Τ Η Ε Μ A T UM PHILOSOPHICORUM, M.MARTINO BRUNNERO, Gr. Ling. ProfeiT Ordin. BonocumDEO, OLAUS N. BOZ^US, Angerm. V. CL. PRÄSLDE

Transcript

1 Τ Η Ε Μ A T UM PHILOSOPHICORUM, ' "*7 BonocumDEO, Confentiente Ampliffimå Facultate Philofbphicåm celeberrimå Vpfalienfi Academiå PRÄSLDE V. CL. M.MARTINO BRUNNERO, Gr. Ling. ProfeiT Ordin. Publica Bonorum cenfura [ubmittu OLAUS N. BOZ^US, Angerm. In Audit. Guftaviano ad diem 7. Tunii. Anni M. DC. LXII. J J U Ρ S AL I JE; Excudcbat Henricus Cur jo Acad, Typogr.

2 e r w.φϋι. φ'η* l 'c ΓΙ Cr*. Γά ίΐχι*. J. J~k h o4ü U> A ti pvfo* rfr*ti' 77Vf'mtf rt*' i4"*j - Γ7*# k't - /? >ϊ m i<vw. [frinhj eflyjry *> > m. 4W. c *. ΐ ΛΆφι }«λ. jjfa Urf(Α/Λ* Ή Ρ* k*. iß ih-γιjwji w ί. ΓΡ'*~μer. < -** Φ±/%ρ >. i7u.γ Γ

3 Qt, B. F-. Prcefatio. s: Llteratum partim nova,partim hoc feculumtentandomeliorafolidioravejocciipatu, in excolendis pötius quam excultis I meliorem fapientis five fortunam five perfe&ionem clare, foii expe- ignorant qui eruditionisomnia ignorant cstera cultu ad ornatum Magno compoiitum, quod pompam pragmatici adparatus non Spiraret,dilfrculter admiiiurum. Eratigitur e re literaris dignitatisfateor, ut nihil nifi exquifitum boratum ingenio ela- induftriå, adornatum verbis in publicum prodiref.quarum rerum ntilla mihi facultas 3 & reliqua curta lex eil: perfieere admodum fupel- ea tarnen alii poitunt quorum ingeniis rem Sc decus* vigo- propitinm numen largiri confvevit. Csterum Sc difcentibus conilat confilii iui ratio, qnotiens ad venerands antiquitatis confvetudinem, per modeitas diltertationes, doitiorum informationem expe&antes, profundioris fcientis initia Et qusrunt. ego tandem de bonorum candore& squitate dumarbitratus benigne fperan- : non ingenii vel artis fpecimen exhibere,fed conatum tantum Sc devotum literis cultum oilendere volui. Quid quod Pacuvianus Ajax de virtute cernundi poteftatem dedit o- mnibus? Et in rebus magnopere Sc expetendis omnia potius tentare experiri oportet 3 quam ob affequendi defperationem a bona mente relinqui. Extant in medio prsceptorum>& alia doctiffimorum hominum monnmenta omnia mea laude majora: qus ii mi nus intelle&u confequi, ingenuo faltem amore comple&i» Sc venerari fas eil. Cujus reverentis argumentum aliquod apud bonos relinquere cogitans, placuit ex Ifocratis ΐηήπι\ΐοπανταχ ίν τα γ ζ»- ηua juw'iyw: Sc prsfentia tandem ex agro philofophico decerpere themata, qus in vario argumenti genere, partim theoretica, partim Pra&ica, non omninonullam diiterendi materiam poteruntfuppeditare. Ea fi ex decoro non tra&avero bonos stati veniam daturos fpero«mea vero non tanti eite crediderim ut opus efle putemlongiori adparatu. Suitaque quod bene fit! A 2 - Th.Ie

4 Τ Η EM Α ι» VAriamfuifje rnen optimam olim cenjeriillam Philofophandi Ε*λ«* π*ί/. rationem: ta pnntipia eßescriptwarn S. Rationem, ßT ifaperientiam. reffe cußodiantur,»ö» infeliciter vitarimale interdum Pbtlojopbantium lapfus. ' Duo hxc Thefis membra habet, & confequens unum qu» ordine explicanda iunt. Memb. I* Sanéhim& venerabilefemper manfit Philofophia: nomen > quse non aliter ac homo per actates fuas devoluta, primum apudbarbaros producta 3 moxågraecis educata & exculta, vires cum authoribus Sc robur accepit. Hinc veteres iapientia: magiftros tam acriter avideque Philofophias ftudiis intentos fuifle accepimus, ut cibi potionisque, rerum denique omnium eos ceperitoblivio. λ. <5"cilicet excitatas incredibili eruditionis amore generofas mentes, non laboris tsdium, non avoeare voluptatum blanditise poterant > quo minus verum in rebus, veritatemque in profundiffimo, ut dkebat Democrims, puteo demerfam, omni ope inveftigare niterentur» Cujus rei fidem faciunt xternx laudis pignora, qua: pofteris reliqnere, permanfura donec in terris erunt cultores virtutis Sc eruditionis. Sed multis non parum obfuit credulitas nimia, qui folenniter in aliorum verba jurare maluerunt> quam res ipfas contemplari i uni omnino nomen dare fe&ie > quam libere veritatem indagare. Quin etiam Pythagorici tantum prasceptoris aurhoritati innixi fuerunt. EttaliaSorboniftarum decreta perhibentur: Iu fentiunt Mag'tfiri noflri b. Prsecipue vero fe&aria hxc Philofophandi ratio obtinuit tempore Averrois, qui cum veltit lymphari caipit in laudes Ariilotelis, multorum dementarunt eae animos, ut oculis aliorum omnia quam fuis videre maluerint. Cum vero in Ariftotelis fcriptis interpretandis unicc defudarint; tum inepté loquendo, tum authori tenebras offundendo Sc no&em, magna diiiidia, varia: variorum commmentatrones in adhierentium animis pepererunt, Sed non fine veroiimili rationc

5 \ tiöife'irttci TmpéäläSenta veritatis putatur nimia ifta Ariftotelis <& antiquorum adoratio. Quxenimifta fervitus? ducet noflri non dominifimt c. & pluradifcenda refiant iqu&reliquos docere potefi }qui lommunii omnium habetur Dottor. d Cujus eft fpargere ingeniorum dona in xtates, nec in unum conferre omnia. Venerandi quidem funt antiqui, ut primi fapientix inventores, Sc difpeniatores quafi philofophicxhxreditatis, fed quam Sc pofteri adire debenty ut rem faéturi ampliorem. Cum nulltpoß millefecuu nato pracludatur occafio adjiciendi. e. Equidem nec veteribus comperta omnia & recentiorum ingeniofi conatus > fua laude baud defraudandi, Qui errorum labyrintho in id folum fuas aperientfcportas, rte pateret quidquam, curåfummå, labore indefeflo elu<åari conati limt, varias philofophandi vias ineuntes. Nonnulli tarnen, quafi ex fe nati» tum demum fibi pulchri beatique vifi funt, fi veteris Philofophix exilium obtinere, ipfi vero longe aliam introducera poitent. Unde Ariftotelis Sc antiqux philofophix contemptus, etiamin iis,in quibusinpretio maxime eftedebebat. Reveraau tem fufpe&um bonis efte debet, temerarium illud novandi ftudi# nm, quodcum meliorafibi proponit, ubi optima provenere, de generem primo fobolem 3 poftremo abortum parit. Et ifte nov» eruditiocfs genius, ficut res incredibili labore paratas, negligentiflimoproiicitfailidio, itavotorum fuorum,nec modum habet» nec fentitfriuäum. ied quorfum hxc omnia? Nimirum ur propofito duplici hoc bominum genere, altero fervili nimis Sc fe&ario, altero contra antiquitatem injurio : tandem meliores mentes proferam, qux mediam tenentes viam> liberam illam Sc Έκ\ίκνκ»ν philo fophandi rationem a Potamone Alexandnno introdudam/. in ve* ritatis inveftigatione > feqvuntur. Hos Eclogarios vocarunt veteres g. qtua apum inftar feligebant ta a^tavta ίξ Ikatoiv ταν Αίσιων* h. EtfanecOnducereputandumeft veritatemperfingulos fparfam in corpus colligere. Cum nullafitfetta qua omne verum vidit, & nuu la qua non aliquid ex vero. i. Argumenta enim ab unanimi Sapientum anthoritare dedu&a, magnum habent in philofophiå momenttim: nee hoc faciunc ac fieåtantum pugnetur, fed indicant hoc vel illud pronunciatumabufuoptimorumnon abhorrere. Memb. II. Ceterum Εκλ?κτim? hujus philofophix tria funt principia 5 ad qux tvjto infuper nos recipere poftumus. Nec enitn A i ita

6 ita philofophis adh«rendum, nt non in gravibus reruift philoiophicärum componendis diilidiis, iibi licet > prirco ad Scriptur«Sacras authorifatem confugiendum fit. Hane enim judicandi, imperandique poteftatem illa habet, interim nulli fubjeäa.prxrerea ad auream reftae rationis ilateram & experientiam, etiam valida fatis Si tuta fubfidia deferendum eil negotium j δι ad ea velut ad Iapidem Lydium explorandaomnia Philofophicadecreta. De Expe* rientia, quia res clara eil, nolo prolixior eile. Ceterum ficut per primum lapfum, non exuit homo naturam, ita & quaedam adhuc retinet principia: quorum beneficioin cognitionem rerum perveriit. Ratio vero nifi probe res coriiid ret>& Fxperientiam, ubi opus eil 3 fierique poteil, reäc colligat, å veritate longé aberrat. Ex eo entm quod res eß, vel non efi propofitw eßvera vel falfa. Hinc mirari fubit quosdam, quem fervare debebant, ordinem evertentes, fummareligionis capita, proprio eorum principio Scriptura Sacr. reli&o, ad naturam examinare,& pugnare contra acerrimé, fi ad eam non quadrent. Nonabam ob caufam, quam quod nen capit ea ratio, quod a natura aliena. Committitur ita fophiilica illa μίτά,βλϊΐί quamferio vetuit Philofophus l. Et crudum admodum fe&antur diilerendi genus, qui rei vcritatem eruereconantur ex extrancis Si proeul ab ejus natura diffitis principiis, reliäis δ/κέ/ο/ί. Inde ex afteflato apud quosdam male fanae rationis dominio, in controverfiis Thcologicis, innocens philofophiahxrefium genetrix appellari expit. Vt itaque ferendus minime, nec philofophix im* putandus quorundam temerarius ifle abufus: uti nec opiniones nominum, pro germano redtse rationis partu habend«: ita contra immerito contemnentes vindicanda Philoiophiae dignitas eft. Nec audiendi Hoffmanniilar, qui Philofophiam in vero ufu confideratam repugnare Theologix dicentes, duplicem unius rei fecerunt v;ritatem. Errorem hunc quamquam Hoffmannus Helmiladii confiteri coa&us fit y referente Grawero tn. Tarnen recoxerunt mox id alii in inferiore Saxoniå ; Si feliciores miilti fibi videbantur in defendenda falfitate, quam tuenda veritate. Et nimirum peccato non vacant, qui innocentiihmum philofophi«nomen tarn nefaric lxdere confveverunt : qua fi fpiritualia Sc «terna aeeipias, nil melius vel admirabilibus ä Deo hominibus conceitum eil. Sane velendum ne contemptum illum ignoranti«excipiant tenebrxjaut tcnebris fimilima, contort«futilisquefapientiie caligo,

7 a.valer.mdxx.s.c.i.b.danbatv.id.b.tnt.s, <ί, Α. $. c. SenccA Σρ. qi. ά. Boeder. Ordt. 9* SenecA Ep.64. f. Diog. Laer, tu pr. Ii. I. F. P. Lipfius, Pbil. Sto. L. τ. Diß. Turneb.y. zz. b. Diog. Laer. Cit.Loc i. Grotjus in pr. operis de Jure B. φ Ρ- ubi φ plura in rem. Ar iß, 1. Categ. C. f. 1. Lib. z. pofl.anahc. 7. par, $. m. Lib. pec. de una verit. Cont. Hoffm. ρ. 13 S. Ed. Vin. Tb. II. Communicationem propriorum baud Magnum Reipublica; licerarise lumen I. H. Boeclerus, nullam negligendam efle occafionem ftatuit, qua non ex quovis argumentofummi Dei myfteria contemplemur & interpreterna, a, Carni Chrifti communicata eile idiomata τ» Koy* myfteriumeft, cujus adyranec angelicas mentes penetrare, liec in revelationis fpeculo plené percipere poitunt mortales. Quorfum hxc? Mirum videri poterat quosdam fublimitate rei tantse itupore pio potius non proiequi, quam anxiå fubcilitate indagare velie* Nifi magis mirum eflet j quod propria ne ότηξφι/trims quidem communicari potfe contendant, quando in naturå fimilia, quanquam non ex aile, reperiuntur. Nobis diviniflimum fecretum illud humiliter agnofcen- illi- dum, gravifllmis infuper Theologorum judiciisinteriora ejus batarelinquenda, & nunc tantum ad magni viri monitum, fumptis ex natura argumentis, id quod negare folcnt adverfarii, illuftrandum. Tantum enim abeft, ut communicatio pugnet cum natura proprii, uf potius hac nihil naturse fit notius: adeoque natura noll raro eam,fuppofitis modo neceitariis conditionibus, intendere videatur.nusqua atitem magis id,quod volumus, elucet.qua intribus3 qua: vulgo aiferri folent,vera: St realis communicarionis exemplis : Inter materiam St formam^inter anima St corpus humanupnter ferrum St ignem. Quia vero viri Clariffimi Meifnerusk Schroderus c. Scheiblerus d. St innumeri alii operofiifimc do<ärin ea pértra&arintjpartem hujus indicare folum i partem compendiolucrari fas eft. Vberiorem vero declarationem confliftui refervo. Iiis Cseterum in a- aliqua hujus rei veftigia oftendere natura videtur. Docet quotidianus ufus ex condimentorum, embammatum St fimilium mixtione transfundi in cibos fapores earum rerum proprios, dulcedinew

8 di nenn, amaritudinemacrimoniam See- Prajterea virtutem wnius intime alterum pervadere, de alia exempla, qiianquam ab inftituto noftro paulo remotiora, teftantur.pomi,mofchi, odores in res vicinas difperguntur, veftem Sc alia corpora odorata reddentes. Et domeftica quisque fumere poteft exempla fvavium Sc olentium # qua: in corpora vicina odores fibi proprios virtute diftlant mirabili. Quid? Quod magis mirere, venena nonnunquam in tatitum communicant proprietates fuas corporibus, ut nativas horum proprietates fuperare videantur. Puella qusedam napello educata, toto corpore virus ita imbibifle dicitur, ut folo complexu aliis certam adferret perniciem. Ideoque & Periärum reges per eam iiipplicia fontium peregerunt. e. Et Mithridates Ponti rex ita veneno adfvevit, ut poitea, ob natura: cognationem, toxica nulla, etiam cum maxime vellet,ei nocerent. /. Cum autem in hifee tot veftigia appareant communicationis propriorum, quis in fuperioribus i ubi ardiorem obfervare licet conjundionem, hoc fieri amplius inficiabitur? a. Pr. Acad. i z.fubfin. b. Part, ιφ Ph.S.S.i. C. z. c. Ρec. Tr. de Com. Pro: d.topic: C.8. tut. ζ f. e. Bartholt Phjf.Sp.p, ^χ.ιο, & Alber: de Anirn: L.zf.C. ζ.f. Λ, Gell, Noft. Α. I, η, f. 16. *Th, III. Eße Deum, reslam rationemperβ colli ' gcre poße. Omiffis facris literis> qu«quot pun&a, tot Dei argumenta fuppeditant, difputandum in pra»fentia ex ratione & ejus foetu philoiophia* Qiue fane non aliud magis ingeminat, quam efle Deum, ingentishujus de admirandas machin«architedum. Etenim fidomus, fi palatii transmarino marmore parietes, auro de argento diftinda laquearia, omnia tarn eximia quam fumptuoiä,denique ce tera ad miraculum ornata humana opera confpicias:mox de architedo de authore, anxia animum tuum exercebit cura. Qiianto magis divina opera, Sc admirabilem hane mundi fabricam, qua nil vel melius vel elegantius fingi poteft,iicut reliqua fuo ambitu com* pleditur, confideranti, fumm«de infinit«alicujus caufse Sc artincis, iollicita cogitatio oboriatur? Nec mirari defines pulcherrimam rerum omninm difpofitionem, ordinem, harmoniam j cui nihil intet humana opera,ροη &capi ficiile,ted ne conferendum

9 quidem, reperiri poren. fct reiiqua omnia tam admiranda quam* pulchra, fortuito atomorum concurfu extitiile, non nifi extreme ftultusdixerit. I ta creatorem iuum, fupremum illud majeftatis Numen Si imperium ; reprxfenranr omnia, creaturarum minimas agnoicunt laudant, nobiliifimar reverentur,adorant. Animaliü fer * me minutiffima mufeam proponam : oftendit ea partesadmirando artificio difpoiitas, facultates, Organa tam fenfus quam vitje, haud obfeura numinis argumenta. Homovero> ut eft Dei opus in hac natura perfe&iifimum, fi feipfum intueatur s admirabilem corpo ris fabricam, omniumque compaginum artificiumj denique anims vim prorfus ftupendam : obihipefcat profe&o, & dicat cum Galeno; bic Numen eft a Qui re te tandem ex opere excellenti,ad fapientiffimum artificem pervenit. Et fåne neceflum eft, fummam & infinitam aliquammentemeife,å qua pulcherrima hsec rerum feries, caufarumomniiimjucunda fubordinatio, five elfential is, ea, five accidentalis /dependeat, regatur, coniervetur b. Quod ipfumpulchritudo mundi,& ordo rerum cdeftium cogit profiteri c. O- mnia enim Deus aflidué fua bonitate Si prudentiå moderatur» fovet, omnes in eo rerum ac temporum varietates & viciifitudines efficit. Quod ftatos orbium cxleftium curfus i quod conftitutis vicibus, infignes ac notabiles rerum commutationes intuemur: hxc Si cetera omnia ad eum modum.. non fortunae temeritate, fed divina providentiå diriguntur i temperantur.evincunt id prxterea prxai&iones Si vaticinia, gentilibusetiam comperta. Et ad ea provocat ipfe Jehovah d. necnifi å divina & infinita fapientiå provenire putanda. Equidem fimia Dei Satjianas gentilibus qujedam per idola praedixit: ficut Mexi * Canum populum per fimulachrum Vitz.liputz.li non regebat tan tum, fed Si fecreto revelabat, quae eventura illi erant e. Sed mera fuere ludibria nec cum illis conferenda * qux divino afftatx fpiritu men tes, myfteria divinitus patefa&a annunciatunt. Adeoque ut hxc ipfares, ita De? in formando homine fapientiadn fervando bonitas, illuftribus operibus, inufitatis omniumfeculorum miraculis, venerandis myfteriis continuata, haud obfeuram debiti Deo cultus inveftigandi occafionem, gentilibus fubminiftrare poterant. Quorum abfurdiflimi cultus, oefanda facra apud rot efferas nationes, vario gentiumrituufurpata, vel ad folius natur«tribunal B coii-

10 . eondemnari poflunt* Scire enim lumine natura: poterant, & debebant, primum illud Sc tiimntom bonum, å quo fuam perfe&ionem omnem habentreliqua Entia,inter tot portenrofa Sc abominanda monilra, quacrendum non eflfe. Hinc confiteri miferi debent, fe juilo non tantum Dei, fed Sc proprio rationis judicio, in xternum exitium prxcipitatos eile. Non divertendum in prxfentiå longius: fuam quisque intcrroget confcientiam. 0»ΐ nt mutus aäionum omnium judex, ita Sc tacitus Dei teilis eil. Quanquam enim multi ita fuam inilituan t vitarn, quafi nullus in coslo eilet rerum humanarum arbiter, qui qua: nos gerimus videret, vindex fcelerum, munerator re te fa&orum. Tamen nemo horum abfolvi poteft > quin fub ilico dome- tortorcvapuletfsepiibme. Qui fi in oculis eorum non obverfetur, certe in animo eil, & iuam ibi excercet carnificinam, Sc confcientixfceleratse tumultibus,miferos fubvertit-nam voces extant ibi gravilfm# fcriptse:deus eil,deus videt:impunit9 non eris. Cxlum vident, fed unde imminentis vindiétx fulmen exhorrefcunt. Terram calcant, fed quam ne fub pedibus aliquando dehifcat, timent. PofTem ex omni vetuilatis memoria exempla producere. Stifliciat unicus Nero, illud infandum caput, ex omni colluvione fcelerum concietum. Adeo non ibat in fiagitia, fed ruebat: morum vitiequemagiilrum Senecam interficiendo, firatrem occidendo. matrem tollendo,uxorem perimendo. Sed evigilavit tandem confcientia, Sc perdidit tyrannumu Indeilli cruciafus animorum, ille internus carnifex,furdo verbere * diris angoribus, confcientiam ejus ita exagitabat, ut obfcxnam mortem, mallet cum dolore, quam cum lucro vitam omni morte graviorem. / Hinc veterum non nemo fortioreargumento Deum eile, nu» probandum duxitj quam miferrima morte > Sc fato impiorum^, Deum Sc di vina cotemnentium. Ceterum folum omnibus xtatibus non opinio viguit eife Deum : quem gentium confenium multis in locis urget Cicero g. Verum etiam antiquorum feculorum phi - lofopi,thaies, Pythagoras, de motu ccelb de ordinedc concentu catleilium corporum hon tantum /iitrus evolantes.de ipfo Deo, multaimagna, mira, docuerunt. Hos fecuti Anaxagoras, Archytas, Heiaclitus, Zeno, Sc reliquiscfivinior Plato, quanto altiora dcgmata, de immortalitate animx, Sc aliadn ^-gypto baufit: Ari- üote- - : /

11 ilotelem Sc reliquos omitto, qui voluminalatentis natur»» figillis primae fapientias diu confignata, admirabili ingenii folertiå aperuerunt: atque ex eis apertis, cum alia, tum in omnibus Deumlegerunt Sc probarunt nobis» 4. Galenus. Lib. 3. de uf part. c.%. b. vide Cornel.M.Comp. Tbe.pag. 72. e. Cicero l. 2. de Divin. Conf de nat. Deor Tufch, Qg. tibi multa in rem pr&fentcm, i Lfai. 4^. verf. 1 o. e. Accft c. 4, cit. Cornel. M. Comp,Theol. pag. 1 $9. e. Sveton. in Nerone. Tacit. Annal y. /. Lib. 1, & z. de Nat. Deor Qrufc.d. 1.de Leg. Th. IV. Fatum adfirtum: Sed quod cum Uber* täte arbitrii confiftere poßit. Labyrinthus propé inextricabilis fe offert, qui & acerima in genia prorfus fatigavit. Forte tarnen mihi licebit ritu fimpliciter cogitantium, pauca de hoc argumento coniignare. Quod opinor nontambalbutiendiconatumopprimit,quamab anxias nimis Sc curiofse fubtilitatis arrogantiå liberum prarilat. Omittendum imprimis, quicquid ab antiquas fuperftitionis ingenio fidum circa rem prxfentem in argumentum humanas follicitudinis aut ftudii invaluit. Profliganda Epicurxorum impietas, qui fatum orane ex Scholå fuå,quantum in illis erat, eliminårunt. Aliquantopropius ad veritatem acceffiffe videntur Stoici, in quorum fententia, de fato mitius i explicata, viri dodi plus quod probarent, vifi funt reperiffe. Inter quos eminet magnum feculi fui decus J. Lipiius, qui cum alia, tum potiflimum hane eorum dodrinam ad tifum pietatis Sc vitse tradere inftituit a.sed tarnen judicio Bcetleri magni itidem viri, jludiofé k Stotca necefsitatis hypotbefi repurganda j & ad Chrifiianam Philofopbiam diligentius exigenda erant quadam eorum de fato ditta b. Et nimis dura funt, qijas fatali ifti catenx Deum innedere videntur. Qux commodå interpretatione ad verum fenfum deduci poffe difputat Lipfius c. Sed verendum quosdam pejus fenfiffe, quam ut conftare omnia iibi poillnt d. Necfinecaufa Cl. Bceclerus errores vulgaris Sermonis, & colores diferta fcriptionts, vitandosmonet e. cum omnia ineludabili fato rum vi adfcribuntur, Se a iiniftri eorundem difpenfatione adverfa huic vel illi contingere, ftylo magis> ut putarit fublimi ad imitationem vecerum>quam animo&fententia telfancur.contrastox de- B 2 creta

12 cretaacrhrr infiirgebant FVripatetici, de rejeita^toica n.ecelirta" tate,conti η gentiam quo ad adtiones humanas urgebant, bbertatém arbitrii mafculcpropugnantes. Et apud Tacitum egregia extat diflfertatio : Nutn res mortalium necefsitate imn/utabilitanfor'e volvantur. f. Ubi poilquam eorum opinionem, recitavit, qui divinam providentiam reijeiebant, quia probos miferiis premi 3malos verb felicirate frui viderent, ad eos tranfit, qui fatum fimul cum arbitrii libertäre interpretanrur. Quod cum Chriiliana do&rina benc congruit; fubijeitque neque mala vel bona qua vulgtis putet; multos qui confliäar.tur adverfis beatos, & plerosque quanquam magna* per 0pes, miferrimos. Sed ut ad id veniam, in quo difficultas feré omnis continetur. Deum in hoc negotio non aliter nobis fas eil cogitare,quam ut feientia de prgevifio a<äuum humanorum; «t seterna, ita de certa fit de immota. Hinc antem nuha emergit necefiitas, quas fororfitquafi de gemella Stoici fati, fed hjpothetica fakem de confequenti*, ut loqui amant Philofophi, nata ex prasfeientia futurorum aétuum, qui ipfi in fe funt mutabiles. Iraque xternse & infallibilis prsefeientiae fvaviflima eil concordia cum arbitrii libertate: de quando liberé homines de cum eledlione agunt, hoc vel iiiud non faciunt.quia prxfcivit Deus, fed idco prasfeivit Dens, quia illud ipfum fadturi illi erant. Non igitur prifcientiaabfolutam neeeifitatem rebus imponitj fed tantum infallibiliter in Deo repraefentat quid futurum fit; & fectmdum eam atqne primsevam conilitutionem,ut ferteujusque rei natura & a- bb'onum indoles, efficit providentia, ut res eant ordine divinitus difpofito, fecundum conceflam illis agendi facultatem. Hinc qua? fato fieri dicuntur, fiunt etiam fecundum naturam liberam de rationem.sed abyilus rei tantaj cogitatione mea non poteil exhaurin j nedumhujtis paginse anguiliis comprehendh a. vid. Lipf: Pbyfiol. Stoic difs. n & rei. Item de Conßant: 1.1.c.i y, & rei. b. Boecl. in not. ad Vellei. Pat. 1.1, f 7, 3. c. Phyf: Stoic Dtfs: ι x. d. Vtd. Vofs. Theol. Gentil. I. 5. c 4?. e. in Notiad Vellei. Pat: l. 1 n 8.1 f,l. 6. Annal: pag:zoo.edit: lipf: {Th (S. Kegum principumque laudem eße magnam, dementia ßudere. Sed & imgerii tutelam magna ex parte in ea conßßere. Vene-

13 ~ VenerandaRegum "Majeftas, per orbem terrarum in magno femper fuit honore..ddeoque fecretior quidam providentiae fenfus, in hac ipfå re gentilium animos pertentavit:eoque adegit ut reges fuos quafi quosdaminter homines Deos, vel Vicarios Dei> quibus å iupremo Numine concegta poteftas eiter,venerarentur. Sed ufitata»dignitatis modum fupergreflus honor, fnblimior erat,quam ut rede eum ajftimare omnes aut poitent 3 aut vellet, licentia vel adulatione corrupti. Hoc tarnen viderunt meliores > nulla repropius ad naturx divintc fimilitudinem pervenire principes poile > quam virtutum illr.ftri fplendore Sc exercitio. Inter quas principem ferme tenetlocuni dementia. Nec dubitat Ci cero cundis J. Caefaris bellicis laudibus anteferre, quod M. Marcellum Senatui populoque Romano redonaffet a. Itaque Sc vehe menter charum habent Magiftratum dementem fubditi, Sc inexpugnabile cenfetur munimentum amor Civium. Quod ipfum Neroni dicebat Seneca b. Cujus aureos de Clementia libros merito principibus commendat Lipfius c. Abeat igitur in Hetruriam fuam Machiavellus : Cui temporum calamitas impofuit, ut clementia Sc cseteris virtutibus non neceffum diceret principem elfe inftrudum d. Nec redius fenfit Dionysius Syracufanus, qui hunc civium amorem irridens, regnandi vincula vi res armatas eöe dicebat. Contrarium enim Dionyiio Juniori probatum: Eadem efle civium benevolentiam Sc amorem, fola bonirate Sc dementia quserendum e, Quid enim eo miferius, qui cum longe lareque fui terrorem diffundit, ipfe intus pavet., Sc mifere formidat eos quibus eft formidini? nec eas manus fecurus adfpicit quibus falutis fuse Cuftoftiam repofuit* Hinc Platoni tyrannus fervus dicitur /. Et revera nulla miferiot fervitus eft, quam eorum qui in fupremo dignitatis faftigio confpiciuntur 3 niii reverentiam ex bonitate Sc Clementia, non odium ex atrocibus imperiis aucupentur. Clementia: enim tanfa vis Sc efficaciaeft, tit fineilla induftria, vis Sc poteftas omnis,iaudabilis nunquam, ftepe etiam turpis fit Nam ingenioh principes, qua: ad bene agendum inftrumenta eile debuerant, iis ad perniciem fuorum abuii fgepé, malo publico eloquentes fuere. Nec porro magna potentia prodeft, ut å fatali exitio fervare valeat, ubi fupra^odum odia fubditorum crevere. Lucullus enimpropter immanitatem å fuis militibus de- B 3 fertus

14 r fertus eft^.nec homo vocari meretur Domitianus,opprobrium ac dedecusflaviiegentis,qui propter crudelitatem inyifus cun&is tadem familiariu confpiratione oppreitus. eft/uetfane fuas habet fu rias tyranni, Se acerrimis confcientias ftimulis exagitantur, quibus cum nulji unci aut eqvulei comparari poitunt: Exemplo Tiberii apud Tacitum i. & Alphonfi apud Gvicciardinum, qui minimum audiens ftrepitum, timebat coelum Se elementa contra fe focdus inivifte kl Sed quo deteftatior horum eft vita; tanto deiideratior clementium memoria principiun eft. Sicut quem farna confentiens amorem Se delicias generis humani appellavit. Qui negabat oportere quemquam ex vidtu aut fermone principis triftem difcedere. Qui diem le perdidifte querebatur, quo nil benignitatis in quemquam contuliftet. /. a. Orat.pro M. Marc. b. I, i. de Clern. c. i.e. mo. Tolit. /. z. c. i z. d. Mach.pr. c. S. e. Plut. in Dion.f de Rep.g. Plut. in Luc. b. il Η Μ i Svet. in Domit. i, Libt é. Annal. Gvicctard.l. 1. L. Syet. in Tito & 8. Tb. fl. Fabuloßt quidem authoribus non contemnendis videri qua de Phcenice traduntur; tamen in hoc 3 ficut in reliquis antiqua eruditionis in- 'ventis, ingenium Qp ujum cerni. Summoolim verborum, carminumque fplendore decantatus Phoenix, avis fui generis unica & folitaria, quingentos vulgo annos vivere dicitur. Hic nidum fibi ex pretiofiflimis lignis, calidiifimis aromatibus, thurisque furculis conftruit. Tandem vel ingreditur vel confcendit, ibique vel finito vitas fpatio, vel flammis exardefcentis nidi crematus moritur. Soluta veroin putrefa&ione carne, & fecundum alios, e fepulchri cineribus revivifcit vermis, mox nafeftur pullus. Prima ei cura fepeliendi patris; igitur ubi par onerijfubit patrium corpus, portat ex Arabiå Heliopolim jegypti: prope folis aram deponit, adolet. a. Ffec magna excercuere olim ingenia: Se ρecuüare Carmen de phoenice confcripfit Laöantins, apud patres reliquos creberrima ejus fit mentio. Sed jam olim fabula videri poterat, niii fepultam excitaffet cu Apoftolici jusdain viri authoritas. Inventpm enim Clementis Romani fcriptum

15 ptum recens publicodatum, eandem Phoenicis hiftoriam ccmple&ebatur b. unde non dubitavit Patricius Junius, in notis quas adjecit, veritarem hiftoricam Phoenicis afferere Hviic, ficut Sc illis qui ideo nolunt illud effe Clementis fcriptum obviam ivit G. Voiiins. c. Et communiter obtinuit AivtyixA-nuyiAv effe, vel Taciti judicio incertam & fabulofis auäam. d. Herodotus quas audivit ipfe ex Heliopolitanis, dicit fibi non videri verofimiliaj nec vifum unquara Phoenicem nifi in pi&urå. e. Coeterum Sc in hac parte non defraudanda fua lande atitiquitas. Ejis enim talia non levia qusedam otioforum hominum commenta funt; nec ex nullå caufä proveniffe putanda, ficut idipfum in muiris oftendit präster alios Palasphatus de iticred. hifior. Imo vero fub iilis velut involucris Sc integumentis, multiplex fundioris pro- ingenii do&rina,rerum multarum majeftati exprimend«idonea continetur. Quin etiam in excitandis acuendisque ingeniis nimium quantum valent. Et hinc femper occafionem fumferunt viri dofti fementem quandam virtutis faciendi, de rede in ftituenda vita, de omni fere dodrina prasclare differendi. Etenim optimaquaeque fubfabirlarum node quafi Sc tenebris, occulrare amatantiqua eruditio : Sc ut arcanis facrisque vela folent oppandi Sc aulasa,ita å profanorum afpe&u fubducit meliora dogmata. H-ec vero cum fcribo > etiam ad prasfentem de Phoenice traditionem pertinere volo : quam vel ex hominis alicujus hifto* ria, vel aliunde ortam effe indigitat Boeclerus /. Et conjecit Sca liger Phoenicem effe,que Indi Semendam vocant.^. quanquam roßrutn ejus trififtulare per quod fonos ederet muficos non facilis admittat.et fane graviffima nec paucaargumenta funt quibus illufträdis haec de phoenice δανματοχογ/α infervire poteft. Nec raro fandi Patres imagines hinc& fymbola fiimpferunt in explicandis probandisq; articulis fidei contra gentiles. Cujus rei plurimacollegit exemplaw-franzius.h.vt nihil dicam de casteris quibus idem accommodari poteft. Nec omittendum quod Cl. Boeclerus felicem de heroibus confiderationem ex Phoenicis argumento inftituit. i. a. Vid Herod. 1. z. f ι. Phn. I,!o. c. a. es lian.l.f.c.f8. ^S.Tatit Attnal. b.cl. K.Epift.ijadCor. c. Phyfiol. Cbritt c. 99* d. Tach. Cit. 1. e. Herodot.C. L.f. p. Acad* 1 z-g.exerc.z}$,b,hift. Λni. ρ. z,c.}+ / Pr. Acad, ecd. Fa~

16 /\ <3 α i uarntwwm VäBum Tarquinii quodrefert Liv. lib i. ^54, crudelis-ferfidiapon artisaut induftru fuiffe. Populnm Romanum exhumili initio ad magnam eve&um potentiam, tum fapientras ftudia, tum egregia belli facinora, longe fupra reliquas gentes celebrarunt. Et virtusfundamentortim quia concordia popularis & explere vicem volebant 3 deteftatio libidinis regi# animos occuparat: jam tandem,nbi ad Traquiriium ven tum erat, fatale regii nominis exitium vidit. foiam Sc crudelitatem Etenim obfuper-,indignus meritotarq. cenfebatur, cui tot gen erofar mentes parerent. In prasientiå vero asnigmaillud perfequi νοίο, quo filio S. Tarq. Gabiis degenti, homo vaferrimus confuiebat. Ex compcfito Gabios perfngerat filius. Poftquam fatis virium collcftum ad omnes conatus videbat, nuntiumad patrem mittit, quaefiturum quidnam fieri vellet. Rex nuntio fecum in fcortum accepto,ficut fidei dubia vtdebatur ta dicituy,fumma papayerum capi baculo decufsijfe. Speciofum Sc probabilem dicet aliquis hunc fallendi modum, etiam antiquis faepe ufitalum*, uti videre cft apud Alexandrum ab Alexand* a. Et fimile narrat Herodotus Thrafybuli ad Periandrum #nigma b. Unde Livium in defcriptione fa&i imitattim oile Herodot. cenfet Henr. Verum enimvoro Stephanus_ c., ingenium fraitdis fecnta innocentium principum C#des, infignis eum arguit immanitatis & perfidise. Ita,omnes fpeciofsc fallacise conatus impendit ad opprimendos Gabinos. Et tantum ab excelfa.fapiendi fiuceritate, vafrities tia Sc verfu- quxvis exulabit j quantum a regali faftigioomnis vitiofa tudo abefie turpi- debet. Prseterea conijcitur faciie juftum illud mini-»e fuifle bellum,fed Tarquinium fola regnandi libidine impuliiim Gabinos adortum fuifle. Sicut nec curabat quae belli jura eiie deberent, qui tantum cupiditatibus fuis excercendis Hk indulgebat. vero argumentiiimilitudoadmonebat, ut de fanäiflimum alias fraudibns iftiusmodi,quibus regum nomen contaminari folet, quaedam ad jüngerem. Sed quia jani prolixa fatisdifputatio futura>indicare contcntus, cipatum Tiberianum : ad Boscleri Prin Örat. de fafciis, quibusinvolvuntur arcana Majeftatis. B.L.remitto.Sicutenim is, poft vindieatam fceptris virtutis gloriam,malas artes non decei e principes ofttndit; ita rurfus, ingenium ad aftutiam compofitum, in asternum tyranni dedecus, iölitaconfignavit facundia. A, Genial. Dier.l. 2.C.J2. b. Herod. I. j.r. 92. c. H. St.Apol.pro FiCrod pilot SOLI DEO GLORIA.