Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη

Transcript

1 Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη Γιάννης Κυριόπουλος MD, MPH, MSc, PhD Τομέας Οικονομικών της Υγείας Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας 9/8/ Περίγραμμα Η οικονομική κρίση, η υγεία και η ιατρική περίθαλψη Η οικονομική κρίση και επιπτώσεις στην υγεία Οικονομικήμ ή κρίση και υπηρεσίες υγείας Η ανασυγκρότηση:zero sum game Η βελτίωση του επιπέδου υγείας Η ανάκτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας Η αναζήτηση της αποδοτικότητας Επίμετρο 1

2 Η οικονομική κρίση, η υγεία και η ιατρική περίθαλψη Η οικονομική κρίση θέτει σε καθεστώς ευπρόσβλητης εργασίας και ανασφάλειας το ήμισυ σχεδόν των εργαζομένων παγκοσμίως, * δραματική μορφή του φαινομένου στη χώρα μας (δημοσιονομική κρίση, ύφεση, ταχεία άνοδος ανεργίας) Η ύφεση απειλεί κυρίως τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, και αναδεικνύει δυο βασικά προβλήματα: (α) αυξανόμενη τάση κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων (β) ανισοτιμία στην κοινωνική προστασία και την υγεία 3 Διάγραμμα 1. Εξέλιξη του ΑΕΠ και της ανεργίας στην Ελλάδα, [1] [1] Τα στοιχεία είναι διαθέσιμα στη βάση δεδομένων της Eurostat: 4 2

3 Οικονομική κρίση και επιπτώσεις στην υγεία Η ανεργία, η ανασφάλεια στην εργασία και η απώλεια εισοδήματος για διαβίωση έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία. Ερευνητικά δδ δεδομένα παρουσιάζουν ευρήματα, τα οποία υποστηρίζουν ότι η ανεργία συνδέεται με αύξηση της θνησιμότητας από 20% έως 25% της μέσης τιμής σε ισοδύναμες κοινωνικές τάξεις (Bethune 1997). Van Doorlaer E. et al. Income related inequalities in health: some international comparisons. Journal of health economics 1997;16: Wilkinson RG, Unhealthy societies: the affliction of inequality. London Routledge 1996 Power C. Health and social inequality in Europe. BMJ 1994; 309: Bethune A. Unemployment and mortality in: Drever F & Whitehead M. ed. Health inequalities. London, H.M. stationery Office, Οικονομική κρίση και επιπτώσεις στην υγεία Η απώλεια της εργασίας συνοδεύεται από ψυχικές διαταραχές, προβλήματα εθισμού και εξάρτησης σε ουσίες και υιοθέτηση μη υγιεινού τρόπου ζωής με αυξανόμενη κατανάλωση τροφής χαμηλής διατροφικής αξίας, καπνού και οινοπνεύματος. Η ανεργία συνδέεται επίσης με ψυχολογικές συνέπειες (ανησυχία, άγχος, κατάθλιψη), χαμηλή αυτοεκτίμηση του επιπέδου υγείας και παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (Bethune 1997, Burchell 1994). Επιπροσθέτως λόγω της πλημμελούς διαχείρισης των νοσημάτων από τις επιβαρυμένες υγειονομικές υπηρεσίες το επίπεδο υγείας επιδεινώνεται (Stuckler et al. 2009). Bethune A. Unemployment and mortality in: Drever F & Whitehead M. ed. Health inequalities. London, H.M. stationery Office, 1997 Burchell B. The effects of labour market position, job insecurity and unemployment on psychological health in: Gallie D. et al. Social change and the experience of unemployment. Oxford, Oxford university press 1994 Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374:

4 Οικονομική κρίση και επιπτώσεις στην υγεία Πρόσφατη έρευνα (Stuckler et al. 2009) σε 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδειξε ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνδέεται με παράλληλη αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,79%. Αντιθέτως, ηίδια έρευνα έδειξε μείωση της θνησιμότητας από τροχαία ατυχήματα κατά 1,39% και μη στατιστικά σημαντική σχέση με τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και την θνησιμότητα από όλες τις αιτίες. Στην περίπτωση κατά την οποία οδείκτηςανεργίαςαυξάνεταιπλέον του 3% για μακρά περίοδο η επίπτωση στη θνησιμότητα από αυτοκτονίες ανέρχεται σε 4% έως 4,5%. Επίσης, παρατηρείται υψηλή θνησιμότητα από κατάχρηση οινοπνεύματος, διαπίστωση η οποία θεμελιώνει αρκούντως την υπόθεση ότι η ανεργία συνδέεται με ψυχολογικές διαταραχές. Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, McKee M. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet 2009;374: Διάγραμμα 2. Παράγοντες επίδρασης στην αυτοεκτίμηση του επιπέδου υγείας Πηγή Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας,

5 Διάγραμμα 3. Παράγοντες επίδρασης στην αυτοαναφερόμενη κατάθλιψη Πηγή Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Οικονομική κρίση και επιπτώσεις στην υγεία Κατανάλωση φαρμάκων για ψυχικές νόσους (καθορισμένη ημερήσια δόση DDD ανά 1000 άτομα) την περίοδο Μεταβολή (%) Αντιψυχωσικά 16,1 19,1 18,6 Ηρεμιστικά 30,7 30,9 0,5 Αντικαταθλιπτικά 40,6 54,7 34,8 10 5

6 Διάγραμμα 4. Δείκτες ανεργίας και αυτοκτονίες ανά ( ) Διάγραμμα 5. Δείκτες ανεργίας και αυτοκτονίες ανά άντρες στη Σουηδία και στην Ισπανία Stuckler D et al. The public health effect of economic crises and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis. Lancet, 2009, 374:

7 Διάγραμμα 6. Λόγος διακινδύνευσης [1] ανάπτυξης ψυχικών νοσημάτων σε σχέση με αυξανόμενα χρέη [1] Ο λόγος διακινδύνευσης ή διαγώνιο πηλίκο (Odds Ratio OR) αποτελεί ένα μέτρο εκτίμησης του αποτελέσματος ενός παράγοντα κινδύνου ανάμεσα σε εκτεθειμένους και μη εκτεθειμένους πληθυσμούς στον υπό συζήτηση παράγοντα. Ποσοτικά εκφράζει το λόγο της πιθανότητας να συμβεί ένα γεγονός σε μια ομάδα ατόμων προς την πιθανότητα να συμβεί το ίδιο γεγονός σε μια διαφορετική ομάδα ατόμων, οι οποίες όμως διακρίνονται από ένα χαρακτηριστικό υπό τη μορφή 13 διχοτόμου μεταβλητής (άνδρες γυναίκες, εκτεθειμένοι μη εκτεθειμένοι, ασθενείς μάρτυρες, όπως το σύνηθες στις επιδημιολογικές μελέτες και άλλα σχετικά). Συσχέτιση μεταβολής ρυθμού αυτοκτονιών και εισοδηματικών ανισοτήτων (Gini coefficient), σε επιλεγμένες χώρες της Ευρώπης Πηγή: De Vogli R, Gimeno D. Changes in income inequality and suicide rates after shock therapy : evidence from Eastern Europe. Journal of Epidemiology and Community Health, 2009, 63:

8 Οικονομική κρίση και υπηρεσίες υγείας ΕκτιμήσειςτηςεξέλιξηςτηςδαπάνηςυγείαςστηνΕλλάδα σε τρέχουσες τιμές, ως % του ΑΕΠ και ως % της συνολικής δαπάνης υγείας Δημόσια δαπάνη υγείας Ιδιωτική δαπάνη υγείας Σύνολο δαπανών υγείας 2009* 2012** Τρέχουσες ΑΕΠ Συνολικής Τρέχουσες ΑΕΠ Συνολικής Μεταβολή τιμές (σε (%) δαπάνης τιμές (σε (%) δαπάνης (%) δις ) υγείας (%) δις ) υγείας (%) 14,0 6,0 62,2 9,5 4,5 70,4 32,1 8,5 3,7 37,8 4,0 1,9 29,6 52,9 22,5 9,7 100,0 13,5 6,4 100,0 40,0 ΑΕΠ 231,6 212,5 15 Οικονομική κρίση και υπηρεσίες υγείας Η εκτεταμένη μορφή οριζόντιας αλληλεγγύης και η ύπαρξη των δομών κοινωνικής προστασίας και υγείας απορροφούν μεγάλο μέρος αυτής της κοινωνικής και οικονομικής έντασης. Κατά συνέπεια οι επιπτώσεις της κρίσης στην υγεία του ελληνικού πληθυσμού θα είναι σημαντικές και ανάλογες της χρονικής έκτασης και έντασης (ανεργία, μείωση εισοδήματος) της κρίσης. 16 8

9 Η ανασυγκρότηση: zero sum game Το εκρηκτικό μίγμα στρεβλώσεων χρήζει άμεσης αντιμετώπισης ιδίως υπό το πρίσμα της παρούσας οικονομικής συγκυρίας, η οποία επιτείνει την πίεση και τις στρεβλώσεις στις αγορές υπηρεσιών υγείας. Η απάντηση μπορεί να δοθεί με τους κανόνες του παιγνίου μηδενικού αθροίσματος, δηλαδή με μια σοβαρή μεταστροφή της τρέχουσας τεχνολογίας παραγωγής υπηρεσιών υγείας και επαναπροσδιορισμό της ασφάλισης υγείας. 17 Η ανασυγκρότηση: zero sum game Οι άμεσες προτεραιότητες του εγχειρήματος είναι οι ακόλουθες. (α) η αντιμετώπιση της φτώχειας, της καταστροφικής δαπάνης και των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία (β) η διασφάλιση της ελευθερίας επιλογής των χρηστών, η οποία αποτελεί και κατάκτηση του συστήματος υγείας (γ) η ανασυγκρότηση του μηχανισμού χρηματοδότησης (χρηματοδοτική δικαιοσύνη, κάλυψη των καταστροφικών δαπανών, ενσωμάτωση των παραπληρωμών στην επίσημη χρηματοδοτική ροή) (δ) η συγκρότηση δικτύων ολοκληρωμένης λ φροντίδας από το σύνολο των υπηρεσιών δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, με στόχο τη διασφάλιση της συνέχειας της φροντίδας. 18 9

10 Διάγραμμα 7. Οργανωτικό πλαίσιο και χρηματοδοτική ροή σε συνθήκες μονοψωνίου (υφιστάμενη κατάσταση) 19 Διάγραμμα 8. Οργανωτικό πλαίσιο και χρηματοδοτική ροή:contradictio in terminis 10

11 Διάγραμμα 9. Η μετακίνηση της καμπύλης κατανομής της χρήσης και της δαπάνης υγείας με υποκατάσταση υπηρεσιών 21 Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Η υγεία στη δίνη της οικονομικής κρίσης, Αθήνα 2011β. Διαθέσιμο στο: Διάγραμμα 10. Οργανωτικό πλαίσιο και χρηματοδοτική ροή σε συνθήκες διμερούς μονοπωλίου (προοπτική εξέλιξη) 22 11

12 Η βελτίωση του επιπέδου υγείας α1. Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης στην υγεία * η οικονομική κρίση προκαλεί σοβαρά πλήγματα στην υγεία του πληθυσμού τα οποία κατανέμονται διαφορετικά στην κοινωνική κλίμακα * απαιτούνται σαφή και αποτελεσματικά μέτρα και πολιτικές προστασίας της υγείας όπως, Η εστίαση των δράσεων σε κοινωνικές ομάδες, οι οποίες βρίσκονται σε κίνδυνο (άνεργοι, χρονίως πάσχοντες, ηλικιωμένοι, γυναίκες) Ηεστίασηστουςκύριους παράγοντες κινδύνου (ανεργία, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, κάπνισμα, χρήση οινοπνευματωδών, κακή διατροφή, άγχος) ) με μεταρρυθμιστική αιχμή την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. 23 Η βελτίωση του επιπέδου υγείας α2. Ο έλεγχος των παραγόντων κινδύνου Η συμβολή των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και των δικτύων της ΠΦΥ για τον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου για τα νοσήματα της κρίσης είναι άμεση και επιτακτική Επιπροσθέτως υψηλή προτεραιότητα συνιστά ο επαναπροσανατολισμός της εθνικής υγειονομικής πολιτικής σε μέτρα δημόσιας υγείας και αλλαγής των στάσεων και των συμπεριφορών απέναντι στους παράγοντες κινδύνου για την υγεία εισαγωγή μέτρων περιορισμού του καπνίσματος, της χρήσης οινοπνευματωδών και την κατανάλωση λιπαρών και τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε άλας, πιθανότατα μέσω της θέσπισης αναλογικής ειδικής φορολογίας

13 Η βελτίωση του επιπέδου υγείας α3. Η διαχείριση των χρονίων νοσημάτων * Η χρόνια νοσηρότητα αποτελεί ύψιστη απειλή για το επίπεδο υγείας των προηγμένων κοινωνιών, αλλά και τα οικονομικά των συστημάτων υγείας διεθνώς και κατάσταση στη χώρα μας δεν είναι διαφορετική * Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει την ύψιστη σημασία της ορθής διαχείρισης των χρονίων νοσημάτων στην επίτευξη ευνοϊκών αποτελεσμάτων για τον περιορισμό των συνεπειών, από νοσηλευτική και οικονομική οπτική. * Είναι προφανές ότι το πεδίο αυτό αποτελεί κατ εξοχήν πλεονεκτική περιοχή για την ΠΦΥ και την εμπλοκή διαφορετικών υγειονομικών ειδικοτήτων και κυρίως της νοσηλευτικής, στη διαδικασία της φροντίδας. 25 Η βελτίωση του επιπέδου υγείας α4. Οπροσυμπτωματικόςέλεγχος * η χώρα μας είναι από τις ελάχιστες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες δεν διαθέτουν ένα εθνικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου υπό πλήρη ασφαλιστική κάλυψη * Σε μια προσπάθεια εκκίνησης επιστημονικού και πολιτικού διαλόγου για την εισαγωγή πληθυσμιακών προσυμπτωματικών ελέγχων η ΕΣΔΥ έχει εκπονήσει και προταθεί ένα αντίστοιχο σχέδιο * Η μελέτη, με τη συναινετική υποστήριξη μιας ομάδας ειδικών, κατέληξε σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική προσυμπτωματικού ελέγχου για τη χώρα, η οποία συνίσταται από πέντε (5) εθνικής εμβέλειας προγράμματα και αντίστοιχους πληθυσμούς στόχουςστόχους 26 13

14 Η ανάκτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας Διάγραμμα 11. Η άμβλυνση των ανισοτήτων 27 Η ανάκτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας β1. Η δίκαιη κατανομή των βαρών * Το σύστημα υγείας στη χώρα χαρακτηρίζεται από καταφανή μη δίκαιη συμμετοχή στο χρηματοδοτικό βάρος. Ηαναίρεσηαυτού του φαινομένου απαιτεί: μετατόπιση των οικονομικών βαρών προς ένα προοδευτικό σύστημα εισφορών (με την φορολογική έννοια του όρου) ένα μεικτό σύστημα ασφαλιστικών εισφορών (συνδυασμός του αριθμού των εργαζομένων και της προστιθέμενης αξίας της παραγωγής γής μιας επιχείρησης). ης) ανάδυση των παραπληρωμών συμμετοχή του χρήστη στο κόστος (για ορισμένες μορφές φροντίδας) αναλόγως του οικογενειακού εισοδήματος 28 14

15 Η ανάκτηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας β2. Η αναπλήρωση των καταστροφικών δαπανών * Συναφές με το προηγούμενο ζήτημα είναι το θέμα της καταστροφικής δαπάνης ( 2,5% των νοικοκυριών ετησίως) * Η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής επιβάλλει την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος με τη συγκρότηση ενός μηχανισμού υποστήριξης σε υπηρεσίες υγείας και στη συνέχεια αναπλήρωση του απολεσθέντος εισοδήματος των πληγέντων εισαγωγή μιας συμπληρωματικής ασφαλιστικής δέσμης αποφυγής και αντιμετώπισης των καταστροφικών δαπανών, στα πλαίσια του ενιαίου ασφαλιστικού σχήματος υγείας 29 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ1. Η κατανομή των πόρων * οφείλειναυπακούειστηνεισαγωγή σφαιρικής χρηματοδότησης, με βάση τον σταθμισμένο (σύμφωνα με την τρωτότητα) πληθυσμό σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο * Στο εσωτερικό αυτής της διευθέτησης ηζήτησηκαιηπρόσβασητουσυνόλουτωνπολιτώνείναιελεύθερη και ισότιμη για μια περιεκτική δέσμη φροντίδας υγείας Συμβάλλεται το σύνολο των προμηθευτών η κατανομή των πόρων υπακούει σε κριτήρια φορτίου νοσηρότητας και αποδεδειγμένης σχέσης κόστους και αποτελεσματικότητας. * Τοτελικό ζητούμενο είναι ο έλεγχος της δαπάνης με μια παράλληλη λ υποκατάσταση τηςπαραγόμενηςφροντίδαςπρος φθηνότερες αλλά περισσότερες υπηρεσίες ΠΦΥ 30 15

16 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ2. Ο έλεγχος της προσφοράς * η επικυριαρχία της πλευράς της προσφοράς ενοχοποιείται για μια σειρά στρεβλώσεων στις υγειονομικές αγορές, ιδίως στην Ελλάδα συνεπεία της προκλητής ζήτησης * λόγω αυτού, η αναγκαιότητα ελέγχου της προσφοράς συνιστά υψηλή προτεραιότητα. * προς αυτήν την κατεύθυνση, ηπροσέγγισητηςγεωοικονομίας της υγείας για την χωρική διευθέτηση και ανάπτυξη των υγειονομικών υπηρεσιών, σε συνδυασμό με την έκδοση πιστοποιητικών αναγκαιότητας αποτελεί μια επαρκή απάντηση, ηοποίαμπορείνα άρει τις επιπτώσεις του νόμου του Hart (αντίστροφη φροντίδα). 31 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ3. Η ανάπτυξη του υγειονομικού τομέα το υγειονομικό σύστημα αποτελεί το μεγαλύτερο τομέα απασχόλησης στη χώρα. Συνεπώς οι παρεμβάσεις ρύθμισης της προσφοράς δεν μπορεί να αποτελούν φραγμό στην ανάπτυξη. είναι αναγκαίο να προσδιορισθούν οι προτεραιότητες της επενδυτικής (δημόσιας και ιδιωτικής) πρωτοβουλίας σύμφωνα με τα προβλήματα υγείας του πληθυσμού, κυρίως σε υπηρεσίες και προγράμματα διαχείρισης των νοσημάτων η αναπτυξιακή και επενδυτική διαδικασία στον υγειονομικό τομέα έχει μείζονα οικονομική σημασία. Χαρακτηριστικά αναπτυξιακά παραδείγματα φαρμακευτική βιομηχανία επωνύμων γενοσήμων φαρμάκων ιαματικές πηγές και στη βιομηχανία τουρισμού 32 16

17 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ4. Ο καταμερισμός του κόστους * η εισαγωγή και διάχυση μεγάλου αριθμού νέων τεχνολογικών προϊόντων οδηγεί σε δραματική αύξηση του κόστους * η συνήθης πρακτική πλήρους ασφαλιστικής κάλυψης, ανεξαρτήτως της ιατρικής αποτελεσματικότητας παραβιάζει τον κανόνα της δίκαιης και αποδοτικής χρήσης των πόρων. * η δέσμη κάλυψης οφείλει να εναρμονίζεται συνδυαστικά με βάση την εισοδηματική δυνατότητα του χρήστη την ιατρική αποτελεσματικότητα των βιοϊατρικών τεχνολογικών υπηρεσιών. 33 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ5. Κλινική και διοικητική διακυβέρνηση * ο υψηλός καταμερισμός της εργασίας και η πληθώρα ιατρικών πρακτικών και τεχνολογικών εφαρμογών υψηλού κόστους και προαπαιτεί την ανάπτυξη ενός διοικητικού και τεχνολογικού υποστρώματος μεγάλων απαιτήσεων. * προς τούτο απαιτείται η προτυποποίηση των αναγκαίων διαδικασιών και των παραγομένων υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας υπό το φως των ερευνητικών ενδείξεων και της τεκμηριωμένης ιατρικής * ηπρακτικήαυτήμπορείνασυμβάλλειστηβελτίωση της ιατρικής αποτελεσματικότητας και της αποδοτικής χρήσης των πόρων 34 17

18 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ6. Η μείωση της αβεβαιότητας και η τεχνολογία * Η αβεβαιότητα ως προς την πρόγνωση της υγείας αποτελεί μια σημαντική συνιστώσα της ζήτησης από μέρους των καταναλωτών. * μεγάλο τμήμα της έρευνας και ανάπτυξης της βιοϊατρικής τεχνολογίας κατευθύνεται στην αναίρεση της αβεβαιότητας, αλλά προκαλεί μια εκρηκτική διαδικασία αύξησης του κόστους * Η απάντηση στα φαινόμενα αυτά είναι ηανάπτυξησταθερών κανόνων (κατευθυντηρίων οδηγιών) η πολιτική ασφαλιστικής κάλυψης με κριτήριο τις ανάγκες οι κατάλληλες πολιτικές τιμών και κόστους χρόνου η θεσμοθέτηση της αξιολόγησης της τεχνολογίας υγείας. 35 Η αναζήτηση της αποδοτικότητας γ7. Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο * ο συντελεστής εργασίας αποτελεί σημαντική συνιστώσα στην διαδικασία παραγωγής και ένα συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω της υψηλής κατάρτισης του προσωπικού στη χώρα * η ταχεία αλλαγή των εξελίξεων στην ιατρική πληροφορία και γνώσηεπιβάλειτησυνεχήεκπαίδευσητουπροσωπικού * προτείνεται μια πολιτική bonus malus σύνδεσης της αποκτηθείσας γνώσης με τα εισοδήματα των επαγγελματιών υγείας 36 18

19 Επίμετρο Η οικονομική κρίση προκαλεί εκτεταμένες βλάβες στην κοινωνία, την οικονομία και την υγεία. Το πρόγραμμα περιστολής της υγειονομικής δαπάνης, το οποίο επιβάλλεται από το μνημόνιο, κατατείνειστησυρρίκνωσητων υπηρεσιών υγείας και σωρεύει δραματικές εξελίξεις απορρύθμισης και απονομιμοποίησης του υγειονομικού τομέα. Ηπλήρηςαποτυχία των μέτρων της πρόσφατης περιόδου και η όξυνση των ενδημικών στρεβλώσεων του υγειονομικού τομέα θέτει το πολιτικό και κοινωνικό δίλημμα: ανασυγκρότηση ή collapsus. Υπό το φως αυτών των εξελίξεων, η προώθηση ενός ευρέος προγράμματος διαρθρωτικών αλλαγών με μεσοπρόθεσμη προοπτική αποτελεί επιτακτική αναγκαιότητα. 37 Επίμετρο Η πρόταση που παρουσιάστηκε έχει ως σημείο εκκίνησης * την υπεράσπιση του καθολικού χαρακτήρα της ασφάλισης υγείας * την προτεραιοποίηση της ισότητας στην πρόσβαση * τη δίκαιη κατανομή των χρηματοδοτικών βαρών σε συνθήκες ελεύθερης επιλογής των καταναλωτών. Η εφαρμοσιμότητα αυτής της πρότασης συναρτάται με * την απεμπλοκή του ελέγχου του υγειονομικού τομέα από το ιατροτεχνολογικό σύμπλεγμα * την ανάκτηση του κοινωνικού αναδιανεμητικού ρόλου του υγειονομικού τομέα * την έμπνευση μιας ριζοσπαστικής πολιτικής κουλτούρας

20 Επίμετρο Το πρόβλημα της υγείας και της ιατρικής περίθαλψης σε συνθήκες οικονομικής κρίσης συνιστάπρωτίστωςέναπολιτικό ζήτημα, εξ αυτού, προδήλως η απάντηση είναι ένα θέμα εξόχως πολιτικό. * Όμως, υπό τις παρούσες δυσχερείς συνθήκες, ηεισαγωγή στην agenda της πολιτικής συζήτησης των ζητημάτων της (αναγκαίας) μεταρρύθμισης, προαπαιτεί την ανάπτυξη κλίματος εθνικής και κοινωνικής έγερσης. 39 Ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας!!!