Πρόληψη & Αντιμετώπιση της Παιδικής Παχυσαρκίας: ο Ρόλος της Διατροφής, της Άσκησης και της Οικογένειας Οδυσσέας Γ. Ανδρούτσος

Transcript

1 Πρόληψη & Αντιμετώπιση της Παιδικής Παχυσαρκίας: ο Ρόλος της Διατροφής, της Άσκησης και της Οικογένειας Οδυσσέας Γ. Ανδρούτσος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής Σχολή Επιστημών Υγείας & Αγωγής Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

2 Επιπολασμός Παχυσαρκίας στον Κόσμο σε Ενήλικες

3 Επιπολασμός υπέρβαρου & παχυσαρκίας στην Ευρώπη: μαθητές σχολικής ηλικίας Obese Overweight Greece Spain Slovenia Hungary Belgium Netherlands Norway Brug J, v et al. (2012) Differences in weight status and energy-balance related behaviours according to ethnic background among adolescents in seven countries in Europe: the ENERGY-project. Pediatr Obes 7:

4 Επιπολασμός υπέρβαρου & παχυσαρκίας στην Ευρώπη: παιδιά προσχολικής ηλικίας Manios Y. High level Group; February 2015; Riga

5 Πολυπαραγοντική αιτιολογία παχυσαρκίας Balaban and Silva. J Pediatr (Rio J) 2004, 80(1):7-16

6 Πολυπαραγοντική αιτιολογία παχυσαρκίας Balaban and Silva. J Pediatr (Rio J) 2004, 80(1):7-16

7 Διατροφή Πολυπαραγοντική αιτιολογία παχυσαρκίας Συμπληρώματα διατροφής Balaban and Silva. J Pediatr (Rio J) 2004, 80(1):7-16

8 Πολυπαραγοντική αιτιολογία παχυσαρκίας RMR Thermogenesis NEAT Physical activity Balaban and Silva. J Pediatr (Rio J) 2004, 80(1):7-16

9 Σταθερό Σωματικό Βάρος Σωματικού Βάρους Σωματικού Βάρους

10 Είναι οι προσλήψεις των μακροθρεπτικών συστατικών των παιδιών στην Ελλάδα σύμφωνα με τις συστάσεις;

11 Manios et al., JADA, 2009

12 Manios et al., JADA, 2009

13 140 ad_prot: Adjusted protein intake ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ (ΓΡΑΜΜΑΡΙΑ) AGE_DRI: 1.00 ΠΑΙΔΙΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 1-3 ΕΤΩΝ Frequency Std. Dev = Mean = 57.0 N = Manios et al., JADA, 2009

14 ad_prot: Adjusted protein intake 120 ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΡΩΤΕΪΝΗΣ (ΓΡΑΜΜΑΡΙΑ) AGE_DRI: 2.00 ΠΑΙΔΙΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ 4-5 ΕΤΩΝ Frequency Std. Dev = Mean = 59.2 N = Manios et al., JADA, 2009

15 Αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης & ΔΜΣ Gunnarsdottir & Thorsdottir. (2003) Growth and infant feeding and BMI at 6 years IJO ;27:

16 % ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΛΙΠΟΥΣ ετών 2-3 ετών 3-4 ετών 4-5 ετών κάτω από τη συνιστώμενη συνιστώμενη Dietary Reference Intakes (Macronutrients), 2002 πάνω από τη συνιστώμενη Manios et al., JADA, 2009

17 % ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ Dietary Reference Intakes (Macronutrients), κάτω από τη συνιστώμενη συνιστώμενη πάνω από τη συνιστώμενη ετών 2-3 ετών 3-4 ετών 4-5 ετών

18 ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΑΥΤΌ; 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 * * Φρούτα Λαχανικά Δημητριακά Πρόσληψη CHO κάτω από τη συνιστώμενη συνιστώμενη πάνω από τη συνιστώμενη * p-value< 0.001

19 Είναι τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας των παιδιών στην Ελλάδα σύμφωνα με τις συστάσεις;

20 Μελέτη Healthy Growth: Ηλικία 9-13 ετών 60.0% Ποσοστό παιδιών που κάνουν μέτριας-υψηλής έντασης Φυσική Δραστηριότητα > 60 min/ημέρα 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% MVPA >60 min/day p-value< % 0.0% Αγόρια Κορίτσια

21 Επιπολασμός υπερβαρότητας/παχυσαρκίας, δραστηριοτήτων οθόνης > 2 ώρες/ημέρα και κάλυψης συστάσεων φυσικής δραστηριότητας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας Manios Y. High level Group; February 2015; Riga

22 Πού οφείλονται οι συμπεριφορές που οδηγούν στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα σήμερα;

23 23 Κόστος Τροφής

24 Φυσικό περιβάλλον- κόστος τροφής Drewnowski Α & Specter SE (2004) Poverty and obesity: the role of energy density and energy costs. Am J Clin Nut; 79:6-16

25 Διαθεσιμότητα Τροφίμων 25

26 Κοινωνικό περιβάλλον & Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών Brug et al, BJN 2008

27 Φυσικό περιβάλλον & Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών Brug et al, BJN 2008

28 Σχολείο: Κανόνες για το φαγητό που σερβίρεται στο σχολείο Vereecken et al, EJCN, 2005

29 Αύξηση μερίδων και ενεργειακού περιεχομένου τροφών 29

30 Αύξηση μερίδων Τηγανιτές πατάτες Πριν 20 χρόνια Σήμερα 210 Kcal ~70 gr 610 Kcal ~190 gr Διαφορά θερμίδων: 400 kcal

31 Αύξηση μερίδων Ποπ κορν Πριν 20 χρόνια Σήμερα 270 Kcal 5 φλυτζάνια 630 Kcal 11 φλυτζάνια Διαφορά θερμίδων: 360 Kcal

32 Αύξηση μερίδων Orlet Fisher et al. Am J Clin Nutr 2003 Ello-Martin et al. Am J Clin Nutr 2005 Rolls et al. J Am Diet Assoc 2000

33 Ευκαιρίες και εμπόδια για Φυσική Δραστηριότητα 33

34 Κίνητρα και εμπόδια για φυσική δραστηριότητα Brockman et al, 2009, BMC Public Health

35 Κίνητρα και εμπόδια για φυσική δραστηριότητα Allender et al, Health Educ Res, 2006

36 Κίνητρα και εμπόδια για φυσική δραστηριότητα: αυτό-αποτελεσματικότητα Δε θα τα καταφέρω ποτέ

37 Κίνητρα και εμπόδια για φυσική δραστηριότητα: αυτό-αποτελεσματικότητα Τελικά μπορώ κι ΕΓΩ να τα καταφέρω!

38 Κίνητρα και εμπόδια για φυσική δραστηριότητα Ευχάριστες, μέτριας έντασης, μη ανταγωνιστικές δραστηριότητες Έμφαση στη συμμετοχή και όχι στη νίκη Συμμετοχή όλης της τάξης Manios et al, BJN, 2006 Nader et al, Arch Pediatr Adolesc Med, 2006 Manios et al, Health Education Research,1998

39 Φυσικό περιβάλλον και άσκηση στο σχολείο

40 % of children 1999 HealthStyles Survey Εμπόδια για τη μετακίνηση από και προς το σχολείο

41 Walking buses

42 Potentially highly walkable Low walkable

43 Γειτονιά: Αισθητική και μικτή χρήση γης Leslie et al, Health & Place,2005

44 Οικογενειακό περιβάλλον-παιδική παχυσαρκία Moschonis G et al. (2010) Public Health Nutr 13:

45 Αντιλήψεις «κηδεμόνων» για το βάρος των παιδιών τους ανάλογα με το πραγματικό βάρος του παιδιού τους. Υπέρβαρα Παιδιά (ν=743) Ελλειποβαρή Παιδιά (ν=59) Φυσιολογικού βάρους Παιδιά (ν=1431) 2,3 15,4 25,3 1,9 72,9 57,1 4,1 38,8 82,3 Χαμηλότερο Φυσιολογικό Υψηλότερο Manios Y, et al. (2010) Determinants of childhood obesity and association with maternal perceptions of their children's weight status: the "GENESIS" study. J Am Diet Assoc 110:

46 Πώς μπορεί να προληφθεί ή να αντιμετωπιστεί η παιδική παχυσαρκία;

47 Χώροι/φορείς παρεμβάσεις για την παιδική παχυσαρκία Σχολικό περιβάλλον Πρόληψη Οικογένεια Κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας Κέντρα/ κλινικές διαχείρισης του σωματικού βάρους Αντιμετώπιση

48 Χώροι/φορείς παρεμβάσεις για την παιδική παχυσαρκία Σχολικό περιβάλλον Πρόληψη Οικογένεια Κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας Κέντρα/ κλινικές διαχείρισης του σωματικού βάρους Αντιμετώπιση

49 Παρεμβάσεις στο σχολικό περιβάλλον Μεγάλος χρόνος έκθεσης με το δείγμα / Πρόσβαση σε μεγάλους πληθυσμούς Διαθέσιμές υλικοτεχνικές δομές και ανθρώπινοι πόροι Med Clin N Amer (2)

50 Είναι αποτελεσματικές οι παρεμβάσεις πρόληψης και αντιμετώπισης σε θέματα παιδικής παχυσαρκίας; Flynn et al (2006) Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a synthesis of evidence with best practice recommendations Obesity Reviews

51 Αποτελεσματικότητα: διάρκεια παρέμβασης Μεγαλύτερη διάρκεια (>6 μήνες) οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα Flynn et al (2006) Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a synthesis of evidence with best practice recommendations Obesity Reviews

52 Αποτελεσματικότητα: συνδυάζοντας θέματα διατροφής και σωματικής άσκησης Συνδυασμός θεμάτων διατροφής + Σωματικής άσκησης οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα Flynn et al (2006) Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a synthesis of evidence with best practice recommendations Obesity Reviews

53 Αποτελεσματικότητα: χρήση συμπεριφοριστικών στρατηγικών Kamath et al (2008) Behavioral Interventions to Prevent Childhood Obesity: A Systematic Review and Metaanalyses of Randomized Trials JCEM

54 Αποτελεσματικότητα: Συμμετοχή των γονέων Katz et al (2008) Int J Obes 32: Η εμπλοκή των γονέων στα προγράμματα παρέμβασης επηρέασε θετικά τους δείκτες παχυσαρκίας. Sharma M Obes Rev 2007; 8: Η αλλαγή των συνηθειών των ίδιων των γονιών αύξησε σημαντικά την επιτυχία των παρεμβάσεων σε σχέση με τις συμπεριφορές ενεργειακού ισοζυγίου των παιδιών (π.χ. διατροφικές συνήθειες, φυσική δραστηριότητα) McLean N et al Int J Obes Relat Metab Disord 2003; 27:

55 Πρόγραμμα ToyBox 266 Νηπιαγωγεία 8709 παιδιά ΒΕΛΓΙΟ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Για παιδιά προσχολικής ηλικίας Συντονιστής: Ιωάννης Μανιός Σεπτ2012 Απρ

56 Συμπεριφορές - Στόχοι Προγράμματος Toybox Αύξηση κατανάλωσης νερού Κατανάλωση υγιεινών ενδιάμεσων γευμάτων (δεκατιανό & απογευματινό) Αύξηση επιπέδων ΦΔ Μείωση καθιστικού χρόνου

57 Υλικό για τα Νηπιαγωγεία

58 Υλικό για τους γονείς: Ενημερωτικά φυλλάδια

59 Κάρτες Συμβουλών

60 Αφίσες

61 1 η Συμπεριφορά: Κατανάλωση νερού

62 2 η Συμπεριφορά: Κατανάλωση υγιεινών σνακ

63 3 η Συμπεριφορά: Φυσική δραστηριότητα

64 4 η Συμπεριφορά: Καθιστική συμπεριφορά

65 Για όλες τις συμπεριφορές: δραστηριότητες για την τάξη

66 Παραμύθια & δραστηριότητες για την τάξη Παιχνίδια αντίληψης των αισθήσεων σε σχέση με το νερό Φυσική δραστηριότητα

67 Ενδιάμεσα γεύματα: Το τρένο

68 Καθιστική συμπεριφορά: Δραστηριότητες που αντικατέστησαν την τηλεόραση

69 Πρώτα αποτελέσματα προγράμματος ToyBox Θετικά αποτελέσματα ως προς: - Μικρότερη Χρόνου σε PC/video games παιδιών - Κατανάλωση νερού παιδιών - Κατανάλωση γλυκών παιδιών & γονέων - Έντονη ΦΔ γονέων

70 Ερευνητική Ομάδα, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Ιωάννης Μανιός, PhD. Γεώργιος Μοσχώνης, PhD. Οδυσσέας Ανδρούτσος, PhD. Εύα Γραμματικάκη, Msc. Now working as Nutrition Specialist at UNICEF Σπυρίδων Κανελλάκης, PhD. Χριστίνα Μαυρογιάννη, Msc. Κωνσταντίνα Τσουτσουλοπούλου, Msc. Χριστίνα-Πωλίνα Λαμπρινού, Msc. Αγγελική Γιαννοπούλου, Msc. Εβίτα Σιατίτσα, Msc. Κωνσταντίνα Μαραγκοπούλου, Msc. Έφη Αργύρη, Msc. Ευτυχία Αποστολίδου, Msc. Αλεξάνδρα Γεωργίου, Msc. Αθανάσιος Δουληγέρης, Msc. Εύα Καραγλάνη, Bsc. Vladlena Khudokonenko, BSc.

71 Οδυσσέας Γ. Ανδρούτσος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο