Notes. Notes. Notes. Notes

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Notes. Notes. Notes. Notes"

Κλυταιμνήστρα Πολίτης
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Κώστας Ρουμανιάς Ο.Π.Α. Τμήμα Δ. Ε. Ο. Σ. 26 Μαΐου 2012 Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Εως τώρα τα αγαθά που θεωρήσαμε ότι καταναλώνει ο καταναλωτής ήταν ιδιωτικά αγαθά. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι π.χ. όταν ο καταναλωτής Α κατανάλωνε μια ποσότητα πορτοκαλιών, ο καταναλωτής Β αυτομάτως αποκλειόταν από αυτήν την ποσότητα. Ορισμός (Δημόσιο αγαθό) Ενα αγαθό ονομάζεται δημόσιο όταν η κατανάλωση ποσότητας του αγαθού από κάποιον καταναλωτή ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ την κατανάλωσή της αυτής ποσότητας από κάποιον άλλον. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Μερικές παρατηρήσεις για τα δημόσια αγαθά: Τα αγαθά αυτά δεν είναι εξαντλήσιμα. Π.χ. όταν εγώ καταναλώνω πορτοκάλι, εξαντλώ την ποσότητα που καταναλώνω. Γιαυτό τα αγαθά που είναι εξαντλήσιμα είναι αυτομάτως ιδιωτικά αγαθά. Ενα διαφορετικό ζήτημα είναι αν ένα αγαθό είναι αποκλείσιμο. Αν δηλαδή, ακόμα κι αν είναι ανεξάντλητο, μπορεί να αποκλειστεί η χρήση του αγαθού αυτού από τρίτους. Για να ξεκαθαρίσουν τα πιο πάνω ζητήματα ας δώσουμε μερικά παραδείγματα. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Παραδείγματα δημοσίων αγαθών Μερικά παραδείγματα δημοσίων αγαθών: Η άμυνα: όταν φυλάσσεται αμυντικά ένας κυρίαρχος χώρος, π.χ. η επικράτεια μιας χώρας είναι πολύ δύσκολο (αν όχι αδύνατον) να αποκλείσεις κάποιους από τη φύλαξη. Παραδείγματος χάριν είναι δυνατόν να φυλάσσουμε όλη την Αττική εκτός από τους κατοίκους της Πλάκας; Η άμυνα είναι ένα καλό παράδειγμα μη εξαντλήσιμου και μη αποκλείσιμου αγαθού. Η γνώση. Οταν εγώ π.χ. ανακαλύπτω μια χημική φόρμουλα για καλύτερο, πιο καθαρό καύσιμο, η γνώση της φόρμουλας είναι μη εξαντλήσιμη. Δηλαδή το ότι εσείς γνωρίζετε τη φόρμουλα δε μου στερεί και εμένα το δικαίωμα να τη γνωρίζω. Είναι δηλαδή μη εξαντλήσιμο αγαθό. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19

2 Παραδείγματα δημοσίων αγαθών Από την κατανάλωση (χρήση) της γνώσης όμως μπορεί να αποκλειστούν άτομα. Καλό παράδειγμα είναι οι πατέντες. Τα δημόσια αγαθά δεν είναι κατ ανάγκην καλά. Μπορεί να είναι και δημόσια «κακά». Π.χ. η γραφειοκρατεία: το ότι εγώ πρέπει να μαζέψω 35 δικαιολογητικά για να βάλω ένα ρολόι της ΔΕΗ, δεν αποκλείει εσάς από τη γραφειοκρατεία! Η παιδεία είναι δημόσιο αγαθό;;; (προσέξτε, δε λέω γνώση, λέω εκπαίδευση). Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 και αναποτελεσματικότητα αγορών Στην παροχή δημοσίων αγαθών τίθεται ένα πρόβλημα όταν αφήνουμε την αγορά να καταλήξει στην ποσότητα δημοσίου αγαθού που θα παραχθεί. Για να το δούμε αυτό, ας εξετάσουμε πόσο δημόσιο αγαθό είναι αποτελεσματικό να έχει μια οικονομία. Ας θεωρήσουμε μια πολύ απλή οικονομία δύο καταναλωτών, του A και του B. Και ας υποθέσουμ ότι ο καταναλωτής i έχει χρησιμότητα U i (x) όταν υπάρχει στην οικονομία x ποσότητα δημοσίου αγαθού. Ως κοινωνία, αν μεγιστοποιήσουμε τη χρησιμότητα των πολιτών μας, θα υπολογίσουμε την άριστη κατά Pareto ποσότητα δημοσίου αγαθού στην οικονομία μας. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 και αναποτελεσματικότητα αγορών Ως κοινωνία επομένως λύνουμε το εξής πρόβλημα: max U A (x) + U B (x) c(x) (1) x Μεγιστοποιούμε δηλαδή την χρησιμότητα των μελών της κοινωνίας μείον το κόστος παραγωγής του δημοσίου αγαθού c(x). Η συνθήκη πρώτης τάξεως για μεγιστοποίηση της (ωφελιμιστικής) κοινωνικής ευημερίας είναι: max U x A (x ) + U B (x ) = c (x ) (2) Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Αν αφήσουμε τον εφοδιασμό σε δημόσιο αγαθό στα χέρια των ιδιωτών, τότε η ποσότητα δημοσίου αγαθού που θα παραχθεί θα είναι αναποτελεσματική. Αυτό συμβαίνει διότι ακριβώς λόγο του μη αποκλεισμού η παραγωγή δημοσίων αγαθών υπόκειται σε εξωτερικότητες: Αν εγώ παραγάγω μια ποσότητα γνώσης, έχω θετική εξωτερικότητα προς εσάς. Με την ιδιωτική παραγωγή του δημοσίου αγαθού ωστόσο, εγώ δε λαμβάνω υπόψιν τη θετική εξωτερικότητα και άρα όπως είδαμε θα παραγάγω λιγότερο δημόσιο αγαθό από όσο είναι κοινωνικά άριστο. Για να δούμε πόσο θα παραγάγω. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19

3 Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι θα αφήσουμε τους δύο μας καταναλωτές να αγοράσουν ιδιωτικά όσο δημόσιο αγαθό θέλει ο καθένας. Και ας υποθέσουμε ότι έχουμε μια εταιρία που το παράγει με κόστος, όπως είδαμε παραπάνω c(x). Ο κάθε καταναλωτής i θα επιλέξει πόσο x i να παραγάγει. Θα επιλέξει δηλαδή το x i που μεγιστοποιεί τη χρησιμότητά του: max x i U i (x i + x i ) px i (3) π.χ. ο A θα μεγιστοποιήσει max xa U A (x A + x B ) px A, ενώ ο B θα επιλέξει x B ώστε να μεγιστοποιεί max xb U B (x A + x B ) px B. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Οπως πάντα για τη μεγιστοποιήση, ο κάθε καταναλωτής θα εξισώνει το οριακό του όφελος από το οριακό του κόστος: U i (x) = p (4) Οριακό όφελος είναι η οριακή χρησιμότητα που λαμβάνει από μία extra μονάδα αγαθού και οριακό κόστος η τιμή του p. Αν για κάποιο λόγο συμβαίνει U (x) < p τότε ο καταναλωτής θα μειώσει την κατανάλωσή του έως ότου τα δύο εξισωθούν. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Η επιχείρηση θα μεγιστοποιεί το κέρδος της max x px c(x) εκεί που η τιμή ισούται με το οριακό κόστος (βλ. θεωρία παραγωγού). Και άρα θα έχουμε p = c (x) (5) Αφού U A (x) = p = U (x) από την (4), είναι προφανές ότι στην B ιδιωτική ισορροπία, U A (x) + U B (x) > c (x) (6) Αυτό αν το σκεφτούμε θα δούμε ότι οδηγεί σε λιγότερη παραγωγή απ όσο είναι κοινωνικά άριστο. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Συγκρίνοντας την (2) με την 6, βλέπουμε ότι στο άριστο x οι οριακές χρησιμότητες είναι μικρότερες απ όσο θα παραγάγουν ιδιωτικά οι καταναλωτές. Οι καταναλωτές δηλαδή θα αγοράσουν από μόνοι τους δημόσιο αγαθό σε ποσότητα που αφήνει το άθροισμα των οριακών τους χρησιμοτήτων σε υψηλότερα επίπεδα από όσο είναι κοινωνικά άριστο. Ξέρουμε ότι η οριακή χρησιμότητα (κλίση της U) είναι υψηλότερη όταν το x είναι πιο χαμηλό και άρα η ιδιωτική παροχή του δημοσίου αγαθού θα είναι χαμηλότερη από όσο θέλουμε κοινωνικά. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19

4 Πόσο πρόβλημα είναι αυτό; Εν δυνάμει, θεωρητικά πολύ. Για να το δείτε ας διατάξουμε τους καταναλωτές κατά φθίνουσα σειρά οριακής χρησιμότητας και ας θεωρήσουμε ότι χωρίς βλάβη της γενικότητας U A (x) < U B (x). Τότε η συνθήκη (4) μπορεί να ικανοποιείται με ισότητα μόνον για έναν καταναλωτή, και αυτός θα είναι ο A. Αφού για τον A ισχύει U A (x) = p θα πρέπει U (x) < p και άρα ο B B δε θα πληρώσει καθόλου για την παραγωγή δημοσίου αγαθού. Η κοινωνία θα έχει μόνον τόσο δημόσιο αγαθό όσο προσφέρει ο A. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Γενικότερα, αν είχαμε n καταναλωτές, είναι εύκολο να δείξουμε ότι θα αγοράσει δημόσιο αγαθό μόνον αυτός με τη μεγαλύτερη οριακή χρησιμότητα. Για όλους τους άλλους θα ισχύει U < p και δε θα θέλουν να προσφέρουν ιδιωτικά δημόσιο αγαθό. Αυτό συμβαίνει γιατί αν αυξήσουν το δημόσιο αγαθό κατά 1 μονάδα, θα τους κοστίσει αυτή η μονάδα p και θα λάβουν επιπλέον χρησιμότητα U < p. Άρα θα τους κοστίσει πιο πολύ απ ό,τι θα πάρουν πίσω σε μορφή έξτρα αχρησιμότητας. Επομένως όλοι εκτός από αυτόν με τη μεγαλύτερη οριακή χρησιμόητητα θα αποφασίσουν να μη συνεισφέρουν στην παραγωγή του δημοσίου αγαθού. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Καταλαβαίνουμε ότι με τα δημόσια αγαθά τίθεται σοβαρό πρόβλημα ανεπαρκούς εφοδιασμού. Στο σχήμα παρακάτω βλέπουμε πού είναι το κοινωνικά άριστο επίπεδο δημοσίου αγαθού και πού παράγει η ελεύθερη αγορά. Σε ιδιωτική παραγωγή του δημοσίου αγαθού μόνον αυτός με την υψηλότερη οριακή χρησιμότητα θα παραγάγει, ενώ όλοι οι άλλοι καταναλωτές θα είναι «τζαμπατζήδες». Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 c (x) n Σ i=1 U i (x) x C U A (x) x x Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19

5 Free-riding και δημόσια αγαθά. Αυτό το πρόβλημα του «τζαμπατζή» είναι γνωστό στη βιβλιογραφία ως free-riding. Δεδομένου ότι δε μπορεί να υπάρχει αποκλεισμός, εγώ ως ιδιώτης δεν έχω κίνητρο να παραγάγω διότι περιμένω να το κάνει κάποιος άλλος κι εγώ να καρπωθώ τα οφέλη χωρίς να πληρώσω το κόστος. Πως λύνεται το πρόβλημα του free-riding; Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Λύσεις στο πρόβλημα υποεφοδιασμού σε δημόσια αγαθά. Δύο βασικές προσεγγίσεις υπάρχουν στην παροχή δημοσίων αγαθών. Η πρώτη είναι η παροχή του δημοσίου αγαθού στην άριστη ποσότητα κατευθείαν από την κυβέρνηση. Η δεύτερη είναι η λύση των εξωτερικοτήτων μέσω Πιγκουβιανού φόρου (επιδότησης). Και οι δύο ενέχουν ένα σοβαρό πρόβλημα: πρέπει να γνωρίζει το κράτος τις οριακές χρησιμότητες όλων για να υπολογίσει το άριστο επίπεδο δημοσίου αγαθού ή/και το ακριβές επίπεδο επιδότησης που θα οδηγήσει στη άριστη ποσότητα δημοσίου αγαθού. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19 Λύσεις στο πρόβλημα υποεφοδιασμού σε δημόσια αγαθά. Ασφαλώς γίνεται και να δημιουργήσει αγορά για τη χρήση δημοσίου αγαθού όταν αυτό είναι αποκλείσιμο. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να εξασφαλίσει ότι αυτός που έχει τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα (εταιρία παραγωγής ας πούμε) δεν τιμολογεί μονοπωλιακά, αλλά τιμολογεί στο οριακό κόστος. Η αττική οδός παραδείγματος χάριν, είναι μια τέτοια λύση (υπό την προϋπόθεση ότι πραγματικά ρυθμίζεται η τιμολόγηση). Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) 26 Μαΐου / 19

Σχετικά έγγραφα

Notes. Notes. Notes. Notes. T A = ŵ A p 1 e A 1 p 2e A 2 T B = ŵ B p 1 e A 1 p 2e B 2. 1 x A. 2 x B

Notes. Notes. Notes. Notes. T A = ŵ A p 1 e A 1 p 2e A 2 T B = ŵ B p 1 e A 1 p 2e B 2. 1 x A. 2 x B Γενική Ισορροπία-Ευημερία Κώστας Ρουμανιάς Ο.Π.Α. Τμήμα Δ. Ε. Ο. Σ. 3 Δεκεμβρίου 2012 Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Γενική Ισορροπία-Ευημερία 3 Δεκεμβρίου 2012 1 / 17 Το πρώτο Θ.Θ.Ο.Ε. μας λέει ότι κάθε