Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Transcript

1 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η ΓΕΝΙΚΑ ΟΜΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ Γ Ε Ν Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η Τ Ο Υ Υ Δ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Α Μ Ε Ρ Ι - Σ Μ Α Τ Ο Σ Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Σ Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν Ι Α Σ (1 0 ) ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Γεωγραφικά στοιχεία και διοικητική δομή Γεωμορφολογικά - γεωλογικά χαρακτηριστικά Κλίμα Αναπτυξιακή ταυτότητα...15 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ - ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ Κύριες υδρολογικές λεκάνες Κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες Περιγραφή του Υδατικού Διαμερίσματος στη σημερινή κατάσταση Υδρολογικό Ισοζύγιο Διαμερίσματος...26 ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ - ΖΗΤΗΣΗ Γεωργία Κτηνοτροφία Ιχθυοκαλλιέργεια Ύδρευση Βιομηχανία ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ-ΖΗΤΗΣΗΣ Α Ν Α Λ Υ Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Π Ο Τ Α Μ Ο Ι Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός κωδικοποίηση...42 Λ Ι Μ Ν Ε Σ Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός - κωδικοποίηση...46 Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α Υ Δ Α Τ Α Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός Κωδικοποίηση...49 Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α Ορισμός Τυπολογία Προσδιορισμός Κωδικοποίηση...51 Τ Ε Χ Ν Η Τ Α Κ Α Ι Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Ω Σ Τ Ρ Ο Π Ο Π Ο Ι Η Μ Ε Ν Α Υ Δ Α Τ Ι Ν Α Σ Ω Μ Α Τ Α Ορισμός...52 Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 1 -

2 3.7.2 Τυπολογία Προσδιορισμός Κωδικοποίηση Σ Υ Ν Θ Η Κ Ε Σ Α Ν Α Φ Ο Ρ Α Σ Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Π Ο Τ Α Μ Ο Ι Βιολογικά στοιχεία ποιότητας ποταμών Λ Ι Μ Ν Ε Σ Π Α Ρ Α Κ Τ Ι Α & Μ Ε Τ Α Β Α Τ Ι Κ Α Υ Δ Α Τ Α Υπεραιγιαλίτιδα η υπερπαράλια ζώνη Μεσοαιγιαλίτιδα η μεσοπαράλια ζώνη Υποαιγιαλίτιδα η υποπαράλια ζώνη Περιαιγιαλίτιδα η Περιπαράλια ζώνη Π Ι Ε Σ Ε Ι Σ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Αστική ρύπανση Βιομηχανική ρύπανση Αγροτική ρύπανση Μεταλλεία Αεροδρόμια και λιμάνια...89 ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΔΙΑΧΥΤΕΣ ΠΗΓΕΣ Ανεπεξέργαστα αστικά λύματα Επιφανειακές απορροές λόγω χρήσης γης Κτηνοτροφικές δραστηριότητες Συμπεράσματα αναφορικά με τα παραγόμενα φορτία από τις διάχυτες πηγές Α Ξ Ι Ο Λ Ο Γ Η Σ Η Ε Π Ι Φ Α Ν Ε Ι Α Κ Ω Ν Υ Δ Α Τ Ι Ν Ω Ν Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α 2 3, Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 2 -

3 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 2.1. Έκταση και πληθυσμός του διαμερίσματος κατά νομό (1991, 2001)...13 Πίνακας 2.2. Μέσες ετήσιες τιμές μετεωρολογικών μεταβλητών...15 Πίνακας 2.3. Μέσα ετήσια υδρολογικά μεγέθη κυριότερων λεκανών του διαμερίσματος...18 Πίνακας 2.4. Υφιστάμενα συλλογικά αρδευτικά έργα...25 Πίνακας 2.5. Υδρολογικό ισοζύγιο διαμερίσματος...26 Πίνακας 2.6. Προστατευόμενες Περιοχές βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης του Υ.Δ. Κεντρικής Μακεδονίας...29 Πίνακας 2.7. Συνολική σημερινή ζήτηση νερού για καταναλωτικές χρήσεις (hm 3 )...35 Πίνακας 2.8. Συνολική μελλοντική ζήτηση νερού για καταναλωτικές χρήσεις...35 Πιν. 3.1 Τυπολογία ποτάμιων υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Α»...41 Πιν. 3.2 Ποτάμια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Κεντ. Μακεδονίας (10)...42 Πιν. 3.3 Κωδικοποίηση ποτάμιων υδάτινων σωμάτων...43 Πιν. 3.4 Τυπολογία λιμναίων υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Α»...46 Πιν. 3.5 Λιμναία υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Κεντ. Μακεδονίας (10)...46 Πιν. 3.6 Κωδικοποίηση λιμναίων υδάτινων σωμάτων...47 Πιν. 3.7 Τυπολογία παράκτιων υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Β»...48 Πιν. 3.8 Παράκτια υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Κεντ. Μακεδονίας (10)...49 Πιν. 3.9 Κωδικοποίηση παράκτιων υδάτινων σωμάτων...49 Πιν Τυπολογία μεταβατικών υδάτινων σωμάτων Σύστημα «Β»...50 Πιν Μεταβατικά υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Κεντ. Μακεδονίας (10)...51 Πιν Κωδικοποίηση μεταβατικών υδάτινων σωμάτων...51 Πιν Τεχνητά και Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα υδάτινα σώματα στο Υ.Δ. Κεντ. Μακεδονίας (10)...55 Πίνακας 4.1. Ιχθυολογική σύσταση των βιοτικών ομάδων που περιέχονται στους τρεις βιοτικούς τύπους, με γενικές αναφορές στην αφθονία (πυκνότητα) των ειδών Πίνακας 4.2. Κατάλογος των χαρακτηριστικών οικογενειών που συλλέχθηκαν στους τύπους ποταμών RM1, RM2 και RM Πίνακας 4.3. Βιοκοινωνίες που αντιστοιχούν σε συνθήκες αναφοράς για κάθε τύπο παράκτιων και μεταβατικών υδάτινων σωμάτων Πίνακας 4.4. Κατάλογος των χαρακτηριστικών βενθικών ειδών γιά κάθε τύπο βιοτόπου και βιοκοινωνίας Πίνακας 5.1. Βαθμός μείωσης φορτίων από επεξεργασία...88 Πίνακας 5.2. Ρυπαντικά φορτία από τις εν λειτουργία ΕΕΛ του ΥΔ...88 Πίνακας 5.3. Φορτία από τα ανεπεξέργαστα λύματα ανά Δήμο...92 Πίνακας 5.4. Συντελεστής εξαγωγής ανάλογα με τη χρήση γης...94 Πίνακας 5.5. Ομαδοποίηση των χρήσεων γης...95 Πίνακας 5.6. Φορτία ΤΝ και ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης...97 Πίνακας 5.7. Χαρακτηριστικά ζωικών αποβλήτων (Kg/ημέρα /τόνο σωματικού βάρους)...98 Πίνακας 5.8. Φορτία από την κτηνοτροφία ανά Δήμο...99 Πίνακας 5.9. Συνολικά ρυπαντικά φορτία Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 3 -

4 Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1.1. Υδατικά Διαμερίσματα ΠΛΑΠ...9 Σχήμα 2.1. Προστατευόμενες περιοχές του υδατικού διαμερίσματος...34 Σχήμα 4.1. Μεθοδολογία για τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς (από: Intercalibration Network)...57 Σχήμα 4.2. Ιεραρχική ομαδοποίηση των ιχθυολογικών δεδομένων από 81 σχετικά αδιατάρακτες θέσεις με βάση τη σύνθεση της ιχθυοκοινότητας (είδη, στρεμματική πυκνότητα), με τη μέθοδο Ward Σχήμα 4.3. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM Σχήμα 4.4. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM Σχήμα 4.5. Ποσοστιαία κατανομή μεγάλων ταξινομικών ομάδων του δικτύου διαβαθμονόμησης του τύπου RM Σχήμα 5.1. Τα βασικά στάδια της γενικής προσέγγισης για την ανάλυση των πιέσεων και των επιπτώσεων...85 Σχήμα 5.2 Κατανομή των χρήσεων γης στο ΥΔ 10 Κεντρικής Μακεδονίας...96 Σχήμα 5.3. Φορτία ΤΝ ανά κατηγορία χρήσης γης...97 Σχήμα 5.4. Φορτία ΤΡ ανά κατηγορία χρήσης γης...98 Σχήμα 5.5. Συνολικά φορτία ανά πηγή διάχυτης ρύπανσης Σχήματα 5.6. Συνεισφορά κάθε πηγής διάχυτης ρύπανσης στα ρυπαντικά φορτία..103 Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 4 -

5 1. Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η 1.1 Γενικά Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα νερά (στο εξής «η Οδηγία») εισαγάγει μια ολοκληρωμένη και συνολική προσέγγιση και αποτελεί ένα καινοτόμο βήμα για τη διαχείριση των υδατικών πόρων στην Ευρώπη. Εξορθολογικοποιεί και εκσυγχρονίζει την υπάρχουσα υδατική νομοθεσία θέτοντας κοινούς Ευρωπαϊκούς και ευρείς στόχους για το νερό. Οι στόχοι κλειδιά της Οδηγίας όπως συνοψίζονται στο Άρθρο 1 αντιπροσωπεύουν μια ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση του νερού στην οποία περιλαμβάνεται το σύνολο του κύκλου του νερού επιφανειακού και υπόγειου κατά μήκος της ροής του, μέχρι στις παράκτιες ζώνες και τη θάλασσα. Αντικειμενικός στόχος όπως αναφέρεται στο Άρθρο 4 είναι ότι τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να υλοποιήσουν το σύνολο των δράσεων και των ενεργειών ώστε να επιτύχουν την καλή ποιότητα του υπόγειου και επιφανειακού υδατικού δυναμικού και επί πλέον να εμποδίσουν την υποβάθμιση εκείνων των υδάτινων σωμάτων των οποίων η κατάσταση χαρακτηρίζεται ήδη ως καλή. Η Οδηγία δημιουργεί το πλαίσιο για τη διατήρηση και προστασία της ποσότητας και ποιότητας όλων των υδάτινων σωμάτων, το οποίο: αποτρέπει την περαιτέρω υποβάθμιση, και προστατεύει και βελτιώνει την κατάσταση όλων των υδατικών πόρων προωθεί τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων, μέσω της μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων ενισχύει την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος με την εφαρμογή μέτρων για τη μείωση της απόρριψης ρυπαντικών ουσιών και την εξάλειψη της απόρριψης τοξικών ρυπαντών με βάση κατάλογο προτεραιότητας διασφαλίζει την προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων συμβάλλει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων ακραίων φαινομένων, πλημμύρων και ξηρασίας. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού θεσπίζεται μια σειρά ρυθμίσεων που επιχειρούν: να επιτύχουν τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της καλής κατάστασης των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων μέχρι το 2015 να ενοποιήσουν και να συμπληρώσουν την προηγούμενη αποσπασματική ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα νερά να προσεγγίσουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο υδατικής περιφέρειας, η οποία νοείται αποτελούμενη από μία ή περισσότερες γειτονικές λεκάνες απορροής μαζί με τα συναφή υπόγεια και παράκτια ύδατα, ορίζοντας για την άσκηση της την αρμόδια αρχή Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 5 -

6 να ασκήσουν τη διαχείριση των υδατικών πόρων βάσει προγραμμάτων - σχεδίων διαχείρισης υδατικής περιφέρειας, τα οποία θα καταρτίσει κάθε κράτος-μέλος μέχρι το 2009 και τα οποία θα περιλαμβάνουν τη γενική περιγραφή των χαρακτηριστικών της περιοχής, τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ποσότητα και την ποιότητα των υδατικών πόρων, τις χρήσεις του ύδατος κλπ. να διασφαλίσουν ρεαλιστική τιμολόγηση όλων των υπηρεσιών, που σχετίζονται με τη χρήση του νερού μέχρι το Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις συμμετοχικές δράσεις. Ειδικότερα τα Κράτη Μέλη καλούνται να ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων κατά τα επιμέρους στάδια εφαρμογής της Οδηγίας, καθώς και κατά τη σύνταξη των προγραμμάτων διαχείρισης. Ακόμα, τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν και να συμβουλεύονται το κοινό, συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών, για τα ακόλουθα θέματα: το χρονοδιάγραμμα και πρόγραμμα δράσεων για τη σύνταξη των σχεδίων διαχείρισης, το αργότερο ως το την επισκόπηση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης, το αργότερο ως το την πρώτη προσέγγιση των σχεδίων διαχείρισης, το αργότερο ως το Η σημαντικότερη αλλαγή πολιτικής που εισάγεται μέσω της Οδηγίας είναι ότι η οικολογική ποιότητα προσδιοριζόμενη από βιολογικές παραμέτρους αποτελεί το «κλειδί» του χαρακτηρισμού της κατάστασης ενός υδάτινου σώματος, υποβοηθούμενου από τους παραδοσιακότερους τρόπους ποιοτικού προσδιορισμού (υδρο-μορφολογικές παράμετροι, φυσικοχημικές συνιστώσες και συγκεντρώσεις ειδικών ρυπαντών μέταλλα ή συνθετικές οργανικές ενώσεις). Μια επίσης νέα αντίληψη που εισάγεται μέσω της οδηγίας είναι η ολοκληρωμένη θεώρηση των υπόγειων και των επιφανειακών υδάτινων σωμάτων και η συνδυασμένη προσέγγιση δηλαδή τόσο η θέσπιση ορίων στην πηγή όσο και η καθιέρωση προτύπων περιβαλλοντικής ποιότητας στον αποδέκτη καθώς επίσης και η ενσωμάτωση οικονομικών εργαλείων στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Τέλος η Οδηγία εφαρμόζεται σε όλα τα υδάτινα σώματα και θεωρεί τη συμμετοχή του κοινού προϋπόθεση για την επιτυχία των στόχων της. Μια ακόμη καινοτομία της Οδηγίας είναι ότι, για πρώτη φορά στην περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε., προτείνονται από ένα νομικό κείμενο οικονομικές αρχές και μέτρα ως βασικά εργαλεία για την επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων. Η σημαντικότερη οικονομική αρχή που εισάγει η Οδηγία είναι η δημιουργία ενός κοινού πλαισίου για τη διαχείριση των υδατικών πόρων που βασίζεται στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών νερού. Οι αποκλίσεις που επιτρέπει ως προς την επίτευξη των στόχων της είναι ορισμένες (σε περιπτώσεις που οι στόχοι δεν είναι αντικειμενικά δυνατόν να επιτευχθούν λόγω των περιορισμών της φυσικής δομής του υδάτινου σώματος ή λόγω απρόβλεπτων ή εξαιρετικών καταστάσεων). Ταυτόχρονα όμως απαιτεί την αυστηρότερη προστασία Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 6 -

7 υδάτινων σωμάτων σε ειδικές και καθορισμένες περιπτώσεις (υδάτινα σώματα που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, ύδατα αναψυχής, ύδατα ευαίσθητα σε θρεπτικά ή υδάτινα σώματα σημαντικά οικονομικά ή οικολογικά). Οι στόχοι που θέτει η Οδηγία για την κατάσταση των υδάτινων σωμάτων επιτυγχάνονται μέσω ενός συστήματος ανάλυσης και σχεδιασμού (σχέδια διαχείρισης) σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Μέσα σε κάθε μονάδα σχεδιασμού υπάρχουν τέσσερα (4) διακριτά στοιχεία: Ο χαρακτηρισμός των υδάτινων σωμάτων και ο προσδιορισμός των πιέσεων και των επιδράσεων Η παρακολούθηση Η θέσπιση περιβαλλοντικών στόχων για τα υδάτινα σώματα Η υλοποίηση προγράμματος μέτρων για την υλοποίηση των στόχων Τα σχέδια θα πρέπει να ανανεώνονται κάθε 6 χρόνια, ενώ το πρώτο σχέδιο θα πρέπει να εκπονηθεί 10 χρόνια μετά την υιοθέτηση της Οδηγίας. Στο ίδιο επίπεδο ορίζεται και ο διοικητικός μηχανισμός (Άρθρο 13) που είναι αρμόδιος για την επίτευξη των στόχων. Τα σχέδια διαχείρισης που καταρτίζονται υπόκεινται σε δημόσια διαβούλευση εισάγοντας, έτσι διασφαλίζεται η κοινωνική συμμετοχή και η διαφάνεια στο σύστημα λήψης αποφάσεων. Η οδηγία θα υποκαταστήσει ένα σημαντικό αριθμό οδηγιών που σχετίζονται με το νερό (75/440 ΕOK, 77/795, 79/869/EOK, 78/659/ΕΟΚ, 79/923/EΟΚ, 80/68/EΟΚ και 76/464/EΟΚ) ενώ θα υποβοηθηθεί ως προς την εφαρμογή της από νέες υπό έκδοση σχετικές οδηγίες της Ε.Κ. Συνοπτικά οι κεντρικές δράσεις που πρέπει να αναλάβουν τα Κράτη Μέλη είναι: 1. Να προσδιορίσουν τις μεμονωμένες λεκάνες απορροής ποταμών που βρίσκονται μέσα στο εθνικό τους έδαφός και να τις υπάγουν σε επιμέρους Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΠΛΑΠ) και προσδιορίσουν τις αρμόδιες αρχές μέχρι το 2003 (Άρθρο 3, Άρθρο 24) 2. Να χαρακτηρίσουν τις ΠΛΑΠ από την άποψη των πιέσεων, των επιπτώσεων και των οικονομικών των χρήσεων ύδατος, συμπεριλαμβανομένου ενός καταλόγου των προστατευόμενων ζωνών που βρίσκονται μέσα στην περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού, μέχρι το 2004 (Άρθρο 5, Άρθρο 6, Παράρτημα ΙΙ, Παράρτημα III). 3. Να πραγματοποιήσουν, από κοινού και μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τη διαβαθμονόμηση των συστημάτων ταξινόμησης της οικολογικής κατάστασης μέχρι το 2006 (Άρθρο 2 παράγραφος 22, Παράρτημα V). 4. Να καταστήσουν λειτουργικά τα δίκτυα παρακολούθησης μέχρι το 2006 (Άρθρο 8). Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 7 -

8 5. Με βάση τη σωστή παρακολούθηση και την ανάλυση των χαρακτηριστικών της λεκάνης ποταμών, να προσδιορίσουν μέχρι το 2009 ένα πρόγραμμα μέτρων ώστε επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο (Άρθρο 11, Παράρτημα III). 6. Να παραγάγουν και να δημοσιεύσουν σχέδια διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού (RBMPs) για κάθε ΠΛΑΠ, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού των ιδιαίτερα τροποποιημένων υδάτινων σωμάτων, μέχρι το 2009 (Άρθρο 13, Άρθρο 4.3) 7. Να εφαρμόσουν πολιτικές τιμολόγησης ύδατος που ενισχύουν την βιωσιμότητα των υδατικών πόρων μέχρι το 2010 (Άρθρο 9). 8. Να καταστήσουν τα μέτρα του προγράμματος λειτουργικά μέχρι το 2012 (Άρθρο 11). 9. Να εφαρμόσουν τα προγράμματα των μέτρων και να επιτύχουν τους περιβαλλοντικούς στόχους μέχρι το 2015 (Άρθρο 4). Σύμφωνα με το Ν. 1739/87 (ΦΕΚ 201 Α/ ) «Διαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις» και ειδικότερα το Άρθρο 1, παρ. 4, έχει θεσμοθετηθεί η διαίρεση της χώρας σε 14 μονάδες (σύνολα λεκανών απορροής) με κατά το δυνατόν όμοιες υδρολογικές - υδρογεωλογικές συνθήκες, οι οποίες αποτελούν το περιφερειακό επίπεδο στον τομέα της διαχείρισης του νερού. Οι μονάδες αυτές ονομάζονται Υδατικά Διαμερίσματα, αντιστοιχούν σε περιοχές λεκάνης απορροής ποταμών (ΠΛΑΠ) και είναι σύμφωνες με τα κριτήρια της Οδηγίας 2000/60 και του σχετικού Καθοδηγητικού Εγγράφου (Guidance Document). Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Ν. 1739/87 Άρθρο 1, παρ. 4, «Υδατικά διαμερίσματα είναι περιοχές οριοθετημένες μεταξύ τους από υδροκρίτες ή νησιωτικές περιοχές, που περιλαμβάνουν ολοκληρωμένα υδρογραφικά δίκτυα, με υδρολογικές συνθήκες κατά το δυνατόν όμοιες. Ο ελληνικός χώρος διαιρείται στα εξής δεκατέσσερα Υδατικά Διαμερίσματα: Δυτικής Πελοποννήσου, Βόρειας Πελοποννήσου, Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου, Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας, Θεσσαλίας, Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης» Κρήτης και Νησιών Αιγαίου, όπως ειδικότερα παρουσιάζονται στο χάρτη που συνοδεύει το νόμο αυτόν". Με το Π.Δ. υπ αριθ. 60/98 (ΦΕΚ 61Α/ ) «Καθορισμός χωρικής αρμοδιότητας των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας" και με το Άρθρου 1 αυτού, προσδιορίζεται η χωρική αρμοδιότητα των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων (κάθε Διοικητικής Περιφέρειας) με βάση τα Υδατικά Διαμερίσματα, όπως αυτά καθορίζονται στο Ν. 1739/87 ενώ στο Άρθρο 2 ορίζονται τα ακριβή όρια των Υδατικών Διαμερισμάτων. Σημειώνεται ότι οι Διευθύνσεις Υδάτων της Περιφέρειας που συγκροτούνται με την υπ. αριθμ. οικ / ΚΥΑ αναλαμβάνουν όλες τις αρμοδιότητες των Τμημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων της Περιφέρειας, τα τμήματα δε αυτά καταργούνται και το προσωπικό τους μεταφέρεται στις νέες Διευθύνσεις Υδάτων της Περιφέρειας. Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 8 -

9 Σχήμα 1.1. Υδατικά Διαμερίσματα ΠΛΑΠ Σε συμμόρφωση με τα οριζόμενα στην Οδηγία, η Ελλάδα εξέδωσε το Ν (ΦΕΚ 280Α / ) «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» με τον οποίο (και με τις κανονιστικές του πράξεις οι οποίες προβλέπεται να εκδοθούν κατ εξουσιοδότησή του) εναρμονίζεται το εθνικό δίκαιο προς τις διατάξεις της Οδηγίας. Με το Ν ορίζονται οι αρμόδιες αρχές για την προστασία και διαχείριση των λεκανών απορροής της χώρας σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας, ενώ ως αρμόδια υπηρεσία για την υλοποίηση των απαιτούμενων εργασιών που προβλέπονται από το Άρθρο 5 της Οδηγίας για κάθε ΠΛΑΠ ορίζεται η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων (ΚΥΥ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ). Τέλος, με το Προεδρικό Διάταγμα υπ αριθμ. 51/2007 (ΦΕΚ 54Α/ ) «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10) - 9 -

10 ενσωματώνονται πλήρως οι διατάξεις και οι ρυθμίσεις των Παραρτημάτων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Στα ακόλουθα Κεφάλαια παρουσιάζεται για την Περιοχή Λεκάνης Απορροής Ποταμού (εφεξής Υδατικό Διαμέρισμα) της Κεντρικής Μακεδονίας (ΥΔ 10) η ανάλυση που απαιτείται σύμφωνα με το Άρθρο 5 ως προς τα επιφανειακά ύδατα, δηλαδή: ανάλυση των χαρακτηριστικών της, και επισκόπηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην κατάσταση των επιφανειακών υδάτων σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας. Για την ανάλυση που ακολουθεί λήφθηκαν υπόψη όλα τα σχετικά Καθοδηγητικά Έγγραφα. Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

11 1.2 Ομάδα Μελέτης Η παρούσα Έκθεση συντάχθηκε από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων με τη συνδρομή των ακόλουθων Γραφείων Συμβούλων και Οργανισμών: Ζ&Α Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε. Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε. ΕΠΕΜ Α.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΑΪΜΑΚΗ ΕΛΚΕΘΕ Για τη σύνταξή της Έκθεσης εργάστηκαν οι παρακάτω επιστήμονες: Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων Σωτήρης Μπενέκος Σπύρος Τασόγλου Ζ&Α Π. ΑΝΤΩΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε. Παναγιώτης Αντωναρόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός Ιωάννης Νιάδας, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Υδρολογίας Στάθης Τσελεπίδης, Πολιτικός Μηχανικός Ναυσικά Φαφούτη, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Advanced Computing Χάρης Γιοβανόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός Παναγιώτης Κόντος, Τεχνικός Γεωλόγος Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε. Ιωάννης Καραβοκύρης, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Δημήτρης Ζαρρής, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Υδρολογίας Bane Todorovic, Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Ειδικός GIS ΕΠΕΜ Α.Ε. Ανδρέας Λουκάτος, Χημικός, D.E.A. Νίκος Σελλάς, Χημικός Μηχανικός, MSc Υγιεινολόγος Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

12 Μαρία Τσούμα, Χημικός Μηχανικός, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος Μαρία Κατσιμπίρη, Γεωλόγος, MSc Διαχείριση Θαλάσσιου Περιβάλλοντος Βαρβάρα Εμμανουηλίδη, Επιστήμων Περιβάλλοντος, MSc Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΑΪΜΑΚΗ Παναγιώτα Στυλιανή Καϊμάκη, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Μηχανικός Περιβάλλοντος Ελένη Γκουβάτσου, Πολιτικός Μηχανικός, MSc Μηχανικός Περιβάλλοντος Γιάννης Μουλατσιώτης, Γεωλόγος - Υδρογεωλόγος, Ειδικός σε θέματα GIS ΕΛΚΕΘΕ Πάνος Παναγιωτίδης, Δρ. Υδροβιολόγος Σταμάτης Ζόγκαρης, Βιολόγος - Ιχθυολόγος Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

13 2. Γ Ε Ν Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Γ Ρ Α Φ Η Τ Ο Υ Υ Δ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Α Μ Ε Ρ Ι Σ Μ Α Τ Ο Σ Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Σ Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν Ι Α Σ (1 0 ) 2.1 Γενικά χαρακτηριστικά Γεωγραφικά στοιχεία και διοικητική δομή Το Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας αποτελεί τμήμα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και η συνολική του έκταση είναι km 2. Περιλαμβάνει ολόκληρο το Νομό Χαλκιδικής, μεγάλα τμήματα των Νομών Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Ημαθίας και Πέλλας, και μικρό τμήμα του Νομού Σερρών.. Ο πληθυσμός του, με βάση τα απογραφικά στοιχεία της ΕΣΥΕ, το 1991 ήταν κάτοικοι και το 2001 ήταν κάτοικοι, παρουσιάζοντας αύξηση 11.1% (ο πληθυσμός του 2001 έχει υπολογιστεί κατ' εκτίμηση, από τον πληθυσμό των νομών του 2001 και σύμφωνα με τα ποσοστά συμμετοχής του κάθε νομού στο διαμέρισμα το 1991). Στον Πίνακα 2.1, εκτός από την έκταση και τον πληθυσμό, παρουσιάζεται το ποσοστό συμμετοχής της έκτασης και του πληθυσμού κάθε νομού στο διαμέρισμα. Πίνακας 2.1 Έκταση και πληθυσμός του διαμερίσματος κατά νομό (1991, 2001) Νομός Έκταση Πληθυσμός Ποσοστό Πληθυσμός Ποσοστό τμήματος τμήματος πληθυσμού τμήματος έκτασης που ανήκει που ανήκει νομού που που ανήκει νομού που στο στο ανήκει στο στο ανήκει στο διαμέρισμα διαμέρισμα διαμέρισμα διαμέρισμα (km 2 διαμέρισμα ) (1991) (1991) (2001) Χαλκιδικής % % Θεσσαλονίκ % % ης Κιλκίς % % Ημαθίας % % Πέλλας % % Σερρών % % 804 Σύνολο Μεγάλος αριθμός φορέων εμπλέκεται στην έρευνα, αξιοποίηση, χρήση και προστασία των νερών του διαμερίσματος. Η περιφερειακή Διεύθυνση Υδάτων (Ν. 3199/2003) λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη, που είναι και έδρα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, με χωρική αρμοδιότητα τα Υδατικά Διαμερίσματα Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Μερικοί από τους λοιπούς φορείς ή και οργανισμούς που λειτουργούν σε περιφερειακό και νομαρχιακό επίπεδο και ασχολούνται γενικά με υδατικά θέματα είναι οι ακόλουθοι, κατά χρήση: Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

14 Ύδρευση - Διευθύνσεις Αυτοδιοίκησης και Αποκέντρωσης ή Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης σε κάθε νομό, όπου λειτουργούν οι ΤΥΔΚ ως υπηρεσίες της περιφέρειας - οι ΔΕΥΑ των κυριότερων δήμων των νομών (Κασσάνδρας, Λαγκαδά, Αξιού, Κιλκίς, Αλεξάνδρειας, Γιαννιτσών, Αγ. Γεωργίου, Ηρακλείας, Σκύδρας, Κουφαλίων, Κρύας Βρύσης, Χαλάστρας, Μεγ. Αλεξάνδρου-Μενπίδος) - η Εταιρεία Ύδρευσης - Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ ΑΕ). Άρδευση - Διεύθυνση ή Τμήμα Εγγείων Βελτιώσεων, που συναντάται ανάλογα με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και ως Τμήμα Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων & Εκμηχάνισης της Γεωργίας, ή Υδροοικονομίας & Εκμηχάνισης Γεωργίας, ή Εγγείων Βελτιώσεων & Υδάτινων Πόρων, ή Υδροοικονομίας - Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων, δηλ. ΓΟΕΒ (π.χ. Θεσσαλονίκης) και ΤΟΕΒ (π.χ. Θεσσαλονίκης, Κιλκίς). Βιομηχανία - Διεύθυνση ή Τμήμα Βιομηχανίας ή Διεύθυνση ή Τμήμα Ορυκτού Πλούτου και Βιομηχανίας, σε επίπεδο νομού - ΒΙΠΕ Κιλκίς και Θεσσαλονίκης. Εκτός από τους παραπάνω φορείς, σε κάθε περιφέρεια υπάρχουν οι ακόλουθες διευθύνσεις που εμπλέκονται γενικότερα σε θέματα υδατικών πόρων: Διεύθυνση Δημοσίων Έργων, όπου λειτουργούν τα Τμήματα Υδραυλικών Έργων και Εγγείων Βελτιώσεων Διεύθυνση Ελέγχου Κατασκευής Έργων (Δ.Ε.Κ.Ε.), όπου λειτουργεί το Τμήμα Επο πτείας Υδραυλικών Έργων Διεύθυνση Περιβάλλοντος & Χωροταξίας Γεωμορφολογικά - γεωλογικά χαρακτηριστικά Το υδατικό διαμέρισμα περιλαμβάνει εκτεταμένες πεδιάδες κυρίως στο δυτικό τμήμα, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι αυτή της Θεσσαλονίκης, των Γιαννιτσών, του Λαγκαδά και της Χαλκιδικής. Δεν είναι ιδιαίτερα ορεινό, αφού περιλαμβάνει χαμηλά βουνά στην περιφερειακή ζώνη, ενώ υψόμετρο πάνω από μέτρα έχουν το όρος Άθως (2 033 m) και το όρος Κερκίνη (2 031 m). Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

15 Από δύση προς ανατολή οι γεωτεκτονικές ζώνες που απαντώνται στο χώρο του υδατικού διαμερίσματος είναι η Πελαγονική, του Αξιού, η Περιροδοπική, η Σερβομακεδο-νική μάζα και η μάζα της Ροδόπης. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί που συναντώνται στο διαμέρισμα συνίστανται από ανθρακικά πετρώματα, σχιστόλιθους, φυλλίτες. οφιόλιθους, γρανίτες και γρανοδιορίτες, ενώ στην ευρύτερη περιοχή συναντώνται νεογενή ιζήματα και προσχώσεις, καθώς και παράκτιες αποθέσεις στις περιοχές των μεγάλων ποταμών και λιμνών Κλίμα Το διαμέρισμα χαρακτηρίζεται από ποικιλία κλιμάτων, όπως το μεσογειακό στη περιοχή της Χαλκιδικής, το θαλάσσιο στις παράκτιες περιοχές, το ηπειρωτικό στο εσωτερικό και το ορεινό στις περιοχές με μεγάλο υψόμετρο. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται από 400 μέχρι 800 mm, ενώ στα ορεινά τμήματα ξεπερνάει τα mm. Οι χιονοπτώσεις είναι αρκετά συνηθισμένες κατά το διάστημα Σεπτεμβρίου-Απριλίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 14.5 C και 17 C με ψυχρότερο μήνα τον Ιανουάριο και θερμότερο τον Ιούλιο. Στον Πίνακα 2.2 παρουσιάζονται οι τιμές των μετεωρολογικών μεταβλητών στις θέσεις Θεσσαλονίκη, Σέδες και Πολύγυρος. Πίνακας 2.2 Μέσες ετήσιες τιμές μετεωρολογικών μεταβλητών Μετεωρολογικές μεταβλητές Θεσσαλονίκη (1) Σέδες (2) Πολύγυρος (3) Θερμοκρασία ( ο C) Ελάχιστη θερμοκρασία ( ο C) Μέγιστη θερμοκρασία ( ο C) Βροχόπτωση (mm) Σχετική υγρασία 67.0% 65.0% 67.4% Νέφωση (όγδοα) Ημέρες με βροχή Ημέρες με χιόνι Ημέρες με χαλάζι Ημέρες με ομίχλη (1) Με βάση δεδομένα της ΕΜΥ για τη χρονική περίοδο (2) Με βάση δεδομένα της ΕΜΥ για τη χρονική περίοδο (3) Με βάση δεδομένα της ΕΜΥ για τη χρονική περίοδο Αναπτυξιακή ταυτότητα Το διαμέρισμα χαρακτηρίζει η παρουσία της συμπρωτεύουσας, με πληθυσμό που ξεπερνάει το εκατομμύριο και με πρωταρχικό ρόλο στη διακρατική ενότητα των Βαλκανίων, του Εύξεινου Πόντου και των κεντρικών-ανατολικών ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και η ύπαρξη μιας από τις πιο αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές της χώρας, της Χαλκιδικής. Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

16 Η Θεσσαλονίκη έχει γίνει κέντρο διεθνούς εμβέλειας, ωθούμενη από την ύπαρξη σημαντικών φυσικών πόρων, τη χερσαία και θαλάσσια υποδομή διασυνδέσεων και την κομβική της θέση, τον ιστορικό της ρόλο, παράλληλα με το ρόλο της ως σημαντικότερου κέντρου της βόρειας Ελλάδας, και τη συγκέντρωση δυναμικού πληθυσμού, σε μεγάλο βαθμό προσφυγικού. Η συσσώρευση όμως πληθυσμού και δραστηριοτήτων έχει δημιουργήσει έντονα περιβαλλοντικά προβλήματα στην πόλη, το Θερμαϊκό Κόλπο και τις ακτές σε μεγάλη έκταση. Το διαμέρισμα είναι πλούσιο σε φυσικούς πόρους, με εύφορη γεωργική γη, αξιοποιήσιμα δάση, αξιόλογο ορυκτό πλούτο (κυρίως στη Χαλκιδική) και σημαντικούς υδατικούς πόρους. Η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει το υψηλότερο ποσοστό γεωργικής γης και αρδευόμενων εκτάσεων στο σύνολο της χώρας. Διαθέτει, επίσης, σημαντικούς τουριστικούς φυσικούς πόρους (ακτές, ορεινά και παράκτια δάση, ιαματικές πηγές). Ειδικότερα, ο Νομός Χαλκιδικής είναι ορεινός, με δάση, πλούσιο υπέδαφος, ήπιο κλίμα και μεγάλο μήκος ακτών κατάλληλων για τουριστικές δραστηριότητες. Κατά τη δεκαετία , ο πληθυσμός (που κατά 65.3% είναι αστικός) αυξήθηκε ταχύτερα από το μέσο όρο της χώρας, ενώ κατά τη δεκαετία οι τρεις κύριοι νομοί του διαμερίσματος (Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Χαλκιδικής) είχαν αύξηση περίπου διπλάσια του μέσου όρου της χώρας. Το εργατικό δυναμικό είναι υψηλού επιπέδου από την άποψη της σύνθεσης ηλικιών και της εκπαίδευσης. Το ΑΕΠ του διαμερίσματος είναι λίγο μεγαλύτερο του μέσου όρου της χώρας και η κατανομή του στους παραγωγικούς τομείς είναι 14.9% στον πρωτογενή, 30.5% στο δευτερογενή και 54.6% στον τριτογενή (τα αντίστοιχα του μέσου όρου χώρας είναι 16.8%, 27.8% και 55.4%). Η κατανομή της απασχόλησης είναι αντίστοιχα 14.9%, 30.5% και 54.6% και γενικά παρατηρείται εικόνα ισόρροπης ανάπτυξης μεταξύ των τομέων παραγωγής. Η προοπτική για το μέλλον είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή και αφορά σε όλους τους τομείς για το σύνολο του διαμερίσματος. Η στρατηγική ανάπτυξης βασίζεται στη διασφάλιση και συνέχιση της αναπτυξιακής προσπάθειας, με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Κεντρική κατεύθυνση είναι η ενίσχυση του ρόλου του διαμερίσματος ως κόμβου μεταφορών (εσωτερικών και διεθνών), όπως και η ενίσχυση του ρόλου της Θεσσαλονίκης ως κέντρου οικονομικού και πολιτιστικού, και συνδέσμου της χώρας με τον ευρύτερο χώρο της ανατολικής Ευρώπης. Η ολοκλήρωση της Εγνατίας οδού και των κάθετων αξόνων της θα καταστήσει τη Θεσσαλονίκη πραγματικό κέντρο της Βόρειας Ελλάδας, ενώ στον ευρύτερο διακρατικό χώρο ο ρόλος της θα καταστεί σημαντικός, ως κόμβος των διεθνών και εθνικών αξόνων μεταφορών βορρά-νότου και ανατολής-δύσης, ως ισχυρό οικονομικό, επιχειρησιακό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό κέντρο και ως κέντρο παροχής υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στη Βόρειο Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Η άρση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων της περιοχής μπορεί να στηριχθεί και στην αξιοποίηση του δικτύου των άλλων μικρότερων αστικών της κέντρων, σύμμετρα κατανεμημένων στο χώρο του διαμερίσματος, που μπορούν να λειτουργήσουν σαν δυναμικοί πόλοι και βάση περαιτέρω ανάπτυξης των περιοχών τους. Τέλος, ένας από τους βασικούς στόχους είναι η προστασία του περιβάλλοντος Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

17 (ρύπανση Θερμαϊκού, ατμοσφαιρική ρύπανση Θεσσαλονίκης). Προς αυτή την κατεύθυνση έχουν αναληφθεί μια σειρά από έργα και δράσεις (μετρό, καθαρισμός λυμάτων, παράκαμψη πόλης κλπ.). 2.2 Υδρολογικό ισοζύγιο - Προσφορά νερού Κύριες υδρολογικές λεκάνες Οι κύριες λεκάνες του διαμερίσματος είναι αυτές των λιμνών Θεσσαλονίκης (2 161 km 2 ), του Αξιού (1 636 km 2 ), του Λουδία (1 251 km 2 ) και του Γαλλικού (1 055 km 2 ). Άλλες αξιόλογες λεκάνες, με έκταση μικρότερη των 600 km 2, είναι αυτές των ποταμών Χαβριά, Ανθεμούντος, Ολύνθιου και της λίμνης Δοϊράνης. Τα χαρακτηριστικά των κύριων υδρολογικών λεκανών παρουσιάζονται συνοπτικά στη συνέχεια. Λεκάνη λιμνών Θεσσαλονίκης Το σύστημα των λιμνών Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει τις φυσικές λίμνες Βόλβη, Λαγκαδά (Κορώνεια) και Μαυρόβου με συνολική έκταση λεκανών απορροής km 2. Οι λίμνες Βόλβη και Λαγκαδά συνδέονται μεταξύ τους. Με βάση σποραδικές μετρήσεις παροχής σε υδατορεύματα που εκβάλλουν στις λίμνες καθώς και άλλα υδρολογικά δεδομένα, η μέση ετήσια επιφανειακή απορροή στις δύο λίμνες εκτιμάται σε 85 hm 3. Τα αποθέματα της λίμνης Λαγκαδά μειώνονται συνεχώς τις τελευταίες δύο δεκαετίες και τα τελευταία χρόνια είναι σχεδόν μηδενικά, αποτελώντας έτσι ένα από τα βασικά περιβαλλοντικά προβλήματα του διαμερίσματος. Για τη διάσωση των λιμνών Λαγκαδά και Βόλβης προβλέπεται από το Υπουργείο Γεωργίας επιδότηση των αγροτών για να αλλάξουν τις καλλιέργειες από ποτιστικές σε ξηρικές ή να προχωρήσουν σε αγρανάπαυση. Στόχος της προσπάθειας αυτής, εκτός από την εξοικονόμηση νερού, είναι ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων, η μείωση των λιπασμάτων και της ρύπανσης, και η ορθολογική διαχείριση των εδαφών της περιοχής. Λεκάνη Αξιού Ο ποταμός Αξιός πηγάζει από την ορεινή ζώνη μεταξύ Αλβανίας και ΠΓΔΜ και η συνολική λεκάνη απορροής του είναι km 2. Από την έκταση αυτή, σε ελληνικό έδαφος βρίσκονται km 2, από τα οποία km 2 αντιστοιχούν στο τελευταίο τμήμα πριν την εκβολή του στη θάλασσα και 901 km 2 αντιστοιχούν σε παραπόταμο ο οποίος βρίσκεται στην πεδιάδα της Φλώρινας (Σακουλέβας) και συμβάλλει με τον Αξιό στο έδαφος της ΠΓΔΜ. Οι κυριότερες υπολεκάνες του Αξιού στο ελληνικό έδαφος είναι του Αγιάκ (360 km 2 ), του Γυναικοκάστρου (150 km 2 ) και του Κοτζά Ντερέ (140 km 2 ). Η παροχή του ποταμού όταν εισέρχεται στο ελληνικό έδαφος εξαρτάται από τη διαχειριστική πολιτική στην ΠΓΔΜ. Σύμφωνα με μετρήσεις η μέση ετήσια παροχή στις δεκαετίες 1950 και 1960 υπολογίζονταν σε 170 m 3 /s, ενώ με βάση στοιχεία της δεκαετίας η παροχή εκτιμάται σε 90 m 3 /s. Η ελάχιστη συμφωνημένη μέση παροχή του Αξιού στα σύνορα το μήνα Ιούλιο ανέρχεται σε 29.5 m 3 /s. Οι σποραδικές Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

18 μετρήσεις που εκτελέστηκαν κατά καιρούς σε διάφορες θέσεις της λεκάνης συνηγορούν σε μια εκτίμηση της απορροής του ελληνικού τμήματος της λεκάνης της τάξεως των 6 m 3 /s. Λεκάνη Λουδία Ο ποταμός Λουδίας βρίσκεται μεταξύ των ποταμών Αλιάκμονα και Αξιού και παροχετεύει λεκάνη απορροής έκτασης km 2. Σύμφωνα με σποραδικές μετρήσεις η απορροή προς τη θάλασσα εκτιμάται σε περίπου 10 m 3 /s, από τα οποία τα 3 m 3 /s περίπου αποτελούν την απορροή της λεκάνης, ενώ τα υπόλοιπα 7 m 3 /s είναι πλεονάζοντα αρδευτικά νερά, που εκτρέπονται από τον Αλιάκμονα και τον Αξιό. Λεκάνη Γαλλικού Ο ποταμός Γαλλικός, με λεκάνη απορροής km 2, πηγάζει από τα όρη Μαυροβούνιο και Κρούσια και αφού διασχίσει το ανατολικό τμήμα της πεδιάδας Θεσσαλονίκης εκβάλλει δυτικά της πόλης. Στην περιοχή διατίθενται σποραδικές μετρήσεις απορροής, με βάση τις οποίες η τάξη μεγέθους της συνολικής ετήσιας απορροής του ποταμού εκτιμάται σε 1.7 m 3 /s. Στον Πίνακα 2.3 παρουσιάζονται συνοπτικά οι εκτιμήσεις για την απορροή των κυριότερων λεκανών του διαμερίσματος Πίνακας 2.3 Μέσα ετήσια υδρολογικά μεγέθη κυριότερων λεκανών του διαμερίσματος Λεκάνη Έκταση (km 2 ) Μέση ετήσια απορροή (m 3 /s)* 1 Λιμνών Θεσσαλονίκης Αξιού (ελληνικό τμήμα) 3 Αξιού Λουδία Γαλλικού * Εκτιμήσεις με βάση σποραδικές μετρήσεις σε διάφορες θέσεις Αξιολόγηση ποιοτικής κατάστασης επιφανειακών υδάτων Η αξιολόγηση της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της μελέτης Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, ΕΜΠ 2007 με βάση τις διαθέσιμες μετρήσεις τις διαθέσιμες μετρήσεις ποιοτικών χαρακτηριστικών του Υπουργείου Γεωργίας για τους ποταμούς Αξιό, Λουδία και τις λίμνες Δοϊράνη, Λαγκαδά και Βόλβη και του ΕΚΘΕ για τον ποταμό Λίγκο (παραπόταμο του Αξιού). Για τους ποταμούς Αξιό, Λουδία και Γαλλικό αξιολογήθηκαν επίσης επεξεργασμένα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο Στη συνέχεια ακολουθούν τα συμπεράσματα της αξιολόγησης της ποιοτικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων του διαμερίσματος με βάση τα ως άνω στοιχεία. Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

19 Ποταμός Αξιός Για τον ποταμό Αξιό υπάρχουν στοιχεία μετρήσεων 29 παραμέτρων για την περίοδο από το Υπουργείο Γεωργίας σε πέντε χαρακτηριστικές θέσεις: την οδογέφυρα Πολυκάστρου-Αξιούπολης, τη γέφυρα Προχώματος-Κουφαλίων, τη γέφυρα Χαλάστρας, το φράγμα Αξιού και τη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Ειδομένης. Για τις τρεις πρώτες θέσεις υπάρχουν, επίσης, μετρήσεις του Υπουργείου Γεωργίας για την περίοδο , καθώς και επεξεργασμένα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο Ο ποταμός Αξιός πηγάζει από τα όρη Ρουντόσκα-Γιαμαβίστρα-Σουχαγκούρα και ύστερα από μία διαδρομή 300 km (220 km στη Γιουγκοσλαβία-FYROM και 80 km στην Ελλάδα) εκβάλλει στον Θερμαϊκό κόλπο, 20 km δυτικά της Θεσσαλονίκης. Ο Αξιός πριν εισέλθει στην Ελλάδα γίνεται αποδέκτης βιομηχανικών αποβλήτων από τις ευρισκόμενες κατά μήκος του βιομηχανίες τροφίμων, χάρτου, χημικών προϊόντων, υφαντουργίας, οικοδομικών υλικών, μεταλλουργίας και διυλιστηρίων πετρελαίου. Παράλληλα είναι αποδέκτης των αστικών λυμάτων και των επιφανειακών απορροών των περιοχών της κοιλάδας του Αξιού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων του Υπουργείου Γεωργίας για την περίοδο στις θέσεις γέφυρα Πολύκαστρου, γέφυρα Χαλάστρας και γέφυρα Κουφαλίων, φαίνεται ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ποταμού Αξιού τον καθιστούν καταρχήν κατάλληλο για πρόσληψη νερού προς πόση αν και οι συγκεντρώσεις νιτρικών και αμμωνιακών που έχουν καταγραφεί σε όλες τις θέσεις δειγματοληψίας εμφανίζονται περιστασιακά ιδιαίτερα υψηλές. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι οι μέγιστες τιμές του 95% των δειγμάτων κυμαίνονται από 22.6 μέχρι 30.5 mg/l NO 3 ενώ στη γέφυρα Κουφαλίων έχουν περιστασιακά καταγραφεί συγκεντρώσεις νιτρικών κοντά στα 80 mg/l NO 3. Αρκετά υψηλές είναι επίσης και οι τιμές των φωσφορικών στον ποταμό Αξιό, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ ( ) σε όλες τις θέσεις έχουν καταγραφεί τιμές μεγαλύτερες από τη συνιστώμενη τιμή της Οδηγίας για την κατηγορία Α3 (0.7 mg/l P 2 O 5 ) με τις μέσες τιμές να φτάνουν τα 1.7 mg/l P 2 O 5 (μέγιστη 3.94 mg/l P 2 O 5 ) στη γέφυρα Αξιούπολης, τα 1.24 mg/l P 2 O 5 στη γέφυρα Χαλάστρας και τα 0.39 mg/l P 2 O 5 στη γέφυρα Κουφαλίων. Στον ποταμό Λίγκο (παραπόταμο του Αξιού) σύμφωνα με παλαιότερες μετρήσεις, ιδιαίτερα αυξημένες είναι οι συγκεντρώσεις φωσφόρου, ενώ στη θέση Τριπόταμου οι συγκεντρώσεις αμμωνιακών υπερβαίνουν τα 4 mg/l με συνέπεια να καθίσταται ο ποταμός Λίγκος ακατάλληλος για πόση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπόταμοι του Αξιού, Βαρδαρόβασης και Πόροια έχουν χαρακτηριστεί ως ευαίσθητα υδάτινα σώματα σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ'αριθμόν 19661/1982/ Για τον ποταμό Αξιό υπάρχουν διαθέσιμα αποτελέσματα μετρήσεων διαφόρων επικίνδυνων ουσιών που πραγματοποιήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου την περίοδο Οκτωβρίου Σεπτεμβρίου 1999 για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ. Στον ποταμό Αξιό πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία σε δύο σημεία. Από τα αποτελέσματα των αναλύσεων φαίνεται ότι καμία από τις εξεταζόμενες ουσίες (πτητικές οργανικές ενώσεις, μέταλλα, φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα) δεν παρουσιάζει υψηλότερες συγκεντρώσεις από τα όρια όπως αυτά έχουν καθοριστεί με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ'αριθμόν 2/ , με την οποία έγινε ο καθορισμός των κατευθυντήριων και οριακών τιμών ποιότητας των νερών από απορρίψεις Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

20 ορισμένων επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον Kατάλογο ΙΙ της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ. Λουδίας Για το Λουδία υπάρχουν διαθέσιμες μετρήσεις από το Υπ. Γεωργίας για την περίοδο σε δυο θέσεις δειγματοληψίας και από το ΥΠΕΧΩΔΕ για τα έτη στα σύνορα Πέλλας-Ημαθίας και στις εκβολές. Την περίοδο στη θέση «Διεθνής δρόμος» έχουν καταγραφεί τιμές θειϊκών που υπερβαίνουν σημαντικά τη μέγιστη επιτακτική τιμή της Οδηγία για την παραγωγή πόσιμου νερού (5.2 meq/l SO 4 ), με τη μέγιστη τιμή του 95% των δειγμάτων να φτάνει τα 18.8 meq/l. Ιδιαίτερα αυξημένες είναι και οι τιμές των χλωριόντων και της ηλεκτρικής αγωγιμότητας με τη μέγιστη τιμή του 95% των δειγμάτων να ανέρχεται σε meq/l Cl - και μmhos/cm, τη στιγμή που οι προτεινόμενες τιμές της Οδηγίας είναι 5.6 meq/l και 1000 μmhos/cm αντίστοιχα. Όσον αφορά τα νιτρικά και στις δύο θέσεις έχουν καταγραφεί τιμές μεγαλύτερες από 25 mg/l (70.9 mg/l NO 3 στη θέση διεθνής δρόμος και 39.9 mg/l στη Ν.Ζωή) ενώ την περίοδο η μέγιστη τιμή έφτασε τα 25.7 mg/l NO 3 στα σύνορα Πέλλας-Ημαθίας. Επομένως σύμφωνα με τα ανωτέρω στοιχεία τα νερά του ποταμού Λουδία κρίνονται καταρχήν ακατάλληλα προς πόση. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι για την ασφαλή εκτίμηση της ποιοτικής κατάστασης του ποταμού, απαιτείται η υλοποίηση ενός πληρέστερου προγράμματος παρακολούθησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών του. Λίμνες Δοϊράνη, Λαγκαδά και Βόλβη Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων αναφορικά με την ποιοτική κατάσταση των υδάτων των λιμνών Δοϊράνης, Λαγκαδά και Βόλβης, φαίνεται ότι οι συγκεντρώσεις των νιτρικών και αμμωνιακών και στις τρεις λίμνες είναι χαμηλές σε αντίθεση με τις συγκεντρώσεις του φωσφόρου οι οποίες ειδικά στην λίμνη Λαγκαδά παρουσιάζουν συνεχή αυξητική τάση. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία και οι τρεις λίμνες χαρακτηρίζονται ευαίσθητες ως προς τον ευτροφισμό, ενώ περιοριστικός παράγοντας του ευτροφισμού είναι ο φώσφορος. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι μετρήσεις θρεπτικών στις τρεις λίμνες για την περίοδο είναι περιορισμένες ενώ για την περίοδο δεν υπάρχουν μετρήσεις φωσφορικών και συνεπώς η εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με την τροφική τους κατάσταση είναι εξαιρετικά επισφαλής. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας ( ) οι λίμνες Δοϊράνη και Βόλβη, φαίνεται καταρχήν να πληρούν τις προϋποθέσεις της Οδηγία για την παραγωγή πόσιμου νερού ύστερα από επεξεργασία και τις κατατάσσουν στην κατηγορία Α1. Θα πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι και στις δυο λίμνες παρατηρούνται περιστασιακά χαμηλές τιμές διαλυμένου οξυγόνου (έως και 10% της συγκέντρωσης κορεσμού) και σχετικά αυξημένες τιμές χλωριόντων, με τους μέσους όρους όμως να μην υπερβαίνουν τα όρια της Οδηγίας. Τέλος υψηλές συγκεντρώσεις θειϊκών έχουν καταγραφεί περιστασιακά στη λίμνη Δοϊράνη. Αντιθέτως η λίμνη Λαγκαδά, η οποία φαίνεται να είναι και η πιο επιβαρυμένη από τις τρεις, εμφανίζει υψηλές τιμές χλωριόντων, θειικών, ηλεκτρικής αγωγιμότητας, και δείκτη SAR, οι οποίες υπερβαίνουν συστηματικά τα όρια της Οδηγίας για την παραγωγή πόσιμου νερού. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο 95% των δειγμάτων οι μέγιστες τιμές για τις παραπάνω παραμέτρους ανήλθαν στα 86.6 meq/l Cl -, 17.7 Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

21 meq/l SO 4, μs/cm η και 51.9 μονάδες αντίστοιχα, ενώ η μέση τιμή του διαλυμένου οξυγόνου κυμαίνεται στο 10% της συγκέντρωσης κορεσμού. Συμπερασματικά τα νερά της λίμνης κρίνονται ακατάλληλα προς πόση. Ειδικά για τη λίμνη Λαγκαδά θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πτώση της στάθμης της, η οποία σε πολλά σημεία είναι κατώτερη του ενός μέτρου, με συνέπεια την επιβάρυνση των ποιοτικών της χαρακτηριστικών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την ΚΥΑ υπ' αριθμόν 19661/1982/ , οι λίμνες Λαγκαδά και Βόλβη έχουν χαρακτηριστεί ως ευαίσθητα υδάτινα σώματα. Τέλος, για τη λίμνη Δοϊράνη υπάρχουν διαθέσιμες μετρήσεις μικροοργανικών και μετάλλων που πραγματοποιήθηκαν από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου την περίοδο Οκτωβρίου Σεπτεμβρίου Από τα αποτελέσματα των αναλύσεων φαίνεται ότι αναφορικά με τις εξεταζόμενες πτητικές οργανικές ενώσεις, τα μέταλλα, τα φυτοφάρμακα και τα ζιζανιοκτόνα οι συγκεντρώσεις που καταγράφηκαν είναι χαμηλότερες από τα όρια που έχουν καθοριστεί με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου υπ' αριθμόν 2/ , με την οποία έγινε ο καθορισμός των κατευθυντήριων και οριακών τιμών ποιότητας των νερών από απορρίψεις ορισμένων επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον Kατάλογο ΙΙ της Οδηγίας 76/464/ΕΟΚ. Καταγράφονται, ωστόσο, πολύ υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού οι οποίες είναι υψηλότερες από το άνω όρο των 10 μg/l. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων η μέση συγκέντρωση αρσενικού (στο σύνολο των τεσσάρων μετρήσεων που πραγματοποιήθηκαν) είναι 57.3 μg/l, ενώ ακόμα και η ελάχιστη τιμή είναι υπερτριπλάσσια από το όριο των 10 μg/l. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν αναφορές (Πανεπιστήμιο Αιγαίου 1999) σύμφωνα με τις οποίες οι υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού στη λίμνη οφείλονται κατά κύριο λόγο στα γεωμορφολογικά της χαρακτηριστικά και δευτερευόντως στη ρύπανσή της Κύριες υδρογεωλογικές λεκάνες Στο διαμέρισμα υπάρχουν υδρογεωλογικές ενότητες κοκκωδών αποθέσεων με συνολικά ρυθμιστικά αποθέματα που εκτιμώνται σε hm 3. Οι σημαντικότερες ενότητες είναι οι εξής: Η πεδιάδα Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στη λεκάνη του Λουδία, εκτείνεται δυτικά μέχρι τον Κάτω Ρου του Αλιάκμονα, ανατολικά μέχρι τον Αξιό και βόρεια μέχρι την πόλη της Έδεσσας. Τα ρυθμιστικά αποθέματα εκτιμώνται σε 400 hm 3. Η λεκάνη Μυγδονίας, με ρυθμιστικά αποθέματα περίπου 200 hm 3. Το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Αξιού, με ρυθμιστικά αποθέματα 50 hm 3. Για την ενότητα αυτή έχουν εκτιμηθεί τα γεωλογικά και εκμεταλλεύσιμα αποθέματα σε hm 3 και 170 hm 3 αντίστοιχα. Το ανατολικό τμήμα της λεκάνης του Αξιού, κοντά στο Κιλκίς, με ρυθμιστικά αποθέματα 40 hm 3. Στην περιοχή της Χαλκιδικής υπάρχουν μια σειρά λεκάνες με κοκκώδεις αποθέσεις. Σημαντικότερες σε ρυθμιστικά αποθέματα είναι της Επανωμής-Μουδανιών (32 hm 3 ), ρυθμιστικά αποθέματα είναι Κασσάνδρας (22 hm 3 ) και Ανθεμούντας (20 hm 3 ). Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

22 Μικρότερα ρυθμιστικά αποθέματα έχουν οι ενότητες Ολύνθιου (8 hm 3 ), Γαλλικού (5 hm 3 ), Σιθωνίας (4 hm 3 ) και Βόρειας Παράκτιας Χαλκιδικής (3 hm 3 ). Το καρστικό δυναμικό του διαμερίσματος είναι περιορισμένο και τα ρυθμιστικά αποθέματα εκτιμώνται σε 100 hm 3. Η σημαντικότερη καρστική υδρογεωλογική ενότητα είναι του νοτιοδυτικού Πάικου (60 hm 3 ), που αποστραγγίζεται στις πηγές Αραβησσού (1.5-6 m 3 /s). Λιγότερο σημαντικές είναι οι καρστικές ενότητες του ανατολικού Πάικου (26 hm 3 ), Πετραλώνων (7 hm 3 ) και Γκρόπης (6 hm 3 ). Αξιολόγηση ποιοτικής κατάστασης υπόγειων υδάτων Στο Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας αναπτύσσονται σημαντικοί υδροφορείς στις χαλαρές αμμοχαλικώδεις αποθέσεις του Τεταρτογενούς, στους καρστικοποιημένους ανθρακικούς σχηματισμούς, στους χονδρόκοκκους ψαμμίτες και στα κροκαλοπαγή του Νεογενούς. Αξιόλογους υδροφορείς με μεγάλη εξάπλωση στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης (λεκάνες Αξιού, κάτω ρους Γαλλικού και Λουδία), των Γιαννιτσών (Γαλλικός) και γύρω από τις λίμνες Λαγκαδά και Βόλβης, σχηματίζουν τα Τεταρτογενή που αποτελούνται από άμμους, αργιλομιγείς άμμους, αδρομερείς αποθέσεις με κροκάλες και χαλίκια με χαμηλό ποσοστό αργιλικών στοιχείων. Οι χαλαροί αυτοί σχηματισμοί τροφοδοτούνται κυρίως από τα επιφανειακά νερά στους βασικούς άξονες αποστράγγισης (ποταμοί Αξιός, Γαλλικός και Λουδίας) και μέσω πλευρικής διήθησης από τους καρστικούς σχηματισμούς των περιθωρίων της λεκάνης. Λόγω της παρεμβολής αργιλικών στρωμάτων μεγάλους πάχους, εκτός από τον φρεάτιο, διαμορφώνονται και υδροφορείς υπό πίεση, οι οποίοι υφίστανται εντατική εκμετάλλευση από γεωτρήσεις. Υπό πίεση υδροφορείς αναπτύσσονται στις προσχώσεις της λεκάνης των λιμνών Λαγκαδά και Βόλβης, ενώ στις προσχώσεις όλων των ρεμάτων του υδατικού διαμερίσματος αναπτύσσεται υδροφορία σημαντικής δυναμικότητας, την οποία εκμεταλλεύεται ένας μεγάλος αριθμός υδρογεωτρήσεων. Λόγω της υπεράντλησης αυτής, παρουσιάζεται υφαλμύρωση σε αρκετές περιοχές της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης (εκβολές Γαλλικού ποταμού). Μεγάλη περιεκτικότητα σε υδρόθειο παρουσιάζονται σε αρκετές θέσεις στις ιλυώδεις αποθέσεις της λεκάνης του ποταμού Αξιού και των λιμνών Λαγκαδά και Βόλβης, λόγω της σήψης των οργανικών υπολειμμάτων. Στα νεογενή, η ανάπτυξη των υδροφορέων εξαρτάται από το ποσοστό των κροκαλοπαγών, των ψαμμιτών και την τεκτονική τους καταπόνηση. Σε πολλές θέσεις βαθιές υδρογεωτρήσεις εκμεταλλεύονται τον συνδυασμό προσχωματικών και υδροφορέων του Νεογενούς. Τα ανθρακικά καρστικοποιημένα πετρώματα της Κεντρικής Μακεδονίας είναι σε μεγάλο βαθμό εγκιβωτισμένα σε στεγανούς σχηματισμούς και εκφορτίζονται με τη μορφή πηγών από τις οποίες οι κυριότερες είναι αυτές των Μύλων - Μεγάλων Λειβαδιών. Οι καρστικές πηγές στην μεγάλη τους πλειοψηφία χρησιμοποιούνται για την ύδρευση οικισμών. Στο Υδατικό Διαμέρισμα Κεντρικής Μακεδονίας έχουν πραγματοποιηθεί μετρήσεις της ποιοτικής κατάστασης των υπoγείων υδάτων στα πλαίσια δύο ερευνητικών Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)

23 προγραμμάτων που ανατέθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ( ) και στο Πανεπιστήμιο Πατρών ( ), ενώ υπάρχουν επίσης μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ για την περίοδο Ειδικότερα, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Δημιουργία δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας των υπογείων νερών από νιτρικά, νιτρώδη και αμμωνία» που εκπονήθηκε από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γ. Στουρνάρας, 1994), πραγματοποιήθηκε μία σειρά από μετρήσεις των παραπάνω ρύπων κατά την καλοκαιρινή περίοδο του 1993 σε 13 συνολικά θέσεις. Η πραγματοποίηση των δειγματοληψιών κατά την θερινή περίοδο έχει διττό αποτέλεσμα: αφενός κατά την θερινή περίοδο η αραίωση των ρύπων είναι μικρότερη λόγω χαμηλότερων παροχών και αφετέρου η αδρανοποίηση των ρύπων κατά την διέλευσή τους δια μέσου της ακόρεστης ζώνης είναι μεγαλύτερη λόγω αύξησης του πάχους της ακόρεστης ζώνης. Από τα 13 σημεία δειγματοληψίας, τα 11 αφορούν σε προσχωματικούς υδροφορείς και 2 σε νεογενή σχηματισμούς. Και τα 13 σημεία ελέγχου είναι υδρογεωτρήσεις και κατά κύριο λόγο βρίσκονται στην χαμηλότερη ζώνη των υδρολογικών λεκανών των ρεμάτων. Αντίστοιχα, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Προστασία των υπογείων νερών από τη νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης (καθορισμός ευαίσθητων ζωνών)» που εκπονήθηκε από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Πατρών (Πανεπιστήμιο Πάτρας, Γ. Καλλέργης, 1999), πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις των συγκεντρώσεων των νιτρικών, νιτρωδών και αμμωνιακών σε 31 σημεία ελέγχου για την περίοδο Απρίλιος Νοέμβριος Τα 30 σημεία ελέγχου αφορούν γεωτρήσεις σε τεταρτογενή και/ή νεογενή και το 1 πηγή επαφής σε ασβεστόλιθους. Οι θέσεις δειγματοληψίας καλύπτουν τις λεκάνες των λιμνών Λαγκαδά, Βόλβη και Δοϊράνη, του ποταμού Γαλλικού, το δέλτα των ποταμών Αξιού και Λουδία καθώς και τις πεδινές περιοχές της Χαλκιδικής. Τα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ προέρχονται από τη βάση δεδομένων του Εθνικού Δικτύου Πληροφοριών Περιβάλλοντος (ΕΔΠΠ) και αφορούν μετρήσεις αζωτούχων ενώσεων, χλωριόντων, θειικών, ηλεκτρικής αγωγιμότητας και ph για την περίοδο Οι μετρήσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε σύνολο 39 σταθμών, εκ των οποίων οι 26 ταυτίζονται με αυτούς των προαναφερθέντων ερευνητικών προγραμμάτων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων των δύο προαναφερθέντων ερευνητικών προγραμμάτων υψηλές συγκεντρώσεις αζωτούχων ενώσεων παρατηρούνται σε αρκετά σημεία ελέγχου του νομού Θεσσαλονίκης και κυρίως στις λεκάνες των ποταμών Αξιού, Γαλλικού και Λουδία, καθώς και των λιμνών Λαγκαδά και Βόλβης. Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις την περίοδο καταγράφονται στους σταθμούς 1016 (μεταξύ των ποταμών Λουδία και Αξιού), 1019 (περιοχή Γερακάρου), 1005 (περιοχή Αγχίαλου), 1010 (περιοχή Θέρμης), 1008 (περιοχή Ασκού), 1014 (περιοχή Ανατολικού), 1001 (περιοχή Ν. Απολλωνίας), 1006 (περιοχή Πύργου) και 1015 (περιοχή Παρθένι). Πιο πρόσφατα στοιχεία για το σταθμό 1010 στην περιοχή της Θέρμης, δείχνουν ότι η μέγιστη τιμή νιτρικών από 30 mg/l την περίοδο έφτασε τα 430 mg/l NO 3 την περίοδο Την ίδια περίοδο, στις περιοχές Ανατολικού και Παρθένι σημειώνονται υψηλές τιμές χλωριόντων που σε όρους μέσων τιμών ξεπερνούν τα 440 mg/l και 260 mg/l Cl - αντίστοιχα. Στην περιοχή του Πύργου καταγράφονται οι υψηλότερες τιμές νιτρωδών του υδατικού διαμερίσματος της Κεντρικής Μακεδονίας για την περίοδο Υ.Δ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (10)