LIFE+07 ENV/GR/ Soil Sustainability (So.S.) Τελική Έκθεση

Transcript

1 LIFE+07 ENV/GR/ Soil Sustainability (So.S.) Τελική Έκθεση Περίοδο αναφοράς από έως Ημερομηνία αναφοράς <29/10/2012> Στοιχεία Έργου Περιοχή έργου: Υδρολογική Λεκάνη Ανθεμούντα Κεντρική Μακεδονία Ημερομηνία Έναρξης έργου: 01/01/2009 Ημερομηνία Λήξης έργου: 30/06/2012 Προϋπολογισμός: ,00 Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκής ,00 Επιτροπής: (%) συνολικού κόστους: 49,08% (%) επιλέξιμου κόστους: 50,00% Στοιχεία Συντονιστή Δικαιούχου Επωνυμία Δικαιούχου: Πρόσωπο Επικοινωνίας: κος Σωκράτης Φάμελλος Ταχυδρομική Διεύθυνση: 1 ο χλμ. Θέρμης-Τριαδίου (Gold Center, Κτίριο 9) GR , Τ.Θ , Θέρμη Τηλέφωνο: Fax: environment@anatoliki.gr Project Website: 0

2 Πίνακας περιεχομένων 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αποτελέσματα έργου σε σχέση με την πρόταση του έργου Προβλήματα κατά την υλοποίηση του έργου EXECUTIVE SUMMARY Project results in relation the project s proposal Problems during the implementation of the project ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΟΥ Περιγραφή διοίκησης έργου και οργανόγραμμα Εταιρικό σχήμα - οργανόγραμμα Ομάδες εργασίας Δικαιούχων Τροποποιήσεις πρότασης αλλαγές στη διοικητική δομή του έργου Εκθέσεις αναφοράς και Παραδοτέα από την αρχή του έργου Αξιολόγηση του συστήματος διοίκησης ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Δράσεις του έργου Δράση 1: Διοίκηση & παρακολούθηση έργου Δράση 2: Λειτουργία μονάδας διαχείρισης εδάφους Δράση 3: Εκτίμηση κινδύνου διάβρωσης στις ημιορεινές περιοχές Δράση 4: Ανάπτυξη εργαλείου λήψης αποφάσεων για τον καθορισμό των ζωνών προτεραιότητας δράσης και την επιλογή μέτρων κατά της διάβρωσης του εδάφους Δράση 5: Σχεδιασμός των προτεινόμενων μέτρων στις ζώνες υψηλής προτεραιότητας Δράση 6: Εκτίμηση υποβάθμισης εδάφους από τη διάβρωση σε μια πιλοτική αγροτική περιοχή Δράση 7: Αναγνώριση απομείωσης οργανικής ύλης σε μια πιλοτική αγροτική περιοχή Δράση 8: Ενημέρωση και συμμετοχή των εμπλεκόμενων στην αναγνώριση των χαρακτηριστικών, λειτουργιών και απειλών του εδάφους Δράση 9: Εκτίμηση κινδύνου αλάτωσης εδάφους στην πιλοτική αγροτική περιοχή Δράση 10: Ανάπτυξη Εργαλείου Διαχείρισης Ρυπασμένου Εδάφους (ΕΔΡΕ) Δράση 11: Εφαρμογή του ΕΔΡΕ σε συγκεκριμένη περιοχή (Περιοχή Θέρμης) Δράση 12: Βελτιστοποίηση και τελική ρύθμιση του Μοντέλου Αξιολόγησης Ρυπασμένων Πεδίων Δράση 13: Παρακολούθηση και εκτίμηση κινδύνου στεγανοποίησης σε μια πιλοτική περιοχή Δράση 14: Ανάπτυξη και αξιολόγηση βέλτιστων πρακτικών για την προστασία των εδαφών από στεγανοποίηση Δράση 15: Σχεδιασμός καινοτόμων λύσεων για το έλεγχο της στεγανοποίησης σε μια υπό αστικοποίηση πιλοτική περιοχή Δράση 16: Σχέδιο δράσης για τη διαχείριση του εδάφους στην περιοχή της υδρολογικής λεκάνης Ανθεμούντα Δράση 17: Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αειφόρο διαχείριση του εδάφους Δράση 18: Ταυτότητα έργου Δράση 19: Ενέργεια Δημοσιοποίησης έργου: Έντυπα και πινακίδες Δράση 20: Ιστοσελίδα έργου

3 Δράση 21: Συμμετοχή σε συνέδρια και εκδόσεις Δράση 22: Θεματικοί οδηγοί Δράση 23. Ημερίδα λήξης του έργου Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων Έργου Υλοποίηση έργου Ανάλυση των μακροπρόθεσμων ωφελειών Συμπληρωματικές Δράσεις εκτός έργου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΑΝΑ ΔΡΑΣΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

4 ΛΙΣΤΑ ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΩΝ ΔΕ Ι.Ε.Β. ΕΛ.Γ.Ο ΠΤΑ-ΚΜ ΠΚΜ Α.Δ.Μ.Θ./Δ.Υ.Κ.Μ. Α.Π.Ε. Σ.Ο.Λ. Α.Ε.Ο.Ε. ΓΣΠ ΕΜΥ ΔΙ.Σ.Α. ΥΠ.ΟΙ.Ο. ΓΥΣ ΟΚΧΕ Ε.Λ.Α. Μ.Τ.Ε. ΜΑΡΠ ΦΠΑ ANATOLIKI S.A. GIS LRI NAGREF MARS M.U. CORINE PESERA RUSLE DAMT - WDCM WEPP STU VAT Δημοτική Ενότητα Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία Ο.Τ.Α. Ανατολικής Θεσσαλονίκης Ινστιτούτο Εγγείων Βελτιώσεων Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας Θράκης/ Διεύθυνση Υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Σώμα Ορκωτών Λογιστών Α.Ε.Ο.Ε. Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία Διεύθυνση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού Οργανισμός Κτηματολογίου & Χαρτογραφήσεων Ελλάδας Εργαλείο Λήψης Αποφάσεων Μονάδα Τυπολογίας Εδάφους Μοντέλο Αξιολόγησης Ρυπασμένων Πεδίων Φόρος Προστιθέμενης Αξίας Development Agency of Eastern Thessaloniki s Local Authorities Geographical Information System Land Reclamation Institute Directorate General of Research Monitoring Agricultural ReSources Municipal Unit Coordination of information on the environment Pan-European Soil Erosion Risk Assessment Revised Universal Soil Loss Equation Decentralized Administration of Macedonia-Thrace - Water Directorate of Central Macedonia Water Erosion Prediction Project Soil Typological Unit Value Added Tax 3

5 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1.1 Αποτελέσματα έργου σε σχέση με την πρόταση του έργου Στην παρούσα έκθεση περιγράφονται η μεθοδολογία, τα αποτελέσματα και τα προβλήματα που παρουσιάσθηκαν κατά την υλοποίηση του έργου LIFE+07 ENV/GR/ Soil Sustainability (So.S.). Επιπλέον, γίνεται αξιολόγηση της μεθοδολογίας υλοποίησης και των αποτελεσμάτων του συγκρινόμενο με την εγκεκριμένη πρόταση του καθώς και οι επιπτώσεις στου έργου στο περιβάλλον της περιοχής μελέτης καθώς και συνολικότερα. Το έργο LIFE Soil Sustainability (So.S.) αφορά στην αναγνώριση των διαφόρων κινδύνων που απειλούν το έδαφος λαμβάνοντας υπόψη τα γεωμορφολογικά, υδρολογικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής καθώς και την προτεινόμενη Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για το έδαφος. Για την υλοποίηση του, συνεργάσθηκαν η Αναπτυξιακή ΑνώνυμηΕταιρεία Ο.Τ.Α. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (), το Ινστιτούτο Εγγείων Βελτιώσεων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού - «ΔΗΜΗΤΡΑ» (ΙΕΒ-ΕΛΓΟ), οι εταιρείες INTERGEO Ε.Π.Ε. και ΥΕΤΟΣ Ο.Ε., η Διεύθυνση Υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης (ΑΔΜΘ/ΔΥΚΜ) και το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΤΑ-ΚΜ). Συγχρηματοδότες του έργου εκτός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και του εταιρικού σχήματος ήταν οι Δήμοι Θέρμης και Πολυγύρου. Το έργο περιελάμβανε σημαντικές πιλοτικές εφαρμογές που υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα και συγκεκριμένα: Αναγνώριση των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Θεματικής Στρατηγικής για το έδαφος και συμβολή στην υιοθέτηση της. Αντιμετώπιση της διάβρωσης στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της λεκάνης. Αντιμετώπιση της υποβάθμισης του εδάφους στις αγροτικές περιοχές της λεκάνης. Προστασία και έλεγχος της ρύπανσης και της στεγανοποίησης του εδάφους στις υπό αστικοποίηση περιοχές. Ανάπτυξη και διάδοση μεθόδων και τεχνικών στη διαχείριση εδάφους με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική Στρατηγική για το έδαφος. Ανάπτυξη σχεδίου δράσης αειφορικής διαχείρισης και προστασίας του εδάφους της λεκάνης του Ανθεμούντα μέσω της αναγνώρισης και αντιμετώπισης των κινδύνων που το απειλούν. Βελτίωση δεξιοτήτων επιστημόνων και φορέων και ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας σε θέματα προστασίας και διαχείρισης εδάφους. Περιοχή εφαρμογής του έργου είναι η υδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα (Υδατικό Διαμέρισμα 10 - Κεντρική Μακεδονία) και στόχος η αναγνώριση της υποβάθμισης του εδάφους στην περιοχή και η λήψη μέτρων για την αναστροφή του φαινομένου. Κατά τη διάρκεια του έργου (3,5 έτη), το εταιρικό σχήμα κατάφερε να υλοποιήσει και να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του έργου. Συγκεκριμένα: Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου, συστάθηκε και λειτούργησε, από το συντονιστή δικαιούχο, η μονάδα διαχείρισης εδάφους, εμπλουτίστηκε η υφιστάμενη βάση δεδομένων του Γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών και παραδόθηκαν δεδομένα στους συμπράττοντες δικαιούχους του έργου απαραίτητα για την υλοποίηση των ενεργειών για τις οποίες είναι υπεύθυνοι. Επιπλέον, τα αποτελέσματα του έργου ενσωματώθηκαν στην υφιστάμενη βάση δεδομένων της μονάδας (Δράση 2) ενώ αναπτύχθηκε ιστότοπος, με διαδραστικούς χάρτες ώστε τα αποτελέσματα να είναι διαθέσιμα προς κάθε ενδιαφερόμενο και η χρήση τους να συμβάλει στην αειφορική ανάπτυξη της περιοχής της λεκάνης του Ανθεμούντα. Ο συντονιστής δικαιούχος, προχώρησε με την αξιολόγηση του κινδύνου της διάβρωσης σε όλη την έκταση της λεκάνης. Επίσης, ανέπτυξε και εφάρμοσε ένα εργαλείο λήψης αποφάσεων για την αναγνώριση των ζωνών υψηλής προτεραιότητας επέμβασης κατά της διάβρωσης στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της λεκάνης (ΔΕ Ανθεμούντα) και πρότεινε μέτρα για την αντιμετώπισή της (Δράσης 3, 4 και 5). Ο δικαιούχος ΙΕΒ. ΕΛΓΟ προχώρησε με τον καθορισμό της πιλοτικής αγροτικής περιοχής στρεμμάτων (ΔΕ Βασιλικών) και μέσω ενός εκτεταμένου προγράμματος δειγματοληψιών και αναλύσεων αναγνώρισε την κατάσταση του εδάφους, για ένα μεγάλο αριθμό παραμέτρων και κατήρτισε αναλυτικό εδαφολογικό χάρτη. Τμήμα της συνολικής αυτής εργασίας αποτέλεσε και η εκτίμηση της διάβρωσης και της απομείωσης της οργανικής ύλης στην πιλοτική περιοχή (Δράση 6 και 4

6 7). Στο πλαίσιο της ίδιας πιλοτικής εφαρμογής ο δικαιούχος ΔΥ-ΑΔΜΘ ολοκλήρωσε την διερεύνηση του φαινομένου της αλάτωσης του εδάφους στις αγροτικές εκτάσεις της λεκάνης Ανθεμούντα (Δράση 9), που αφορά στην ίδια με τις προηγούμενες δράσεις περιοχή. Στο πλαίσιο ελέγχου της ρύπανσης από ανθρωπογενείς δραστηριότητες (πιλοτική περιοχή ΔΕ Θέρμης), ο δικαιούχος INTERGEO ολοκλήρωσε την επισκόπηση της σχετικής νομοθεσίας για τη διαχείριση και την αποκατάστασή των ρυπασμένων εδαφών και ανέπτυξε το Εργαλείο Διαχείρισης Ρυπασμένων Εδαφών (ΕΔΡΕ) (Δράση 10). Το ΕΔΡΕ περιλαμβάνει διάφορα στάδια εκ των οποίων τα σημαντικότερα είναι το Μοντέλο Αξιολόγησης Ρυπασμένων Εδαφών (ΜΑΡΠ) και το Στρατηγικό πλάνο δράσης για την εφαρμογή ελέγχου της ρύπανσης υπεδάφους φάσης Ι και Φάσης ΙΙ. Στη συνέχεια,ο δικαιούχος εφάρμοσε το ΜΑΡΠ για την κατάταξη των εν δυνάμει ρυπασμένων πεδίων στην πιλοτική περιοχή και προχώρησε σε επί τόπου περιβαλλοντικούς ελέγχους σε τρία από αυτά τα πεδία και στην επικαιροποίηση του ΜΑΡΠ (Δράσεις 10 & 11). O δικαιούχος ΥΕΤΟΣ που ήταν υπεύθυνος για τον έλεγχο της στεγανοποίησης του εδάφους στις υπό αστικοποίηση περιοχές (ΔΕ Θέρμης) επέλεξε την κατάλληλη μεθοδολογία και υπολόγισε το βαθμό στεγανοποίησης/συντελεστή απορροής της περιοχής (Δράση 13). Στη συνέχεια ανέπτυξε κατάλληλο λογισμικό βάσει του οποίου, εξετάζεται η μεταβολή του βαθμού στεγανοποίησης σε μια περιοχή μελέτης, ανάλογα με την έκταση της περιοχής που πρόκειται να αστικοποιηθεί, τη θέση αυτής, τα δομικά υλικά με τα οποία θα αστικοποιηθεί κ.α. (Δράση 14). Το μοντέλο αυτό εφαρμόστηκε στο πλαίσιο του έργου στην προς αστικοποίηση περιοχή της Δημοτικής Κοινότητας Νέας Ραιδεστού στο Δήμο Θέρμης και προτάθηκαν διάφορα σενάρια αστικοποίησης για τον περιορισμό της στεγανοποίησης. Επιστέγασμα όλων αυτών των πιλοτικών εφαρμογών ήταν η ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης για την αειφορική διαχείριση του εδάφους στη λεκάνη (Δράση 16). Τα αποτελέσματα του έργου αποτέλεσαν τη βάση για το πρόγραμμα μέτρων/δράσεων που συμπεριλήφθηκαν σε αυτό και παρουσιάσθηκαν και συζητήθηκαν με τους κοινωνικούς εταίρους της περιοχής. Το σχέδιο δράσης εγκρίθηκε από τα Δημοτικά συμβούλια Θέρμης και Πολυγύρου, Δήμοι της λεκάνης (), καθώς και από αρκετούς αγροτικούς συνεταιρισμούς της περιοχής. Οι ίδιοι φορείς δεσμεύθηκαν μέσω αντίστοιχων αποφάσεών τους για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης το επόμενο διάστημα. Τέλος, το πλαίσιο των Δράσεων δημοσιοποίησης/κεφαλαιοποίησης του έργου, υλοποιήθηκαν τρείς ημερίδες και δύο σεμινάρια εκπαίδευσης, ενώ παρήχθησαν και τέσσερις θεματικοί οδηγοί για την αποτροπή και τον περιορισμό των κινδύνων υποβάθμισης του εδάφους που διερευνήθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου. Όλα τα αποτελέσματα και οι δράσεις δημοσιοποίησης του έργου είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του έργου ( 1.2 Προβλήματα κατά την υλοποίηση του έργου Κατά την περίοδο υλοποίησης του έργου τα προβλήματα που παρουσιάσθηκαν αναφέρονται επιγραμματικά στη συνέχεια: Διοικητικά προβλήματα (για περισσότερες πληροφορίες παρ και ) Καθυστέρηση στην υπογραφή των συμβάσεων μεταξύ συντονιστή και συμπραττόντων δικαιούχων. Ολοκλήρωση στις αρχές Αυγούστου 2009 αντί στις 31/03/2009, χωρίς επιπτώσεις στο έργο. Αλλαγή στη νομική μορφή, λόγω της διοικητικής μεταρρύθμισης (Ν. 3852/2010 «Καλλικράτης»), στους συγχρηματοδότες Δήμους και σε δύο δικαιούχους του έργου. Το πρόβλημα λύθηκε με την τροποποίηση της πρότασης του έργου. Στην εγκεκριμένη αναθεωρημένη πρόταση του έργου το ποσό συγχρηματοδότησης του έργου από τους Δήμους της περιοχής ορίστηκε στο ποσό των ,00. Τελικά, λόγω του γεγονότος ότι μέρος του ποσού αυτό περιελάμβανε και ΦΠΑ, το τελικό ποσό συγχρηματοδότησης ήταν ,50. Το πρόβλημα λύθηκε με την τροποποίηση της πρότασης του έργου. Καθυστέρηση στη χρηματοδότηση του συντονιστή διακαιούχου από τους Δήμους Πολυγύρου και Θέρμης. Αυτό είχε σαν συνέπεια να μην καταβληθεί έγκαιρα μέρος της δεύτερης προχρηματοδότησης σε δύο δικαιούχους του έργου, όπως περιγράφεται στη συνέχεια. Σημαντική καθυστέρηση στην καταβολή μέρους της 2 ης προχρηματοδότησης, σύμφωνα με τις διμερείς συμβάσεις συνεργασίας του έργου, σε δύο από τους συμπράττοντες δικαιούχους (INTERGEO και ΠΤΑ-ΚΜ), λόγω του παραπάνω προβλήματος. Τα χρήματα ωστόσο καταβλήθηκαν πριν από την παράδοση της έκθεσης ανεξάρτητου λογιστικού ελέγχου, μέσω άλλων 5

7 πόρων της ενώ οι δαπάνες του έργου καλύφθηκαν στο σύνολό τους από το εταιρικό σχήμα του έργου. Καθυστέρηση στην πληρωμή του αναδόχου μετά την παράδοση των μελετών της Δράσης 9 σχετικά με τη διερεύνηση της αλάτωσης στις αγροτικές περιοχές της λεκάνης. Ενώ τα αντίστοιχα παραδοτέα παραδόθηκαν στο δικαιούχο ΑΔΜΘ-ΔΥΚΜ έως τις 29 Απριλίου 2011 τελικά ο ανάδοχος εξοφλήθη στο τέλος του Αυτό δεν είχε επιπτώσεις στο έργο καθώς οι μελέτες είχαν παραδοθεί, ανεπίσημα, στο συντονιστή δικαιούχο από τον Μάιο του 2011 και μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από το εταιρικό σχήμα του έργου. Τεχνικά προβλήματα Δράση 2 (Μονάδα εδάφους): Το σημαντικότερο πρόβλημα ήταν η καθυστέρηση στη δημοσίευση των χωρικών δεδομένων στο χαρτογραφικό ιστότοπο του έργου, με τα οποία εμπλουτιζόταν η βάση δεδομένων της μονάδας, λόγω τεχνικών προβλημάτων (βλέπε παρ ). Το πρόβλημα αντιμετωπίσθηκε στο χρονοδιάγραμμα του έργου. Δράσεις 3, 4 και 5 (Διάβρωση ορεινών και ημιορεινών περιοχών): Καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της Δράσης 3, λόγω μη έγκαιρης πρόσληψης του υπεύθυνου, Δρ. Δασολόγου Περιβαλλοντολόγου, των δράσεων, που είχε σαν συνέπεια και τη δίμηνη καθυστέρηση στην έναρξη της Δράσης 4. Επιπλέον, η ανεύρεση νέων ψηφιακών υποβάθρων για την χαρτογράφηση των τεχνικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών παραγόντων και των χρήσεων γης της περιοχής μελέτης με σκοπό την εισαγωγή τους στο ΕΛΑ, είχε σαν συνέπεια την επιπλέον δίμηνη καθυστέρηση (βλέπε παρ ) της Δράσης 4. Οι προηγούμενες καθυστερήσεις επηρέασαν σημαντικά την ολοκλήρωση της Δράσης 4 σε σχέση με την ολοκλήρωση της συγγραφής και των δύο παραδοτέων της και κυρίως στην παράδοση του θεματικού οδηγού, ωστόσο, δεν επηρέασαν τη Δράση 5, η οποία ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε κανονικά, αλλά ούτε και τη συνολική πορεία του έργου. Δράσεις 6, 7 και 9 (Υποβάθμιση αγροτικής γης): Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η έκταση της πιλοτικής αγροτικής περιοχής εφαρμογής των δράσεων που προβλεπόταν στην πρόταση του έργου, ήταν στρέμματα. Ωστόσο τελικά κατά την εφαρμογή του προγράμματος δειγματοληψιών αποφασίσθηκε να επεκταθεί στα στρέμματα για να μην περικοπούν κάποιες ενιαίες εδαφικές ενότητες. Αυτό έγινε προς όφελος του έργου και της περιοχής και δε δημιούργησε επιπλέον κόστος στο έργο. Τα σημαντικότερα τεχνικά προβλήματα, ήταν: Η δυσκολία στην εκτέλεση των δειγματοληψιών σε εδάφη με αδιαπέρατες στρώσεις λίθων και στην προκατεργασία των εδαφικών δειγμάτων με σημαντικό ποσοστό λίθων. Η αδυναμία μέτρησης της διηθητικότητας του εδάφους λόγω των παρατεταμένων βροχοπτώσεων την περίοδο από Οκτώβριο του 2010 έως το τέλος Ιουνίου του Η καθυστέρηση της ποιοτικής και ημιποσοτικής ορυκτολογικής ανάλυσης της αργίλου με τη μέθοδο της περιθλασιμετρίας των ακτινών Χ από το εργαστήριο Εδαφολογίας της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (σύμβαση εξωτερικού συνεργάτη) από τα εδαφικά προφίλ εξαιτίας της βλάβης του αναλυτικού οργάνου. Η ανυπαρξία στοιχείων διαχείρισης των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και των καλλιεργειών της περιοχής. Τα τρία πρώτα προβλήματα δημιούργησαν σημαντικές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση κυρίως της Δράσης 6 και ειδικά της διερεύνησης του φαινομένου της διάβρωσης, η οποία και ολοκληρώθηκε με δίμηνη καθυστέρηση. Το τελευταίο πρόβλημα μειώνει την ακρίβεια των αποτελεσμάτων του μοντέλου που επιλέχθηκε για την εκτίμηση της διάβρωσης στις αγροτικές περιοχές καθώς δεν είναι δυνατή η ακριβής εκτίμηση του πραγματικού κινδύνου διάβρωσης, επειδή η χρήση γης είναι καθοριστικός παράγοντας στην εκτίμηση του κινδύνου αυτού. Ακόμα η καθυστέρηση στην υλοποίηση της είχε επιπτώσεις, τόσο στην υλοποίηση της Δράσης 22 για την έκδοση των τεσσάρων θεματικών οδηγών όσο και στην υλοποίηση της Δράσης 16 για την ανάπτυξη του σχεδίου δράσης. Τελικά, παρά τις προηγούμενες καθυστερήσεις οι επιπτώσεις δεν ήταν καθοριστικές για το έργο καθώς ολοκληρώθηκαν στο σύνολό τους τόσο οι συγκεκριμένες δράσεις όσο και οι δράσεις που επηρεάζονταν από αυτές (βλέπε και παρ και ). Τέλος, κατά την υλοποίηση της Δράσης 9 δεν υπήρξαν τεχνικά προβλήματα καθώς ουσιαστικά ολοκληρώθηκε πλήρως και νωρίτερα και από το χρονοδιάγραμμα της πρότασης. Δράση 8 (Ενημέρωση εμπλεκομένων φορέων): Στην πρόταση του έργου περιγραφόταν ότι οι αγρότες της πιλοτικής περιοχής θα ενημερωνόταν και θα τους ζητείτο να συμμετέχουν στο πρόγραμμα δειγματοληψιών που υλοποίησε ο δικαιούχος ΙΕΒ ΕΛΓΟ. Ωστόσο, παρά την ενημέρωση στη διάρκεια των πρώτων συναντήσεων που τους έγινε δεν εκδήλωσαν το ενδιαφέρον και την προθυμία να 6

8 συμμετέχουν, παρά μόνο ενδιαφέρον για την ενημέρωση σχετικά με τα αποτελέσματα του έργου και της συμμετοχής τους στο πλαίσιο διαμόρφωσης του σχεδίου δράσης για το έδαφος (Δράση 16). Το συγκεκριμένο πρόβλημα, δεν είχε επιπτώσεις στην υλοποίηση του έργου όπως περιγράφεται στην παράγραφο Σε σχέση με το έτερο κομμάτι της Δράσης, ο αρχικός δίαυλος (ένταξη της ενημέρωσης για το έδαφος στα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης) που επιλέχθηκε για την ενημέρωση των μαθητών στα σχολεία της περιοχής, δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το πρόβλημα ξεπεράσθηκε μέσω της απευθείας επικοινωνίας με τα σχολειά της περιοχής, με αποτέλεσμα η Δράση να ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2011 αντί του Σεπτέμβριου του Αυτό δεν είχε επιπτώσεις στο έργο καθώς η περιβαλλοντική εκπαίδευση δεν είχε συνέργειες με άλλες δράσεις του έργου. Τέλος, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Δράσης περιλαμβάνονταν στην πρόταση και η έκθεση «αξιολόγησης των δράσεων ενημέρωσης, κινητοποίησης και εμπλοκής των τοπικών εμπλεκόμενων φορέων». Ο επικεφαλής εταίρος και υπεύθυνος της Δράσης () συμπεριέλαβε το συγκεκριμένο παραδοτέο στο παραδοτέο των δράσεων δημοσιοποίησης, καθώς ουσιαστικά οι παραπάνω ενέργειες αποτελούν ενέργειες δημοσιοποίησης και κεφαλαιοποίησης του έργου και των αποτελεσμάτων του, σε τοπικό επίπεδο. Δράσεις 10, 11 και 12 (Ρύπανση εδάφους): Υπήρξε καθυστέρηση στη συλλογή των απαιτούμενων συμπληρωμένων ερωτηματολογίων για την διερεύνηση των εν δυνάμει ρυπασμένων πεδίων και την κατάταξή τους (Δράση 11) στην πιλοτική περιοχή της ΔΕ Θέρμης. Η συγκεκριμένη καθυστέρηση είχε ως αποτέλεσμα την μετακύλησή της στην επιλογή και τον επί τόπου έλεγχο των τριών εν δυνάμει ρυπασμένων πεδίων. Επίσης, καθυστέρησε και η ολοκλήρωση των χημικών αναλύσεων των δειγμάτων νερού και εδάφους από τα συγκεκριμένα πεδία λόγω φόρτου εργασίας των εξωτερικών χημικών εργαστηρίων όπου και ανατέθηκαν. Επιπλέον καθυστέρηση σημειώθηκε στην απορρύπανση του εργοταξίου Θέρμης (ενός από τα τρία πεδία στα οποία και έγινε ο επί τόπου περιβαλλοντικός έλεγχος). Συνολικά, η Δράση 11 ολοκληρώθηκε με ένα έτος καθυστέρηση. Οι προηγούμενες καθυστερήσεις, εκτός αυτής της απορρύπανσης στο εργοτάξιο Θέρμης, είχαν ως αποτέλεσμα και την καθυστέρηση υλοποίησης της Δράσης 12, κατά τρεις μήνες. Τελικά, οι συγκεκριμένες δράσεις ολοκληρώθηκαν στη συνολική διάρκεια του έργου και επιτεύχθηκαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα και οι στόχοι υλοποίησής τους. Δράσεις 13, 14 και 15 (Στεγανοποίηση εδάφους): Κατά την υλοποίηση της Δράσης 13 παρατηρήθηκαν προβλήματα διαθεσιμότητας δεδομένων τα οποία όμως ξεπεράσθηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όπως περιγράφεται στην παράγραφο Αυτό είχε σαν συνέπεια την τρίμηνη καθυστέρηση της δράσης, ενώ δεν επηρέασε τις δύο υπόλοιπες δράσεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν εντός χρονοδιαγράμματος και με τον καλύτερο τρόπο. Δράση 16 (Σχέδιο δράσης εδάφους): Στο πλαίσιο της δράσης προτάθηκε η δημιουργία μιας Επιτροπής διαβούλευσης φυσικών πόρων, η οποία σε συνέχεια της επιτροπής διαβούλευσης/ παρακολούθησης, που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του προηγούμενου έργου LIFE WATER AGENDA θα ήταν αρμόδια για την υλοποίηση των διαδικασιών διαβούλευσης που θα απαιτούνταν, για την κατάρτιση του σχεδίου δράσης για το έδαφος. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν, όπως περιγράφεται στην παράγραφο , οι δηλώσεις συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων για τη συμμετοχή τους στην επιτροπή ήταν ελάχιστες οπότε αποφασίσθηκε η διαβούλευση να γίνει με ανοιχτές συναντήσεις στην περιοχή και στο πλαίσιο τον Δημοτικών συμβουλίων των δύο Δήμων της περιοχής, όπως αναφέρεται στην περιγραφή της Δράσης. Τελικά, το σχέδιο δράσης ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε από τους κοινωνικούς εταίρους όπως περιγράφεται στην παράγραφο Σε σχέση με τις υπόλοιπες δράσεις δεν παρατηρήθηκαν αξιοσημείωτα προβλήματα εκτός από την ανάπτυξη της ιστοσελίδας η οποία τέθηκε σε πλήρη λειτουργία τον Μάρτιο του 2010 αντί του Ιούνιο του Ωστόσο, η επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας ξεπέρασε κάθε προσδοκία καθώς ο μέσος αριθμός μοναδικών επισκεπτών ήταν 136/μήνα αντί 30 που προβλεπόταν καθώς και η κατάταξη εμφάνισης της ιστοσελίδας σε γνωστή συσκευή αναζήτησης (Google ) στο διαδίκτυο για το λήμμα «έδαφος» είναι ικανοποιητική (8η κατά σειρά και 2η αναφορικά με επιστημονικό περιεχόμενο). Συνοψίζοντας, θα πρέπει να τονισθεί ότι τα προβλήματα επιλύθηκαν αποτελεσματικά, λόγω της αξιοπιστίας και ικανότητας του εταιρικού σχήματος και δεν επηρέασαν τη συνολική υλοποίηση του έργου καθώς επιτεύχθηκαν οι στόχοι και τα αναμενόμενα αποτελέσματα του έργου. Επίσης, πρέπει να καταγραφεί ότι η χρηματοδότηση του έργου έγινε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. 7

9 2 EXECUTIVE SUMMARY 2.1 Project results in relation the project s proposal At the present report, the methodology, the results and the problems occurred are described during the implementation of the project LIFE07 ENV/GR/ Soil Sustainability (So.S.), entitle Sustainable Soil Management in a Mediterranean basin based on the European Soil Thematic Strategy. In addition, the implementation methodology and its results are evaluated, related with the revised proposal and the impacts of the project in the environment of the pilot area and in general. The project LIFE - Soil Sustainability (So.S.) refers to the recognition of various soil threats, considering the geomorphological, hydrological, financial and social characteristics of the area and the proposed European Soil Thematic Strategy. For its implementation, the following beneficiaries cooperated: the Development Agency of Eastern Thessaloniki s Local Authorities (ANATOLIKI S.A.), the Land Reclamation Institute of Hellenic Agricultural Organization - DEMETER (LRI - NAGREF), the companies INTERGEO LTD and YETOS LLP, the Water Directorate of Central Macedonia of Decentralized Administration of Macedonia- Thrace (DAMT-WDCM) and the Regional Development Fund of Central Macedonia (RDF-CM). Co- Financiers of the project, besides European Community and the partners scheme were the Municipalities of Thermi and Polygyros. The project included significant pilot applications that were implemented in Greece for first time and in particularly: Recognition of European Soil Thematic Strategy guidelines and contribution on its adoption. Soil erosion confrontation in mountainous and semi-mountainous areas of the basin. Soil degradation confrontation in agricultural areas of the basin. Soil protection and contamination and sealing control in under urbanization areas. Methods and technics development and dissemination in soil management based on the European Soil Thematic Strategy. Action plan development for soil sustainable management and protection in the basin of Anthemountas through the risks recognition and confrontation that threatens it. Skills improvement for scientists and stakeholders and local society awareness in soil management and protection issues. The project s implementation area is the hydrologic basin of Anthemountas (Water District 10 - Central Macedonia) and the target is the recognition of soil degradation in the area and the taken of measures to address the phenomenon. During the project (3,5 years), the partners scheme managed to implement and contribute in the accomplishment of project goals. Specifically: - In the implementation framework of the project, the soil management unit was established and operated, by the coordinating beneficiary, the existent GIS database was enriched and data were delivered to the beneficiaries that were necessary for the implementation of the actions that they are responsible for. In addition, the project results were integrated in the existent database of the unit (Action 2) and a website was developed ( with interactive maps, in order the results to be available to whoever is interested in and their use to contribute in the sustainable development of the Anthemountas basin district. - The coordinating beneficiary evaluated the erosion risk in the whole basin area. A decision management tool was developed for the recognition of high priority action zones against erosion in mountainous and semi-mountainous areas of the basin (Municipal Unit of Anthemountas of Municipality of Polygyros) and confrontation measures were proposed (Actions 3, 4 and 5). - The beneficiary LRI-NAGREF determined the pilot agricultural area of 5.860ha (Municipal Unit of Vasilika of Municipality of Thermi) and, through a wide sampling program and analysis, has recognized the soil status for a large number of soil parameters and drew a detailed soil map. Part of this work was the assessment of erosion and organic matter decline in the pilot area (Action 6 and 7). In the framework of the same pilot application, the beneficiary DAMT-WDCM completed the research on soil salinization in agricultural areas of the Anthemountas basin (Action 9) that refers to the same area as the two previous Actions. - In the frame of contamination control by human activities (pilot area of the Municipal Unit of Thermi - of the Municipality of Thermi), the beneficiary INTERGEO completed the overview of relative legislation for polluted soils management and remediation and developed the Decision 8

10 Support Tool on Soil Contamination (DMT-SC). The DMT-SC includes several stages, from which the most crucial are the Environmental Risk Assessment Model (ERAM) and the Strategic action plan for the implementation of subsoil contamination assesment Phase I and Phase II (Action 10). Furthermore, the ERAM was applied for the classification of the potentially contaminated sites in the pilot area and proceeded with on site environmental investigation in three of these sites and the update of ERAM (Actions 10 and 11). - The YETOS beneficiary, responsible for soil sealing control at under urbanization areas (Municipal Unit of Thermi of the Municipality of Thermi), choose the proper methodology and calculated the sealing rate / runoff coefficient of the area (Action 13). Furthermore, a software was developed with which sealing rate alteration was examined in a pilot area, in relation with the surface that is going to be urbanized, it s position, the building materials that will be used etc. (Action 14). During the project, the model was applied the Municipal Community of Nea Redestos in the Municipality, under urbanization area, and various urbanization scenarios were proposed for the sealing reduction. - Crowning of all these pilot actions was the development of an action plan for soil sustainable management of the basin (Action 16). The project results were the base for the proposal of measures/actions included in the plan and presented and discussed with basin s social partners. The action plan was approved by the Municipal Councils of Thermi and Polygyros and by several agricultural cooperatives of the region. The same stakeholders committed, through related decisions, on the implementation of the action plan in the future. - Finally, in the framework of the project dissemination/capitalization actions, three conferences and two training seminars were implemented, while four thematic guides on soil prevention per examined soil threat were produced. All the results and the dissemination actions of the project are available on the project s website ( 2.2 Problems during the implementation of the project During the implementation period of the project, the problems occurred are mentioned briefly below: Administration problems (for more information par and ) Delay in agreements signature between the coordinating and the associated beneficiaries. It was completed in early August 2009 instead of 31 st March 2009, without infecting the project. Change in legal status, due to change of institution framework, in co-financiers Municipalities and two beneficiaries of the project. The problem was solved with the modification of project s proposal. In the approved revised proposal of the project, the co-financial amount of the project by the area s Municipalities was set at the amount of ,00. Finally, due to the fact that part of the amount included VAT, the final co-financial amount was ,50. The problem solved with the modification of the project s proposal. Delay in funding of coordinating beneficiary from the Municipalities of Polygyros and Thermi. The consequence of this was not to be paid on time part of the second pre-financing in two beneficiaries of the project, as described below. Significant delay in timely payment of part of the 2 nd pre-financing, according to the bilateral agreements of the project, to two of associated beneficiaries (INTERGEO and RDF-CM), because of the above problem. Although, the relative amounts were paid before the delivery of the external auditor s report through other resources of the coordinating beneficiary, while project costs were covered in total by the project s partnership. Delay in payment of the contractor, after the deliverance of the studies of Action 9, related to the study of salinization in agricultural areas of the basin, while the relevant deliverables were delivered to the beneficiary WD-DAMT till 29 th April 2011, where, finally, the contractor was paid off at the end of This had no consequences in the project, as the studies were delivered unofficially to the coordinating beneficiary since May 2011 and could be used by the partners scheme of the project. Technical problems 9

11 Action 2 (Soil unit): The most important problem was the delay in publishing the geo-data in the interactive website of the project, with which the unit database was enriched, due to technical problem (see par ). Actions 3, 4 and 5 (Erosion in mountainous and semi-mountainous areas): Delay in completion of Action 3, due to non-timely employment of the responsible, Dr.nat.techn. Forester-Environmentalist, of Actions, that had consequence the two months delay in starting of Action 4. In addition, finding new digital backgrounds for mapping the technical, social, environmental and financial factors and land uses of the research area aiming at their import in DST, had consequence two more months delay (see par ) of Action 4. The previous delays had an important impact the completion of Action 4 in relation to the completion of its two deliverables and mainly in the deliverance of the thematic guide, although, Action 5 had no impact, which started and completed normally, but not even the overall progress of the project. Actions 6, 7 and 9 (Degradation of agricultural land): The surface of the implementation pilot agricultural area of actions that was foreseen in the proposal of the project, should be mentioned that it was 5.500ha. However, it was, finally, decided, during the implementation, to expand this surface to 6.000ha in order not to cut some unified soil units. This occurred for the benefit of the project and the area and gave no extra cost to the project. The most important technical problems were: The difficulty in execution of sampling in soils with impermeable stone layers and the pretreatment of soil samples with a significant proportion of stones. The inability to measure the soil infiltration due to the prolonged rainfall during the period from October 2010 till the end of June The delay of the qualitative and semi-quantitative mineralogical analysis of the clay by the method of X-ray diffractometry of the Soil Science Laboratory of the Faculty of Agriculture, Aristotle University of Thessaloniki (outsourced contract) from the soil profile due to the failure of the analytical instrument. The lack of management data of farms and crops in the area. The three first problems created significant delays in the completion of Action 6, mainly, and especially in the research of erosion, which was completed with two months delay. The last problem reduces the accuracy of the results of the selected model for the estimation of erosion in agricultural areas, while the precise estimation of actual erosion risk is not possible, because land use is a significant factor in estimating this threat. Furthermore, the delay in its implementation affected the implementation of Action 22 for the publication of the four thematic guides and the implementation of Action 16 for the development of action plan. Also, besides the previous delays, the consequences were not determent for the project while they were completed in full, the specific action and the affected ones (see par and ). Finally, during the implementation of Action 9, there were no technical problems while it was completed in full earlier from the timetable of the proposal. Action 8 (Briefing of stakeholders): In the proposal of the project, it was described that the farmers of the pilot area will be informed and asked to participate in the sampling program that the beneficiary HAOD-LRI implemented. However, besides the briefing, during the first briefing meetings, occurred, they were not interested or willing in participating but they were interested in briefing related to the results of the project and their contribution in defining the framework of soil action plan (Action 16). The specific problem had no impact in the implementation of the project as described in paragraph In relation to the other part of the Action, the initial tube (integration of soil briefing in the environmental training programs) that was selected for students briefing in schools of the area didn t have the expected results. The problem was overcome through direct communication with the schools of the area, having as a result the Action to be completed in June 2011 instead of September This had no impact on the project while the environmental training had no effects in other actions of the project. Finally, in the framework of the specific action, the evaluation of dissemination, motivation and interfering of local stakeholders actions report was included in the proposal. The coordinating beneficiary and responsible of the Action, ANATOLIKI S.A., included the specific deliverable, in the deliverable of dissemination actions, while the above actions, essentially, are dissemination and capitalization actions of the project and its results, in local level. Actions 10, 11 and 12 (Soil pollution): There was delay in collection of necessary completed questionnaires for investigation of potentially contaminated sites and their classification (Action 11) in 10

12 the pilot area of the Municipal Unit of Thermi of the Municipality of Thermi. This delay had impact on the delay in selecting and on site check of the three potential contaminated sites. Also, the chemical analysis completion of water and soil samples from the specific sites was delayed due to workload of the external chemical laboratories that they were assigned. Further delay occurred in the decontamination of the work site of Thermi, one of the three sites in which on site environment check occurred. In total, Action 11 was completed with one year delay. The previous delays, besides the decontamination one in the work site of Thermi, had impact the delay in the implementation of Action 12 by three months. Finally, these actions were completed during the period of the project and were the expected results and the implementation goals were achieved. Actions 13, 14 and 15 (Soil sealing): During the implementation of Action 13, data availability problems were observed but they were overcome with the best way, as described in paragraph This had impact the three months delay of the action, while it had not affected the two other actions, which were completed in timetable and with the best way. Action 16 (Soil action plan): In the framework of the Action, the foundation of the Natural Resources Dissemination Committee was suggested, which, continuing the dissemination/monitoring committee that was founded in the framework of the previous project LIFE WATER AGENDA, would be responsible for the implementation of dissemination processes required for soil action plan creation. Besides the occurred efforts, as described in paragraph , the participation statements of social beneficiaries for the participation in the committee were very few, so the dissemination was decided to be done with open meetings in the area and in the framework of Municipal Councils of the two Municipalities of the area, as described in the description of the Action. Finally, the action plan was completed and approved from the social beneficiaries, as described in paragraph In relation to the rest of the actions, no significant problems were observed, besides the development of the website, which was fully operational in March 2010 instead of June However, the visitors traffic overcome every expectation, while the average number of unique visitors was 136/month, related to the 30/month that was predicted, while the rank of the website in a known search engine (Google ) in Internet for the keyword «έδαφος» (greek word for soil ) is satisfiable (eighth in general search and second in scientific content search). Summarizing, it should me mentioned that the problems were solved, effectively, due to the reliability of skills of the partners scheme and did not affect the overall progress of the project, while the goals and the expected results of the project were achieved. Also, it should be mentioned that the funding of the project was carried out without major problems. 11

13 3 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΟΥ 3.1 Περιγραφή διοίκησης έργου και οργανόγραμμα Εταιρικό σχήμα - οργανόγραμμα Το εταιρικό σχήμα που συμμετείχε τόσο κατά την υποβολή της πρότασης όσο και στην υλοποίηση του έργου αποτελείται από τους παρακάτω φορείς: Πίνακας 1: Δικαιούχοι έργου LIFE+07 ENV/GR/ Δικαιούχος Αριθμός Παρουσίαση ANATOLIKI Ινστιτούτο Εγγείων Βελτιώσεων Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «ΔΗΜΗΤΡΑ» HAOD-LRI Τεχνολογίες Περιβάλλοντος Ε.Π.Ε. «INTERGEO» INTERGEO Σπυρίδης Α. - Κουτάλου Ο.Ε. «ΥΕΤΟΣ» YETOS Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας- Θράκης Διεύθυνση Υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας WD-DAMT 1 Συντονιστής δικαιούχος, Υπεύθυνος δράσεων συντονισμού (Δράση 1), ενημέρωσης (Δράση 8), εκπαίδευσης (Δράση 17), δημοσιοποίησης (Δράσεις 18, 19, 20) και των Δράσεων διερεύνησης του φαινομένου της διάβρωσης του εδάφους (Δράσεις 3, 4 και 5) στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της λεκάνης του Ανθεμούντα. Η είναι εταιρεία των Δήμων της Ανατολικής Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, στην οποία περιλαμβάνεται και η πιλοτική λεκάνη εφαρμογής του έργου. Η εταιρεία δραστηριοποιείται στην υλοποίηση περιβαλλοντικών έργων τόσο Ευρωπαϊκών όσο και εθνικών ιδιαίτερα στους τομείς υδάτων, εδάφους, στερεών αποβλήτων και ΑΠΕ καθώς και σε προγράμματα ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού της τοπικής κοινωνίας. 2 Συμπράττων δικαιούχος, Υπεύθυνος των δράσεων διερεύνησης των διεργασιών υποβάθμισης της αγροτικής περιοχής της λεκάνης του Ανθεμούντα που αφορούν στη διάβρωση (Δράση 6) και την απομείωση της οργανικής ύλης (Δράση 7). Αποτελεί ένα από τα Ινστιτούτα της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας του νεοσύστατου Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «ΔΗΜΗΤΡΑ». Το ινστιτούτο δραστηριοποιείται σε θέματα έρευνας, τεχνικής υποστήριξης, εκπαίδευσης και διάδοσης της γνώσης σε θέματα κυρίως υδάτων και εδάφους. 3 Συμπράττων δικαιούχος, Υπεύθυνος των δράσεων διερεύνησης της ρύπανσης του εδάφους από ανθρώπινες δραστηριότητες στην πιλοτική περιοχή της λεκάνης του Ανθεμούντα (Δράσεις 10, 11 και 12). Η εταιρεία δραστηριοποιείται στον τομέα των γεωπεριβαλλοντικών μελετών και έργων, με ιδιαίτερη εξειδίκευση στη διερεύνηση, στην εξυγίανση και παρακολούθηση ρυπασμένων εδαφών και υπόγειων νερών και στη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων. 4 Συμπράττων δικαιούχος, Υπεύθυνος των δράσεων διερεύνησης της στεγανοποίησης εδαφών στις υπό αστικοποίηση περιοχές της λεκάνης του Ανθεμούντα (Δράσεις 13, 14 και 15). Δραστηριοποιείται στην παροχή Υπηρεσιών Συμβούλου, στην εκπόνηση Τεχνικών Μελετών και Ερευνών, στις επιβλέψεις Τεχνικών Έργων καθώς και στην υλοποίηση Ελληνικών και Ευρωπαϊκών προγραμμάτων του ευρύτερου Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα. 5 Συμπράττων δικαιούχος, Υπεύθυνος υλοποίησης της διερεύνησης των διεργασιών υποβάθμισης της αγροτικής περιοχής της λεκάνης του Ανθεμούντα που αφορά στην αλάτωση (Δράση 9). Η Διεύθυνση Υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας είναι ο αρμόδιος εθνικός φορέας για την προστασία και διαχείριση των υδάτινων πόρων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης. Συγκριμένα, το τμήμα παρακολούθησης και προστασίας των υδάτινων πόρων, είναι υπεύθυνο για τη διερεύνηση της αλάτωσης των εδαφών στο παρόν έργο, λόγω της επίδρασης του αρδευτικού νερού στην αλάτωση των εδαφών και των αμφίδρομων επιπτώσεων εδάφους και υπόγειων υδροφορέων. 12

14 Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας RDF-CM 6 Συμπράττων δικαιούχος, Υπεύθυνος υλοποίησης σύνταξης και έγκρισης του σχεδίου δράσης προστασίας της λεκάνης του Ανθεμούντα (Δράση 16) σύμφωνα με τα αποτελέσματα του έργου και δράσεων κεφαλαιοποίησης (Δράση 22) και δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων του έργου (Δράση 23). Το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας είναι υπεύθυνο, μεταξύ άλλων, για την υλοποίηση Ευρωπαϊκών έργων, τη διαχείριση των πιστώσεων του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, χρηματοδοτήσεων φορέων του δημόσιου τομέα και άλλων νομικών προσώπων, χρηματοδοτήσεων προερχομένων από προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων διεθνών οργανισμών και λοιπών φορέων του εξωτερικού. Στη συνέχεια παρατίθεται το οργανόγραμμα διοίκησης του έργου: Στο οργανόγραμμα παρουσιάζονται αναλυτικά όλες οι δράσεις στις οποίες εμπλέκεται κάθε δικαιούχος καθώς και οι δύο επιτροπές του έργου (Οργανωτική Επιτροπή και επιτροπή Δημοσιοποίησης). Σημαντική στην υλοποίηση του έργου ήταν και η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, τόσο στη διερεύνηση των διαφόρων απειλών του εδάφους για τη συλλογή στοιχειών και εμπειριών όσο και στην κατάρτιση του σχεδίου δράσης προστασίας εδάφους Ομάδες εργασίας Δικαιούχων Με στόχο το βέλτιστο συντονισμό και τη διαχείριση του έργου και του εταιρικού σχήματος καθώς και τη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Ιανουάριο του 2009 συστάθηκε η ομάδα διοίκησης του έργου από το συντονιστή δικαιούχο (), η οποία απαρτίζεται από τα παρακάτω στελέχη: 13

15 Ονοματεπώνυμο Σωκράτης Φάμελλος Ελισάβετ Παυλίδου Ευαγγελία Μίχου Καλλιόπη Βούλγαρη Αντικείμενο στο έργο Υπεύθυνος έργου - MSc. Χημικός Μηχανικός Διοικητική και τεχνική παρακολούθηση - MSc. Χημικός Μηχανικός Οικονομική παρακολούθηση - Σύμβουλος Επιχειρήσεων Γραμματειακή υποστήριξη του έργου Το Σεπτέμβριο του 2011 η κα. Καλλιόπη Βούλγαρη αντικαταστάθηκε από την κα. Μαγκριώτη Μαρία λόγω αποχώρησης της πρώτης από την εταιρία, ενώ τον Ιανουάριο του 2012 η κα. Ευαγγελία Μίχου αντικαταστάθηκε από την κα. Ευτυχία Κιβρακίδου λόγω φόρτου εργασίας της δεύτερης στα Ευρωπαϊκά έργα εδαφικής συνεργασίας και άλλων διακρατικών έργων (Intelligent Energy, FP7) που υλοποιεί η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ. Η σταθερή σύνθεση αλλά και η εμπειρία των μελών της ομάδας εργασίας του συντονιστή δικαιούχου σε συνδυασμό με την ποιότητα του εταιρικού σχήματος είχε ως αποτέλεσμα την επιτυχή ολοκλήρωση του έργου. Αναλυτική παρουσίαση των μελών των ομάδων εργασίας όλων των δικαιούχων σε σχέση με το αντικείμενό τους και την περίοδο συμμετοχής του στο έργο, όπως εμφανίζονται και στην οικονομική κατάσταση του προσωπικού στην οικονομική έκθεση του έργου, παρουσιάζεται στο Παράρτημα Τροποποιήσεις πρότασης αλλαγές στη διοικητική δομή του έργου Δεν υπήρξαν τροποποιήσεις στη διοικητική δομή του έργου. Οι τροποποιήσεις της πρότασης που απαιτήθηκαν και αιτήθηκαν συνολικά με μία αίτηση τροποποίησης, την 7 η Μαρτίου 2012, ολοκληρώθηκαν με επιτυχία, σε συνεργασία με την εξωτερική ομάδα παρακολούθησης και τη μονάδα LIFE. Συγκεκριμένα, αφορούσαν: Α. Λόγω της διοικητικής μεταρρύθμισης με βάση το Ν.3852/ «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης», - Την κατάργηση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) και την υπαγωγή της Διεύθυνσης Υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας στην νεοσυσταθείσα Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας Θράκης ( ΑΔΜΘ-ΔΥΚΜ). Αλλαγή νομικής μορφής και επωνυμίας δικαιούχο. - Αναμόρφωση των συγχρηματοδοτών Δήμων, λόγω συνένωσης των παλιών δήμων και των ποσών συγχρηματοδότησης. Αλλαγή συγχρηματοδοτών και ποσών συγχρηματοδότησης. Β. Βάση της Κοινής Υπουργικής Απόφασης / , με τον οποίο συστάθηκε το Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου με την επωνυμία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ)», στο οποίο και συγχωνεύτηκε α) το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε) με άλλα τρία εποπτευόμενα νομικά πρόσωπα, από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Αλλαγή νομικής μορφής δικαιούχου. Οι παραπάνω αλλαγές δεν επέφεραν επιπτώσεις στο τεχνικό αντικείμενο του έργου αλλά ούτε και στη διάρκειά του καθώς τόσο οι αρμοδιότητες της Διεύθυνσης Υδάτων Κεντρικής Μακεδονίας όσο και του Ινστιτούτου Εγγείων Βελτιώσεων του νέου οργανισμού ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» παρέμειναν οι ίδιες, ενώ η βελτίωση των ποσών συγχρηματοδότησης επέδρασε θετικά Εκθέσεις αναφοράς και Παραδοτέα από την αρχή του έργου Οι εκθέσεις αναφοράς που παραδόθηκαν από την αρχή του έργου ήταν: Εναρκτήρια έκθεση 6/8/2009 Ενδιάμεση έκθεση 6/8/2010 Έκθεση προόδου 16/9/2011 Τελική έκθεση 30/10/2012 Αντίστοιχα, τα παραδοτέα που ολοκληρώθηκαν και παραδόθηκαν από την αρχή του έργου και οι ημερομηνίες παράδοσής τους, συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 2: Παραδοτέα έργου, υπεύθυνος εταίρος, ημερομηνία παράδοσης 14

16 Α/Α Τίτλος Παραδοτέου Δράση Εταίρος Ημερομηνία Παράδοσης σύμφωνα με την 1. Έκθεση μεθοδολογίας παρακολούθησης του έργου 2. Θεματικοί χάρτες με βάση τα αποτελέσματα του έργου 3. Μελέτη Τεχνικοικονομικής ανάλυσης της μονάδας διαχείρισης εδάφους 4. Εκτίμηση του βαθμού διάβρωσης στη λεκάνη του Ανθεμούντα 5. Εργαλείο λήψης αποφάσεων για την αντιμετώπιση της υδατοδιάβρωσης 6. Θεματικός οδηγός αντιμετώπισης της υδατοδιάβρωσης 7. Μελέτη Περίπτωσης αντιμετώπισης της υδατοδιάβρωσης σε ζώνη υψηλής προτεραιότητας επέμβασης (Μεταλλεία Βάβδου) 8. Έκθεση αποτελεσμάτων τυπολογικών μονάδων (STU), φυσικοχημικών και υδραυλικών χαρακτηριστικών εδάφους 9. Οδηγίες αντιμετώπισης και εργαλείο λήψης αποφάσεων για τον περιορισμό της διάβρωσης 10. Μοντέλα και κριτήρια αποτίμησης του κινδύνου διάβρωσης εδαφών 11. Έκθεση αποτελεσμάτων αναλύσεων για την απομείωση της οργανικής ουσίας στα γεωργικά εδάφη της λεκάνης του Ανθεμούντα. 12. Οδηγίες και εργαλείο λήψης αποφάσεων για την αντιμετώπιση της απομείωσης της οργανικής ουσίας στα γεωργικά εδάφη της λεκάνης του Ανθεμούντα 13. Έκθεση αποτελεσμάτων εκτίμησης της αλατότητας στα γεωργικά εδάφη της λεκάνης του Ανθεμούντα. 14. Οδηγίες και εργαλείο λήψης απόφασης αντιμετώπισης της εδαφικής αλάτωσης 15. Έκθεση θεσμικού πλαισίου για τη διαχείριση και αποκατάστασή του ρυπασμένου εδάφους 16. Μοντέλο υπολογισμού περιβαλλοντικής επικινδυνότητας εν δυνάμει ρυπασμένων πεδίων 17. Στρατηγικό πλάνο δράσης για την εφαρμογή ελέγχου ρύπανσης υπεδάφους φάσης I και φάσης ΙΙ 18. Κατάλογος και χάρτης εν δυνάμει ρυπασμένων περιοχών 1 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 2 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 2 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 3 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 4 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 4 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 5 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 6 ΙΕΒ ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ 6 ΙΕΒ ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ 6 ΙΕΒ ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ 7 ΙΕΒ ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ 7 ΙΕΒ ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ 9 Α.Δ.Μ.Θ. (Π.Κ.Μ.) 9 Α.Δ.Μ.Θ. (Π.Κ.Μ.) Πρόταση Υλοποίηση 30/6/ /6/ /12/ /01/ /06/ /07/ /12/ /1/ /11/ /3/ /11/ /10/ /06/ /6/ /2/ /10/ /6/2011 6/3/ /10/2011 6/3/ /02/ /5/ /10/ /11/ /02/ /4/ /10/ /05/ INTERGEO 30/6/ /6/ INTERGEO 31/1/ /1/ INTERGEO 28/2/ /6/ INTERGEO 31/3/ /03/ Θεματικός οδηγός απορρύπανσης εδαφών 11 INTERGEO 28/02/ /3/ Δείκτης επικινδυνότητας πιθανώς ρυπασμένων πεδίων 11 INTERGEO Δεν προβλεπότα ν ως παραδοτέο 28/2/

17 21. Έκθεση αποτελεσμάτων Περιβαλλοντικών ελέγχων στα επιλεγμένα πεδία 22. Μελέτη περίπτωσης Απορρύπανσης και Παρακολούθησης των επιλεγμένων πεδίων στην πιλοτική περιοχής Δ. Θέρμης 23. Τελική μορφή του Εργαλείου Διαχείρισης Ρυπασμένου Εδάφους (ΕΔΡΕ) 24. Σχέδια Δράσης Απορρύπανσης και Παρακολούθησης των ρυπασμένων περιοχών στην πιλοτική περιοχή του Δ. Θέρμης 25. Έκθεση των γεωλογικών & υδρογεωλογικών χαρακτηριστικών πιλοτικής περιοχής 26. Αποτίμηση & παρακολούθηση στεγανοποίησης με βάση το προτεινόμενο μοντέλο 27. Συντελεστής απορροής στις αστικές και αγροτικές περιοχές 28. Θεματικός οδηγός προστασίας της στεγανοποίησης εδαφών 29. Αειφόρο σχέδιο δράσης αστικοποίησης για την πιλοτική περιοχή Θέρμης 30. Μελέτες περίπτωσης για τον περιορισμό της στεγανοποίησης σε υπό αστικοποίηση περιοχές 31. Μελέτη σκοπιμότητας επέκτασης του οικισμού της Ν. Ραιδεστού με βάση τον κίνδυνο στεγανοποίησης 11 INTERGEO 28/02/ /09/ INTERGEO 30/6/ /09/ INTERGEO 31/12/ /3/ INTERGEO 31/12/ /2/ ΥΕΤΟΣ 28/2/ /06/ ΥΕΤΟΣ 28/2/ /06/ ΥΕΤΟΣ 28/2/ /06/ ΥΕΤΟΣ 28/02/ /02/ ΥΕΤΟΣ 28/02/ /03/ ΥΕΤΟΣ 31/01/ /02/ ΥΕΤΟΣ 31/01/ /02/ Μελέτη μικρής κλίμακας 15 ΥΕΤΟΣ 31/01/ /02/ Σχέδιο δράσης προστασίας εδάφους για την περιοχή της λεκάνης του Ανθεμούντα 34. Φυλλάδιο σχεδίου δράσης εδάφους (Εκλαϊκευμένη έκθεση) 35. Στοιχεία Ταυτότητας έργου 18 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 36. Πινακίδες έργου 19 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 37. Φυλλάδιο έργου 19 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 38. Αφίσα έργου 19 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 39. Λίστα επικοινωνίας έργου 19 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 40. Εκλαϊκευμένη έκθεση (Layman s report) έργου 16 ΠΤΑ-ΚΜ 30/4/ /05/ ΠΤΑ-ΚΜ 15/05/ /05/ ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 41. Ιστότοπος έργου 20 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 31/3/ /4/ /4/ /4/ /6/ /6/ /6/ /6/ /6/ /9/ /8/ /9/ /6/ /6/2009 δοκιμαστικ ή 05/03/2010 Πλήρης λειτουργία 42. Θεματικοί οδηγοί 22 ΠΤΑ-ΚΜ 31/01/ /03/ Πρόσκληση πρόγραμμα της ημερίδας λήξης 23 ΠΤΑ-ΚΜ 30/05/ /05/

18 44. Πρακτικά (proceedings) ημερίδας λήξης 23 ΠΤΑ-ΚΜ 15/06/ /05/ Ενδιάμεση έκθεση δράσεων Δημοσιοποίησης έργου 46. Τελική έκθεση δράσεων Δημοσιοποίησης έργου ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 47. Σχέδιο επικοινωνίας μετά το LIFE 24 ΑΝΑΤΟΛΙΚ Η 30/6/ /06/ /06/ /07/ /06/ /07/2012 Την περίοδο μετά την αποστολή της έκθεσης προόδου, από 1/7/2011 έως 30/6/2012, ολοκληρώθηκαν και παραδόθηκαν τα παραδοτέα που επισημαίνονται με έντονους (bold) χαρακτήρες. Τα παραδοτέα που καταγράφονται με τους κλασικούς χαρακτήρες έχουν παραδοθεί το προηγούμενο χρονικό διάστημα. Το σύνολο των παραδοτέων που προβλεπόταν ήταν 50. Τέσσερα από τα παραδοτέα που προβλεπόταν στην εγκεκριμένη πρόταση δεν παραδόθηκαν αυτόνομα. Συγκεκριμένα, τα παρακάτω παραδοτέα, έχουν ενσωματωθεί στο παραδοτέο «Τελική έκθεση δημοσιοποίησης του έργου» (Παραδοτέο 46). Η έκθεση δράσεων ενημέρωσης, κινητοποίησης και συμμετοχής των τοπικών φορέων στην υλοποίησης του έργου (Δράση 8), Η έκθεση των εκπαιδευτικών δράσεων (Δράση 17) και Άρθρα και παρουσιάσεις σε συνέδρια και εργαστήρια (Δράση 21). Ενώ το παραδοτέο, «Εκπαιδευτικό υλικό για τις δράσεις εκπαίδευσης», (Δράση 17) κρίθηκε ως μη απαραίτητο καθώς διανεμήθηκαν οι θεματικοί οδηγοί που παρήχθησαν στο πλαίσιο της Δράσης 22. Τέλος, ο δικαιούχος INTERGEO παρέδωσε ένα επιπλέον παραδοτέο από αυτά που προβλεπόταν στην εγκεκριμένη πρόταση, στο πλαίσιο της Δράσης 11, όπως παρουσιάζονται και στον παραπάνω πίνακα. Αναλυτικότερη αναφορά και διευκρινήσεις για τις μικρές αυτές τροποποιήσεις δίδονται στην περιγραφή των αντίστοιχων δράσεων. Όλα τα παραπάνω παραδοτέα περιλαμβάνονται στο CD του Παραρτήματος 3. Τα παραδοτέα της τελευταίας περιόδου αποστέλλονται και σε έντυπη μορφή. 3.2 Αξιολόγηση του συστήματος διοίκησης Η διοίκηση του έργου κρίνεται ως ιδιαίτερα αποτελεσματική καθώς όλες οι δράσεις του έργου ολοκληρώθηκαν, τα παραδοτέα παραδόθηκαν, όπως αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο και η δημοσιοποίηση και κεφαλαιοποίηση του έργου ήταν ευρεία καθώς πλήθος συναντήσεων αλλά και ημερίδων και σεμιναρίων υλοποιήθηκαν με επιτυχία. Τα προβλήματα που παρουσιάσθηκαν δεν επηρέασαν το τεχνικό αντικείμενο και τους στόχους του έργου, παρά μόνο το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης κάποιων δράσεων. Τα σημαντικότερα εξ αυτών αναφέρονται στην παράγραφο 1.2. Η αποτελεσματικότητα της διοίκησης του έργου με στόχο τη συνεργασία των κοινωνικών εταίρων στην υλοποίηση του έργου ήταν ικανοποιητική και αυτό οφείλεται κυρίως στην αξιοπιστία του εταιρικού σχήματος, η οποία έχει καλλιεργηθεί μέσα από προηγούμενα έργα τα οποία έχουν υλοποιηθεί στην περιοχή. Η συμμετοχή τους έλαβε χώρα σε όλη τη διάρκεια του έργου είτε μέσω των ενημερώσεων που έλαβαν από το εταιρικό σχήμα για το έργο και τους στόχους του είτε μέσω της συμμετοχής τους στη εκπόνηση του σχεδίου δράσης για το έδαφος, το σημαντικότερο παραδοτέο για την περιοχή του έργου. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί ότι η συμμετοχή δεν ήταν η αναμενόμενη, αν συγκριθεί και με τη διαδικασία διαβούλευσης που αναπτύχθηκε στο προηγούμενο έργο LIFE Water Agenda. Το αποτέλεσμα όμως, που ήταν η υιοθέτηση του σχεδίου δράσης, έγινε από την πλειοψηφία των κοινωνικών εταίρων που συμμετείχαν, γεγονός που υποδηλώνει την αποτελεσματικότητα του εταιρικού σχήματος να επιτύχει το βασικό στόχο του έργου, που είναι η προστασία του εδάφους της περιοχής, μέσα από την πρόταση μέτρων και δράσεων που ήταν αποδεκτά από τους κοινωνικούς εταίρους. Σε σχέση με την προστιθέμενη αξία της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων, η ενημέρωσή τους και η αποδοχή του έργου κατά την υλοποίηση του καθώς και η υιοθέτηση του σχεδίου δράσης εξασφαλίζει την αποδοχή και εφαρμογή των αποτελεσμάτων του έργου στην περιοχή μελέτης. Σε σχέση με το ρόλο των δύο επιτροπών που δημιουργήθηκαν, Οργανωτική Επιτροπή και επιτροπή Δημοσιοποίησης επισημαίνονται τα παρακάτω: 17

19 - Η λειτουργία της 1 ης ήταν συνεχόμενη σε όλη τη διάρκεια του έργου μέσω της επικοινωνίας του συντονιστή εταίρου με τα μέλη της. Δε χρειάσθηκε να ληφθούν αποφάσεις σε συνολικό επίπεδο επιτροπής καθώς τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν ξεπεράσθηκαν μέσω της επικοινωνίας του επικεφαλής εταίρου με τον υπεύθυνο κάθε δράσης. - Η λειτουργία της 2 ης επιτροπής, ήταν υποτυπώδης καθώς συνεδρίασε μόνο μία φορά, τον Ιανουάριο του 2011 ενώ η υλοποίηση των υπόλοιπων δράσεων έγινε κυρίως μέσω της εμπειρίας και δικτύωσης του συντονιστή δικαιούχο και της συμβολής των υπολοίπων δικαιούχων χωρίς προβλήματα. Σημαντική ήταν και η συμβολή του ΠΤΑ-ΚΜ στην έκδοση των θεματικών οδηγών και τη διοργάνωση και υλοποίηση της ημερίδας λήξης του έργου. Εν κατακλείδι, η διοίκηση ενός έργου LIFE είναι αποτελεσματική όταν ισχύουν τα παρακάτω: 1. Ο συντονιστής δικαιούχος ιδιαίτερα και η πλειοψηφία των δικαιούχων δευτερευόντως πρέπει να έχουν εμπειρία παρόμοιων έργων, καθώς τα έργα LIFE είναι ιδιαίτερα απαιτητικά και να συνεργάζονται από την υποβολή ακόμα της πρότασης. 2. Το εταιρικό σχήμα του έργου πρέπει να είναι αξιόπιστο και εξειδικευμένο στο αντικείμενο το οποίο αναλαμβάνει ώστε να μην προκύπτουν ανυπέρβλητα προβλήματα. 3. Πρέπει να υπάρχει συστηματικός έλεγχος από τον επικεφαλής δικαιούχου και συνεχής ενημέρωση για την πορεία του έργου από τους υπόλοιπους δικαιούχος για την υλοποίηση του έργου. 4. Πρέπει να καθορίζονται οι αρμοδιότητες του κάθε δικαιούχου από την αρχή του έργου και να προβλέπονται οι δράσεις που έχουν συνέργειες ώστε να αποφεύγονται οι επιπτώσεις μεταξύ τους. 5. Η στελέχωση των ομάδων εργασίας με ικανά στελέχη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την επιτυχή ολοκλήρωση του έργου. Συμπερασματικά, είναι σημαντικότερο να εξασφαλίζεται ένα εταιρικό σχήμα, από την υποβολή της πρότασης, το οποίο να διαθέτει τα παραπάνω χαρακτηριστικά και λιγότερο σημαντικό το σύστημα διοίκησης που θα εφαρμοσθεί. Αυτό είναι αναγκαίο σε περιπτώσεις έργων, με πολλαπλά προβλήματα και δικαιούχους που δε συμμορφώνονται στις απατήσεις του έργου και τις επισημάνσεις του συντονιστή δικαιούχου. Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι και ο ρόλος της εξωτερικής ομάδας παρακολούθησης είναι ιδιαίτερα σημαντικός και μια καλή επικοινωνία με αυτή εξασφαλίζει τόσο την εμπεριστατωμένη ενημέρωση της όσο και την συμμόρφωση του εταιρικού σχήματος με το χρονοδιάγραμμα και τις απαιτήσεις του έργου. 18

20 4 ΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Περιοχή εφαρμογής του έργου ήταν η υδρολογική λεκάνη του ποταμού Ανθεμούντα (Υδατικό Διαμέρισμα 10 - Κεντρική Μακεδονία), η οποία τοποθετείται στο βορειοδυτικό τμήμα της χερσονήσου της Χαλκιδικής, στη Βόρεια Ελλάδα. Στόχος του έργου ήταν η αναγνώριση της υποβάθμισης του εδάφους, η οποία επιταχύνεται από τις διάφορες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Στο πλαίσιο του έργου, αναγνωρίσθηκαν οι περιοχές στις οποίες υφίσταται κίνδυνος διάβρωσης, μείωσης της οργανικής ύλης, αλάτωσης, ρύπανσης και στεγανοποίησης. Καθορίσθηκαν στόχοι για τον περιορισμό των κινδύνων και την αναστροφή της υποβάθμισης τους εδάφους και αναπτύχθηκε Σχέδιο Δράσης για την προστασία του σε όλη τη λεκάνη. Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει δράσεις για την προστασία από τη διάβρωση σε ορεινές και αγροτικές περιοχές, τον προγραμματισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη των οικιστικών περιοχών, την προστασία από τη διάχυτη ρύπανση, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και το ρόλο του εδάφους στην προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και του τοπίου. Στην ανάπτυξη του σχεδίου δράσης συμμετείχαν και οι κοινωνικοί εταίροι της περιοχής. Στο πλαίσιο του έργου, επιλέχθηκαν οι παρακάτω πιλοτικές περιοχές, όπως περιγράφεται και στην εγκεκριμένη αναθεωρημένη πρόταση: Η περιοχή της ΔΕ Θέρμης του Δήμου Θέρμης για την αναγνώριση και αξιολόγηση των περιοχών του που κινδυνεύουν από σημειακή ρύπανση, τον εντοπισμό των ρυπασμένων περιοχών και την ανάπτυξη ειδικών μέτρων αποκατάστασης των περιοχών αυτών. Επιπλέον, στα όρια της Δημοτικής Ενότητας εκτιμήθηκε ο βαθμός στεγανοποίησης των αστικών ή προς αστικοποίηση περιοχών και προτάθηκαν βέλτιστες τεχνικές για τον περιορισμό της στεγανοποίησης ενώ τέλος εκπονήθηκε συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης προστασίας από τη στεγανοποίηση για ένα σχολικό συγκρότημα στη Νέα Ραιδεστό (Δημοτική Κοινότητα εντός της Δημοτικής Ενότητας). Η αγροτική περιοχή της ΔΕ Βασιλικών του Δήμου Θέρμης επιλέχθηκε για την αξιολόγηση περιοχών που κινδυνεύουν από υποβάθμιση εξαιτίας της διάβρωσης, της απομείωσης της οργανικής ύλης και της αλάτωσης των αγροτικών εδαφών και την ανάπτυξη ειδικών μέτρων προστασίας και αναστροφής των φαινομένων αυτών. Στο πλαίσιο του έργου, για το μεγαλύτερο τμήμα της πεδινής έκτασης της ΔΕ έγιναν εδαφικές αναλύσεις και παρήχθη εδαφολογικός χάρτης. Η ημιορεινή περιοχή της ΔΕ Ανθεμούντα του Δήμου Πολυγύρου επιλέχθηκε για την αξιολόγηση των περιοχών που κινδυνεύουν από διάβρωση του εδάφους, την αναγνώριση των ζωνών υψηλού κινδύνου, την ανάπτυξη ειδικών μέτρων προστασίας και αναστροφής της διάβρωσης στις περιοχές αυτές και τέλος για το σχεδιασμό ειδικών μέτρων για μια ζώνη υψηλού κινδύνου. 4.1 Δράσεις του έργου Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται επιγραμματικά οι δράσεις του έργου, με βάση την εγκεκριμένη πρόταση του. Οι μη σκιασμένες δράσεις αφορούν σε αυτές που ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν κατά τις προηγούμενες περιόδους αναφοράς, δηλ. έως την 30 η Ιουνίου 2011, οι ανοιχτές σκιασμένες δράσεις σε αυτές που ξεκίνησαν κατά τις προηγούμενες περιόδους και ολοκληρώθηκαν κατά την τελευταία περίοδο, δηλαδή από 1 η Ιουλίου 2011 έως και την 30 η Ιουνίου του 2012,και τέλος οι σκούρες σκιασμένες σε αυτές που ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν στη διάρκεια της τελευταίας περιόδου αναφοράς του έργου. Τα αντίστοιχα παραδοτέα των δράσεων αναφέρθηκαν στην παράγραφο Πίνακας 3: Δράσεις - χρονοδιάγραμμα και υπεύθυνος δικαιούχος έργου LIFE+07 ENV/GR/ Δράσεις 1. Διοίκηση & παρακολούθηση έργου 2. Λειτουργία μονάδας διαχείρισης εδάφους 3. Εκτίμηση κινδύνου διάβρωσης στις ορεινές περιοχές. 4. Ανάπτυξη Εργαλείου λήψης αποφάσεων για τον καθορισμό των ζωνών προτεραιότητας δράσης και την επιλογή μέτρων κατά της υποβάθμισης του εδάφους. Χρονοδιάγραμμα Πρότασης 1/1/ /6/2012 1/1/ /6/2012 1/1/ /12/2009 1/6/ /12/2010 Υλοποίησης 1/1/ /6/2012 1/1/ /6/2012 1/1/ /1/2010 1/9/ /10/2011 Υπεύθυνος Εταίρος ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ 19