Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Transcript

1 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η ΓΕΝΙΚΑ ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ Γ Ε Ν Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η Τ Ο Υ Υ Δ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Α Μ Ε Ρ Ι Σ Μ Α Τ Ο Σ Θ Ε Σ Σ Α Λ Ι Α Σ (0 8 ) ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Γεωγραφικά στοιχεία και διοικητική δομή Γεωμορφολογικά - γεωλογικά χαρακτηριστικά Κλίμα Αναπτυξιακή ταυτότητα...20 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ - ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ Κύριες υδρολογικές λεκάνες Κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες Περιγραφή του υδατικού συστήματος στη σημερινή κατάσταση Σύστημα έργων μεταφοράς νερού από τον Αχελώο Άλλα προτεινόμενα ή υπό κατασκευή έργα Υδρολογικό ισοζύγιο διαμερίσματος...43 ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ - ΖΗΤΗΣΗ Γεωργία Κτηνοτροφία Ιχθυοκαλλιέργεια Ύδρευση Βιομηχανία Ενέργεια ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ-ΖΗΤΗΣΗΣ Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Π Ο Τ Α Μ Ο Ι Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός κωδικοποίηση...67 Λ Ι Μ Ν Ε Σ Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός - κωδικοποίηση...70 Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α Υ Δ Α Τ Α Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός Κωδικοποίηση...73 Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός Κωδικοποίηση...76 Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 1 -

2 3.7 Τ Ε Χ Ν Η Τ Α Κ Α Ι Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Ω Σ Τ Ρ Ο Π Ο Π Ο Ι Η - Μ Ε Ν Α Υ Δ Α Τ Ι Ν Α Σ Ω Μ Α Τ Α Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός Κωδικοποίηση Σ Υ Ν Θ Η Κ Ε Σ Α Ν Α Φ Ο Ρ Α Σ Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Π Ο Τ Α Μ Ο Ι Βιολογικά στοιχεία ποιότητας ποταμών Λ Ι Μ Ν Ε Σ Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α & Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α Υπεραιγιαλίτιδα η υπερπαράλια ζώνη Μεσοαιγιαλίτιδα η μεσοπαράλια ζώνη Υποαιγιαλίτιδα η υποπαράλια ζώνη Περιαιγιαλίτιδα η Περιπαράλια ζώνη Π Ι Ε Σ Ε Ι Σ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Αστική ρύπανση Βιομηχανική ρύπανση Αγροτική ρύπανση ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΠΗΓΕΣ Ανεπεξέργαστα αστικά λύματα Επιφανειακές απορροές λόγω χρήσης γης Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Συμπεράσματα αναφορικά με τα παραγόμενα φορτία από τις διάχυτες πηγές Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α 2 3, Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 2 -

3 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 2.1 Έκταση και πληθυσμός του διαμερίσματος κατά νομό...14 Πίνακας 2.2 Έκταση κυριότερων λεκανών...23 Πίνακας 2.3 Μέσα ετήσια υδρολογικά μεγέθη κυριότερων λεκανών...24 Πίνακας 2.4 Μέση μηνιαία φυσική απορροή λεκάνης Πηνειού (hm 3 )...24 Πίνακας 2.5 Μέση μηνιαία και ετήσια βροχόπτωση στη λεκάνη του Πηνειού (mm)25 Πίνακας 2.6 Μέση μηνιαία ρυθμισμένη παροχή λεκάνης Κάρλας (hm 3 )...25 Πίνακας 2.7 Εκτίμηση υπόγειου υδατικού δυναμικού...31 Πίνακας 2.8 Τεχνικά χαρακτηριστικά ταμιευτήρων Πλαστήρα και Σμοκόβου...35 Πίνακας 2.9 Υφιστάμενα αρδευτικά έργα (συνοπτικά στοιχεία κατά νομό)...35 Πίνακας 2.10 Υφιστάμενα αρδευτικά έργα (αναλυτικά στοιχεία)...39 Πίνακας 2.11 Κύριοι προτεινόμενοι ταμιευτήρες...41 Πίνακας 2.12 Προγραμματισμένα αρδευτικά έργα...42 Πίνακας 2.13 Αρδευτικά έργα που έχουν μελετηθεί...42 Πίνακας 2.14 Υδρολογικά μεγέθη λεκανών ανάντη ταμιευτήρων...44 Πίνακας 2.15 Συνολικό (επιφανειακό και υπόγειο) υδατικό δυναμικό...45 Πίνακας 2.16 Υδρολογικό ισοζύγιο διαμερίσματος σε ετήσια βάση...46 Πίνακας 2.17 Εκτίμηση σημερινής ζήτησης για άρδευση με βάση το σύνολο των δυνάμενων να αρδευτούν εκτάσεων...47 Πίνακας 2.18 Εκτίμηση σημερινής ζήτησης για άρδευση με βάση τις αρδευθείσες εκτάσεις το Πίνακας 2.19 Εκτίμηση σημερινής ζήτησης για κτηνοτροφία...49 Πίνακας 2.20 Εκτίμηση σημερινής ζήτησης για ύδρευση (hm 3 )...49 Πίνακας 2.21 Χαρακτηριστικά υδροηλεκτρικών έργων εκτροπής Αχελώου...50 Πίνακας 2.22 Προστατευόμενες Περιοχές βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υ.Δ. Θεσσαλίας...52 Πίνακας 2.23 Συνολική σημερινή ζήτηση νερού για καταναλωτικές χρήσεις (hm 3 ).59 Πίνακας 2.24 Εκτίμηση σημερινής και μελλοντικής ζήτησης για άρδευση από έργα...60 Πίνακας 2.25 Συνολική μελλοντική ζήτηση νερού για καταναλωτικές χρήσεις (hm 3 ) 61 Πίνακας 2.26 Σύγκριση προσφοράς και συνολικής ζήτησης νερού για καταναλωτικές χρήσεις το μήνα Ιούλιο (hm 3 )...61 Πιν. 3.1 Τυπολογία ποτάμιων υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Α»...66 Πιν. 3.2 Ποτάμια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θεσσαλίας (08)...67 Πιν. 3.3 Κωδικοποίηση ποτάμιων υδάτινων σωμάτων...68 Πιν. 3.4 Τυπολογία λιμναίων υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Α»...70 Πιν. 3.5 Λιμναία υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θεσσαλίας (08)...71 Πιν. 3.6 Κωδικοποίηση λιμναίων υδάτινων σωμάτων...71 Πιν. 3.7 Τυπολογία παράκτιων υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Β»...73 Πιν. 3.8 Παράκτια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θεσσαλίας (08)...73 Πιν. 3.9 Κωδικοποίηση παράκτιων υδάτινων σωμάτων...74 Πιν Τυπολογία μεταβατικών υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Β»...75 Πιν Μεταβατικά υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θεσσαλίας (08)...76 Πιν Κωδικοποίηση μεταβατικών υδάτινων σωμάτων...76 Πιν Τεχνητά και Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Θεσσαλίας (08)...80 Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 3 -

4 Πίνακας 4.1. Ιχθυολογική σύσταση των βιοτικών ομάδων που περιέχονται στους τρεις βιοτικούς τύπους, με γενικές αναφορές στην αφθονία (πυκνότητα) των ειδών Πίνακας 4.2. Κατάλογος των χαρακτηριστικών οικογενειών που συλλέχθηκαν στους τύπους ποταμών RM1, RM2 και RM Πίνακας 4.3. Βιοκοινωνίες που αντιστοιχούν σε συνθήκες αναφοράς για κάθε τύπο παράκτιων και μεταβατικών υδάτινων σωμάτων Πίνακας 4.4. Κατάλογος των χαρακτηριστικών βενθικών ειδών γιά κάθε τύπο βιοτόπου και βιοκοινωνίας Πίνακας 5.1 Βαθμός μείωσης φορτίων από επεξεργασία Πίνακας 5.2 Ρυπαντικά φορτία από τις εν λειτουργία ΕΕΛ του ΥΔ Πίνακας 5.3. Φορτία από τα ανεπεξέργαστα λύματα ανά Δήμο Πίνακας 5.4 Συντελεστής εξαγωγής ανάλογα με τη χρήση γης Πίνακας 5.5 Ομαδοποίηση των χρήσεων γης Πίνακας 5.6 Φορτία ΤΝ και ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης Πίνακας 5.7 Χαρακτηριστικά ζωικών αποβλήτων (Kg/ημέρα /τόνο σωματικού βάρους) Πίνακας 5.8 Φορτία από την κτηνοτροφία ανά Δήμο Πίνακας 5.9 Συνολικά ρυπαντικά φορτία Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 4 -

5 Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1.1. Υδατικά Διαμερίσματα ΠΛΑΠ...10 Σχήμα 2.1 Διοικητική διαίρεση του υδατικού διαμερίσματος σε νομαρχίες και δήμους 15 Σχήμα 2.2 Ανάγλυφο και κύριο υδρογραφικό δίκτυο του υδατικού διαμερίσματος 18 Σχήμα 2.3 Προστατευόμενες περιοχές υδατικού διαμερίσματος...58 Σχήμα 4.1. Μεθοδολογία για τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς (από: Intercalibration Network)...82 Σχήμα 4.2. Ιεραρχική ομαδοποίηση των ιχθυολογικών δεδομένων από 81 σχετικά αδιατάρακτες θέσεις με βάση τη σύνθεση της ιχθυοκοινότητας (είδη, στρεμματική πυκνότητα), με τη μέθοδο Ward. Η διακεκομμένη γραμμή είναι το κριτήριο ομαδοποίησης (ομοιότητα Bray-Curtis > 50%). Ο χαρακτήρας στο κάτω μέρος κάθε θέσης συμβολίζει την ομάδα στην οποία η θέση αυτή κατατάχθηκε. Τα κεφαλαία γράμματα (Α, Β, C) συμβολίζουν τους τρεις κύριους βιοτικούς τύπους, όπως θα αναφερθούν πιο κάτω (με a, b, c, f και g υποδηλώνονται οι κύριες βιοτικές ομάδες που απαρτίζουν κάθε βιοτικό τύπο). 84 Σχήμα 4.3. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM Σχήμα 4.4. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM Σχήμα 4.5. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM Σχήμα 5.1 Τα βασικά στάδια της γενικής προσέγγισης για την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων. Εκείνα τα τμήματα στα μπλε υπόβαθρα στη δεξιά πλευρά είναι τα κύρια τμήματα της ανάλυσης, ενώ εκείνα τα στοιχεία στα άσπρα υπόβαθρα στην αριστερή πλευρά είναι υποστηρικτικά Σχήμα 5.2 Κατανομή των χρήσεων γης στο ΥΔ 08 Θεσσαλίας Σχήμα 5.3 Φορτία ΤΝ ανά κατηγορία χρήσης γης Σχήμα 5.4. Φορτία ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης Σχήμα 5.5 Συνολικά φορτία ανά πηγή διάχυτης ρύπανσης Σχήματα 5.6 Συνεισφορά κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης στα ρυπαντικά φορτία.130 Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 5 -

6 1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η 1.1 Γενικά Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα νερά (στο εξής «η Οδηγία») εισαγάγει μια ολοκληρωμένη και συνολική προσέγγιση και αποτελεί ένα καινοτόμο βήμα για τη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Ευρώπη. Εξορθολογικοποιεί και εκσυγχρονίζει την υπάρχουσα υδατική νομοθεσία θέτοντας κοινούς Ευρωπαϊκούς και ευρείς στόχους για το νερό. Οι στόχοι κλειδιά της Οδηγίας όπως συνοψίζονται στο Άρθρο 1 αντιπροσωπεύουν μια ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση του νερού στην οποία περιλαμβάνεται το σύνολο του κύκλου του νερού επιφανειακού και υπόγειου κατά μήκος της ροής του, μέχρι στις παράκτιες ζώνες και τη θάλασσα. Αντικειμενικός στόχος όπως αναφέρεται στο Άρθρο 4 είναι ότι τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να υλοποιήσουν το σύνολο των δράσεων και των ενεργειών ώστε να επιτύχουν την καλή ποιότητα του υπόγειου και επιφανειακού υδατικού δυναμικού και επί πλέον να εμποδίσουν την υποβάθμιση εκείνων των υδάτινων σωμάτων των οποίων η κατάσταση χαρακτηρίζεται ήδη ως καλή. Η Οδηγία δημιουργεί το πλαίσιο για τη διατήρηση και προστασία της ποσότητας και ποιότητας όλων των υδάτινων σωμάτων, το οποίο: αποτρέπει την περαιτέρω υποβάθμιση, και προστατεύει και βελτιώνει την κατάσταση όλων των υδατικών πόρων προωθεί τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων, μέσω της μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων ενισχύει την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος με την εφαρμογή μέτρων για τη μείωση της απόρριψης ρυπαντικών ουσιών και την εξάλειψη της απόρριψης τοξικών ρυπαντών με βάση κατάλογο προτεραιότητας διασφαλίζει την προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων συμβάλλει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων ακραίων φαινομένων, πλημμύρων και ξηρασίας. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού θεσπίζεται μια σειρά ρυθμίσεων που επιχειρούν: να επιτύχουν τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της καλής κατάστασης των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων μέχρι το 2015 να ενοποιήσουν και να συμπληρώσουν την προηγούμενη αποσπασματική ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα νερά να προσεγγίσουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο υδατικής περιφέρειας, η οποία νοείται αποτελούμενη από μία ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα, ορίζοντας για την άσκηση της την αρμόδια αρχή Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 6 -

7 να ασκήσουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων βάσει προγραμμάτων - σχεδίων διαχείρισης υδατικής περιφέρειας, τα οποία θα καταρτίσει κάθε κράτος-μέλος μέχρι το 2009 και τα οποία θα περιλαμβάνουν τη γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών της περιοχής, τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ποσότητα και την ποιότητα των υδατικών πόρων, τις χρήσεις του ύδατος κλπ. να διασφαλίσουν ρεαλιστική τιμολόγηση όλων των υπηρεσιών, που σχετίζονται με τη χρήση του νερού μέχρι το Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις συμμετοχικές δράσεις. Ειδικότερα τα Κράτη Μέλη καλούνται να ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων κατά τα επιμέρους στάδια εφαρμογής της Οδηγίας, καθώς και κατά τη σύνταξη των προγραμμάτων διαχείρισης. Ακόμα, τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν και να συμβουλεύονται το κοινό, συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών, για τα ακόλουθα θέματα: το χρονοδιάγραμμα και πρόγραμμα δράσεων για τη σύνταξη των σχεδίων διαχείρισης, το αργότερο ως το την επισκόπηση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης, το αργότερο ως το την πρώτη προσέγγιση των σχεδίων διαχείρισης, το αργότερο ως το Η σημαντικότερη αλλαγή πολιτικής που εισάγεται μέσω της Οδηγίας είναι ότι η οικολογική ποιότητα προσδιοριζόμενη από βιολογικές παραμέτρους αποτελεί το «κλειδί» του χαρακτηρισμού της κατάστασης ενός υδάτινου σώματος, υποβοηθούμενου από τους παραδοσιακότερους τρόπους ποιοτικού προσδιορισμού (υδρο-μορφολογικές παράμετροι, φυσικοχημικές συνιστώσες και συγκεντρώσεις ειδικών ρυπαντών μέταλλα ή συνθετικές οργανικές ενώσεις). Μια επίσης νέα αντίληψη που εισάγεται μέσω της οδηγίας είναι η ολοκληρωμένη θεώρηση των υπόγειων και των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων και η συνδυασμένη προσέγγιση δηλαδή τόσο η θέσπιση ορίων στην πηγή όσο και η καθιέρωση προτύπων περιβαλλοντικής ποιότητας στον αποδέκτη καθώς επίσης και η ενσωμάτωση οικονομικών εργαλείων στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Τέλος η Οδηγία εφαρμόζεται σε όλα τα υδάτινα σώματα και θεωρεί τη συμμετοχή του κοινού προϋπόθεση για την επιτυχία των στόχων της. Μια ακόμη καινοτομία της Οδηγίας είναι ότι, για πρώτη φορά στην περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε., προτείνονται από ένα νομικό κείμενο οικονομικές αρχές και μέτρα ως βασικά εργαλεία για την επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων. Η σημαντικότερη οικονομική αρχή που εισάγει η Οδηγία είναι η δημιουργία ενός κοινού πλαισίου για τη διαχείριση των υδατικών πόρων που βασίζεται στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών νερού. Οι αποκλίσεις που επιτρέπει ως προς την επίτευξη των στόχων της είναι ορισμένες (σε περιπτώσεις που οι στόχοι δεν είναι αντικειμενικά δυνατόν να επιτευχθούν λόγω των περιορισμών της φυσικής δομής του υδάτινου σώματος ή λόγω απρόβλεπτων ή εξαιρετικών καταστάσεων). Ταυτόχρονα όμως απαιτεί την αυστηρότερη προστασία Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 7 -

8 υδάτινων σωμάτων σε ειδικές και καθορισμένες περιπτώσεις (υδάτινα σώματα που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, ύδατα αναψυχής, ύδατα ευαίσθητα σε θρεπτικά ή υδάτινα σώματα σημαντικά οικονομικά ή οικολογικά). Οι στόχοι που θέτει η Οδηγία για την κατάσταση των υδάτινων σωμάτων επιτυγχάνονται μέσω ενός συστήματος ανάλυσης και σχεδιασμού (σχέδια διαχείρισης) σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Μέσα σε κάθε μονάδα σχεδιασμού υπάρχουν τέσσερα (4) διακριτά στοιχεία: Ο χαρακτηρισμός των υδάτινων σωμάτων και ο προσδιορισμός των πιέσεων και των επιδράσεων Η παρακολούθηση Η θέσπιση περιβαλλοντικών στόχων για τα υδάτινα σώματα Η υλοποίηση προγράμματος μέτρων για την υλοποίηση των στόχων Τα σχέδια θα πρέπει να ανανεώνονται κάθε 6 χρόνια, ενώ το πρώτο σχέδιο θα πρέπει να εκπονηθεί 10 χρόνια μετά την υιοθέτηση της Οδηγίας. Στο ίδιο επίπεδο ορίζεται και ο διοικητικός μηχανισμός (Άρθρο 13) που είναι αρμόδιος για την επίτευξη των στόχων. Τα σχέδια διαχείρισης που καταρτίζονται υπόκεινται σε δημόσια διαβούλευση εισάγοντας, έτσι διασφαλίζεται η κοινωνική συμμετοχή και η διαφάνεια στο σύστημα λήψης αποφάσεων. Η οδηγία θα υποκαταστήσει ένα σημαντικό αριθμό οδηγιών που σχετίζονται με το νερό (75/440 ΕOK, 77/795, 79/869/EOK, 78/659/ΕΟΚ, 79/923/EΟΚ, 80/68/EΟΚ και 76/464/EΟΚ) ενώ θα υποβοηθηθεί ως προς την εφαρμογή της από νέες υπό έκδοση σχετικές οδηγίες της Ε.Κ. Συνοπτικά οι κεντρικές δράσεις που πρέπει να αναλάβουν τα Κράτη Μέλη είναι: 1. Να προσδιορίσουν τις μεμονωμένες λεκάνες απορροής ποταμών που βρίσκονται μέσα στο εθνικό τους έδαφός και να τις υπάγουν σε επιμέρους Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΠΛΑΠ) και προσδιορίσουν τις αρμόδιες αρχές μέχρι το 2003 (Άρθρο 3, Άρθρο 24) 2. Να χαρακτηρίσουν τις ΠΛΑΠ από την άποψη των πιέσεων, των επιπτώσεων και των οικονομικών των χρήσεων ύδατος, συμπεριλαμβανομένου ενός καταλόγου των προστατευόμενων ζωνών που βρίσκονται μέσα στην περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού, μέχρι το 2004 (Άρθρο 5, Άρθρο 6, Παράρτημα ΙΙ, Παράρτημα III). 3. Να πραγματοποιήσουν, από κοινού και μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη διαβαθμονόμηση των συστημάτων ταξινόμησης της οικολογικής κατάστασης μέχρι το 2006 (Άρθρο 2 παράγραφος 22, Παράρτημα V). 4. Να καταστήσουν λειτουργικά τα δίκτυα παρακολούθησης μέχρι το 2006 (Άρθρο 8). Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 8 -

9 5. Με βάση τη σωστή παρακολούθηση και την ανάλυση των χαρακτηριστικών της λεκάνης ποταμών, να προσδιορίσουν μέχρι το 2009 ένα πρόγραμμα μέτρων ώστε επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο (Άρθρο 11, Παράρτημα III). 6. Να παραγάγουν και να δημοσιεύσουν σχέδια διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού (RBMPs) για κάθε ΠΛΑΠ, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού των ιδιαίτερα τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων, μέχρι το 2009 (Άρθρο 13, Άρθρο 4.3) 7. Να εφαρμόσουν πολιτικές τιμολόγησης ύδατος που ενισχύουν την βιωσιμότητα των υδατικών πόρων μέχρι το 2010 (Άρθρο 9). 8. Να καταστήσουν τα μέτρα του προγράμματος λειτουργικά μέχρι το 2012 (Άρθρο 11). 9. Να εφαρμόσουν τα προγράμματα των μέτρων και να επιτύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους μέχρι το 2015 (Άρθρο 4). Σύμφωνα με το Ν. 1739/87 (ΦΕΚ 201 Α/ ) «Διαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις» και ειδικότερα το Άρθρο 1, παρ. 4, έχει θεσμοθετηθεί η διαίρεση της χώρας σε 14 μονάδες (σύνολα λεκανών απορροής) με κατά το δυνατόν όμοιες υδρολογικές - υδρογεωλογικές συνθήκες, οι οποίες αποτελούν το περιφερειακό επίπεδο στον τομέα της διαχείρισης του νερού. Οι μονάδες αυτές ονομάζονται Υδατικά Διαμερίσματα, αντιστοιχούν σε περιοχές λεκάνης απορροής ποταμών (ΠΛΑΠ) και είναι σύμφωνες με τα κριτήρια της Οδηγίας 2000/60 και του σχετικού Καθοδηγητικού Εγγράφου (Guidance Document). Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Ν. 1739/87 Άρθρο 1, παρ. 4, «Υδατικά διαμερίσματα είναι περιοχές οριοθετημένες μεταξύ τους από υδροκρίτες ή νησιωτικές περιοχές, που περιλαμβάνουν ολοκληρωμένα υδρογραφικά δίκτυα, με υδρολογικές συνθήκες κατά το δυνατόν όμοιες. Ο ελληνικός χώρος διαιρείται στα εξής δεκατέσσερα Υδατικά Διαμερίσματα: Δυτικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου, Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου, Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας, Θεσσαλίας, Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης» Κρήτης και Νησιών Αιγαίου, όπως ειδικότερα παρουσιάζονται στο χάρτη που συνοδεύει το νόμο αυτόν". Με το Π.Δ. υπ αριθ. 60/98 (ΦΕΚ 61Α/ ) «Καθορισμός χωρικής αρμοδιότητας των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας" και με το Άρθρου 1 αυτού, προσδιορίζεται η χωρική αρμοδιότητα των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων (κάθε Διοικητικής Περιφέρειας) με βάση τα Υδατικά Διαμερίσματα, όπως αυτά καθορίζονται στο Ν. 1739/87 ενώ στο Άρθρο 2 ορίζονται τα ακριβή όρια των Υδατικών Διαμερισμάτων. Σημειώνεται ότι οι Διευθύνσεις Υδάτων της Περιφέρειας που συγκροτούνται με την υπ. αριθμ. οικ / ΚΥΑ αναλαμβάνουν όλες τις αρμοδιότητες των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας, τα τμήματα δε αυτά καταργούνται και το προσωπικό τους μεταφέρεται στις νέες Διευθύνσεις Υδάτων της Περιφέρειας. Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) - 9 -

10 Σχήμα 1.1. Υδατικά Διαμερίσματα ΠΛΑΠ Σε συμμόρφωση με τα οριζόμενα στην Οδηγία, η Ελλάδα εξέδωσε το Ν (ΦΕΚ 280Α / ) «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» με τον οποίο (και με τις κανονιστικές του πράξεις οι οποίες προβλέπεται να εκδοθούν κατ εξουσιοδότησή του) εναρμονίζεται το εθνικό δίκαιο προς τις διατάξεις της Οδηγίας. Με το Ν ορίζονται οι αρμόδιες αρχές για την προστασία και διαχείριση των λεκανών απορροής της χώρας σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας, ενώ ως αρμόδια υπηρεσία για την υλοποίηση των απαιτούμενων εργασιών που προβλέπονται από το Άρθρο 5 της Οδηγίας για κάθε ΠΛΑΠ ορίζεται η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων (ΚΥΥ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ). Τέλος, με το Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθμ. 51/2007 (ΦΕΚ 54Α/ ) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

11 ενσωματώνονται πλήρως οι διατάξεις και οι ρυθμίσεις των Παραρτημάτων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Στα ακόλουθα Κεφάλαια παρουσιάζεται για την Περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού (εφεξής Υδατικό Διαμέρισμα) της Θεσσαλίας (ΥΔ 08) η ανάλυση που απαιτείται σύμφωνα με το Άρθρο 5 ως προς τα επιφανειακά ύδατα, δηλαδή: ανάλυση των χαρακτηριστικών της, και επισκόπηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών υδάτων σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας. Για την ανάλυση που ακολουθεί λήφθηκαν υπόψη όλα τα σχετικά Καθοδηγητικά Έγγραφα. Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

12 1.2 Ομάδα Μελέτης Η παρούσα Έκθεση συντάχθηκε από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων με τη συνδρομή των ακόλουθων Γραφείων Συμβούλων και Οργανισμών: Ζ&Α Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε. Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε. ΕΠΕΜ Α.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΑΪΜΑΚΗ ΕΛΚΕΘΕ Για τη σύνταξή της Έκθεσης εργάστηκαν οι παρακάτω επιστήμονες: Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων Σωτήρης Μπενέκος Σπύρος Τασόγλου Ζ&Α Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε. Παναγιώτης Αντωναρόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός Ιωάννης Νιάδας, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Υδρολογίας Στάθης Τσελεπίδης, Πολιτικός Μηχανικός Ναυσικά Φαφούτη, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Advanced Computing Χάρης Γιοβανόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός Παναγιώτης Κόντος, Τεχνικός Γεωλόγος Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε. Ιωάννης Καραβοκύρης, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Δημήτρης Ζαρρής, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Υδρολογίας Bane Todorovic, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Ειδικός GIS ΕΠΕΜ Α.Ε. Ανδρέας Λουκάτος, Χημικός, D.E.A. Νίκος Σελλάς, Χημικός Μηχανικός, MSc Υγιεινολόγος Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

13 Μαρία Τσούμα, Χημικός Μηχανικός, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος Μαρία Κατσιμπίρη, Γεωλόγος, MSc Διαχείριση Θαλάσσιου Περιβάλλοντος Βαρβάρα Εμμανουηλίδη, Επιστήμων Περιβάλλοντος, MSc Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΑΪΜΑΚΗ Παναγιώτα Στυλιανή Καϊμάκη, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Μηχανικός Περιβάλλοντος Ελένη Γκουβάτσου, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος Γιάννης Μουλατσιώτης, Γεωλόγος - Υδρογεωλόγος, Ειδικός σε θέματα GIS ΕΛΚΕΘΕ Πάνος Παναγιωτίδης, Δρ. Υδροβιολόγος Σταμάτης Ζόγκαρης, Βιολόγος - Ιχθυολόγος Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

14 2. Γ Ε Ν Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η Τ Ο Υ Υ Δ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Α Μ Ε Ρ Ι Σ Μ Α Τ Ο Σ Θ Ε Σ Σ Α Λ Ι Α Σ (0 8 ) 2.1 Γενικά χαρακτηριστικά Γεωγραφικά στοιχεία και διοικητική δομή Το Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας συμπίπτει σχεδόν με το αντίστοιχο γεωγραφικό διαμέρισμα. Μικρά μόνο τμήματα του γεωγραφικού διαμερίσματος Θεσσαλίας, κυρίως προς τα νότια και νοτιοδυτικά, ανήκουν σε γειτονικά υδατικά διαμερίσματα. Η συνολική έκταση του διαμερίσματος είναι km 2. Ο πληθυσμός του διαμερίσματος, με βάση τα απογραφικά στοιχεία της ΕΣΥΕ, το 1991 ήταν κάτοικοι και το 2001 ήταν κάτοικοι, παρουσιάζοντας αύξηση 2.7% (ο πληθυσμός του 2001 έχει υπολογιστεί κατ' εκτίμηση, από τον πληθυσμό των νομών του 2001 και σύμφωνα με τα ποσοστά συμμετοχής του κάθε νομού στο διαμέρισμα το 1991). Στον Πίνακα 2.1, εκτός από την έκταση και τον πληθυσμό, παρουσιάζεται το ποσοστό συμμετοχής της έκτασης και του πληθυσμού (1991) κάθε νομού στο διαμέρισμα. Πίνακας 2.1 Έκταση και πληθυσμός του διαμερίσματος κατά νομό Νομός Έκταση τμήματος που ανήκει στο διαμέρισμα (km 2 ) Ποσοστό έκτασης νομού που ανήκει στο διαμέρισμα Πληθυσμός τμήματος που ανήκει στο διαμέρισμα (1991) Ποσοστό πληθυσμού που ανήκει στο διαμέρισμα (1991) Πληθυσμός τμήματος που ανήκει στο διαμέρισμα (2001) Λάρισας % % Μαγνησίας % % Τρικάλων % % Καρδίτσας % % Πιερίας 113 7% % Γρεβενών 167 7% % Φθιώτιδας % % Σύνολο Το Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας περιλαμβάνει το Νομό Λάρισας, σχεδόν στο σύνολό του, πολύ μεγάλο μέρος των Νομών Μαγνησίας, Τρικάλων και Καρδίτσας, και μικρά τμήματα των Νομών Πιερίας, Γρεβενών και Φθιώτιδας. Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

15 Σχήμα 2.1 Διοικητική διαίρεση του υδατικού διαμερίσματος σε νομαρχίες και δήμους Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

16 Αρμόδιες για τη διαχείριση και προστασία των υδατικών πόρων των λεκανών απορροής του διαμερίσματος είναι οι Διευθύνσεις Υδάτων των περιφερειών Θεσσαλίας (με έδρα τη Λάρισα), Κεντρικής Μακεδονίας (με έδρα τη Θεσσαλονίκη), Στερεάς Ελλάδας (με έδρα τη Λαμία) και Δυτικής Μακεδονίας (με έδρα την Κοζάνη). Μερικοί από τους λοιπούς φορείς ή και οργανισμούς που λειτουργούν σε περιφερειακό και νομαρχιακό επίπεδο και ασχολούνται γενικά με υδατικά θέματα είναι οι ακόλουθοι, κατά χρήση: Ύδρευση - Διευθύνσεις Αυτοδιοίκησης και Αποκέντρωσης ή Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης σε κάθε νομό, όπου λειτουργούν οι ΤΥΔΚ ως υπηρεσίες της περιφέρειας - οι ΔΕΥΑ των κυριότερων δήμων των νομών (Αγιάς, Αλοννήσου, Βόλου, Καρδίτσας, Λάρισας, Λιλαντίων, Τρικάλων, Καλαμπάκας, Μελίροιας, Σκιάθου, Σκοπέλου, Φερών, Αιθήκων, Ελασσόνας, Αλμυρού, Εστιαιώτιδας, Μου-λασίου, Μουρεσίου, Παλαμά, Πύλης, Φαρσάλων, Αμπελών, Γόμφων, Πελινναίων, Πολυδάμαντα, Σοφάδων, Τύρναβου, Φαλάνης, Φαρκαδόνας). Άρδευση - Διεύθυνση ή Τμήμα Εγγείων Βελτιώσεων που συναντάται ανάλογα με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και ως Τμήμα Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων & Εκμηχάνισης της Γεωργίας, ή Υδροοικονομίας & Εκμηχάνισης Γεωργίας, ή Εγγείων Βελτιώσεων & Υδάτινων Πόρων, ή Υδροοικονομίας - Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων, δηλ. ΓΟΕΒ (π.χ. Λάρισας) και ΤΟΕΒ (π.χ. Λάρισας, Μαγνησίας, Τρικάλων, Καρδίτσας). Βιομηχανία - Διεύθυνση ή Τμήμα Βιομηχανίας ή Διεύθυνση ή Τμήμα Ορυκτού Πλούτου και Βιομηχανίας, σε επίπεδο νομού - ΒΙΠΕ Βόλου, Λάρισας και Καρδίτσας. Υδροηλεκτρική ενέργεια - ΔΕΗ. Περιβάλλον - Αναπτυξιακή Καρδίτσας. Εκτός από τους παραπάνω φορείς, σε κάθε περιφέρεια υπάρχουν οι ακόλουθες διευθύνσεις που εμπλέκονται γενικότερα σε θέματα υδατικών πόρων: Διεύθυνση Δημοσίων Έργων, όπου λειτουργούν τα Τμήματα Υδραυλικών Έργων Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

17 και Εγγείων Βελτιώσεων Διεύθυνση Ελέγχου Κατασκευής Έργων (Δ.Ε.Κ.Ε.), όπου λειτουργεί το Τμήμα Εποπτείας Υδραυλικών Έργων Διεύθυνση Περιβάλλοντος & Χωροταξίας Γεωμορφολογικά - γεωλογικά χαρακτηριστικά Το διαμέρισμα παρουσιάζει απλή γεωμορφολογική εικόνα, με τα ορεινά τμήματά του περιμετρικά και τα πεδινά στις κεντρικές περιοχές. Υπάρχουν πέντε ορεινοί όγκοι, μεταξύ των οποίων ο Όλυμπος, με υψόμετρο m, το ψηλότερο στην Ελλάδα. Το πεδινό τμήμα σε ανατολική και δυτική περιοχή από τα χαμηλά Χαλκηδόνια Όρη. Οι δύο αυτές περιοχές είναι ανεξάρτητες από υδρογεωλογική άποψη. Το μέσο υψόμετρο του διαμερίσματος είναι 285 m. Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

18 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΡΘΡΟΥ 5 ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 2000/60/ΕΕ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. - ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΔΑΤΩΝ Σχήμα 2.2 Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08) Ανάγλυφο και κύριο υδρογραφικό δίκτυο του υδατικού διαμερίσματος

19 Το Θεσσαλικό Πεδίο είναι τεκτονικό βύθισμα που περιβάλλεται από τις οροσειρές Ολύμπου-Καμβουνίων στα βόρεια, Πίνδου στα δυτικά, Όθρυος στα νότια και Πηλίου-Όσσας στα ανατολικά. Στο υδατικό διαμέρισμα αναπτύσσονται από τα ανατολικά προς τα δυτικά οι ακόλουθες γεωτεκτονικές ζώνες και ενότητες: - Ενότητα Όσσας, που συναντάται στο ομώνυμο βουνό και στον Όλυμπο. Αποτελεί τεκτονικό παράθυρο και συνίσταται από φυλλίτες, μάρμαρα και δολομίτες. - Πελαγονική Ζώνη, που συναντάται στο ανατολικό τμήμα του διαμερίσματος και συ νίσταται από κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους και μάρμαρα, καθώς επίσης και από γνεύσιους, σχιστόλιθους και αμφιβολίτες. - Υποπελαγονική Ζώνη, που συναντάται στην κεντρική Θεσσαλία, με κύριο χαρακτη ριστικό την εκτεταμένη ανάπτυξη των οφιολιθικών υπερβασικών πετρωμάτων, του φλύσχη και των σχιστοκερατόλιθων. - Ζώνη της Πίνδου, που αναπτύσσεται στα δυτικά όρια της πεδιάδας προς την ορο σειρά της Πίνδου και αποτελείται από λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους σε εναλλαγές με σχιστοκερατόλιθους και φλύσχη. Στο δυτικό τμήμα της Θεσσαλικής Πεδιάδας αναπτύσσονται τα μολασσικά ιζήματα της μεσοελληνικής αύλακας, που στη συγκεκριμένη θέση αποτελούνται κυρίως από μεγάλου πάχους συνεκτικά κροκαλοπαγή. Το πεδινό τμήμα του διαμερίσματος, όπως επίσης και οι λόφοι που παρεμβάλλονται μεταξύ δυτικής και ανατολικής Θεσσαλίας, καλύπτονται από σύγχρονα τεταρτογενή και νεογενή ιζήματα Κλίμα Το υδατικό διαμέρισμα διαιρείται σε τρεις περιοχές: - την ανατολική παράκτια και ορεινή, με μεσογειακό κλίμα - την κεντρική πεδινή, με ηπειρωτικό κλίμα - τη δυτική ορεινή, με ορεινό κλίμα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία κυμαίνεται από 16 ως 17 C. Το ετήσιο θερμομετρικό εύρος ξεπερνά τους 22 C. Οι πιο θερμοί μήνες είναι ο Ιούλιος και ο Αύγουστος και οι πιο ψυχροί ο Ιανουάριος, ο Φεβρουάριος και ο Δεκέμβριος. Οι παγετοί είναι συχνοί και εμφανίζονται κατά την περίοδο Νοεμβρίου-Απριλίου. Οι ημέρες παγετού κυμαίνονται από 9.2 στο Βόλο σε 35.5 στη Λάρισα και 33.8 στα Τρίκαλα σε μέση ετήσια βάση. Το ύψος των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων στο διαμέρισμα είναι σχετικά μεγάλο στα δυτικά, στη συνέχεια μειώνεται στο πεδινό τμήμα και αυξάνεται πάλι στο ορεινό ανατολικό τμήμα. Ενδεικτικές τιμές της ετήσιας βροχόπτωσης είναι 468 mm στο σταθμό Λάρισας, 550 mm στο σταθμό Τυρνάβου και mm στον πιο ορεινό Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

20 σταθμό του Μουζακίου (Κουτσογιάννης, 1988). Στο σύνολο του διαμερίσματος, η μέση ετήσια επιφανειακή βροχόπτωση εκτιμάται σε 678 mm (Κ/Ξ Διαχείρισης Υδάτων Κεντρικής & Δυτικής Ελλάδος, 2005). Οι πιο βροχεροί μήνες είναι από τον Οκτώβριο ως τον Ιανουάριο, ενώ οι πιο ξηροί οι Ιούλιος και Αύγουστος. Οι χιονοπτώσεις είναι συνηθισμένες, ιδιαίτερα στα ορεινά του διαμερίσματος, και γίνονται πιο έντονες από τα νότια προς τα βόρεια και από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Οι περισσότερες χιονοπτώσεις παρατηρούνται τους μήνες Φεβρουάριο και Ιανουάριο. Στα δυτικά και ορεινά τμήματα του διαμερίσματος, αρχίζουν το Σεπτέμβριο και φτάνουν μέχρι και τις αρχές Ιουλίου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο μέσος ετήσιος αριθμός ημερών χιονιού στο Βόλο είναι 3.4, στη Λάρισα 4.0 και στα Τρίκαλα 6.2. Οι χαλαζοπτώσεις είναι επίσης συχνές, κυρίως κατά τους μήνες Μάιο και Ιούνιο στα βόρεια του διαμερίσματος και κατά τους μήνες Φεβρουάριο ως Απρίλιο στο νοτιοανατολικό τμήμα. Η μέση ετήσια νέφωση κυμαίνεται από 4 ως 5 βαθμίδες, με τις ψηλότερες τιμές να εμφανίζονται στα δυτικά και τις χαμηλότερες στα ανατολικά. Η μέση ετήσια σχετική υγρασία κυμαίνεται από 67% μέχρι 72%. Στο διαμέρισμα εμφανίζεται ξηρή περίοδος 4 ως 5 μηνών στα ανατολικά, η οποία όμως μειώνεται βαθμιαία σε 2 ως 4 μήνες στα κεντρικά-δυτικά πεδινά και 1 ως 2 μήνες στα δυτικά ορεινά. Η επικρατούσα φορά των ανέμων στα διαμέρισμα ποικίλει (βορειοδυτικοί και νότιοι στο Βόλο, ανατολικοί στη Λάρισα, δυτικοί στα Τρίκαλα) Αναπτυξιακή ταυτότητα Το Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας συμπίπτει σχεδόν με την Περιφέρεια Θεσσαλίας, που είναι μια από τις κεντρικές περιοχές της χώρας, σχετικά αναπτυγμένη. Στο διαμέρισμα υπάρχει η μεγαλύτερη πεδινή περιοχή της χώρας, που όμως έχει ανεπαρκείς υδατικούς πόρους. Σε αυτό βρίσκεται επίσης το ιστορικό βιομηχανικό κέντρο Βόλου, με ειδίκευση στη μεταλλουργική βιομηχανία (σε κρίση σήμερα) και η βιομηχανική περιοχή Βόλου, από τις μεγαλύτερες και παλιότερες στη χώρα, ένα σημαντικό αστικό κέντρο που προσφέρει ανώτερου βαθμού υπηρεσίες και διεθνούς επιπέδου τεχνική υποδομή (οδικός και σιδηροδρομικός άξονας, λιμάνι). Επίσης η περιοχή διαθέτει σημαντικά μνημεία όλων των εποχών (Όλυμπος, παραδοσιακοί οικισμοί Πηλίου, Αμπελάκια, Μετέωρα, ορεινές περιοχές και κέντρα ανάπτυξης της νεότερης ελληνικής ιστορίας), σημαντικά τοπία και αξιόλογες αλλά περιορισμένης μέχρι σήμερα προσπελασιμότητας ακτές. Από πλευράς ρύπανσης και αλλοιώσεων των στοιχείων της φυσικής κληρονομιάς, το μεγάλο πρόβλημα είναι η ρύπανση του Πηνειού και του Παγασητικού Κόλπου, ενώ αισθητικά οι οικολογικές αλλοιώσεις στα τουριστικώς αναπτυγμένα σημεία της περιοχής δεν έχουν καταστεί ακόμη κρίσιμες. Κρίσιμο ήταν πάντα και γίνεται όλο και πιο επιτακτικό το πρόβλημα έλλειψης νερού στο υδατικό διαμέρισμα. Πέρα από τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της Λάρισας και του Βόλου, που αποτελούν μια σημαντική αγορά κατοίκων, σημαντικής εισοδηματικής στάθμης, η Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

21 Θεσσαλία έχει και μικρότερα δυναμικά αστικά κέντρα (Τρίκαλα, Καρδίτσα, Τύρναβος) και 32 ημιαστικά, άμεσα συνδεδεμένα με τις εξελίξεις στον αγροτικό χώρο. Στο ΕΣΠΑ περιλαμβάνεται ως πόλος ανάπτυξης η Λάρισα-Βόλος, που αποτελείται από δύο σημαντικού πληθυσμιακοού μεγέθους αστικά κέντρα, που βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους και παρουσιάζουν συμπληρωματικές υποδομές. Ο πόλος αυτός μπορεί να αποτελέσει τον κεντρικό αναπτυξιακό πόλο της χώρας και να λειτουργήσει εξισορροπητικά ανάμεσα στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Η κατανομή της απασχόλησης και του ΑΕΠ στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα είναι 32.4%, 7.6%, 50%, και 33.5%, 26.1%, 40.3% αντίστοιχα. Λόγω της κεντρικής του θέσης, το διαμέρισμα συνδέεται άμεσα, εκτός από την κεντρική και τη δυτική Μακεδονία, και με την Ήπειρο, και μέσω αυτών και με τις όμορες βαλκανικές χώρες. Οι συνδέσεις αυτές, με την προβλεπόμενη βελτίωση στην υποδομή των μεταφορών, θα συντελέσουν στη δημιουργία νέων αναπτυξιακών αξόνων της χώρας και θα αυξήσουν την αναπτυξιακή σημασία του διαμερίσματος. Το σωρευμένο δυναμικό στο διαμέρισμα και οι σημαντικές δυνατότητες για παραπέρα αξιοποίηση και εκσυγχρονισμό συγκεντρώνουν σχετικά υψηλό ποσοστό επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου, δημόσιων αλλά και ιδιωτικών, παρά το γεγονός ότι η Θεσσαλία δεν βρίσκεται στη ζώνη ισχυρών αναπτυξιακών κινήτρων. Η Θεσσαλία, παρά τις σημαντικές δυνατότητές της, δεν έχει αναπτυχθεί στο επιθυμητό και εφικτό επίπεδο μέσα στον ελληνικό χώρο και μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο από το μέσο της χώρας και οπωσδήποτε από τα χαμηλότερα της ευρωπαϊκής ένωσης, και δεν είναι ψηλοί οι δείκτες ευημερίας. Ο τουρισμός, με εξαίρεση το Πήλιο και τη λίμνη Πλαστήρα, δεν είναι αναπτυγμένος και η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή δεν έχει πλήρως προσαρμοστεί στις σύγχρονες δυνατότητες. Η σχετικά περιορισμένη διάθεση των κατοίκων για ανάληψη δυναμικών πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση της προώθησης αλλαγών (χαρακτηριστικό των πεδινών πληθυσμών και αυτών που δεν έχουν αντιμετωπίσει ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες στην ιστορική εξέλιξή τους) και η μόνιμα δευτερεύουσα θέση ή θέση δορυφόρου σε σχέση με την πρωτεύουσα προς νότο και τη Θεσσαλονίκη προς βορρά ίσως εξηγούν την υστέρηση αυτή. Σύμφωνα με το Δ ΚΠΣ, για την περίοδο το αστικό σύστημα Λάρισας-Βόλου χαρακτηρίζεται ως ένας από τους 10 πόλους ανάπτυξης της χώρας, που θα λειτουργήσει, ως ένα σημείο, εξισορροπιστικά μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Οι προοπτικές είναι ευνοϊκές για ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα, αλλά και των λοιπών τομέων, λόγω της ύπαρξης πόρων και της προβλεπόμενης αντιμετώπισης σχετικών αναγκών (νερό, βελτίωση της προσπελασιμότητας ακτών και ορεινών περιοχών), του ικανοποιητικής στάθμης διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και των αστικών εξυπηρετήσεων. Η ύπαρξη πανεπιστημίου και ερευνητικήςτεχνολογικής υποδομής θα συντελέσει στην παραπάνω ευνοϊκά διαμορφούμενη προοπτική. Οι άξονες ανάπτυξης για την περιοχή είναι η προώθηση της εντατικής, αρδευόμενης γεωργίας (στροφή προς την καλλιέργεια προϊόντων για τα οποία προβλέπεται αυξημένη ζήτηση, αξιοποίηση των προϊόντων με την επιτόπου μεταποίηση και Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

22 εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων έρευνας αγοράς) και του βιώσιμου, με γνώμονα τη διαφύλαξη του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, τουρισμού. Στους στρατηγικούς στόχους περιλαμβάνεται η βελτίωση του οδικού δικτύου και η προστασία του περιβάλλοντος, με έμφαση στην ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

23 2.2 Υδρολογικό ισοζύγιο - Προσφορά νερού Κύριες υδρολογικές λεκάνες Η κύρια υδρολογική λεκάνη του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας είναι η λεκάνη του Πηνειού, με έκταση περίπου km 2. Κυριότεροι παραπόταμοι του Πηνειού είναι προς τα νότια ο Ενιπέας, ο Φαρσαλιώτης, ο Σοφαδίτης και ο Καλέντζης, προς τα δυτικά-νοτιοδυτικά ο Πλιούρης (ή Πάμισος), ο Πορταϊκός και το Μουργκάνι, και στο βόρειο μέρος ο Ληθαίος, ο Νεοχωρίτης και ο Τιταρήσιος. Στο υδατικό διαμέρισμα βρίσκεται ακόμη και η κλειστή λεκάνη της Κάρλας, καθώς και άλλα μικρότερα ρέματα. Η έκταση των κυριότερων λεκανών του διαμερίσματος παρουσιάζεται στον Πίνακα 2.2. Πίνακας 2.2 Έκταση κυριότερων λεκανών Πηγές: Μελισσάρης (1990), ΥΠΕΧΩΔΕ (1995) Λεκάνη Έκταση (km ) Πηνειού (εκβολές) Κλειστή λεκάνη Κάρλας Υπόλοιπες λεκάνες Σύνολο Στη λεκάνη του Πηνειού υπάρχει πυκνό δίκτυο υδρομετρικών σταθμών για τη μέτρηση των παροχών των κύριων υδατορευμάτων και των πηγών. Ωστόσο, πολλοί από τους σταθμούς δεν έχουν την απαιτούμενη αξιοπιστία, ενώ κατά κανόνα τα δεδομένα τους βρίσκονται σε μορφή δύσκολα επεξεργάσιμη. Σύμφωνα με πρόσφατη διερεύνηση της Κ/Ξ Διαχείρισης Υδάτων Κεντρικής & Δυτικής Ελλάδος (2005), ακόμα και οι υδρομετρικοί σταθμοί. των οποίων η λειτουργία ήταν στο παρελθόν από σχετικά αξιόπιστη έως υποδειγματική, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν σαφή υποβάθμιση της ποιότητας λειτουργίας τους, κυρίως λόγω της κατασκευής πρόχειρων φραγμάτων πολύ κοντά στον υδρομετρικό σταθμό, ώστε να είναι δυνατή η απόληψη νερού για άρδευση κατά τη θερινή περίοδο. Γενικά, οι δεσμεύσεις νερού κατά μήκος του υδρογραφικού δικτύου, με σκοπό την κάλυψη των τοπικών αρδευτικών αναγκών, καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την κατάρτιση υδατικού ισοζυγίου, ακόμη και με βάση τα περιορισμένης αξιοπιστίας υδρομετρικά στοιχεία. Τα υδρολογικά μεγέθη των κυριότερων λεκανών συνοψίζονται στον Πίνακα 2.3. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, επιχειρήθηκε μια προσέγγιση του επιφανειακού υδατικού δυναμικού της λεκάνης, με την παραδοχή ότι η παροχή του Πηνειού στην έξοδο της λεκάνης του είναι άθροισμα των ακόλουθων παροχών: - Παροχή στη Λάρισα, όπως προέκυψε από το άθροισμα των μετρημένων παροχών στους σταθμούς γέφυρας Γιαννούλη και Αλκαζάρ (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1995). - Παροχή Τιταρήσιου, όπως προέκυψε από το άθροισμα των μετρημένων παροχών στις θέσεις Καλούδα και Παλιομονάστηρο (ΥΠΕΧΩΔΕ, 1995) και Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

24 της παροχής της ενδιάμεσης λεκάνης, έκτασης km2, μέχρι τη συμβολή με τον κύριο κλάδο του Πηνειού. Για την εκτίμηση της τελευταίας θεωρήθηκε ο συντελεστής απορροής των λεκανών Καλούδας και Παλιομονάστηρου (0.26) και η ετήσια βροχόπτωση στη Λάρισα (468 mm). - Παροχή της λεκάνης του Πηνειού κατάντη της Λάρισας (πλην της λεκάνης Τιταρήσιου) έκτασης km 2, με θεώρηση του συντελεστή απορροής των λεκανών Καλούδας και Παλιομονάστηρου (0.26) και της ετήσιας βροχόπτωσης στη Λάρισα (468 mm). Γίνεται η παραδοχή ότι οι ποσότητες με τις οποίες οι ποταμοί Τιταρήσιος και Πηνειός (κατάντη της Λάρισας ο τελευταίος) τροφοδοτούν τα υπόγεια νερά είναι περίπου ίσες με τις ποσότητες που επανεμφανίζονται ως πηγαία νερά. Στον Πίνακα 2.4 παρουσιάζονται οι μέσες μηνιαίες τιμές της απορροής του Πηνειού στη θέση Λάρισα, καθώς και στην έξοδο της λεκάνης. Οι τελευταίες προκύπτουν από τις πρώτες με αναγωγή μέσω του λόγου των υπερετήσιων τιμών της παροχής στις δύο θέσεις που δίνονται στον Πίνακα 2.3. Πίνακας 2.3 Μέσα ετήσια υδρολογικά μεγέθη κυριότερων λεκανών Λεκάνη Θέση Έκταση (km 2 ) Βροχόπτ ωση (mm) Βροχόπτ ωση (hm 3 ) Απορροή (hm 3 ) Συντελ. απορροής Πηνειού Πύλη Πηνειού Μουζάκι Πηνειού Γάβρος Πηνειού Σαρακίνα Πηνειού Σκοπιά Πηνειού Αλή Εφέντη Πηνειού Λάρισα Πηνειού Έξοδος Κάρλας ** Ταυρωπού* Φρ. Πλαστήρα Σύνολα Έξοδος Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ (1995), Κ/Ξ Διαχείρισης Υδάτων Κεντρικής & Δυτικής Ελλάδος (2005) * Από τη λίμνη Πλαστήρα (καθαρές εισροές υπολεκάνης). ** Μικρή τιμή, που δικαιολογείται στη μελέτη του ΥΠΕΧΩΔΕ (1995). Πίνακας 2.4 Μέση μηνιαία φυσική απορροή λεκάνης Πηνειού (hm 3 ) Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Έτος Λάρισα 61,8 117, 7 241, 9 277, 7 342,9 456, 1 293, 0 150, 5 89,8 40,3 26,3 33, ,0 Πυργετό ς 80,8 162, 1 365, 1 373, 1 409,3 496, 2 301, 9 160, 7 85,6 53,4 28,8 40, ,8 Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ (1995), Κουτσογιάννης κ.ά. (2001) Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

25 Ο Πίνακας 2.5 περιλαμβάνει τις μέσες μηνιαίες και ετήσιες τιμές της βροχόπτωσης στη λεκάνη του Πηνειού στις θέσεις Λάρισα και Πυργετός (πολύ κοντά στις εκβολές στη θάλασσα). Στον Πίνακα 2.6 παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις της εισροής στη λίμνη Κάρλα από τη δική της λεκάνη. Οι εισροές αυτές θεωρούνται ρυθμισμένες, καθώς επηρεάζονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες στην περιοχή (π.χ. αρδεύσεις). Πίνακας 2.5 Μέση μηνιαία και ετήσια βροχόπτωση στη λεκάνη του Πηνειού (mm) Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Έτος Λάρισα Πυργετός Πηγή: Κουτσογιάννης κ.ά. (2001) Πίνακας 2.6 Μέση μηνιαία ρυθμισμένη παροχή λεκάνης Κάρλας (hm 3 ) Οκτ Νοε Δεκ Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαϊ Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Έτος Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ (1995) Αξιολόγηση ποιοτικής κατάστασης επιφανειακών υδάτων Η εκτίμηση της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων του υδατικού διαμερίσματος πραγματοποιήθηκε με βάση τις διαθέσιμες μετρήσεις ποιοτικών χαρακτηριστικών του Υπουργείου Γεωργίας για τους ποταμούς Πηνειό και Λιθαίο ( και ) και για τη λίμνη Πλαστήρα ( ) και του ΕΚΘΕ για τους ποταμούς Τιταρήσο (παραπόταμο του Πηνειού), Σκαμνιά και Ενιπέα. Αξιολογήθηκαν επίσης επεξεργασμένα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο , που αναφέρονται στους ποταμούς Πηνειό, Λιθαίο, Τιταρήσιο και Ενιπέα. Επιπρόσθετα λήφθηκαν υπόψη οι μετρήσεις μικροοργανικών και μετάλλων του Πανεπιστημίου Αιγαίου για τη περίοδο στον Πηνειό. Στη συνέχεια ακολουθούν τα συμπεράσματα της αξιολόγησης της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων του διαμερίσματος με βάση τα ως άνω στοιχεία, μετά την επεξεργασία και αξιολόγηση που διεξήχθη στα πλαίσια της μελέτης Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, ΕΜΠ Ποταμός Πηνειός Ο Πηνειός με τους παραποτάμους του είναι ο μόνος αξιόλογος ποταμός που διαρρέει το Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας και τα νερά του χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για άρδευση και πρόσληψη πόσιμου νερού. Δεδομένα ποιοτικών χαρακτηριστικών για τον ποταμό Πηνειό από το Υπουργείο Γεωργίας υπάρχουν σε τέσσερις χαρακτηριστικές θέσεις: στον υδατόπυργο Λαρίσης, στη γέφυρα Τρικάλων - Καρδίτσας, στη γέφυρα Εφέντη- Κεραμίδι και στη γέφυρα Τρικάλων Πύλης, ενώ για την περίοδο υπάρχουν επιπλέον μετρήσεις στις θέσεις Α, Β, Δ και Ε αντλιοστάσιο ΤΟΕΒ Πηνειού. Υπάρχουν επίσης επεξεργασμένα στοιχεία του Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

26 ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο στις γέφυρες Φωτάδας, Μεγάλων Καλυβίων, Πηνειάδας και Πυργετού καθώς επίσης και στις θέσεις ΔΕΥΑΛ, Κουλούρι και Καλαμπάκα. Από την αξιολόγηση των ανωτέρω στοιχείων προκύπτει ότι ο Πηνειός έχει χαρακτηριστικά που ικανοποιούν κατ' αρχήν βασικά αγρονομικά κριτήρια για άρδευση γεωργικών εκτάσεων. Επιπρόσθετα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ποταμού καλύπτουν τις προϋποθέσεις της κατηγορίας Α2 της Οδηγίας 75/440/ΕΟΚ για τα επιφανειακά ύδατα που είναι κατάλληλα για πρόσληψη νερού για ύδρευση μετά από επεξεργασία. Ωστόσο πρέπει να γίνουν οι παρακάτω επισημάνσεις: - Σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας έχουν καταγραφεί σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών που περιστασιακά παραβιάζουν την μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή της Οδηγίας 75/440/ΕΟΚ (50 mg/l NO 3 ). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την περίοδο στη θέση του υδατόπυργου Δ. Λαρίσης έχει καταγραφεί συγκέντρωση νιτρικών της τάξης των mg/l, ενώ αντίστοιχες τιμές έχουν καταγραφεί στις θέσεις γέφυρας Τρικάλων - Καρδίτσας (32.78 mg/l NO 3 ) και γέφυρας Εφέντη - Κεραμίδι (27.64 mg/l NO 3 ). Πιο πρόσφατα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για την περίοδο στον υδατόπυργο Δ. Λαρίσης καταδεικνύουν τιμές νιτρικών της τάξης των 54 mg/l NO 3, με τη μέγιστη τιμή του 95% των τιμών (48.6 mg/l σε σύνολο 23 μετρήσεων) να βρίσκεται οριακά κάτω από την επιτακτική τιμή της Οδηγίας για την παραγωγή πόσιμου νερού (50 mg/l NO 3 ). Οι σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών παρατηρούνται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες και εκτιμάται ότι οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην απορροή από τις εκτεταμένες καλλιεργούμενες εκτάσεις της λεκάνης του ποταμού και των παραποτάμων του. Στις υπόλοιπες θέσεις δειγματοληψίας, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, έχουν καταγραφεί την περίοδο τιμές νιτρικών της τάξης των 15 mg/l που δεν υπερβαίνουν όμως τα συνιστώμενα όρια της Οδηγίας για την κατηγορία Α1. - Τόσο ο Πηνειός όσο και οι παραπόταμοί του αποτελούν τον αποδέκτη των αστικών λυμάτων αξιόλογων οικιστικών περιοχών (ο Πηνειός είναι άμεσος αποδέκτης λυμάτων της Λάρισας, ο Καλέντζης της Καρδίτσας, ο Ληθαίος των Τρικάλων, ο Ενιπέας των Φαρσάλων, ο Σοφαδίτης των Σποράδων και ο Τιταρίσσιος του Τιρνάβου και της Ελασσόνας). Παρά το γεγονός αυτό τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τη ρύπανση από λύματα (του αμμωνιακού αζώτου, κολοβακτηρίδια) είναι ικανοποιητικά. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η συγκέντρωση αμμωνιακών (μέγιστη τιμή του 95% των μετρημένων δειγμάτων) αν και είναι υψηλότερη από την συνιστώμενη για την κατηγορία Α1 τιμή (0.05 mg/l NH 4 ), σε καμία περίπτωση δεν υπερβαίνει την ενδεικτική τιμή για την κατηγορία Α2 (1.0 mg/l NH 4 ). Αυτό κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στην επιτυχημένη λειτουργία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων των κυριοτέρων πόλεων της περιοχής (Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα). Εξαίρεση αποτελεί η θέση Κουλούρι όπου εκτός από τις υψηλές τιμές νιτρικών (29.6 mg/l NO 3 ) έχουν επίσης καταγραφεί πολύ υψηλές τιμές αμμωνίου (9.04 mg/l NH 4 ) και φωσφορικών (11.43 mg/l Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

27 P 2 O 5 ). - Ο Πηνειός παρουσιάζει σχετικά επιβαρημένη εικόνα ως προς τη συγκέντρωση ορισμένων βαρέων μετάλλων όπως το χρώμιο, το νικέλιο και ο χαλκός, τα οποία έχουν μετρηθεί σε συγκεντρώσεις που παραβιάζουν τις οριακές τιμές ποιότητας των υδάτων που καθορίζονται από την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμόν 2/ Σε συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν τις ενδεικτικές τιμές ποιότητας των υδάτων (Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμόν 2/ ) έχουν μετρηθεί επίσης τα μέταλλα μαγγάνιο και αργίλιο. Σε σχέση με τις οριακές τιμές που καθορίζονται στην Οδηγία 75/440/ΕΟΚ για ορισμένα από τα παραπάνω μέταλλα, ο χαλκός κυμαίνεται στο επίπεδο τιμών της κατηγορίας Α2 (η μέγιστη τιμή του 95% των δειγμάτων είναι υψηλότερη από την επιτακτική τιμή των 50 μg/l που καθορίζεται για τη κατηγορία Α1), ενώ κρίσιμος παράγοντας για την υδατοποιότητα του ποταμού είναι και το χρώμιο το οποίο έχει μετρηθεί σε συγκεντρώσεις (79 μg/l, 137μg/l) που παραβιάζουν την επιτακτική τιμή των 50 μg/l. - Επισημαίνεται το χαμηλό επίπεδο μικροοργανικών που για τις περισσότερες από τις εξεταζόμενες ουσίες βρίσκεται σε πρακτικά μη ανιχνεύσιμα επίπεδα και για καμία δεν υπερβαίνει τις οριακές τιμές ποιότητας των υδάτων που καθορίζονται από την ελληνική νομοθεσία (Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμόν 2/ ). Ποταμός Ληθαίος Για τον ποταμό Ληθαίο υπάρχουν στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας σε τρεις θέσεις δειγματοληψίας, τη Γέφυρα Σωτηρίας, τη Γέφυρα Τρικαιόγλου και τη θέση διάθεσης των αποβλήτων του Εργοστασίου Γάλακτος Τρικάλων για την περίοδο , από όπου προκύπτει ότι τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά ικανοποιούν κατ' αρχήν βασικά αγρονομικά κριτήρια για άρδευση γεωργικών εκτάσεων. Ωστόσο δεδομένα βασικών παραμέτρων όπως θρεπτικά και οργανικός άνθρακας υπάρχουν μόνο από στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο , στις θέσεις Θεόπετρα και Καλαμάκι, από όπου φαίνεται ότι ο Ληθαίος ικανοποιεί τις απαιτήσεις της κατηγορίας Α1 της Οδηγίας 75/440/ΕΟΚ για τα επιφανειακά ύδατα που είναι κατάλληλα για πρόσληψη νερού για ύδρευση μετά από επεξεργασία. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι στον ποταμό εμφανίζονται υψηλές συγκεντρώσεις φωσφορικών ειδικά στη θέση Καλαμάκι, όπου ο μέσος όρος των 10 μετρήσεων της περιόδου είναι 0.86 mg/l P 2 O 5 (με μέγιστη τιμή 1.99 mg/l) και υπερβαίνει τη συνιστώμενη τιμή των 0.7 mg/l της Οδηγίας για την παραγωγή πόσιμου νερού. Ποταμός Ενιπέας Για τον ποταμό Ενιπέα υπάρχουν επεξεργασμένα στοιχεία από μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ την περίοδο στις θέσεις Βλοχός, Υπέρεια και Μακρυχώρι. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών φαίνεται ότι καταρχήν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ποταμού ικανοποιούν τα ποιοτικά όρια της κατηγορίας Α1 της Οδηγίας 75/440/ΕΟΚ. Ωστόσο επισημαίνεται η καταγραφή περιστασιακά υψηλών συγκεντρώσεων νιτρικών με τιμές της τάξης των mg/l. Ειδικά στην Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)

28 θέση Μακρυχώρι παρόλο που οι τιμές των νιτρικών κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα, υψηλές είναι οι συγκεντρώσεις των αμμωνιακών, των νιτρωδών και των φωσφορικών. Ποταμός Τιταρήσιος Για τον ποταμό Τιταρήσιο υπάρχουν επεξεργασμένα στοιχεία από μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ την περίοδο στις θέσεις Ελασσώνα και Κουτσόχερο, από όπου προκύπτει ότι οι τιμές των νιτρικών παρότι αυξημένες δεν ξεπερνούν τα 16 mg/l NO 3 και στις δυο θέσεις. Ωστόσο οι μέσες τιμές των φωσφορικών (0.41 mg/l και 2.58 mg/l P 2 O 5 ) υπερβαίνουν τις συνιστώμενες τιμές της κατηγορίας Α1 Οδηγίας για την παραγωγή πόσιμου νερού (0.4 mg/l P 2 O 5 ), ενώ περιστασιακά έχουν καταγραφεί ακόμα μεγαλύτερες συγκεντρώσεις, με τις μέγιστες τιμές στις δυο θέσεις να ανέρχονται στα 1.08 και 1.67 mg/l P 2 O 5, αντίστοιχα. Συμπερασματικά η ποιότητα των υδάτων του ποταμού Τιταρήσου σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο φαίνεται ότι καταρχήν καλύπτει τις προϋποθέσεις της κατηγορίας Α2 για πρόσληψη νερού για πόση μετά από επεξεργασία (Οδηγία 75/440/ΕΟΚ). Τέλος ο ποταμός Σκαμνιάς σύμφωνα με τα αποτελέσματα περιορισμένων μετρήσεων του ΕΚΘΕ, μπορεί να καταταχθεί στην κατηγορία Α1. Λίμνη Πλαστήρα Στη λίμνη Πλαστήρα δεν παρατηρείται παραβίαση των μέγιστων επιτρεπόμενων συγκεντρώσεων για τις διάφορες χρήσεις (πρόσληψη νερού για ύδρευση μετά από επεξεργασία, άρδευση, διαβίωση ψαριών). Οι συγκεντρώσεις θρεπτικών (NO 3, NH 4, Ρ) που έχουν μετρηθεί κυμαίνονται στα επίπεδα τιμών που προδιαγράφονται για τα υδάτινα σώματα κατηγορίας Α1 (Οδηγία 75/440/ΕΟΚ). Ως προς τη τροφική κατάσταση η λίμνη δε φαίνεται να αντιμετωπίζει πρόβλημα ευτροφισμού. Τόσο οι συγκεντρώσεις φωσφόρου και αζώτου όσο και το ποσοστό κορεσμού κυμαίνονται σε επίπεδα τα οποία δεν συνιστούν πρόβλημα ευτροφισμού. Επισημαίνεται ότι τα συμπεράσματα για την ποιοτική κατάσταση των επιφανειακών υδάτων του διαμερίσματος βασίζονται σε ιδιαίτερα ελλιπή δεδομένα τα οποία θα πρέπει να εμπλουτισθούν με ένα πιο συστηματικό πρόγραμμα δειγματοληψιών και αναλύσεων. Θα πρέπει επιπλέον να επισημανθεί η ανάγκη συμπλήρωσης του προγράμματος δειγματοληψιών και αναλύσεων προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτό κρίσιμες παράμετροι όπως θρεπτικά (NO 3, NH 4, Ολικό-Ρ) και βαρέα μέταλλα για να καταστεί δυνατή η πληρέστερη και ακριβέστερη εκτίμηση της υδατοποιότητας των ποταμών Κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες Στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας αναπτύσσονται σημαντικοί προσχωματικοί υδροφορείς, αλλά και μεγάλες καρστικές υδρογεωλογικές ενότητες. Όσον αφορά στην πρώτη κατηγορία υδροφορέων, η πεδιάδα της Θεσσαλίας διαχωρίζεται σε δύο κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες, της δυτικής και της ανατολικής Θεσσαλίας. Οι δύο λεκάνες διαχωρίζονται με λοφώδη περιοχή νεογενών αποθέσεων (Ταουσάνη), που θεωρείται ξεχωριστή υδρογεωλογική ενότητα. Υ.Δ. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (08)