Χαρακτηριστικά αγαθών

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Χαρακτηριστικά αγαθών"

Διοκλῆς Μήτζου
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ηµόσια αγαθά

2 Χαρακτηριστικά αγαθών Τα αγαθά διακρίνονται ως προς το εάν: Είναι αποκλειστικής χρήσης (excludable), δηλαδή δεν απαιτούνται πόροι για να αποκλειστούν από τη χρήση τους ορισµένα άτοµα ή µη αποκλειστικής χρήσης (non-excludable), δηλαδή είναι πολύ δαπανηρό για να αποκλειστούν από τη χρήση τους ορισµένα άτοµα. ή/και Υφίσταται ανταγωνιστικότητα στη χρήση (rival), δηλαδή, η χρησιµοποίηση των αγαθών αυτών από ένα άτοµο µειώνει τη δυνατότητα χρήσης τους και από άλλα άτοµα ή µη ανταγωνιστικότητα στη χρήση (non-rival), δηλαδή δεν µειώνει τη δυνατότητα χρήσης τους και από άλλα άτοµα.

3 Είδη αγαθών excludable nonexcludable rival Ιδιωτικά αγαθά Χωνάκια παγωτού Ρούχα ρόµοι µε πολλή κίνηση Κοινόκτητοι πόροι Τα ψάρια του ωκεανού Το περιβάλλον Οι δρόµοι χωρίς διόδια, αλλά µε πολλή κίνηση non-rival Φυσικά µονοπώλια Η Πυροσβεστική Η καλωδιακή τηλεόραση Οι δρόµοι χωρίς πολλή κίνηση ηµόσια αγαθά Ο φωτισµός στους δρόµους Η εθνική άµυνα Οι δρόµοι χωρίς διόδια και χωρίς πολλή κίνηση

κίνηση non-rival Φυσικά µονοπώλια Η Πυροσβεστική Η καλωδιακή τηλεόραση Οι δρόµοι χωρίς πολλή

4 Αµιγώς δηµόσια αγαθά Τα αµιγώς δηµόσια αγαθά διαθέτουν και τα δύο βασικά χαρακτηριστικά Μη αποκλειστικής χρήσης (non-excludable), δηλαδή είναι πολύ δαπανηρό να αποκλειστούν από τη χρήση τους ορισµένα άτοµα. Μη ανταγωνιστικότητας στη χρήση (non-rival), δηλαδή, η χρησιµοποίηση των αγαθών αυτών από ένα άτοµο δεν µειώνει τη δυνατότητα χρήσης τους και από άλλα άτοµα.

5 Μη-γνήσια δηµόσια αγαθά Τα περισσότερα αγαθά, που θεωρούµε ως δηµόσια, µπορεί να µην ικανοποιούν πλήρως τις υποθέσεις, για µη ανταγωνιστική κατανάλωση και για δυνατότητα αποκλεισµού. Η χρήση ενός δρόµου, που δεν έχει κίνηση, είναι δηµόσιο αγαθό. Όταν όµως υπάρχει συνωστισµός, τότε η χρήση του είναι ανταγωνιστική.

6 Ιδιωτικά αγαθά, που παρέχονται από το ηµόσιο Το γεγονός ότι κάποια αγαθά παρέχονται από το κράτος, δεν σηµαίνει ότι τα αγαθά αυτά είναι δηµόσια. Τα αγαθά αυτά δεν ικανοποιούν καµιά από τις υποθέσεις για τα δηµόσια αγαθά και γι αυτό λέγονται «ιδιωτικά αγαθά, που παρέχονται από το κράτος» Π.χ. η ιατρική περίθαλψη είναι µια υπηρεσία, η οποία είναι ανταγωνιστική στη χρήση και δεν είναι δαπανηρός ο αποκλεισµός.

Τα αγαθά αυτά δεν ικανοποιούν καµιά από τις υποθέσεις για τα δηµόσια αγαθά και γι αυτό λέγονται

7 Άλλα παραδείγµατα δηµόσιων και ιδιωτικών αγαθών ηµόσια αγαθά Εθνική άµυνα Μη συνωστισµένος δρόµος Φάροι Ράδιο/τηλεόραση ωρεάν µουσική στο Ιντερνετ. Ιδιωτικά αγαθά Πίτσα Υπηρεσίες υγείας Συνωστισµένος δρόµος Αυτοκίνητο κ.λπ.

Ράδιο/τηλεόραση ωρεάν µουσική στο Ιντερνετ.

8 Κοινόκτητοι πόροι, Εξωτερικότητες και ηµόσια αγαθά Όταν κάποιος χρησιµοποιεί έναν κοινόκτητο πόρο, άλλα άτοµα µπορεί να χάνουν κάτι, χωρίς να αποζηµιώνονται για την απώλεια αυτή (αρνητική εξωτερικότητα) ή άλλα άτοµα ωφελούνται σε κάτι, χωρίς να πληρώνουν για το όφελος αυτό (θετική εξωτερικότητα) Όταν η θετική εξωτερικότητα διαχέεται στο σύνολο της κοινωνίας, το αγαθό είναι non-rival και non-excludable, δηλαδή ηµόσιο Αγαθό.

άτοµα ωφελούνται σε κάτι, χωρίς να πληρώνουν για το όφελος αυτό (θετική εξωτερικότητα) Όταν η θετική

9 ηµόσια αγαθά και αποτελεσµατικότητα Όταν υπάρχουν εξωτερικότητες, οι ιδιωτικές αποφάσεις σχετικά µε την κατανάλωση και την παραγωγή µπορούν να οδηγήσουν σε αναποτελεσµατική κατανοµή των παραγωγικών πόρων, οπότε υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης κατά Pareto. Επιπλέον: Όταν το αγαθό είναι non-rival και non-excludable, δηµιουργείται στα άτοµα κίνητρο απόκρυψης της επιθυµίας τους γι αυτό, προκειµένου να αποκοµίσουν το όφελος χωρίς πληρωµή, δηλαδή να κάνουν δωρεάν χρήση (free riding).

10 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών Η αριστοποίηση, από κοινωνική άποψη, απαιτεί το κοινωνικό οριακό όφελος (SMB) να είναι ίσο µε το οριακό κοινωνικό κόστος (SMC). Οριακό κοινωνικό όφελος (SMB) Η αξία για την κοινωνία, από την κατανάλωση µιας επιπλέον µονάδας αγαθού. Οριακό κοινωνικό κόστος (SMC) Το κόστος της κοινωνίας, από την παραγωγή µιας επιπλέον µονάδας αγαθού.

Οριακό κοινωνικό όφελος (SMB) Η αξία για την κοινωνία, από την κατανάλωση µιας επιπλέον

11 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών: ιαγραµµατικά Το Οριακό Κοινωνικό Όφελος µπορεί να παρασταθεί µε τη συνολική καµπύλη ζήτησης Η καµπύλη κάθε ατόµου αντιπροσωπεύει το όφελος (την προθυµία πληρωµής), για κάθε επιπλέον µονάδα αγαθού. Η συνολική καµπύλη ζήτησης, αντιπροσωπεύει το συνολικό όφελος (τη συνολική προθυµία πληρωµής), για µια επιπλέον µονάδα αγαθού. Το οριακό κοινωνικό κόστος µπορεί να παρασταθεί µε τη συνολική καµπύλη προσφοράς.

12 Αποτίµηση δηµόσιων αγαθών Όλα τα άτοµα καταναλώνουν την ίδια ποσότητα του δηµόσιου αγαθού. Το οριακό όφελος που αποκοµίζει το κάθε άτοµο µπορεί να είναι διαφορετικό. Π.χ. το όφελος που αποκοµίζει το κάθε άτοµο από τη θέα του Παρθενώνα στην Ακρόπολη της Αθήνας δεν είναι το ίδιο.

Το οριακό όφελος που αποκοµίζει το κάθε άτοµο µπορεί να είναι

13 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών: ιαγραµµατικά Για ένα δηµόσιο αγαθό, ο καθένας έχει την ίδια ποσότητα δηµόσιου αγαθού. Το οριακό όφελος διαφέρει (η προθυµία πληρωµής, µπορεί να είναι διαφορετική για κάθε άτοµο). Για να συναγάγουµε τη συνολική καµπύλη ζήτησης, κρατούµε σταθερή την ποσότητα και προσθέτουµε τα ατοµικά οφέλη, για να βρούµε το συνολικό όφελος. Κάθετη άθροιση

Το οριακό όφελος διαφέρει (η προθυµία πληρωµής, µπορεί να είναι διαφορετική για κάθε άτοµο).

14 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών: ιαγραµµατικά ΜΒ MC 6 Άριστη παροχή δηµόσιου αγαθού 4 3 D 1 S=SMC 2 1 D 2 SMB=D ποσότητα

15 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών: Προβλήµατα Αν και η ανταγωνιστική αγορά παρέχει τα ιδιωτικά αγαθά αποτελεσµατικά, δεν φαίνεται να συµβαίνει το ίδιο µε τα δηµόσια αγαθά. Γιατί; Τα άτοµα µπορεί να έχουν κίνητρα να αποκρύπτουν τις αληθινές τους προτιµήσεις για ένα δηµόσιο αγαθό. Αν ο Αδάµ µπορεί να κάνει την Εύα να πληρώσει για το δηµόσιο αγαθό, τότε αυτός µπορεί να χρησιµοποιήσει το εισόδηµα του για άλλους σκοπούς και να απολαµβάνει φυσικά το δηµόσιο αγαθό.

Γιατί; Τα άτοµα µπορεί να έχουν κίνητρα να αποκρύπτουν τις αληθινές τους προτιµήσεις για ένα δηµόσιο αγαθό.

16 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών: Προβλήµατα Αυτό το κίνητρο, να πληρώνουν οι άλλοι για το δηµόσιο αγαθό, ενώ εσύ το απολαµβάνεις χωρίς να πληρώνεις, είναι γνωστό ως το πρόβληµα του δωρεάν χρήστη (τσαµπατζή). Γι αυτό η ιδιωτική αγορά µπορεί να αποτύχει να παράσχει την αποτελεσµατική ποσότητα δηµόσιου αγαθού.

πληρώνεις, είναι γνωστό ως το πρόβληµα του δωρεάν χρήστη (τσαµπατζή).

17 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών: Προβλήµατα Αυτό το κίνητρο, να καταναλώνεις ελεύθερα το αγαθό χωρίς να πληρώνεις, οφείλεται στο ότι το δηµόσιο αγαθό χαρακτηρίζεται από µη ανταγωνιστικότητα στη χρήση του και αδυναµία αποκλεισµού από τη χρήση του. Ένα άτοµο καταναλώνει το αγαθό, ακόµη και όταν δεν πληρώνει καµιά τιµή γι αυτό.

χαρακτηρίζεται από µη ανταγωνιστικότητα στη χρήση του και αδυναµία αποκλεισµού από

18 Λύσεις στο πρόβληµα του δωρεάν χρήστη υνητικά, η παρέµβαση του κράτους µπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσµατική λύση. Το κράτος µπορεί να ασκήσει την καταπιεστική του εξουσία και να υποχρεώσει τους πολίτες να πληρώσουν για τα δηµόσια αγαθά, µέσα από τη φορολογία. Το φαινόµενο του δωρεάν χρήστη δεν είναι πάντως καθολικό. Υπάρχουν περιπτώσεις που τα άτοµα δρουν συλλογικά, χωρίς να υποχρεώνονται γι αυτό. Πειράµατα σε εργαστήρια µε φοιτητές φαίνεται να αµφισβητούν την άποψη ότι τα άτοµα αποφεύγουν να πληρώσουν για δηµόσια αγαθά.

τη φορολογία. Το φαινόµενο του δωρεάν χρήστη δεν είναι πάντως καθολικό.

19 Λύσεις στο πρόβληµα του δωρεάν χρήστη Όταν το κράτος, µέσω φορολογίας, χρηµατοδοτεί την παροχή δηµοσίων αγαθών, αποφασίζει για την ποσότητα του δηµόσιου αγαθού µε τη χρήση της Ανάλυσης Κόστους Οφέλους. Επειδή τα άτοµα αποκρύπτουν τις προτιµήσεις τους, είναι δύσκολο το έργο της ανάλυσης κόστους-οφέλους. Τα πορίσµατα της ανάλυσης Κ-Ο είναι στην καλύτερη περίπτωση, µια χονδρική προσέγγιση.

20 Τραγωδία των κοινόκτητων πόρων Οι κοινόκτητοι πόροι είναι ανταγωνιστικοί στη χρήση (rival), αλλά δεν είναι αποκλειστικής χρήσης (nonexcludable). Π.χ. καθαρή ατµόσφαιρα, µποτιλιαρισµένοι δρόµοι κλπ. Επειδή οι άνθρωποι δεν επιβαρύνονται για τη χρήση των κοινόκτητων πόρων, έχουν την τάση να τους χρησιµοποιούν υπερβολικά και αυτό µπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή τους. Υφίσταται δυνατότητα βελτίωσης κατά Pareto αν περιοριστεί η ατοµική χρήση των κοινόκτητων πόρων. Ο περιορισµός µπορεί να επιτευχθεί µε επιβολή δελτίου (rationing) ή/και τη δηµιουργία αγοράς, µε έκδοση δικαιωµάτων ιδιοκτησίας.

στην καταστροφή τους. Υφίσταται δυνατότητα βελτίωσης κατά Pareto αν περιοριστεί η ατοµική χρήση των κοινόκτητων πόρων.

21 Ερωτήµατα κατανόησης Ποια από τα παρακάτω θεωρείτε αµιγή δηµόσια αγαθά; Ποια είναι ιδιωτικά αγαθά; Γιατί; Περιοχές µε παρθένα φύση. ορυφορική τηλεόραση. Φοίτηση σε ιατρική σχολή. ηµόσια τηλεοπτικά προγράµµατα. Μια σελίδα του διαδικτύου, που παρέχει πληροφορίες για τα δροµολόγια των αεροπορικών εταιριών. Πολλά κράτη δαπανούν σηµαντικά ποσά για έρευνα στην εναλλακτική ιατρική, όπως η θεραπεία µε βότανα, κ.α. Είναι η έρευνα αυτή δηµόσιο αγαθό; Έχει νόηµα να πληρώνουν οι φορολογούµενοι γι αυτού του είδους την έρευνα;

22 Ερωτήµατα κατανόησης Ο Ταρζάν και η Τζέιν ζουν µόνοι στη ζούγκλα και έχουν εκπαιδεύσει την Τσίτα να περιπολεί περιµετρικά το ξέφωτο που µένουν, αλλά και να µαζεύει τα τροπικά φρούτα. Υπάρχουν δηµόσια αγαθά εδώ; Αν ένα αγαθό είναι µη ανταγωνιστικό και µη αποκλείσιµο, δεν θα παραχθεί από τον ιδιωτικό τοµέα. Συµφωνείτε; Η πιστοποίηση των γιατρών, των νοσηλευτών και της καταλληλότητας των φαρµάκων είναι δηµόσια αγαθά. Συµφωνείτε; Γιατί υπάρχουν απορρίµµατα κατά µήκος των αυτοκινητοδρόµων, ενώ στις αυλές των σπιτιών σπανίως βλέπουµε σκουπίδια; Οι εξωτερικότητες που σχετίζονται µε τα δηµόσια αγαθά είναι θετικές ή αρνητικές; Γιατί το κράτος χρηµατοδοτεί τη δωρεάν παροχή κάποιων αγαθών, παρότι αυτά δεν είναι δηµόσια;

Σχετικά έγγραφα

Διάλεξη 5. Δημόσια αγαθά. Ράπανος - Καπλάνογλου 2016/7

Διάλεξη 5. Δημόσια αγαθά. Ράπανος - Καπλάνογλου 2016/7 Διάλεξη 5 Δημόσια αγαθά 1 Δημόσια αγαθά: ορισμός Τα αμιγώς δημόσια αγαθά έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά Μη ανταγωνιστικά στην κατανάλωση Το κόστος για την κατανάλωση του αγαθού από ένα επιπλέον άτομο