علوم انسانی واحد ساری دانشگاه آزاد اسالمی ساری ایران 2- عضو هیات علمی بخش اقتصاد مدیریت و حسابداری دانشگاه پیام نور ایران )نویسنده مسئول( ایمیل: Shs_489@yahoo.com 3- استادیار گروه حسابداری دانشکده علوم انسانی واحد ساری دانشگاه آزاد اسالمی ساری ایران

2 .1 مقدمه توجه به موضوع اثرات محیطی و اجتماعی فعالیتهای سازمانی در سطح بین المللی در حال رشد است. حسابداری و گزارشگری مالی سنتی به اندازه کافی نمیتواند نیازهای اندازه گیری این اثرات را برآورده سازد و نیاز به گزارشگری گستردهتر در سازمانها احساس میشود. مجموعه متنوع از ذینفعان منافع اجتماعی زیست محیطی و اقتصادی مختلفی را دنبال میکنند که موفقیت یک سازمان را تعیین میکنند )بچهلز و روزنتال 2005(. 4 یک راه مهم که از طریق آن سازمانها تالش میکنند تا این تقاضاها را تأمین نمایند گزارشگری 6 پایداری 5 شرکتها است. اصطالح پایداری شرکتها از مفهوم وسیعتری تحت عنوان توسعه پایدار شکل گرفته است. تعاریف متعددی برای مفهوم توسعه پایدار وجود دارد اما تعریفی که مورد توافق اکثریت قرار گرفته است تعریفی است که توسط کمیته جهانی محیط زیست و توسعه 7 بیان شده است. این کمیته توسعه پایدار را این گونه تعریف میکند:»توسعهای که نیازهای نسل فعلی را برآورده سازد بدون آنکه توانایی و حق نسل آتی را در تأمین نیازهایش از محیط زیست و منابع طبیعی به مخاطره اندازد«. از این تعریف میتوان به موارد زیر اشاره کرد: در نظر گرفتن عواقب تصمیمات اقتصادی بر محیط زیست طبیعی توسعه اقتصادی و موقعیتهای اجتماعی که مردم در آن به زندگی و کسب و کار مشغولند و حصول اطمینان از اینکه ظرفیت مولد این منابع به طور جبران ناپذیری آسیب نبیند و منابع به مراتب سریعتر از تجدید آنها به اتمام نرسند. از منظری دیگر هیأت تجارت جهانی توسعه پایدار 8 این گونه توضیح میدهد:»توسعه پایدار یک فعالیت همزمان برای رونق اقتصادی کیفیت زیست محیطی و عدالت اجتماعی میباشد«. از این تعریف چنین بر میآید که امروزه رسالت سازمانها و شرکتها چیزی فراتر از کسب سود و افزایش ثروت سهامداران است. امروزه شرکتها نه تنها باید رضایت سهامداران خود را جلب کنند بلکه باید به سایر ذینفعان از جمله گروههای اجتماعی نهادهای حامی محیط زیست و... توجه خاص داشته باشند. افشای اطالعات پایداری شرکتهای خصوصی با هدف افزایش شفافیت ارتقاء ارزش برند حسن شهرت و مشروعیت توانایی بهینه کاوی در برابر رقبا عالمت دهی رقابت پذیری انگیزش کارکنان و حمایت از فرایندهای کنترل و اطالعات شرکت صورت میگیرد )هرزیک و شالدرگ 9.)2011 عالوه بر این گزارشگری پایداری به طور فزاینده به عنوان عاملی مهم برای بهبود پایداری شرکت شناخته میشود. امروزه اهمیت مفهوم پایداری با توجه به ابعاد مختلف آن به اندازهای است که Buchholz & Rosenthal 5- Sustainability Reporting 6- Sustainable Development 7- World Commission on Environment and Development 8- The World Business Council of Sustainable Development(WBCSD) 9- Herzig & Schaltegger

3 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 197 المللی بین فدراسیون دارند. توجه موضوع این به جهان سطح در زیادی نهادهای و سازمانها حتی و داشته ویژهای توجه موضوع این به خود اعضای نشستهای در نیز )IFAC( 10 حسابداران است. کرده تعریف پایداری مفهوم برای نیز نظری چارچوب میزان بر میتواند مختلفی متغیرهای میرسد نظر به شده بیان مطالب اهمیت به توجه با بنابراین اندازه همچون متغیرهایی تأثیر پژوهش این در که باشد تاثیرگذار شرکتها پایداری گزارشگری و عامل مدیر وظایف دوگانگی نهادی سهامداران نامشهود دارایی نقدینگی شرکت عمر شرکت خالء که گرفت خواهد قرار بررسی مورد شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر مدیره هیات استقالل سهامداران گذاران سرمایه برای پژوهش این نتایج است امید میشود. احساس کشور در آن علمی گردد. واقع مفید ذینفع گروههای سایر و حسابداران مدیران پژوهش نظری مبانی 2. مسائل متقابل تأثیر و سیاست و اخالق با اقتصاد پیوند ظهور صنعتی توسعه و رشد پیامدهای از گستردهتری دامنه برابر در را خود شرکتها است. یکدیگر بر اجتماعی ارزشهای و اخالقی و اقتصادی ار شرکت فعالیتهای که ذینفعانی میدانند. پاسخگو 11 ذینفعان کلی طور به و سازمانها و افراد از )گروثر دارند فعالیت این پیامدهای و آن فعالیتهای و شرکت درباره نگرانیهایی و میکنند دنبال میکنند تعریف افرادی یا گروه عنوان به را ذینفعان )1991( همکاران و ساوج 2008(. 12 اراس و به نیاز ضرورت لذا دارند. را آن بر نفوذ توانایی و هستند سازمان یک اقدامات از منافعی دارای که آنچه 1992(. 13 )رابنستین است مشهود آن ذینفعان و تجاری واحد یک بین اجتماعی قرارداد یک پایداری طریق از که آیندهای است آینده به توجه میگیرد قرار اجتماعی قرارداد این محوریت در به باید و میدهد قرار تأثیر تحت را تجاری واحد یک بلندمدت سودآوری پایداری میشود. مشهود و روحیات حفظ در را مهمی نقش پایداری شود. قلمداد تجاری واحد راهبردی داراییهای عنوان 2008(. اراس و )گروثر میکند ایفا ذینفعان در آینده به امید میالدی 1987 سال در 15 توسعه و زیست محیط جهانی کمیسیون و 14 براتلند گزارش اساس بر آتی نسلهای نیازهای برای تهدیدی ایجاد بدون امروزی نیازهای تأمین عنوان به پایدار توسعه 2010(. 16 )رزا است شده تعریف تمامی که دارند نیاز جدید گزارشگری سیستم یک به شرکتها میدهد نشان اخیر پیشرفتهای تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی 10- International Federation of Accountants (IFAC) 11- Stakeholders 12- Crowther & Aras 13- Rubenstein 14- The Brundtland Commission 15- World Commission on Environment and Development (WCED) 16- Roosa

4 198 عوامل اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی مؤثر بر عملیات شرکت را به عنوان مجموعه واحد در نظر بگیرد و برای رفع آن حرفه حسابداری و حسابداران حرفهای باید سیستم گزارشگری جدیدی طراحی کنند )ازسزگان 2014(. 17 در این راستا گزارش پایداری شامل سه حوزه اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی میباشد. گزارشگری پایداری شرکتها نقشی اساسی در اندازه گیری ارزیابی عملکرد بررسی اهداف و اجرای توسعه پایداری آنها بازی میکند. گزارشگری مالی و غیرمالی برای بررسی ارزیابی تأثیر عملیات واحدهای تجاری و تصمیم گیری مدیران استفاده میشود. از اصلیترین وظایف سیستم اطالعاتی حسابداری گزارشگری مالی است. در گزارش پایداری شرکت شاخصهای غیرمالی زیست محیطی و اجتماعی به اندازه شاخص مالی و اقتصادی مهم است. در محیطی که عناصر زیست محیطی اجتماعی و مالی در تعامل با یکدیگر و شرکت قرار گرفته باشند میزان موفقیت شرکت با گزارش پایداری اندازه گیری و گزارش میشود )جونز 2010 (. همانگونه که بیان شد حسابداری سنتی فقط در خصوص معیارهای عملکرد مالی گزارش میدهد و برخی نارساییها در خصوص اندازه گیری نتایج غیرمالی شرکتها دارد و سود از شاخصهای مهم عملکرد شرکتهای بزرگ است. در دیدگاه حسابداری سنتی سرمایه و منابع مالی به عنوان ورودی در نظر گرفته شده و تصور آن است که دارای محدودیت میباشند در حالی که امروزه منابع زیست محیطی به عنوان منابع محدود و منابع مالی نامحدود میباشند لذا حسابداری پایداری باید قادر به پاسخگویی در خصوص معیارهای اجتماعی زیست محیطی و مالی باشد )گروثر 2007(. تحت شرایطی که سازمانها خود را با نیازهای جدید وفق میدهند آشکار است که برای مواجه با این چالشها حسابداری باید متناسب با شرایط به فکر وضع قوانین و استانداردهای جدیدی باشد )ازسزگان 2014(. از طریق فرآیند گزارشگری حسابداری به عنوان ابزار افشای اطالعات مالی و غیرمالی از قبیل اجتماعی و زیست محیطی در گزارش ساالنه و دیگر گزارشها است )جونز 2010(. از طرفی اندازه شرکت به لگاریتم طبیعی ارزش دفتری داراییها و فروش شرکت اطالق میگردد. شرکتهای بزرگتر به چند دلیل بیشتر به افشای اطالعات غیرمالی میپردازند. اول آنکه شرکتهای بزرگتر بیشتر در معرض توجه و کنکاش عمومی قرار دارند لذا تالش خود را جهت افشای بیشتر به کار میگیرند. دوم آن که افشای اطالعات بیشتر به شرکتها امکان جذب منابع بیشتر با هزینه کمتر را میدهد. سوم آن که شرکتهای بزرگتر امکانات بیشتری برای تجزیه و تحلیل و ارائه اطالعات بیشتر در اختیار دارند. در خصوص متغیر عمر شرکت انتظار بر این است که این متغیر نقش مهمی در میزان افشای اطالعات شرکتها بازی کند. شرکتهای قدیمیتر برای حفظ شهرت و اعتبار خود به افشای اطالعات بیشتری میپردازند. نقدینگی یک شرکت بیان کننده مازاد وجوه نقد در دسترس شرکت جهت برآورده ساختن نیازهای سرمایه در گردش و یا تأمین مالی سریع فرصتهای سودآوری است که ممکن است بر سر 17- Özsözgün

5 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 199 هستند نقدینگی از بهینه سطح آن جستجوی در شرکتها 1388(. )تهرانی گیرد قرار شرکت راه نقد وجه نگهداری با طرفی از و نیاید وارد شرکت به عمده ضررهای نقدینگی کمبود دلیل به که با البته که شرکتهاست در هدف نقدینگی سطح همان مورد این و نرود دست از فرصتها اضافی نقدینگی وضعیت است. متفاوت مختلف زمانی دورههای و شرکتها گوناگون ویژگیهای به توجه تعیین برای مدیران میگیرد. قرار شرکتها فعالیت ماهیت تأثیر تحت زیادی مقدار به شرکتها و )کمالیان میکنند تالش آن به رسیدن جهت و ریزی برنامه را زمانی دوره یک نقدینگی میزان 1392(. همکاران نامشهود دارایی است: نموده تعریف زیر شرح به را نامشهود دارایی ایران حسابداری استانداردهای یا تولید در استفاده منظور به )الف( که میشود اطالق عینی ماهیت فاقد و غیرپولی دارایی یک به میشود نگهداری تجاری واحد توسط اداری مقاصد برای یا دیگران به اجاره خدمات یا کاالها عرضه قابل )ج( و باشد شده تحصیل تجاری واحد توسط مالی دوره یک از بیش طی استفاده قصد با )ب( داراییهای برای عینی ماهیت فقدان و بودن پولی غیر بر تاکید ضمن فوق تعریف باشد. تشخیص این شناسایی برای که است مشخص و نموده بیان هم را داراییها این شناسایی شرایط نامشهود نامشهود داراییهای مورد در شفافیت گفت میتوان باشد. صادق فوق شرایط کلیه باید داراییها میشود. ذینفعان مختلف گروههای برای بیشتر افشای در شرکت مشارکت تقویت موجب شرکتهای بیمه شرکتهای بانکها نظیر بزرگ گذاران سرمایه نهادی گذاران سرمایه همچنین رقیب فرضیه دو نهادی سهامداران با ارتباط در هستند.... و بازنشستگی مؤسسات گذاری سرمایه سرمایه ثروت اهمیت دلیل به فعال نظارت فرضیه اساس بر دارد. وجود شخصی منافع و فعال نظارت مهارت و میکنند مدیریت را خود گذاری سرمایه فعاالنه احتماال نهادی گذاران سرمایه شده گذاری نشده منعکس مالی گزارشهای در که اطالعاتی آنها دارند. اطالعات پردازش و گردآوری در باالیی افشای به سهامداران گونه این اهمیت دلیل به شرکتها لذا مینمایند. تحلیل و تجزیه را است دارند. نگه شرکت در را سهامداران نوع این بتوانند تا میپردازند بیشتری غیرمالی داوطلبانه مسائل سرمایه معتقدند نظریه این حامیان دارد. قرار شخصی منافع نظریه فعال نظارت فرضیه مقابل در دسترسی دارند. محرمانه اطالعات دسترسی به تمایل بیشتر تجاری اهداف برای نهادی گذاران همکاران و )سجادی میشود اطالعاتی تقارن عدم افزایش سبب محرمانه اطالعات به نهادی مالکان برای مدیریت تشویق به کمتری تمایل نهادی مالکان است ممکن موقعیتی چنین در 1392(. کنترل داراییهای جمع که آنجا از باشند. داشته غیرمالی و مالی بعد دو در کیفیت با گزارشگری سرمایه این جذب میشود شمرده سهامی شرکتهای برای چالشی نهادی گذاران سرمایه شده هک میکند تشویق را شرکتها هستند جدید گذاری سرمایه فرصتهای جستجوی در که گذاران صالح تحقیقات کنند. تقبل را بیشتری شرکتی راهبری و محیطی زیست و اجتماعی مسئولیتهای افشای بر نهادی گذاران سرمایه تأثیر زمینه در )2004( 19 همکاران و کوکس و )2010( 18 همکاران و تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی 18- Saleh, et al. 19-.cox, et al.

6 200 مسئولیت اجتماعی شرکتی انجام شده است. دوگانگی وظایف مدیرعامل نیز اشاره به وضعیتی دارد که یک نفر به طور همزمان در مقام مدیرعامل و رئیس یا نایب رئیس هیات مدیره باشد. از دیدگاه نظری هنگامی که مدیرعامل در جایگاه رئیس هیات مدیره قرار میگیرد تضادمنافع به وجود میآید و عملکرد نظارتی هیات مدیره کاهش مییابد. ترکیب نقش ریاست هیات مدیره و مدیرعامل مبین عدم جدایی کنترل و نظارت از مدیریت است. از این رو ادبیات تئوریک بیان میکند جدایی جایگاه مدیرعامل و رئیس هیات مدیره به دلیل افزایش عملکرد نظارتی موجب بهبود گزارشگری شرکتها با جزئیات کامل در دو بعد مالی و غیر مالی میشود. السید )2009( 20 نشان داد که اثر دوگانگی وظایف مدیرعامل روی عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی براساس نوع صنعت فرق میکند چون اختالفات کمتری رخ میدهد. در ایاالت متحده امریکا اعضای قانونگذار و سرمایه گذاران جداسازی بین نقش مدیرعامل و وظایف رئیس را توصیه میکنند چون شرکتهایی که مدیرعامل و رئیس یکسان دارند از راهبری شرکتی ضعیف رنج میبرند )چن و همکاران 2008(. 21 و از طرفی بر اساس تئوری نمایندگی مدیران شرکت ممکن است تابع مطلوبیت خود را به قیمت زیرپاگذاری منافع سهامداران حداکثر نمایند. از این رو سهامداران کنترل و نظارت بر مدیریت شرکت را به هیات مدیره واگذار میکنند. هر چه هیات مدیره از افراد مستقلتری تشکیل شده باشد مشکالت نمایندگی کمتر میشود. مدیران موظف شاید نتوانند وظایف نظارتی خود را به نحو اثربخش انجام دهند. برخالف مدیران موظف مدیران غیر موظف از مدیریت شرکت مستقل هستند و به همین دلیل در ایفای نقش نظارتی خود برای گزارشگری با جزئیات کامل مؤثر عمل میکنند. درصد باالی مدیران غیرموظف در هیأت مدیره موجب افزایش گزارشگری داوطلبانه میشود. آنها معموال در فعالیتهای تجاری روزانه شرکت نقشی ندارند. نقش هیأت مدیره نظارت بر مالیاتی تصمیمات مدیریت است. افزایش درصد مدیران غیرموظف در هیأت مدیره به نظارت بهتر بر فعالیتهای اعضای هیأت مدیره و محدود کردن فرصت طلبیهای آنها منجر میشود. مدیران غیرموظف ممکن است برای تضمین تجانس بین فعالیتهای سازمان و ارزشهای اجتماعی یا کسب مشروعیت سازمانی )حنیفا و کوک 2005( 22 شرکتها را به افشای اطالعات بیشتری برای سرمایه گذاران تشویق کنند. 3. پیشینه پژوهش پیشینه تحقیقات خارجی کازی و یار )2017( 23 به پژوهشی با عنوان»عوامل تعیین کننده گزارشگری پایداری و تأثیر آن بر ارزش شرکت«پرداختند. هدف این مطالعه بررسی عوامل تعیین کننده سازمان گزارشگری جهانی 20- Elsayed 21- Chen, et al. 22- Haniffa & Cooke 23- Kuzey & Uyar

7 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 201 بکارگیری و پایداری گزارشات در بیمه بیانیههای پذیرش پایداری گزارشگری بر مبتنی ) 24 GRI( ترکیهای تجاری شرکت 297 از شده تهیه نمونههای اساس بر میباشد. پایداری گزارشگری سطوح بین پایداری گزارشگری بر مبتنی GRI از آگاهی رشد از حاکی یافتهها استامبول بورس در میباشد. گزارشات کیفیت روند بهبود همچنین و بررسی تحت شرکتهای نتایج پرداخت. محیطی«افشای و شرکت»ویژگیهای عنوان با پژوهشی به )2014( 25 آکباس محیطی افشای میزان با مثبتی طور به صنعت نوع و شرکت اندازه که میدهد نشان رگرسیون تحلیل آماری لحاظ از نیز عمر و اهرم متغیرهای دارد. منفی رابطه سودآوری حالیکه در دارد ارتباط ندارند. افشا میزان با رابطهای در اجتماعی و محیطی گزارشگری با مرتبط»عوامل عنوان با پژوهشی به )2014( 26 باهاتاکاریا در اجتماعی و محیطی گزارشگری میزان که میدهد نشان نتایج پرداخت. استرالیایی«شرکتهای و حمل صنعت در بزرگ سازمانهای در افشا کل میزان و میباشد پایین استرالیایی شرکتهای گزارش بیشتری اجتماعی اطالعات منفی ROA با شرکتهای میباشد. باالتر چشمگیری بطور نقل ندارد. رابطهای مستقل حسابرسی اندازه و شرکت عمر با افشا کل میزان میکنند. اجتماعی مسئولیت افشای میزان بر مؤثر»عوامل عنوان با پژوهشی به )2014( 27 جیاناراکیس افشای با مثبتی رابطه مدیره هیات اندازه و شرکت اندازه که میدهد نشان نتایج پرداخت. شرکت«خصوص در کمتری اطالعات مدیرعامل وظایف دوگانگی خصوصیات با شرکتهای و دارند CSR افشای میزان و مختلف صنایع بین چشمگیری تفاوت حالیکه در میکنند منتشر CSR افشای دارد. وجود CSR شرکتهای برخی در را شرکتها«پایداری گزارشگری»عناصر )2013( 28 همکاران و آکتاس قرار تحلیل مورد جهانی گزارشگری سازمان شاخصهای اساس بر ترکیه بورس در شده پذیرفته حاکمیت ابعاد شامل سازمانی پروفایل افشای مطالعه مورد شرکتهای در که داد نشان نتایج دادند. شاخصهای اما دارد. وجود شرکتها ساالنه گزارشهای در عمدتا مدیریت نگرش افشای و شرکتی نگردید. مشاهده گزارشها این در محیطی و اجتماعی و اجتماعی اقتصادی ابعاد در پایدار عملکرد مورد را چوب«جهانی صنعت در پایداری افشای کننده تعیین»عوامل )2011( 29 همکاران و لی بطور تجارت تنوع و شرکت اندازه که میکند پیشنهاد رگرسیون تحلیل نتایج دادند. قرار تحلیل عوامل منطقهای تفاوتهای و سودآوری حالیکه در هستند. ارتباط در پایداری افشای با چشمگیری نمیشوند. محسوب چوب صنعت در پایداری گزارشگری استراتژیهای کردن فرموله در قاطعی تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی 24- Global Reporting Initiative 25- Akbas 26- Bhattacharyya 27- Giannarakis 28- Aktas et al 29- Li et.al

8 پیشینه تحقیقات داخلی ایمانی و همکاران )1396( به پژوهشی با عنوان»آزمون تأثیر پایداری سود و سودآوری بر سطح افشاء مسئولیت اجتماعی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران«پرداختند. نتایج آزمون فرضیهها بیانگر رابطه مثبت و معنادار پایداری سود و سود آوری شرکتها با افشاء مسئولیت اجتماعی میباشد. حسینی و حقیقت )1395( به پژوهشی با عنوان»بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و تعهد به ایفای مسئولیتهای اجتماعی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران«پرداختند. نتایج این پژوهش نشان میدهد بین تعداد جلسات هیات مدیره و دوگانگی وظیفه مدیرعامل با تعهد به ایفای مسئولیتهای اجتماعی شرکتها رابطه معناداری وجود دارد اما بین استقالل هیات مدیره کمیتههای تخصصی هیات مدیره و سهامداران نهادی با مسئولیتهای اجتماعی شرکتها رابطهای پیدا نشد. برزگری خانقاه و جعفری تراجی )1395( در پژوهشی به»بررسی نقش ویژگیهای شرکت و حاکمیت شرکتی در مشروعیت سازمانی«پرداختند. یافتههای پژوهش حاکی از رابطه مثبت و معنادار بین اندازه شرکت عملکرد شرکت و حضور مدیران مستقل با افشای مسئولیت اجتماعی و زیستمحیطی شرکت است. همچنین رابطه منفی و معناداری بین مالکیت نهادی با افشای مسئولیت اجتماعی و زیستمحیطی شرکت وجود دارد. با این حال هیچ رابطه معناداری بین اهرم مالی ساختار مالکیت اندازه حسابرس و اندازه هیأتمدیره با افشای مسئولیت اجتماعی و زیستمحیطی شرکت وجود ندارد. در نهایت نتایج فرضیه آخر پژوهش نشان داد بین افشای مسئولیت اجتماعی و زیستمحیطی در صنایع مختلف تفاوت معناداری وجود دارد. نادری خورشیدی و سلگی )1394( در پژوهشی با عنوان»بررسی تأثیر قابلیتهای سازمان و ساختار صنعت بر مسئولیت پذیری اجتماعی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران«به این نتایج دست یافتند که عوامل درون سازمانی قابلیت سودآوری و قابلیت عملیاتی و عوامل ساختار صنعت شامل سطح رقابت نوع صنعت و سودآوری صنعت رابطة معناداری با مسئولیت پذیری اجتماعی دارند. مهدوی و همکاران )1394( در پژوهشی به»بررسی رابطه بین اندازه شرکت نوع صنعت و سودآوری با افشای اطالعات حسابداری زیست محیطی و اجتماعی«پرداختند. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که بین اندازه شرکت با سطح افشای اطالعات زیست محیطی و اجتماعی رابطه معنادار مثبت وجود دارد اما بین سطح افشای اطالعات زیست محیطی و اجتماعی و سودآوری رابطه معنادار آماری وجود ندارد. برخالف انتظار پژوهشگران سطح افشای اطالعات زیست محیطی و اجتماعی شرکتهایی که در صنایع حساس فعالیت میکنند کمتر از شرکتهایی است که در صنایع غیر حساس فعالیت میکنند. کاشانی پور و همکاران )1393( در پژوهشی به»بررسی ارتباط بین ساختار هیأت مدیره و مالکیت شرکت با افشای اختیاری«پرداختند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که رابطه معنی دار و مثبتی

9 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 203 هیأت اندازه بین دارد. وجود اختیاری افشای با شرکتی مالکیت و غیرموظف اعضای نسبت بین نشد. یافت داری معنی رابطه اختیاری افشای با نهادی مالکیت و مدیریتی مالکیت مدیره پژوهش فرضیههای 4. میگیرد: قرار آزمون مورد زیر فرضیههای قالب در پژوهش سؤاالت دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر شرکت اندازه دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر شرکت عمر دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر شرکت نقدینگی دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر شرکت نامشهود دارایی میزان دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر نهادی سهامداران دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر عامل مدیر وظایف دوگانگی دارد. معناداری اثر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر مدیره هیات استقالل آماری نمونه و جامعه 5. و تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پژوهش این مکانی قلمرو و آماری جامعه گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی منظور به ساله شش دوره یک شامل آن زمانی قلمرو میباشد سال انتهای آن پایان و 1389 سال ابتدای از آن آغاز که است شرکتها پایداری پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی پژوهش موضوعی قلمرو شرکتهایی فرضیهها آزمون جهت شده انتخاب شرکتهای است. تهران بهادار اوراق بورس در شده که: هستند باشد. سال هر ماه اسفند پایان به منتهی شرکت مالی سال باشد. نداده مالی سال تغییر 1394 تا 1389 سالهای طی شرکت باشد. دسترس در نیاز مورد دادههای استخراج منظور به الزم مالی اطالعات باشد. شده پذیرفته تهران بهادار اوراق بورس در 1389 مالی سال پایان تا هلدینگ شرکتهای مالی واسطهگری سرمایهگذاری )شرکتهای مالی مؤسسات و بانکها جزء نباشد. ها( لیزینگ و اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای از شرکت 130 تعداد سیستماتیک حذف روش اساس بر 780 تحقیق این ساله شش زمانی قلمرو به توجه با که گردید انتخاب نمونه عنوان به تهران بهادار گرفت. قرار بررسی مورد شرکت - سال تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی پژوهش شناسی روش 6. و آسانتر را هدف به یابی دست که است تجربههایی و مهارتها ارائه پژوهش در روش از منظور زا استفاده با پژوهش طرح میآید. دست به بیشتری نتایج کمتر وقت صرف با و میسازد عملیتر

10 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 204 تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی توصیفی- نوع از حاضر پژوهش دیگر طرف از است. گذشته( اطالعات طریق )از رویدادی پس رویکرد نیز اهداف اساس بر میآید. حساب به کمی پژوهش نوع از دادهها ماهیت اساس بر است. همبستگی میآید. حساب به کاربردی پژوهشهای نوع از پژوهش مدل 7. بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی برای است. شده استفاده زیر مدل از تهران بهادار اوراق SR it = β0 + β1fsizeit + β2ageit + β3liqit + β4inassetit + β5insownit + β6 INDit + β7ceodit + β8roait + β9sgrowthit + β10levit + it شرکت عمر AGE شرکت اندازه FSIZE پایداری گزارشگری میزان معرف SR فوق مدل در هیات استقالل IND نهادی سهامداران InsOwn نامشهود دارایی Inasset نقدینگی LIQ و فروش رشد میزان Sgrowth سودآوری ROA عامل مدیر وظایف دوگانگی CEOD مدیره میباشد. مالی اهرم LEV پژوهش متغیرهای 8. اندازه متغیرهای و وابسته متغیر عنوان به شرکتها پایداری گزارشگری میزان پژوهش این در و عامل مدیر وظایف دوگانگی نهادی سهامداران نامشهود دارایی نقدینگی شرکت عمر شرکت سودآوری متغیرهای همچنین میشود. گرفته نظر در مستقل متغیر عنوان به مدیره هیات استقالل میشود. گرفته نظر در کنترلی متغیرهای عنوان به مالی اهرم و فروش رشد میزان مستقل متغیر شرکت اندازه همکاران و )شفیعی میشود گیری اندازه شرکت داراییهای دفتری ارزش طبیعی لگاریتم طریق از.)1395 شرکت عمر )شفیعی میشود گیری اندازه تهران بهادار اوراق بورس در شرکت پذیرش سالهای تعداد طریق از 1395(. همکاران و نقدینگی و )کمالیان میشود گیری اندازه شرکت داراییهای مجموع به نقدی موجودی نسبت طریق از 1392(. همکاران

11 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 205 نامشهود دارایی و )بیگی میشود گیری اندازه شرکت داراییهای مجموع به نامشهود داراییهای نسبت طریق از 1388(. فطرس نهادی سهامداران همکاران و )سجادی میشود گیری اندازه شرکت در نهادی سهامداران مالکیت درصد طریق از.)1392 عامل مدیر وظایف دوگانگی عامل مدیر اگر خیر یا است مدیره هیات رییس نائب همان شرکت عامل مدیر که است این بیانگر یک برابر صورت این غیر در و صفر برابر متغیر این مقدار باشد مدیره هیات رییس نائب همان شرکت 2014(. )جیاناراکیس است مدیره هیات استقالل حقیقت و )حسینی میشود گیری اندازه اعضا کل به مستقل مدیره هیات اعضای درصد طریق از.)1395 تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی وابسته متغیر شرکتها پایداری گزارشگری به اقتصادی( و اجتماعی محیطی )افشای شرکتها پایداری گزارشگری میزان پژوهش این در و موضوع نظری ادبیات بررسی با مذکور شاخص است. شده گرفته نظر در وابسته متغیر عنوان و استانداردها دهنده ارائه که )GRI( جهانی گزارشگری سازمان توسط استفاده مورد متغیرهای پایداری گزارشگری چارچوب نهاد این میشود. استخراج میباشد پایداری بحث در دستورالعملها پایداری به مربوط عملکرد و فعالیتها گزارشگری و گیری اندازه جهت سازمانها به کمک برای را شامل جهانی گزارشگری سازمان شده توصیه گزارشگری محتوای میدهد. توسعه و میکند ایجاد رویه پژوهش این در میشود. شرکت یک فعالیتهای اجتماعی و محیطی زیست اقتصادی اثرات از قلم یک اگر که میباشد شکل بدین شرکتها پایداری گزارشگری میزان سنجش برای امتیازدهی در صفر امتیاز باشد نشده افشا اگر و یک امتیاز باشد شده انجام GRI طبق پایداری اقالم افشای میشود افشا شرکتها مدیره هیات گزارش در متغیرها این برای الزم اطالعات شد. خواهد گرفته نظر شاخصهای از ایران در افشاگری ماهیت به توجه با ابعاد از یک هر معرفی برای حاضر پژوهش در و کیفیت مدیریت سیستم 9001 ISO نامههای گواهی از همچنین و ایران در پایداری گزارشگری مدل از صرفا پژوهش این در بنابراین است. شده استفاده محیطی زیست مدیریت ISO و توضیح پیشتر که طور همان که میباشد ایران محیط با مطابق معیارها بلکه نشده استفاده GRI میشود. افشا مدیره هیات گزارش در شد داده

12 97 بهار 70 شماره هجدهم سال کنترلی متغیرهای تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی شرکت سودآوری سرمایه و میشود انجام سود کسب جهت گذاران سرمایه جانب از گذاریها سرمایه که آنجا از بنابراین میباشند مناسب بازدهی همان یا سود کسب دنبال به خود سرمایه به نسبت گذاران انتهای داراییهای جمع بر خالص سود تقسیم از که داراییها بازده نرخ اساس بر شرکت سودآوری 1990(. )جنسن میآید بدست دوره شرکت فروش رشد میزان خدمات تولید و گرفتهاند شکل بهتر اقتصادی شرایط به نیل برای جوامع در شرکتها کلی طور به زا یکی فروش رشد میباشد. شرکتها هدف بدیهیترین و اولین جامعه اعضای برای کاالها و دهد نشان را اقتصادی مسئولیت ایفای و هدف این به دستیابی میزان میتواند که است شاخصهایی دوره فروش و جاری مالی دوره فروش التفاوت مابه تقسیم حاصل از و 1393( همکاران و )موسوی 1389(. ایرانی و بیدختی )طالب میآید بدست قبلی مالی دوره فروش بر قبلی مالی شرکت مالی اهرم محاسبه داراییها مجموع به بدهیها مجموع نسبت صورت به که است سرمایه ساختار بیانگر 1391(. همکاران و )اسدی میشود پژوهش نتایج 9. توصیفی 1.آمار 9. شاخصهای و مرکزی تمایل شاخصهای از میپردازد دادهها توصیف به معموال که توصیفی آمار در کار نتایج دادن نشان و نمایش برای میشود. استفاده شده آوری جمع دادههای بیان برای پراکندگی مختلف نمودارهای نیز و درصد نسبی و مطلق موارد تعداد اساس بر فراوانی توزیع جداول از معموال انحراف واریانس استفاده زمینه این در همچنین میشود. استفاده دایرهای یا ستونی هیستوگرام است. ذکر قابل نیز و... استاندارد انحراف معیار

13 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 207 متغیر نام شرکتها پایداری گزارشگری نامشهود داراییهای مدیره هیات استقالل مدیرعامل وظایف دوگانگی نهادی سهامداران نقدینگی شرکت اندازه مالی اهرم فروش رشد داراییها بازده دادهها توصیفی آمار 1- جدول حداقل حداکثر میانه میانگین معیار انحراف تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی میدهد نشان که میباشد با برابر شرکتها مالی اهرم میانگین 1- جدول به توجه با مینمایند. تأمین شرکت از بیرون از را خود مالی منابع از درصد 50 حدود در نمونه شرکتهای کل از درصد 15 حدود در میدهد نشان که میباشد با برابر شرکت نقدینگی میانگین با برابر داراییها بازده میانگین است. داده تشکیل نقد وجه را نمونه شرکتهای داراییهای میانگین و میدهد نشان را رشد گذشته سال فروش به نسبت که با برابر شرکت رشد میانگین مدیرعامل وظایف دوگانگی متغیر میانه صفر عدد همچنین میباشد با برابر شرکت اندازه نهایت در نمیباشند. مدیرعامل وظایف دوگانگی دارای نمونه شرکتهای اکثر که میدهد نشان میانگین طور به نمونه شرکتهای در مالی گزارشات در شرکتها پایداری گزارشگری میزان میانگین میآید. بشمار پایینی عدد که میباشد درصد 16 با برابر واریانس ناهمسانی بررسی میباشد شرکتها متفاوت ویژگیهای از ناشی که 30 واریانس ناهمسانی تخمین به قسمت این در سرتاسر در آن واریانس ام ا باشد همسان واریانس دارای مقطعی واحدهای در که زمانی میپردازیم. ایستایی بررسی همانند داشت. خواهیم 31 گروهی واریانس ناهمسانی ما باشند متفاوت واحدها اصالح آماره از ما داریم. تلفیقی دادههای برای مناسب روش بکارگیری به نیاز نیز اینجا در متغیرها ثابت اثرات رگرسیون مدل باقیماندههای بین در گروهی واریانس ناهمسانی بررسی برای والد شده میکنیم. استفاده 30- Heteroskedasticity 31- Group wise heteroskedasticity

14 97 بهار 70 شماره هجدهم سال والد شده اصالح آماره از استفاده با واریانس ناهمسانی آزمون نتایج 2- جدول معناداری سطح دو کای آماره مقدار شرح 208 تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی والد شده اصالح آماره درصد 5 خطای *سطح بیشتر درصد 5 خطای سطح از دو کای آماره معناداری سطح اینکه دلیل به 2- جدول به توجه با پذیرفت. را واریانس همسانی فرض مقابل در و رد را واریانس ناهمسانی فرض میتوان میباشد ثابت اثرات روش بودن دار معنی آزمون مدل برآورد روش تعیین العات»اط از ترکیبی روش این است. )پانل( تلفیقی دادههای اساس بر حاضر مدل برآورد روش مقطعی دادههای و زمانی سری مدلهای از یک هر در میباشد. مقطعیدادههای و زمانی«سری ود ابتدا تلفیقی روش در داد. کاهش را آنها میتوان تلفیقی مدل در که دارد وجود نارساییهایی نتایج که میشود استفاده تصادفی اثر یا و ثابت اثر روش دو از یکی تعیین جهت هاسمن و F آزمون است: شده آورده زیر جداول در آزمون دو آن F آماره آزمون شرح مقطعی F آماره F آماره آزمون نتایج 3- جدول آماره مقدار آزادی درجه معناداری سطح 0.014* 0.006* مقطعی اسکوئر کای آماره درصد 5 خطای *سطح هاسمن آزمون هاسمن آزمون نتایج 4- جدول شرح آماره مقدار آزادی درجه معناداری سطح * مقطعی F آماره درصد 5 خطای *سطح احتمال آزمون دو هر در هاسمن( و )F شده انجام آزمون دو نتایج 4- و 3- جدول به توجه با ثابت اثرات روش از مربوطه رگرسیونی مدل در باید بنابراین و بوده درصد 5 از کمتر آمده بدست شود. استفاده

15 209 روش لین - لوین لین و لوین 32 نشان دادند که در دادههای تلفیقی )پانل( استفاده از آزمون ریشه واحد مربوط به این دادهها دارای قدرت بیشتری است. در این پژوهش ازآزمون لین و لوین استفاده میگردد. فرضیه صفر آزمون بیانگر وجود ریشه واحد متغی رهاست. جدول 5- آزمون ریشه واحد جمعی بر روی متغی رها به روش لین و لوین متغیرها آماره احتمال گزارشگری پایداری شرکتها * اندازه شرکت * رشد فروش * استقالل هیات مدیره * دوگانگی وظایف مدیرعامل * سهامداران نهادی * بازده داراییها * اهرم مالی * نقدینگی شرکت * عمر شرکت * * داراییهای نامشهود *سطح خطای 5 درصد با توجه به جدول 5- بررسی مقادیر آمارههای محاسبه شده و احتمال پذیرش آنها نشان میدهد که فرضیه صفر مبنی بر نامانایی برای همه متغیرها رد میشود و تمامی متغیرهای مورد مطالعه در سطح مانا هستند. 32- Levin & Lin

16 210 آزمون فرضیه اول نام متغیر ثابت اندازه شرکت اهرم مالی رشد فروش بازده داراییها ضریب تعیین تعدیل شده جدول 6- آزمون رگرسیون برای فرضیه اول ضرایب خطای آماره t سطح معناداری *0.000 *0.025 *0.017 *0.019 * دوربین واتسون آماره F *سطح خطای 5 درصد و ** سطح خطای 1 درصد سطح معناداری **0.000 با توجه به جدول 6- چون مقدار آماره آزمون دوربین واتسون در فاصله 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض وجود همبستگی بین خطاها رد میشود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با میباشد نشان میدهد که 69.2 درصد از کل تغییرات پایداری شرکتها وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این معادله میباشد. از طرفی با توجه به معنی داری مقدار آزمون )46.602( F در سطح خطای کوچکتر از 0.01 میتوان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند تغییرات پایداری شرکتها را تبیین کنند. ضریب تأثیر متغیر اندازه شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )5.633( نشان از تأثیر مثبت و مستقیم متغیر اندازه شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر اندازه شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.025( به دلیل کمتر بودن از سطح خطای 5 درصد میتوان با اطمینان 95 درصد فرضیه را رد نمود و میتوان بیان کرد اندازه شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری دارد.

17 211 آزمون فرضیه دوم نام متغیر ثابت عمر شرکت اهرم مالی رشد فروش بازده داراییها ضریب تعیین تعدیل شده جدول 7- آزمون رگرسیون برای فرضیه دوم ضرایب خطای آماره t سطح معناداری * *0.003 *0.023 * دوربین واتسون آماره F *سطح خطای 5 درصد و ** سطح خطای 1 درصد سطح معناداری **0.000 با توجه به جدول 7- چون مقدار آماره آزمون دوربین واتسون در فاصله 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض وجود همبستگی بین خطاها رد میشود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با میباشد نشان میدهد که 55.4 درصد از کل تغییرات پایداری شرکتها وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این معادله میباشد. از طرفی با توجه به معنی داری مقدار آزمون )52.302( F در سطح خطای کوچکتر از 0.01 میتوان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند تغییرات پایداری شرکتها را تبیین کنند. ضریب تأثیر متغیر عمر شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.517( نشان از تأثیر مثبت و مستقیم متغیر عمر شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر عمر شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.096( به دلیل کمتر نبودن از سطح خطای 5 درصد نمیتوان با اطمینان 95 درصد فرضیه را رد نمود و میتوان بیان کرد عمر شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری ندارد.

18 212 آزمون فرضیه سوم نام متغیر ثابت نقدینگی اهرم مالی رشد فروش بازده داراییها ضریب تعیین تعدیل شده جدول 8- آزمون رگرسیون برای فرضیه سوم ضرایب خطای آماره t سطح معناداری *0.019 *0.025 *0.021 *0.041 * دوربین واتسون آماره F *سطح خطای 5 درصد و ** سطح خطای 1 درصد سطح معناداری **0.000 با توجه به جدول 8- چون مقدار آماره آزمون دوربین واتسون در فاصله 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض وجود همبستگی بین خطاها رد میشود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با میباشد نشان میدهد که 74.8 درصد از کل تغییرات پایداری شرکتها وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این معادله میباشد. از طرفی با توجه به معنی داری مقدار آزمون )55.314( F در سطح خطای کوچکتر از 0.01 میتوان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند تغییرات پایداری شرکتها را تبیین کنند. ضریب تأثیر متغیر نقدینگی شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )3.615( نشان از تأثیر مثبت و مستقیم متغیر نقدینگی شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر نقدینگی شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.025( به دلیل کمتر بودن از سطح خطای 5 درصد میتوان با اطمینان 95 درصد فرضیه را رد نمود و میتوان بیان کرد نقدینگی شرکت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری دارد.

19 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 213 چهارم فرضیه آزمون متغیر نام ثابت نامشهود دارایی مالی اهرم فروش رشد داراییها بازده شده تعدیل تعیین ضریب چهارم فرضیه برای رگرسیون آزمون 9- جدول ضرایب خطای تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی t آماره معناداری سطح * *0.023 *0.017 * دوربین واتسون F آماره درصد 1 خطای سطح ** و درصد 5 خطای *سطح معناداری سطح **0.000 فرض دارد قرار 2.5 تا 1.5 فاصله در واتسون دوربین آزمون آماره مقدار چون 9- جدول به توجه با تعیین ضریب مقدار کرد. استفاده رگرسیون از میتوان و میشود رد خطاها بین همبستگی وجود شرکتها پایداری تغییرات کل از درصد 37.8 که میدهد نشان میباشد با برابر شده تعدیل مقدار داری معنی به توجه با طرفی از میباشد. معادله این در کنترلی و مستقل متغیرهای به وابسته رگرسیونی مدل که گرفت نتیجه میتوان 0.01 از کوچکتر خطای سطح در )43.357( F آزمون مستقل متغیرهای مجموعه و بوده خوبی مدل وابسته و کنترل مستقل متغیرهای از مرکب تحقیق میزان بر نامشهود دارایی متغیر تأثیر ضریب کنند. تبیین را شرکتها پایداری تغییرات قادرند بر نامشهود دارایی متغیر مستقیم و مثبت تأثیر از نشان )0.918( شرکتها پایداری گزارشگری دارایی متغیر t آماره معناداری سطح به توجه با طرفی از دارد. شرکتها پایداری گزارشگری میزان 5 خطای سطح از نبودن کمتر دلیل به )0.089( شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر نامشهود بر نامشهود دارایی کرد بیان میتوان و نمود رد را فرضیه درصد 95 اطمینان با نمیتوان درصد ندارد. معناداری تأثیر شرکتها پایداری گزارشگری میزان

20 214 آزمون فرضیه پنجم جدول 10- آزمون رگرسیون برای فرضیه پنجم نام متغیر ثابت سهامداران نهادی اهرم مالی رشد فروش بازده داراییها ضریب تعیین تعدیل شده ضرایب خطای آماره t سطح معناداری *0.006 *0.019 *0.039 *0.023 * دوربین واتسون آماره F *سطح خطای 5 درصد و ** سطح خطای 1 درصد سطح معناداری **0.000 با توجه به جدول 10- چون مقدار آماره آزمون دوربین واتسون در فاصله 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض وجود همبستگی بین خطاها رد میشود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با میباشد نشان میدهد که 56.9 درصد از کل تغییرات پایداری شرکتها وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این معادله میباشد. از طرفی با توجه به معنی داری مقدار آزمون )36.258( F در سطح خطای کوچکتر از 0.01 میتوان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند تغییرات پایداری شرکتها را تبیین کنند. ضریب تأثیر متغیر سهامداران نهادی بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.362( نشان از تأثیر مثبت و مستقیم متغیر سهامداران نهادی بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر سهامداران نهادی بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.019( به دلیل کمتر بودن از سطح خطای 5 درصد میتوان با اطمینان 95 درصد فرضیه را رد نمود و میتوان بیان کرد سهامداران نهادی بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری دارد.

21 215 آزمون فرضیه ششم نام متغیر ثابت دوگانگی وظایف مدیرعامل اهرم مالی رشد فروش بازده داراییها ضریب تعیین تعدیل شده جدول 11- آزمون رگرسیون برای فرضیه ششم ضرایب خطای آماره t سطح معناداری *0.028 *0.014 *0.031 *0.000 * دوربین واتسون آماره F *سطح خطای 5 درصد و ** سطح خطای 1 درصد سطح معناداری **0.000 با توجه به جدول 11- چون مقدار آماره آزمون دوربین واتسون در فاصله 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض وجود همبستگی بین خطاها رد میشود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با میباشد نشان میدهد که 27.7 درصد از کل تغییرات پایداری شرکتها وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این معادله میباشد. از طرفی با توجه به معنی داری مقدار آزمون )41.299( F در سطح خطای کوچکتر از 0.01 میتوان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند تغییرات پایداری شرکتها را تبیین کنند. ضریب تأثیر متغیر دوگانگی وظایف مدیرعامل بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )2.547-( نشان از تأثیر منفی و معکوس متغیر دوگانگی وظایف مدیرعامل بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر دوگانگی وظایف مدیرعامل بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.014( به دلیل کمتر بودن از سطح خطای 5 درصد میتوان با اطمینان 95 درصد فرضیه را رد نمود و میتوان بیان کرد دوگانگی وظایف مدیرعامل بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری دارد.

22 216 آزمون فرضیه هفتم نام متغیر ثابت استقالل هیات مدیره اهرم مالی رشد فروش بازده داراییها ضریب تعیین تعدیل شده جدول 12- آزمون رگرسیون برای فرضیه هفتم ضرایب خطای آماره t سطح معناداری * *0.033 *0.000 * دوربین واتسون آماره F *سطح خطای 5 درصد و ** سطح خطای 1 درصد سطح معناداری **0.000 با توجه به جدول 12- چون مقدار آماره آزمون دوربین واتسون در فاصله 1.5 تا 2.5 قرار دارد فرض وجود همبستگی بین خطاها رد میشود و میتوان از رگرسیون استفاده کرد. مقدار ضریب تعیین تعدیل شده برابر با میباشد نشان میدهد که 39.3 درصد از کل تغییرات پایداری شرکتها وابسته به متغیرهای مستقل و کنترلی در این معادله میباشد. از طرفی با توجه به معنی داری مقدار آزمون )43.658( F در سطح خطای کوچکتر از 0.01 میتوان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیرهای مستقل کنترل و وابسته مدل خوبی بوده و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند تغییرات پایداری شرکتها را تبیین کنند. ضریب تأثیر متغیر استقالل هیات مدیره بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )1.615( نشان از تأثیر مثبت و مستقیم متغیر استقالل هیات مدیره بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها دارد. از طرفی با توجه به سطح معناداری آماره t متغیر استقالل هیات مدیره بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها )0.093( به دلیل کمتر نبودن از سطح خطای 5 درصد نمیتوان با اطمینان 95 درصد فرضیه را رد نمود و میتوان بیان کرد استقالل هیات مدیره بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها تأثیر معناداری ندارد. 10. نتیجه گیری و پیشنهادات طی سالهای اخیر ساختار حسابداری از جهات مختلف در زمینههای پایداری و مسئولیت اجتماعی شرکتها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. در این پژوهش به شناسایی متغیرهای مؤثر بر میزان گزارشگری پایداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شد. وضعیت فعلی میزان افشای گزارشگری پایداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بیان کننده شکاف قابل توجه بین انتظارات جامعه از شرکتها و عملکرد آنهاست.

23 97 بهار 70 شماره هجدهم سال 217 فرضیهها آزمون نتایج که نمود عنوان میتوان سوم و اول فرضیههای از حاصل نتایج به توجه با تأثیر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر نقدینگی و شرکت اندازه متغیرهای که است این بیانگر پایداری گزارشگری میزان نقدینگی و شرکت اندازه افزایش با که معنی بدین دارند. معناداری نظریه و پژوهش نظری مبانی با مطابق اول فرضیه یافته کرد. خواهد پیدا افزایش نیز شرکتها یعس آنها و میشوند بررسی مختلف گروههای توسط بزرگتر شرکتهای زیرا است مشروعیت کار و کسب به محیطی زیست و اجتماعی اقتصادی فعالیتهای در مشارکت طریق از تا میکنند فرضیه یافته دهند. نشان سایرین به را موضوع این آنها افشای طریق از و بخشند مشروعیت خود بهتری نقدینگی که شرکتهایی که صورت بدین است. پژوهش نظری مبانی با مطابق نیز سوم زیست و اجتماعی فعالیتهای در بیشتر جامعه در خود مناسب وضعیت دادن نشان برای دارند جیاناراکیس )2014( آکباس تحقیقات نتایج با همسو آزمونها این نتایج میکنند. مشارکت محیطی مبنی تحقیقاتی همچنین میباشد. )1394( همکاران و مهدوی و )2011( همکاران و لی )2014( نشد. یافت فوق فرضیههای آزمون نتایج با همخوانی عدم بر شرکت عمر که نمود عنوان میتوان تحقیق چهارم و دوم فرضیههای از حاصل نتایج به توجه با آزمون این نتیجه که ندارند معناداری تأثیر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر نامشهود دارایی و نتایج به توجه با همچنین میباشد. )2014( باهاتاکاریا و )2014( آکباس تحقیق نتیجه با همسو گزارشگری میزان بر نهادی سهامداران که نمود عنوان میتوان تحقیق پنجم فرضیه از حاصل حقیقی و حسینی تحقیق نتیجه با همسو آزمون این نتیجه که دارد معناداری تأثیر شرکتها پایداری با نمیباشد. )1393( همکاران و پور کاشانی و )1395( تراجی جعفری و خانقاه برزگری )1395( مدیرعامل وظایف دوگانگی که نمود عنوان میتوان تحقیق ششم فرضیه از حاصل نتایج به توجه همسو آزمون این نتیجه که دارد معناداری و معکوس تأثیر شرکتها پایداری گزارشگری میزان بر توجه با نهایت در و میباشد. )2014( جیاناراکیس و )1395( حقیقی و حسینی تحقیق نتیجه با میزان بر مدیره هیات استقالل که نمود عنوان میتوان تحقیق هفتم فرضیه از حاصل نتایج به غیرموظف مدیران نمایندگی نظریه با مطابق ندارد. معناداری تأثیر شرکتها پایداری گزارشگری اجرایی مدیران کار بر نظارت برای قویتری انگیزه مدیره هیات اعضای سایر با مقایسه در مدیره هیات پایداری گزارشگری افزایش موجب مدیره هیات در آنها باالی درصد و دارند گزارشگری فرآیند و غیرموظف مدیران ایرانی شرکتهای در میرسد نظر به هفتم آزمون نتیجه به توجه با اما میشود تحقیق نتیجه با همسو هفتم آزمون نتیجه ندارند. پایداری گزارشگری افشای میزان بر تاثیری و )1395( تراجی جعفری و خانقاه برزگری تحقیق نتیجه با ناهمسو و )1395( حقیقی و حسینی میباشد. )1393( همکاران و پور کاشانی ابزاری نظریه و اقتصادی رویکرد غالب نگرش پایداری نوشتارهای از بسیاری در حاضر حال در حوزه در مطالعه است. سهامداران ثروت کردن حداکثر برای مدیران مسئولیت بر تأکید صرفا و است و باشد ممکن غیر جامعه نهادی و محیطی زیست اجتماعی چارچوب گرفتن نظر در بدون اقتصادی قابل پژوهش این نتایج شود. ترکیب تجاری واحدهای گزارشگری در فوق ابعاد که است نیاز بنابراین تهران بهادار اوراق بورس در شده پذیرفته شرکتهای پایداری گزارشگری میزان بر مؤثر متغیرهای شناسایی

24 218 استفاده برای سرمایه گذاران سهامداران تحلیل گران و تمام افراد و سازمانهایی است که به طریقی با فعالیت سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار درگیر هستند. با توجه به نتایج فوق و فرضیههای پژوهش پیشنهاد میشود: 1- به سازمان حسابرسی پیشنهاد میشود که استانداردهایی را در جهت گزارشگری پایداری شرکتها تدوین نماید. 2 -به سازمان بورس و اوراق بهادار تهران پیشنهاد میشود تدابیری اتخاذ نماید تا امتیاز کارایی گزارشگری پایداری شرکتها محاسبه و رتبه بندی آنها براساس الگوی پیشنهادی صورت پذیرد تا کیفیت افشا از نظر موضوع برای استفاده کنندگان از گزارشها و اطالعات ارائه شده از سوی بورس اوراق بهادار تهران بهبود یابد. 3- سهامداران بالقوه درباره شرکتهایی که امتیاز کارایی گزارشگری پایداری شرکتهای آنها نامناسب )پایین( میباشد دقت بیشتری داشته باشند زیرا این شرکتها از ارزش پیش بینی کنندگی پایینتری برخوردار هستند. 4- به شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران توصیه میشود که در ساختار سازمانی خود واحد یا کمیته مستقل گزارشگری پایداری شرکتها را جهت تدوین استراتژیها و اهداف دایر کنند تا چگونگی افشای آن را مدنظر قرار دهند. در ضمن موارد زیر میتواند در تحقیقات آتی به عنوان موضوعات پیشنهادی برای تحقیق در نظر گرفته شود: 1- بررسی تأثیر ویژگیهای صنعت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها 2- بررسی تأثیر متغیرهای کالن اقتصادی بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها 3- بررسی تأثیر توانایی مدیریت بر میزان گزارشگری پایداری شرکتها 4- بررسی نقش میانجی عملکرد بر رابطه بین حاکمیت شرکتی و میزان گزارشگری پایداری شرکتها منابع و ماخذ منابع داخلی 1-1 اسدی غالمحسین باغومیان رافیک و کامرانی جواد )1391(. بررسی رابطه بین ویژگیهای شرکت و به موقع بودن گزارشگری مالی میان دورهای. فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی سال دهم شماره 33 صص ایمانی پدرام حاجیها زهره و امیرحسینی زهرا )1396(. آزمون تأثیر پایداری سود و سودآوری بر سطح افشاء مسئولیت اجتماعی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران. فصلنامه حسابداری مدیریت سال دهم شماره 33 تابستان 1396 صص برزگری خانقاه جمال و جعفری تراجی قاسم )1395(. بررسی نقش ویژگیهای شرکت و حاکمیت شرکتی در مشروعیت سازمانی. پژوهشهای حسابداری مالی سال هشتم شماره سوم

25 219 پیاپی )29( پاییز 1395 صص بیگی تورج و فطرس محمدحسن )1388(. اندازه گیری میزان تأثیر سرمایه انسانی بر عملکرد سازمانی صنعت بانکداری ایران: از دیدگاه دارایی نامشهود. فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسالمی واحد سنندج )10( 4 سنندج صص تهرانی رضا و باجالن سعید )1388(. بررسی رابطه بین ویژگیهای شرکت و موفقیت مالی. پژوهشنامه مدیریت اجرایی سال نهم شماره 1 )پیاپی 33( نیمه اول صص حسینی سیدعلی و حقیقت سرور )1395(. بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و تعهد به ایفای مسئولیتهای اجتماعی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش حسابداری شماره 23 زمستان 1395 صص سجادی سیدحسین فرازمند حسن و نیک کار جواد )1392(. تأثیر ساختار مالکیت بر ریسک سرمایه گذاری در شرکتها. پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی سال پنجم شماره بیستم زمستان 1392 صص شفیعی حسین خدامی پور احمد و دستگیر محسن )1395(. بررسی رابطه بین تغییرات سطح افشای مسائل اجتماعی و زیست محیطی با شاخصهای سودآوری با استفاده از شاخص.KLD مجله دانش حسابداری مالی دوره سوم شماره 4 پیاپی 11 زمستان 1395 صص طالب بیدختی عباس و ایرانی هادی )1389(. بررسی رابطه میان مدیریت جریانهای نقدی و هزینههای بدهی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی دوره 2 شماره 6 تابستان 1389 صص کاشانی پور محمد کریمی حسن و کریمی ولی اهلل )1393(. بررسی ارتباط بین ساختار هیأت مدیره و مالکیت شرکت با افشای اختیاری. پژوهشهای تجربی حسابداری سال چهارم شماره 14 زمستان 1393 صص کمالیان امین رضا عبادی فرحدخت و حیدری خورمیزی بی بی آذر )1392(. تأثیر متغیرهای مالی و غیرمالی بر کیفیت افشا در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه چشم انداز مدیریت مالی شماره 10 تابستان 1392 صص کمیته تدوین استانداردهای حسابداری سازمان حسابرسی )1386(. استانداردهای حسابداری ایران استاندارد شماره 11 داراییهای نامشهود نشریه 160 سازمان حسابرسی مهدوی غالمحسین دریائی عباسعلی علی خانی رضیه و مران جوری مهدی )1394(. بررسی رابطه بین اندازه شرکت نوع صنعت و سودآوری با افشای اطالعات حسابداری زیست محیطی و اجتماعی. مجله پژوهشهای تجربی حسابداری سال چهارم شماره 15 صص موسوی سیداحمد رضایی فرزین و شاه ویسی فرهاد )1393(. تبیین ایفای مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها و تأثیر آن بر ریسک سقوط قیمت سهام مجله دانش حسابداری مالی تابستان نادری خورشیدی علیرضا و سلگی محمد )1394(. بررسی تأثیر قابلیتهای سازمان و

26 ساختار صنعت بر مسئولیت پذیری اجتماعی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مجله مدیریت بازرگانی دوره 7 شماره 1 صص منابع خارجی 1.Akbas, H, E. (2014). Company Characteristics and Environmental Disclosure: An Empirical Investigation on Companies Listed on Borsa Istanbul 100 Index, The Journal of Accounting and Finance, Page Aktas, R., Kayalidere, K., Kargin, M. (2013). Corporate sustainability reporting and analysis of sustainability reports in turkey, International Journal of Economics and Finance, 5(3), Aras, G. and Crowther, D. (2007a), Is the global economy sustainable?, in Barber, S. (Ed.), The Geopolitics of the City, Forum Press, London, pp Aras, G. and Crowther, D. (2007b), Sustainable corporate social responsibility and the value chain, in Crowther, D. and Zain, M.M. (Eds), New Perspectives on Corporate Social Responsibility, MARA University Press, Shah Alam, pp Aras, G. and Crowther, D. (2007c), What level of trust is needed for sustainability?, Social Responsibility Journal, Vol. 3 No. 3, pp Aras, G. and Crowther, D. (2008), Governance and sustainability: an investigation into relationship between corporate governance and corporate sustainability, Management Decision, Vol. 46 No. 3.pp Arzu Ozsozgun, (2014), How accounting and accountants may contribute in sustainability?, SOCIAL RESPONSIBILITY JOURNAL VOL. 10 NO. 2, 2014, pp Bhattacharyya, A. (2014). Factors Associated with the Social and Environmental eporting of Australian Companies. Australasian Accounting, Business and Finance Journal, vol8/iss13/, pp Buchholz, R.A., Rosenthal, S.B., Toward a contemporary conceptual framework for stakeholder theory. Journal of Business Ethics 58, Cemil Kuzey, Ali Uyar. (2017). Determinants of sustainability reporting and its impact on firm value: evidence from the emerging market of Turkey. Journal of Cleaner Production, Volume 143, Pages Chen, W.C., Lin, J.B. and Yi, B. (2008), CEO duality and firm performance an endogenous issue, Corporate Ownership and Control, Vol. 6 No. 1, pp Cox, P., Brammer, S. & Millington, A. Journal of Business Ethics (2004) 52: Elsayed, K. (2007), Does CEO duality really affect corporate performance?, Corporate Governance: An International Review, Vol. 15 No. 6, pp

27 Giannarakis, G. (2014). The determinants influencing the extent of CSR disclosure. International Journal of Law and Management, Vol. 56, Iss 5, pp Haniffa, R.M. and Cooke, T.E. (2005), The impact of culture and corporate governance on corporate social reporting, Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 24 No. 5, pp Herzig, C. and Schaltegger, S. (2011). Corporate sustainability reporting: an overview, in Bennett, M and Buritt, R.L. (Eds), Sustainability Accounting and Reporting, Kluwer Academic Publishers, Boston Dordrecht/London, pp Li, N. Toppinen, A. Tuppura, A. Puumalainen, K. Hujala, M. (2011). Determinants of Sustainability Disclosure in the Global Forest Industry. Electronic Journal of Business Ethics and Organization Studies, Vol. 16, No. 1, pp ICAEW (Institute of Chartered Accountants in England and Wales) (2004). Sustainability: role of accountants [online], available at: downloads/2006langfordr oleofaccountants.pdf. 19.IMA (Institute of Management Accountants) (2008), The evolution of accountabilitysustainability reporting for accountants [online], available at: pdf/ SMA_Sustainability. 20.International federation of accountant (2006). professional accountant in businessat the heart of sustainability at 21.Jones, H. (2010a), Sustainability reporting matters: what are national governments doing about it? The Association of Chartered Certified Accountants, London, available at: capa/acca_materials_tech-tp-srm.pdf (accessed 29 December 2011). 22.Jones, M.J. (2010b), Accounting for the environment: towards a theoretical perspective for environmental accounting and reporting, Accounting Forum, Vol. 34 No. 2, pp Mustaruddin Saleh, Norhayah Zulkifli, Rusnah Muhamad, (2010) Corporate social responsibility disclosure and its relation on institutional ownership: Evidence from public listed companies in Malaysia, Managerial Auditing Journal, Vol. 25 Issue: 6, pp , 24.Roosa, S.A. (2010), Sustainable Development Handbook, 2nd ed., The Fairmont Press, GA. 25.Rubenstein, D.B. (1992), Bridging the gap between green accounting and black ink, Accounting Organizations & Society, Vol. 17 No. 5, pp