شناسايي و ارزيابي ريسک مخاطرات ناشي از خطوط انتقال برق ولتاژ باال در مناطق مسکوني با استفاده از روش تجزيه و تحليل حاالت شکست و اثرات آن ( )FMEA

Transcript

1 مجله سالمت و محيط فصلنامه ي علمي پژوهشي انجمن علمي بهداشت محيط ايران دوره هفتم, شماره اول, بهار, 1393 صفحات 55 تا 64 سيد علي جوزي 1 نعمت اله جعفرزاده حقيقي فرد 2 نگار افضلي بهبهاني دريافت 92/01/17 : 3 پذيرش 92/04/09 : چکيده زمينه و هدف )FMEA) Failure Mode and Effect Analysis : تجزيه و تحليل حاالت شكست و اثرات آن يکي از شناخته شده ترين تکنيک هاي ايمني سيستم بوده و به طور گسترده بعنوان يک ابزار به منظور شناسايي بسيار مورد استفاده قرار مي گيرد. هدف از اين مطالعه کاربرد روش FMEA در شناسايي و ارزيابي ريسک هاي ناشي از خطوط انتقال برق در منطقه مسکوني حصيرآباد شهر اهواز است. روش بررسي : ابتدا فرآيند انتقال برق و تجهيزات مورد استفاده در آن شناسايي و حاالت خرابي و شکست تجهيزات که منجر به وقوع ريسک در منطقه مي شود تعيين گرديد. به منظور اندازه گيري شدت ميدان مغناطيس ناشي از خطوط از دستگاه TESTER EMF 3D استفاده شد. ريسک هاي شناسايي شده بر اساس پارامترهاي روش FMEA نمره دهي و براي هر يک RPN محاسبه گرديد. در ادامه به کمک نرم افزار SPSS سطح ريسک محاسبه و موارد شناسايي شده بر اساس آن اولويت بندي و تجزيه و تحليل شدند. يافته ها : بيشترين مقادير RPN به دست آمده مربوط به ريسک هاي بهداشتي بوده و کليه ريسک هاي اين گروه در شرايط اضطراري قرار دارند. باالترين مقادير مربوط به جزء سيم(از بين رفتن حريم) و جزء خط انتقال برق(عدم رعايت حريم استاندارد) با 360 RPN و کمترين مقدار جز سکسيونر با 60 RPN به دست آمد. نتيجه گيري : با توجه به باال بودن اکثر ريسک هاي به دست آمده اقدامات کنترلي بر اساس نظرات کارشناسي در بخش هاي ايمني مربوط به تجهيزات آموزش اپراتورها اقدامات نظارتي در جهت کاهش سطح ريسک ها ارائه گرديده است. واژگان كليدي : ارزيابي ريسک خطوط انتقال نيرو تکنيک FMEA اهواز ( -1 نويسنده مسئول) : دانشيار گروه مهندسي محيط زيست دانشکده فني و مهندسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران شمال -2 دانشيار مرکز تحقيقات فناوري هاي زيست محيطي دانشگاه علوم پزشکي جندي شاپور اهواز -3 کارشناسي ارشد - رشته علوم محيط زيست / ارزيابي و آمايش سرزمين دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات خوزستان sajozi@yahoo.com شناسايي و ارزيابي ريسک مخاطرات ناشي از خطوط انتقال برق ولتاژ باال در مناطق مسکوني با استفاده از روش تجزيه و تحليل حاالت شکست و اثرات آن ( )FMEA

2 šřźəśŵư ĨƀƿŹ İŝŚƿŻŹř ƹ İƿŚſŚƴƃ مقدمه در شبکه هاي برق رساني براي انتقال انرژي توليدي به مراکز مصرف از خطوط انتقال نيرو استفاده مي شود. معموال اين خطوط با توجه به سطح ولتاژشان به چهار دسته تقسيم بندي مي گردند. ولتاژ سطح باال ( 230 Kv و )400 در خارج از مناطق شهري و روستايي و معموال در نزديکي نيروگاه ها و همچنين به منظور انتقال برق از نيروگاه تا مراکز مصرف مورد استفاده قرار مي گيرند. در نزديکي شهرها و مراکز مصرف سطح ولتاژ جريان برق انتقالي توسط ترانسفورماتورهاي کاهنده کاهش يافته (تا سطح 132 و )kv63 و در داخل شهرها به سطح ولتاژ يا )Kv(11 که سطح ايمن انرژي برق داخل شهرها و مورد استفاده مشترکين است مي رسد(.)1 مهم ترين بخش از هر برنامه ايمني و بهداشت و به عبارت كامل تر هر سيستم مديريت ايمني و بهداشت شناسايي خطرات است و در واقع موتور سيستم محسوب مي شود. ابتدا بايد خطرات را شناسايي نمود تا بتوان بر اساس آن راه مقابله و حذف خطر را پيشنهاد كرد و اهداف و برنامه هاي ايمني بهداشت خود را تنظيم نمود(.)2 ارزيابي ريسک يک روش سازمان يافته و سيستماتيک براي شناسايي خطرات و برآورد ريسک براي رتبه بندي تصميمات جهت کاهش ريسک به يک سطح قابل قبول بوده( )3 که داراي متدهاي مختلف با طيفي از روش هاي کيفي تا کمي قابل انجام است(.)4 ارزيابي ريسك زيست محيطي يك ابزار مهم در مديريت محيط زيست به منظور كاهش مخاطرات پروژه ها و دستيابي به توسعه پايدار به شمار مي رود كه امروزه در برنامه ريزي ها و سياست گذاري هاي اكثر كشور هاي جهان مورد توجه قرار مي گيرد( AliMohamadi.)5 و همكارش مقایسه ایمنی کوره های موجود در دو کارخانه توليد گچ به وسيله روش )FMEA) Failure Mode and Effect Analysis تجزيه و تحليل حاالت شكست و اثرات آن را انجام داده اند که در طي اين تحقيق با استفاده از روش مذکور به طور دقيق به وضعيت ايمني کوره ها پرداخته شد و نقايص موجود و احتمالي آنها مشخص گرديد( Nezhadali.)6 و همکاران نيز پژوهشي با عنوان ارزيابي ايمني مخزن کروي گاز مايع با استفاده از روش هاي FMEA و ETBA را انجام داده اند که در طي اين تحقيق 30 جزء مورد بررسي قرار گرفت و حاالت بالقوه شکست آنها شناسايي شد( Ebrahimzadeh.)7 مواد و روش ها محدوده مورد مطالعه منطقه حصير آباد در شرق شهر اهواز قرار گرفته و از نظر تقسيمات هشت گانه شهرداري اهواز جرء منطقه 7 به شمار مي رود. بر اساس آخرين سرشماري انجام گرفته در سال 1385 اين منطقه داراي نفر جمعيت بوده( )12 و به دليل باال بودن تراکم جمعيت پيشروي ساخت و ساز شهري به حريم هاي استاندارد خطوط انتقال برق و تداخل محدوده سکونت افراد و کاربري ها با خطوط مذکور و همچنين تعدد دکل هاي ولتاژ باال در منطقه به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب گرديد. وهمکاران خطرات بالقوه پااليشگاه شيراز با روش تجزيه و دوره هفتم شماره اول بهار تحليل حاالت خطر ( )FMEA و اثرات ناشي از آن را ارزيابي و مهم ترين ريسک ها را شناسايي و اولويت بندي کردند(.)8 در پژوهش حاضر با استفاده از روش فوق ريسک هاي ايجاد شده از خطوط انتقال برق فشار قوي در يک منطقه مسکوني شناسايي و تعيين سطح شدند. با توجه به افزايش جمعيت كشور و نياز به تامين انرژي افزون تر توسعه نيروگاه هاي برق و خطوط انتقال برق امري كام ال ضروري است(.)9 به همين دليل مطالعات بسياري در زمينه مخاطرات ناشي از توسعه خطوط برق و تاثيرات ناشي از آنها صورت گرفته است. بررسي ميزان شدت ميدان هاي الکترومغناطيسي در اطراف منابع ولتاژ باال در بخش هاي بيمارستاني همدان عنوان پژوهشي است که توسط Rostampour و همکاران انجام شده است. در اين مطالعه با استفاده از دستگاه کاليبره شده تسالمتر HI-3603 ميزان شدت ميدان هاي الکترومغناطيسي در اطراف منابع ولتاژ باالي موجود در بخش هاي راديولوژي بيمارستان هاي شهر همدان مورد بررسي قرار گرفت( Nasiri.)10 و همکاران نيز پژوهشي را در زمينه بررسي وضعيت انتشار امواج الکترومغناطيس ناشي از آنتن هاي BTS باند MHz 900 در شهر تهران انجام داده اند که در طي اين تحقيق با توجه به موقيعت مکاني آنتن هاي BTS در سطح شهر چگالي توان امواج الکترومغناطيسي در اطراف 63 آنتن بر اساس روش استاندارد 95/11 IEEE Std و دستگاه Hi-4333 اندازه گيري شد(.)11 هدف از تحقيق حاضر شناسايي و ارزيابي ريسک هاي ناشي از خطوط انتقال برق ولتاژ باال و ارزيابي مخاطرات بهداشتي خطوط مذکور بر سالمتي مردم ساکن در منطقه حصيرآباد اهواز با استفاده از روش FMEA در نظر گرفته شده است.

3 .Ţſř ƵŶƃ ƶťɵźĭ ŚƷƁƹŹ ƹ ŵřƺư سید علی جوزی و همکاران ƶƙƫśɛư ŵźƺư ƵŵƹŶŰƯ Downloaded from ijhe.tums.ac.ir at 4:12 IRST on Tuesday October 30th 2018.ŵƹŹƾƯ ŹŚưƃ ƶŝ ì ƶƥɛƴư Ōźū ŻřƺƷř ƽźřŵźƹƃ ƶƴśįťƅʒ šśưǀƀƥţ źɣƴ Żř ƹ ƶťɵźĭ Źřźƣ ŻřƺƷř źƹƃ ơźƃ ميدان Źŵ ŵśŝō ƈů ه ƶƥɛƴư مغناطيس شدت źǀ گيري انداز ) و در سه Kv230 خطوط انتقال نيرو ولتاژ باال(سطح ولتاژ 3D EMF TESTER از دستگاه اندازه گيري به اين منظور خيابان źơƴ در æéí Z çéå Y Xƽ جهت Ʊŵƺŝ منطقه LJŚŝ در ƪǀƫŵ شهرداري ƶŝ ƹ (æç متري )Ƶŵƺŝ بيست ŢǀƘưū řźřŵ ƶƥɛƴư Ʋƿ استاندارد ř æèíê ƩŚſ Źŵ ƶťɵźĭ ŹŚưƃźſ ŽŚſř موجود در گيري ƭśŭƴř اندازه ƽ روش و 828Ʋƿ-źųō EMF مدل źŝ انجام و مقادير به دست آمده با حدود مجاز موجود حصيرآباد of Environmental Health Sciences( NIEHS ƹ ŵřźºɵř ƪųřŶţ ơźŝ ƩŚƤŤƳř استاندارد ƍƺƐų ŵźřŷƴśťſř ƽ شدت ŚƷƮƿźů ƶŝ ه ƽ انداز źƹƃ.)13( شد ŻŚſ ƹ ŢųŚſ ƹźƅǀě ŢǀInstitute Ƙưū Ʈĩřźţ مقايسه ŢƳƺĪºſ Kv230 ƵŵƹŶºŰƯ سطح ولتاژ براي ƹ NIEHS در گيري ) استفاده ƽnational 1 در جدول شماره NIEHS مقادير مجاز استاندارد. گرديد از 91 m و ميدان مغناطيس در چهار فاصله.Ŷƿŵźĭ śśŵťƴř ƶƙƫśɛư ŵźƺư ƵŵƹŶŰƯ ƱřƺƴƗ ƶŝ ƶƥɛƴư Źŵ LJŚŝ ĥśťƫƹ ƽśʒƪĩŵ ŵŷƙţ ƲǀƴĤưƷ ƹ ŹƺĩŸƯ ƍƺƐų Śŝ ŚƷƽźŝŹŚĩ : آورده شده است Æ { 7 Ä À» dì «Â» YÂÅY ŵźřŷƴśťºſř Źŵ ŵƺºūƺư ŻŚºŬƯ ŵƹŷů Śŝ ƵŶƯō Ţſŵ ƶŝ źƿŵśƥư ƹ ƭśŭƴř ŵśŝōźǀƈů ƶƥɛƴư Źŵ ƽźřŵźƹƃ ƽźťư Ţƀǀŝ ƱŚŝŚǀų Źŵ Z :Ţſř ƵŶƃ ƵŵŹƹō æ ƵŹŚưƃ ƩƹŶū Źŵ NIEHS ŵźřŷƴśťſř ŻŚŬƯ źƿŵśƥư.ŷƿŵźĭ ƶƀƿśƥư çèåkv ĥśťƫƹ ŮƐſ ƽřźŝ NIEHS موقعيت جغرافيايي منطقه حصيرآياد در شهر :1 شکل ŜƀůƾƿźŝŚǀƟřźƜū žǀəśƴɯưţʊřŷ ǀƯ ŵźřŷƴśťſř (ƾƯƺưƗ ƶƹūřƺưżřƺʒř )ơźŝźƹƃ ƩŚƤŤƳ اهواز řźŵƍƺɛų řźŝ µt ŵś ƿōźƽǀƈů ƶƥɛƴư ǀƘƣƺƯ :æ ƪĪƃŭƺƐſ : æ ƩƹŶū NIEHS, ) براي خطوط انتقال برق( مواجهه عمومي µt حسب 1995 سطوح استاندارد ميدان مغناطيس بر : 1 جدول NIEHS, 1995 žǀəśƴɯư ƱřŶǀƯ šŷƃ ƽźǀĭƶżřŷƴř Ǝų Żř ƶƭƈśɵ ŮƐſ)ƹƎųEMF ƕƺƴ ƩŶƯ 3D EMF TESTER ƽźǀĭƶżřŷƴř ƵŚĮŤſŵ Żř ŹƺƔƴƯ Ʋƿř ƶŝ ŵźřŷƴśťºſř Źŵ ŵƺºūƺư ƽźºǀĭƶżřŷºƴř(ĥśťƫƹ ƁƹŹ æê m èå m ëæ m îæ m å.ì å.ç å.åé å.åç ç.å å.ì å.æí å.åí ç.î æ.è å.èç å.æé Kv ( National Institute of Environmental Health Sciences)NIEHS ƱřŶºǀƯ šŷºƃ ƽźºǀĭƶżřŷºƴř.(æè)ŷºƃææê ƵŵŚƠŤºſř æ.é å.é å.åî å.åé Kv )LJŚŝ ĥśťƫƹ ƹźǀƴ ƩŚƤŤƳř ƍƺƐų Żř îæ m ƹ ëæ èæ æê ƶƭƈśɵ ŹŚƸģ Źŵ žǀəśƴɯư Y X ŢºƸū ƶºſ Źŵ ƹ (çèåkvĥśťƫƹçèåůɛſ é.å æ.ê å.èë å.æë êåå Kv ë.ç ç.ì å.ëì å.èå ارزيابي ريسک : مراحل ارزيابي ريسک به شرح زير انجام پذيرفت آن حاالت نقص و خطاي هر يک از تجهيزات که منجر به بروز مشکالت فني و اشکال در ساير تجهيزات و همچنين بروز در نهايت. شناسايي شدند صدمات و تلفات انساني مي گردد ريسک هاي به دست آمده به جهت ارزش گذاري در برگه ارزش گذاري در اين پروژه. نوشته شدند FMEA کار روش Ĩƀ و ƿ شناسايي Ź ƾŝŚƿŻŹř: گام اول ارزش گذاري ريسک ها آن از : در تجهيزات و ƿ برق ابتدا فرآيند ŢƟź استفاده ƿÿě ƭśŭƴř مورد źƿż ŭźƃ ƶŝ Ĩƀ Ź ƾŝŚ انتقال ƿżźř ƪůřźƯ طريق مصاحبه با کارشناسان بخش ايمني فني و مهندسين ĨƀƿŹ مربوطه ƽźřÿĭɓżźř ƾƿŚſŚƴƃ :Ʃƹř برق ƭśĭ شرکت پس از. شد ŚƷ بررسي کتب ƹ مطالعه اهواز و Ţĩźƃ ƲǀſŶƴƸƯ ƹ ƾƴƟ ƾƴưƿř ƂŴŝ ƱŚſŚƴƃŹŚĩ Śŝ ƶşůśƈư ƢƿźƏ Żř Ʊō Źŵ ƵŵŚƠŤſř ŵźƺư šřżǀƹŭţ ƹ ơźŝ ƩŚƤŤƳř ŶƴƿōźƟ řŷťŝř Żƹźŝ ƶŝ źŭƴư ƶĩ šřżǀƹŭţ Żř Ĩƿ źʒ ƽśɛų ƹ ƆƤƳ šljśů Ʊō Żř žě.ŷƃ ƾſŹźŝ ƶəƺŝźư ŜŤĩ ƶƙƫśɛư ƹ ŻřƺƷř ơźŝ 1393 بهار شماره اول دوره هفتم 57 ŢƿŚƸƳ Źŵ.ŶƳŶƃ ƾƿŚſŚƴƃ ŵŵźĭƾư ƾƳŚƀƳř šśơƭţ ƹ šśưŷƈ Żƹźŝ ƲǀƴĤưƷ ƹ šřżǀƹŭţ źƿśſ Źŵ ƩŚĪƃř ƹ ƾƴƟ šLjīƅư ƽźřÿĭɓżźř Ƶĥƹźě Ʋƿř Źŵ.ŶƳŶƃ ƶťƃƺƴ FMEA ƁƹŹ ŹŚĩ ƶĭźŝ Źŵ ƽźřÿĭɓżźř ŢƸū ƶŝ ƵŶƯō Ţſŵ ƶŝ ƽśʒĩƀƿź

4 šřźəśŵư ĨƀƿŹ İŝŚƿŻŹř ƹ İƿŚſŚƴƃ کشف وقوع شدت = در نهايت با استفاده از انحراف معيار پخش شدگي مقادير RPN حول مقدار ميانگين محاسبه شد و حد پايين و حد باالي ريسک ها به دست آمد. پس از آن با مقايسه مقادير RPN بدست آمده با سطوح ريسک تعيين شده به روش آماري ريسک هاي شناسايي شده اولويت بندي گرديدند. گام سوم : ارزيابي ريسک ثانويه در روش FMEA پس از تعيين سطح ريسک ها به منظور کاهش سطح ريسک و همچنين کاهش خطرات ناشي از ريسک ها پس از ارائه اقدامات اصالحي عدد اولويت ريسک مجدد ا محاسبه مي گردد. عدد اولويت ريسک يافته ها نتايج اندازه گيري شدت ميدان مغناطيس گام دوم : تجزيه و تحليل و اولويت بندي ريسک ها ريسک ها بر اساس روش طوفان فکري انجام گرفت. مطابق اين روش کارشناسان بخش ايمني و فني کارشناس واحد HSE و مهندسين شرکت برق اهواز در طي جلساتي با توجه به شرايط محيطي منطقه و همچنين آمار سوانح و حوادث موجود در شرکت برق نسبت به تمامي ريسک ها اظهار نظر کرده و در نهايت پس از مشورت با يکديگر به يک نتيجه واحد رسيده و براي هر ريسک ارزشي را تعيين کردند. ارزش گذاري ريسک ها بر اساس جداول رتبه بندي شدت اثر احتمال وقوع خطر و درجه کشف خطر موجود در روش FMEA است. در ادامه عدد اولويت ريسک از حاصلضرب سه فاکتور درجه شدت درجه احتمال وقوع و درجه کشف براي تمامي خطاها محاسبه گرديد : همانطوري که نتايج اندازه گيري نشان مي دهد مقادير بدست به طور کلي در روش FMEA هيچ RPN مبنايي وجود ندارد ǀƏŚƴƜƯ در ž دو فاصله 61 و 91 m از دکل 230 Kv باالتر از حد ƱřŶǀƯ šŷƃ ƽźǀĭƶżřŷƴř ŪƿŚŤƳ آمده که بتوان داده ها را با آن مقايسه و سطوح ريسک ها را تعيين پايين و باالي استاندارد و در دو فاصله 30 و m15 مقادير به کرد. به همين دليل در اين تحقيق به منظور تعيين سطح ƶƭƈśɵ به ëæ ƹŵ Źŵ ƵŶƯō ŢſŶŝ ŶƷŵ دست ƾƯ ƱŚƄƳ ƽźǀĭƶżřŷƴř ŪƿŚŤƳ ƶĩƽźƺɛƴśưʒ مقدار Żř źţljśŝ çèå Kv ƪĩŵ باالي Żř îæ حد m ƹ نزديک پايين و ƿŵśƥư از ź حدود باالتر آمده ريسک و تجزيه و تحليل داده ها از روش هاي آماري استفاده استاندارد هستند (واحد مقادير اندازه گيري شده بر حسب µt ƽljśŝ اطمينان ريسک Ʋǀƿ يا ƹ حد شد. به اين منظور ابتدا يک شاخص Ư ƽljśŝ Ŷů ƶŝ ĨƿŵżƳ ƹ ƲǀƿŚě ŵƹŷů Żř źţljśŝ ƵŶƯō Ţſŵ ƶŝ źƿŵśƥư æê mƹ èå ƶƭƈśɵ ƹŵ Źŵ ƹ ŵźřŷƴśťſř Śě است). ريسک تعيين و سپس بر اساس آن سطوح ريسک ها مشخص.(Ţſř µt Ŝƀů źŝ ƵŶƃ ƽźǀĭƶżřŷƴř źƿŵśƥư Ŷůřƹ ) ŶƴŤƀƷ ŵźřŷƴśťſř معيار انحراف گرديد. بنابراين ابتدا ميانگين RPN ها و سپس آنها به شرح ذيل محاسبه شد : žǀəśƴɯư šŷƃ ƽźǀĭƶżřŷƴř ŪƿŚŤƳ :Ï ƩƹŶū اندازه گيري شدت ميدان مغناطيس ƱřŶ نتايج جدول :2 ǀƯ فرمول محاسبه ميانگين RPN ها : رابطه( :)1 x1+x2+...+xn N ƩŚƤŤƳř Ǝų Żř ƶƭƈśɵ = X = 1/N ΣiN=1 x1 = X ميانگين حسابي = N تعداد داده ها = Xi داده ها ( ) RPN و سپس انحراف معيار داده ها محاسبه گرديد : îæ m ëæ m èå m æê m å.åí å.æí å.ì æ.ê ç.åå é.åå * å.èè µt å.ìå æ.æ è.è å.æë رابطه( :)2 å.èë µt µt * واحد اندازه گيري µt است. µt (ĥśťƫƹ ŮƐſ)Ǝų ƕƺƴ NIEHS ŻŚŬƯ źƿŵśƥư ĥśťƫƹ ŮƐſ ƽřźŝ çèåkv ƵŶƃ ƽźǀĭƶżřŷƴř źƿŵśƥư بر اساس مطالعات انجام شده چنانچه شدت ميدان مغناطيس = σ باالتر از حد استاندارد و مواجهه به صورت مداوم انجام شود *.Ţſř µt ƽźǀĭƶżřŷƴř Ŷůřƹ مي تواند بر روي بسياري از بافت ها و اندام هاي بدن تاثير گذاشته و در موارد شديد تر سبب از کارافتادگي اندام ها گردد. اثرات ƃ ƭśŭƴř ƭƹřŷư šźƺƈ ƶŝ ƶƹūřƺư ŵźřŷƴśťſř Żř źţljśŝ در žǀ ƏŚƴƜƯ تنها šŷƃ ƶĥƴśƴģ گيرد ƹ اين Ŷů قرار تابش معرض بخشي ǀƯ از ƱřŶ بدن ƵŶƃ ƭśŭƴř šśƙƫśɛư ŽŚſř źŝ اگر = X ميانگين داده ها = Xi داده ها ( )RPN = N تعداد داده ها.ŵŵźĭ ŚƷƭřŶƳř ƾĭŵŚŤƟřŹŚĩ Żř ŜŞſ źţŷƿŷƃ ŵźřƺư Źŵ ƹ ƶťƃřÿĭ źǀŧśţ ƱŶŝ ƽśʒƭřŷƴř ƹ ŚƷŢƟŚŝ Żř ƽźśǀƀŝ ƽƹź źŝ ŶƳřƺţƾƯ دوره هفتم شماره اول بهار 1393 Śſ Śƿ ŚƷƵŚƯ ŚƷƶŤƠƷ ŚƷŻƹŹ ƾƏ ƶƹūřƺư ƶĥƴśƴģ.ŷƴřƽŷū źťưĩ šřźŧř Ʋƿř ŵźǀĭ Źřźƣ ƂŝŚţ ƉźƘƯ Źŵ ƱŶŝ Żř ƾƄŴŝ ŚƸƴţ 58 Ŝǀſō Żř ƾųźŝ ŶƴƳřƺţƾƯ ƱŶŝ ƽśʒƭřŷƴř źťƅǀŝ ƶĩ Ţſř Ʋƿř ƕƺƌƺư Ʋƿř ƪǀƫŵ.ŵƺƃƾƯ źťưĩ Ʊō źɛų ƮƷ ŻŚŝ ŵŷƴƺǀĝŝ ƕƺƣƹ ƶŝ ƹřŷư šźƺƈŝ ŵřźɵř ƶīƴƿř ƪǀƫŵ ƶŝ ƶƙƫśɛư ŵźƺư ƶƥɛƴư Źŵ ƵŶƯō Ţſŵ ƶŝ ƽźǀĭƶżřŷƴř ŪƿŚŤƳ ƢŞƏ ƲƿřźŝŚƴŝ.(æé)Ŷƴƴĩ ƮǀƯźţ řź

5 سید علی جوزی و همکاران کمتر جدي اند. چنانچه مواجهه طي روزها هفته ها ماه ها يا سال ها به وقوع بپيوندد باز هم خطر آن کمتر مي شود. دليل اين موضوع اين است که بيشتر اندام هاي بدن مي توانند برخي از آسيب ها را ترميم کنند(.)14 بنابراين طبق نتايج اندازه گيري به دست آمده در منطقه مورد مطالعه به دليل اينکه افراد بصورت مداوم در تماس با اين امواج بوده و پرتوگيري در طول شبانه روز اتفاق مي افتد سالمت افراد در طوالني مدت مورد تهديد است. نتايج بررسي تجهيزات و شناسايي ريسک ها در طي فرآيند انتقال برق 13 جزء بررسي گرديد و 41 ريسک ناشي از حاالت خرابي و نقص اين تجهيزات به دست آمد. مبناي تشخيص حاالت خرابي بر اساس نظرات کارشناسان واحد HSE و مطابق آمار حوادث و سوانح مربوط به تجهيزات و خطاهاي انساني بازديد از منطقه مورد مطالعه و همچنين کاربرگ هاي ثبت شده در بخش نگهداري و تجهيزات برق منطقه اي اهواز مد نظر قرار گرفت. تجهيزات مورد استفاده در انتقال برق به شرح زير شناسايي شدند : مقره سکسيونر دکل سيم Flash رله سرکابل Span جمپر سيم گراند Clearance سيم گارد خط انتقال برق. ريسک هاي شناسايي شده نيز بر اساس علل وقوع در چهار دسته به شرح زير تقسيم بندي گشته اند : - نمودار :1 تعداد ريسک شناسايي شده به تفکيک نوع بر اساس علل وقوع 59 دوره هفتم شماره اول بهار 1393 :1 ريسک هاي رويداد طبيعي که به دليل حالت خرابي جزء سيم و دکل و در اثر عواملي نظير باد و طوفان سيل و زلزله ايجاد مي شوند :2 ريسک هاي زيست محيطي که در اثر عواملي همچون آلودگي(گرد و غبار) برخورد پرندگان بارندگي برخورد درخت و صاعقه براي تجهيزاتي نظير سيم دکل مقره سرکابل FLASH و سيم گارد به دست آمد :3 گروه ايمني فني به دليل عواملي مانند اشتباه در تنظيمات اشتباه در محاسبات طراحي فرسودگي و زنگ زدگي کليد زني پديده کرونا و فلش آور سيم براي تجهيزاتي نظير سيم رله مقره سرکابل جمپر و سکسيونر ايجاد مي گردند و :4 گروه ريسک هاي بهداشتي براي جزء سيم دکل و خط انتقال برق و سيم گارد که در اثر عواملي همچون عدم رعايت حريم مجاز خطوط انتقال به دليل ساخت و ساز شهري و پيشروي افراد در حريم پرتاب اشياء بر روي شبکه انتقال ( اغلب توسط کودکان) سرقت سيم سرقت نبشي و برخورد خودرو با دکل ايجاد و سبب بروز صدمات و تلفات انساني بوجود آمدن بيماري ها در اثر قرار گرفتن در معرض امواج الکترومغناطيس مي شوند. مطابق نتايج 5 ريسک در گروه رويداد طبيعي 16 ريسک در بخش ريسک هاي زيست محيطي 13 ريسک در گروه ايمني فني و نهايت ا 7 ريسک در بخش ريسک هاي بهداشتي قرار گرفتند. تعداد ريسک هاي به دست آمده به تفکيک گروه براي هر جزء در نمودار شماره 1 ارائه شده است :

6 šřźəśŵư ĨƀƿŹ İŝŚƿŻŹř ƹ İƿŚſŚƴƃ تعداد ريسک هاي به دست آمده به تفکيک گروه براي هر جزء نيز در جدول شماره 3 ارائه شده است : جدول :3 تعداد ريسک ها ايجاد شده براي هر جزء به تفکيک نوع ريسک Ë Â Ì e Ä] L m Å ÉY ] à {ZnËY ZÅ Ë {Y e :3 µá m cy ÌÆne { ºÌ» à ]Z ÂÌ { Z³ ºÌ 3 b¼m ] µz f Y y Clearance Span Y ³ ºÌ Flash Ä 5 نتايج محاسبه سطح ريسک و اولويت بندي ريسک ها بر اساس نتايج آماري با استفاده از نرم افزار SPSS ميانگين براي 41 داده (ريسک ها) 170/7 و انحراف معيار 88/723 به دست آمد. به دنبال آن مقادير حد باال حد متوسط و حد پايين ريسک به شرح زير محاسبه گرديد : 170/7 = 295/4 170/7 = 82 à ÄWY Y Ê fà cz»y «Y Y ÉY Ä Â¼ :4 µá m = حد پايين دوره هفتم شماره اول بهار بر اين اساس تمامي ريسک هايي که عدد اولويت آنها کمتر )R به دست آمد قابل قبول از حد پايين ريسک ( PN > 82 و داراي شرايط طبيعي ( )Low Risk و ريسک هايي که عدد اولويت آنها بيشتر از حد باالي ريسک ( )259/4 <RPN غير قابل قبول و داراي شرايط اضطراري( )High Risk و در نهايت ريسک هايي که عدد اولويت آنها بين حد باال و حد پايين ريسک ( )259/4 < RPN < 82 قرار گرفت داراي شرايط غير طبيعي و در حد متوسط ( )Middle Risk هستند. مطابق تقسيم 9 ريسک داراي سطح کم 23 ريسک داراي سطح متوسط و 9 ريسک در سطح باال قرار گرفتند. پس از انجام ارزيابي مرحله يکم اقدامات اصالحي با هدف کاهش سطح ريسک ها يي که داراي شرايط اضطراري و غير طبيعي هستند ارائه و پس از آن ارزيابي مرحله دوم صورت گرفت. بدين ترتيب کليه ريسک هايي که در ارزيابي مرحله يکم در شرايط اضطراري و غير طبيعي قرار داشتند با ارائه اقدامات کنترلي بر اساس شرايط محيطي و نظرات فني و کارشناسي در سطح قابل قبول قرار گرفته و از ميزان شدت اثر و احتمال وقوعشان کاسته شد. حاالت خرابي و شکست تجهيزات منجر به وقوع اثرات در دو بخش صدمات انساني و تخريب تجهيزات (در برخي موارد هر دو) مي شود که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره کرد : کاهش ضريب هدايت الکتريکي سيم ولتاژ اضافي در خط انتقال ترکيدن سرکابل نقص در تنظيمات رله آلوده شدن سطح سيم خيس شدن سطح مقره و قطع شدن سيم گارد منجر به تخريب تجهيزات عدم رعايت حريم خطوط افزايش فاصله Flash افزايش فاصله Span و کاهش فاصله Clearance سبب بروز صدمات و تلفات انساني و مواردي همچون سرقت وقطع شدن سيم سقوط دکل معيوب شدن سکسيونر شکستن مقره قطع شدن سيم گراند و اتصالي و برخورد سيم ها منجر به بروز صدمات انساني و تخريب تجهيزات مي گردد. = حد باال 60 Ë Â {Y ËÁ Ë ^ Ê Ì d Ë Ë» Ê Ìv ÊÀ - ÊÀ¼ËY Ë Êf Y Æ] Ë

7 سید علی جوزی و همکاران Low ϡ ργ 9 36 ϡ ϳ ϪϠΣέϣ γϳέ ΑΎϳίέ ϡϭω ϪϠΣέϣ γϳέ ΑΎϳίέ Middle ργϭηϣ ργ 23 5 High ϻύα ργ Downloaded from ijhe.tums.ac.ir at 4:12 IRST on Tuesday October 30th 2018 Ë {Y e Low º t Middle Âf» t 20 High ÓZ] t º Ë Ä u» Ë Ê]ZË Y ¹Á{ Ä u» Ë Ê]ZË Y مقايسه سطوح ريسک هاي به دست آمده در ارزيابي مرحله يکم و مرحله دوم :2 نمودار نمونه اي از اقدامات کنترلي ارائه شده :4 جدول 1393 بهار شماره اول دوره هفتم 61

8 šřźəśŵư ĨƀƿŹ İŝŚƿŻŹř ƹ İƿŚſŚƴƃ بحث بر اساس نتايج به دست آمده باالترين مقادير ريسک در گروه ريسک هاي زيست محيطي مربوط به جزء مقره با 320 RPN و کمترين مقدار ريسک مربوط به جزء سکسيونر با RPN 60 به دست آمد. در بخش ريسک هاي رويداد طبيعي تمامي ريسک ها داراي سطح متوسط بوده و باالترين مقدار ريسک مربوط به جزء سيم با 168 RPN به دست آمد. در گروه ريسک هاي ايمني فني باالترين مقدار ريسک را جزء خط انتقال برق با 270 RPN و کمترين مقدار ريسک را جزء FLASH و SPAN با 80 RPN به خود اختصاص مي دهند. تمامي ريسک هاي بهداشتي شناسايي شده داراي سطح ريسک High و شرايط اضطراري هستند که باالترين مقدار در ميان آنها مربوط به جزء سيم و خط انتقال برق با 360 RPN است. در فرآيند ارزيابي ريسک بعد از شناسايي و کمي سازي و اولويت بندي ريسک ها نياز به برنامه پاسخ به ريسک بوده که راه هاي مقابله با ريسک ها و فرصت هاي مناسب را قبل از آن که به وقوع بپيوندد بيان مي کند. برخي از مهمترين اقدامات کنترلي و اصالحي ارائه شده در اين پروژه در جدول زير نمايه شده است. مطابق نتايج به دست آمده از اين تحقيق غالب ريسک هايي که منجر به بروز صدمات و تلفات انساني مي گردند داراي شرايط اضطراري و يا غير طبيعي هستند. نتايج حاصل از پژوهشي که با استفاده از روش FMEA و JHA به منظور تحليل ريسک حوادث برق در منطقه سعادت آباد تهران توسط Ghayeblo و همکاران صورت گرفت( )15 و همچنين مطالعه اي با عنوان ارزيابي خطرات بالقوه پااليشگاه شيراز با روش تجزيه و تحليل حاالت خطر ( )FMEA و اثرات ناشي از آن که توسط Ebrahimzadeh و همکاران انجام گرفت( )8 نشان مي دهد بيشترين RPN ها مربوط به بخش ايمني و فني بوده در صورتي که نتايج حاصل از تحقيق حاضر که در يک منطقه مسکوني ريسک هاي خطوط برق را ارزيابي کرده نشان مي دهد که بيشترين مقادير را ريسک هاي بخش بهداشتي به خود اختصاص مي دهند. در ارتباط با اندازه گيري ميدان مغناطيس که در مطالعه حاضر نيز به انجام رسيده پژوهش هاي بسياري صورت گرفته که در اکثر آنها مانند اين پژوهش شدت ميدان باالتر از حد مجاز بوده و از اين رو براي سالمت افراد خطر آفرين است Li. و همکاران در تايوان شدت ميدان دوره هفتم شماره اول بهار 1393 نتيجه گيري با توجه به باال بودن شدت ميدان مغناطيس در منطقه امواج مغناطيس ساطع شده از خطوط انتقال برق ولتاژ باال قابليت اثرگذاري در طوالني مدت بر سالمت افراد ساکن در منطقه را دارند از اين رو رعايت حريم هاي استاندارد خطوط انتقال برق براي منطقه مورد مطالعه و همچنين در صورت امکان جابجايي منازل مسکوني از منطقه به محلي ايمن تر نقش بسزايي در کاهش اثرات فوق خواهد داشت. تشکر و قدرداني در پايان از همکاري کارشناسان محترم شرکت بهره برداري و برق منطقه اي اهواز صميمانه تشکر و قدرداني مي گردد. اين مقاله حاصل بخشي از پایان نامه با عنوان " ارزيابي ريسک زيست محيطي خطوط انتقال برق فشار قوي در مناطق شهري با استفاده از روش تطبيقي FMEA و " Fine William در مقطع کارشناسي ارشد در سال در دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات خوزستان است. 62 مغناطيس ساطع شده از خطوط برق فشار قوي که در نزديکي يک مدرسه قرار گرفته را اندازه گيري و سپس اثرات آن را بر روي دانش آموزان موجود در مدرسه بررسي کردند نتايج اين مطالعه نشان داد که ميزان شدت ميدان مغناطيس باالتر از حد مجاز بوده و مي تواند بر روي سالمت دانش آموزان تاثير منفي بگذارد( Malagoli.)16 و همکاران نيز طي پژوهشي در دو منطقه مسکوني واقع در شمال ايتاليا دريافتند که خطر ابتال به سرطان خون با سابقه اقامت افراد در منطقه اي که داراي شدت ميدان باالتر از حد مجاز بوده تا حدودي افزايش مي يابد(.)17

9 سید علی جوزی و همکاران Province; 2010 (in Persian). 13. World Health Organization. Extremely Low Frequency Fields. Geneva: World Health Organization; Pashaei Rad J, Sepehri H, Moallemi B, Mizabeigi J. Physics and Its Applications in Health Sciences. 2nd ed. Tehran: Iran University Press; 1986 (in Persian). 15. Ghayeblo S, Mojriyan M, Geroyan N, Khosravi Sh, Keshavarz Mohamadiyan Gh, Jafariniya S, et al. Assessment and risk analysis in the area of electrical accidents Saadatabad using FMEA & JHA methods. Proceedings of the 19th international power system conference; 2004 Nov 2-4; Tehran, Iran (in Persian). 16. Li C-Y, Sung F-C, Chen F-L, Lee P-C, Silva M, Mezei G. Extremely-low-frequency magnetic field exposure of children at schools near high voltage transmission lines. Science of the Total Environment. 2007;376(1): Malagoli C, Fabbi S, Teggi S, Calzari M, Poli M, Ballotti E, et al. Risk of hematological malignancies associated with magnetic fields exposure from power lines: a case-control study in two municipalities of northern Italy. Environmental Health. 2010;9(1):16. Downloaded from ijhe.tums.ac.ir at 4:12 IRST on Tuesday October 30th 2018 منابع 1. Amini S. Textbook of Generation, Transmission and Distribution of Electrical Energy. Tehran: Water and Electricity Institute of Applied Science and Technology; 2009 (in Persian). 2. Ebrahimzadeh M, Halvati GH, Mortazavi M, Soltani gerdfaramarzi R. Assess the potential risks of shiraz refinery with failure modes and effects analysis (FMEA). Journal of Occupational Medicine Specialist. 2011;3:16-23 (in Persian). 3. Rezaee K. Failure Modes and Effect Analysis (FMEA). 2nd ed. Tehran: Iran's Cooperating Company with Atena Publication; 2005 (in Persian). 4. Gharachourloo N. Risk Assessment and Management. Tabriz: Jahad Daneshgahi of Eastern Azerbaijan; 2005 (in Persian). 5. Lari baghal M, Jaafarzadeh Haghighifard N, Rafiee M. FMEA used in environmental risk assessment: The case of Imam Khomeini port jetty dredging mining. Journal of Wetland Research. 2011;3(9):14-3 (in Persian). 6. Alimohammadi I, Adl J. The comparison of safety level in kilns in two gypsum production factories by failure modes and effects analysis (FMEA). Iran Occupational Health Journal. 2008;5(1):77-83 (in Persian). 7. Nezhadali H, Mortazavi B, Khavanin A. LPG storage spheres risk assessment with FMEA and ETBA methods. Journal of Behbod. 2008;12(37): (in Persian). 8. Ebrahimzadeh M, Halvani G, Mortazavi M, Soltani Gerdfaramarzi R. Assess the potential risks of Shiraz refinery with analysis of risk scenarios (FMAE) and the effects of. Journal of Occupational Medicine Specialist. 2011;3(2):23-16 (in Persian). 9. Mehrdad H, Hosseinian Zakaria MM. The effect of magnetic fields from power lines on the peripheral motor nerves. Proceeding of the 19th International Congress of Electricity; 2004 Nov 2-4; Tehran, Iran (in Persian). 10. Rostampour N, Almasi A, Rostampour M, Arabian KH, Karami A. Assessment of Electromagnetic Fields around High Voltage Power Supply in Hamadan Hospital Wards. Journal of Health and Environment. 2012;5(3): (in Persian). 11. Nasiri P, Monazam MR, Zare S, Azam K, Yousefi Z, Hematjo R. The Study of the status of electromagnetic waves resulting from BTS (Base Transceiver Station), 900 megahertz frequency in Tehran. Iranian Journal of Health and Environment. 2011;4(3): (in Persian). 12. Ariyan Nezhad S, Hoseinpor E. Statistical Yearbook of Khuzestan. Ahvaz: Publication of Khuzestan 1393 بهار شماره اول دوره هفتم 63

10 Iran. J. Health & Environ., 2014, Vol.7, No.1 Hazard identification and risk assessment of high voltage power lines )in residential areas using failure modes and effects analysis (FMEA *Jozi A., 2Jafarzadeh Haghighi Fard N., 3Afzali Behbahani N. Downloaded from ijhe.tums.ac.ir at 4:12 IRST on Tuesday October 30th Department of Environmental Engineering, Technical & Engineering Faculty, Islamic Azad University, North Tehran Branch. 2 Environmental Technology Research Center, Ahvaz Jondishapur University of Medical Saiences, Ahvaz, Iran 3 Environmental Science / Assessment and Land Use, Islamic Azad University, Science and Research in Khuzestan Received; 6 April 2013 Accepted; 29 June 2013 ABSTRACT Background: FMEA is one of the best known system safety techniques widely used as an identification tool. The purpose of this study was to apply FMEA method to identify and assess the risks posed by power lines in a residential area is Hasyrabad, Ahwaz. Materials and Methods: First, we identified the power line process and the equipment involved. Later, we determined the failure modes of equipment, which leads to the risk in the area studied. In order to measure the magnetic field lines, we used 3D EMF TESTER. Risks identified were scored based on the FMEA and for each case we calculated RPN. Then, with the help of SPSS software, we calculated level of risk and the cases identified were prioritized and analyzed based on the risk level. Results: The highest RPN values were associated with health risks and all risks involved in this group are at emergency conditions. It was revealed that wires (loss of privacy) and power transmission line (non-compliance with privacy standards) had highest value (RPN 360) and disconnect switch had lowest value (RPN 60). Conclusion: Due to the high risk in most cases, control measures were proposed based on the expertise in the safety-related equipment, training operators, and regulatory measures in order to reduce the level of risk. Keywords: risk assessment, power transmission line, FMEA technique, Ahwaz. Corresponding Author: Tel:+ Fax:-----*