ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Ακαδημαϊκό έτος Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Χειμώνας-Άνοιξη Μάθημα: Δημόσια Οικονομική Διδασκαλία: Γεωργία Καπλάνογλου

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Ακαδημαϊκό έτος Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Χειμώνας-Άνοιξη Μάθημα: Δημόσια Οικονομική Διδασκαλία: Γεωργία Καπλάνογλου 2 ο Πακέτο Ασκήσεων Ημερομηνία παράδοσης: Παρασκευή 8 Μάη 2015 Σωστό-Λάθος (Δίπλα σε κάθε ερώτηση να δείξετε αν η πρόταση είναι σωστή (Σ), ή λάθος (Λ). 1. Το ασύρματο δίκτυο που έχουμε στην πλατεία Συντάγματος είναι δημόσιο αγαθό. 2. Αν το γεγονός ότι ένα άτομο καταναλώνει ένα αγαθό δε σημαίνει ότι ένα άλλο άτομο δε μπορεί να καταναλώσει το ίδιο αγαθό, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει αδυναμία αποκλεισμού στη χρήση του αγαθού αυτού. 3. Η αποτελεσματική παροχή ενός δημόσιου αγαθού απαιτεί το συνολικό κόστος παραγωγής του αγαθού να ισούται με το άθροισμα του οφέλους που έχουν όλοι οι καταναλωτές από το αγαθό αυτό. 4. Η συνολική καμπύλη ζήτησης για ένα δημόσιο αγαθό προκύπτει προσθέτοντας οριζόντια τις ατομικές καμπύλες ζήτησης για το αγαθό αυτό. 5. Το πρόβλημα του «δωρεάν χρήστη» αναφέρεται στο ότι μερικοί άνθρωποι δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οικειοθελώς για ένα δημόσιο αγαθό επειδή δεν ωφελούνται προσωπικά από την κατανάλωσή του. 6. Ο διάμεσος ψηφοφόρος στην Ελλάδα είναι ο ψηφοφόρος με τη διάμεση φορολογική επιβάρυνση. 7. Το θεώρημα του Coase δίνει τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες οι εξωτερικές οικονομικές επιπτώσεις μπορούν να εσωτερικευθούν χωρίς κυβερνητική παρέμβαση. 8. Το καλοκαίρι είσαστε σ ένα μικρό νησί και κάθε μέρα τρώτε τουλάχιστο ένα παγωτό. Ξαφνικά έρχεται μια ομάδα τουριστών με αποτέλεσμα να ανέβει η τιμή του παγωτού κατά 50 λεπτά. Αυτό είναι ένα παράδειγμα αρνητικής εξωτερικότητας.

2 2 Σχολιάστε συνοπτικά τις πιο κάτω προτάσεις: 1. Ποια από τα παρακάτω θεωρείτε αμιγή δημόσια αγαθά; Ποια είναι ιδιωτικά αγαθά; Γιατί; α. Περιοχές με παρθένα φύση β. Δορυφορική τηλεόραση γ. Φοίτηση σε ιατρική σχολή δ. Δημόσια τηλεοπτικά προγράμματα ε. Μία σελίδα του Διαδικτύου που παρέχει πληροφορίες για τα δρομολόγια των αεροπορικών εταιρειών. 2. Πείτε αν κάθε μια από τις πιο κάτω προτάσεις είναι σωστή, λάθος ή αβέβαιη και δικαιολογείστε την απάντηση σας α. Η αποτελεσματική παροχή ενός δημόσιου αγαθού είναι στο επίπεδο εκείνο όπου κάθε μέλος της κοινωνίας θέτει την ίδια αξία στην τελευταία μονάδα του αγαθού. β. Αν ένα αγαθό είναι μη ανταγωνιστικό και μη αποκλείσμο, τότε αυτό δεν θα παραχθεί ποτέ από τον ιδιωτικό τομέα. γ. Ένας δρόμος είναι μη ανταγωνιστικός επειδή η χρήση του από ένα άτομο δεν μειώνει τη χρήση κάποιου άλλου ατόμου. δ. Οι μεγαλύτερες κοινότητες τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες από ένα μη ανταγωνιστικό αγαθό σε σχέση με μικρότερες κοινότητες. 3. Σε πoιες από τις παρακάτω περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοσθεί τo θεώρημα τoυ Coase, σε ποιες όχι και γιατί; α. Ένας αγρότης ο οποίος καλλιεργεί βιολογικό καλαμπόκι κινδυνεύει να μολυνθεί ο καρπός του καλαμποκιού από το γενετικά μεταλλαγμένο καλαμπόκι που καλλιεργούν οι γείτονές του. β. Στην Βραζιλία είναι παράνομο να πιάσει κανείς και να πουλήσει ορισμένα τροπικά ψάρια. Παρόλα αυτά, σε κάποιες απομακρυσμένες περιοχές του Αμαζονίου, εκατοντάδες δύτες προσέρχονται για να πιάσουν εξωτικά ψάρια τα οποία πωλούν στη διεθνή μαύρη αγορά. Η δράση τόσων δυτών εξαντλεί τον πληθυσμό των εξωτικών ψαριών. γ. Στην πολιτεία της Ουάσινγκτον πολλοί αγρότες βάζουν φωτιά στα χωράφια τους προκειμένου να καθαριστούν από τα καλάμια των θερισμένων σιταριών και να προετοιμαστούν για την επόμενη περίοδο σποράς. Οι κάτοικοι της διπλανής πόλης παραπονούνται για τη ρύπανση. δ. Κατά κανόνα oι χρήστες τoυ Διαδικτύoυ δεν επωμίζονται κανένα πρόσθετο κόστος για τη μετάδoση πληρoφoριών. Αυτό έχει ως συνέπεια να δημιουργείται συνωστισμός και να απoγoητεύoνται oι χρήστες εξαιτίας των καθυστερήσεων. 4. Η κυβέρνηση επιβάλλει σε δυο επιχειρήσεις να μειώσουν το επίπεδο ρύπανσης που παράγουν. Η επιχείρηση Α έχει την παρακάτω συνάρτηση οριακού κόστους για τη μείωση της ρύπανσης (R ), MCA=4R. Η επιχείρηση Β έχει μια αντίστοιχη συνάρτηση οριακού κόστους MCΒ=2R. Αν η κυβέρνηση δώσει 100 άδειες ρύπανσης σε κάθε μία

3 3 επιχείρηση και επιτρέψει το εμπόριο των αδειών, ποια επιχείρηση θα αγοράσει άδειες από την άλλη; 5. Η ιατρική ασφάλιση είναι πιο φτηνή όταν αγοράζεται από έναν εργοδότη για μια ομάδα εργαζομένων, από ότι αν την αγοράζει ο κάθε εργαζόμενος χωριστά. Απαντήστε όλα τα πιο κάτω προβλήματα Άσκηση 1. Η περιοχή Φίνκερ Λέικ στην πολιτεία της Νέας Υόρκης προσεκλύει τουρίστες που επιθυμούν να δοκιμάσουν τα εκλεκτά κρασιά της. Τα τελευταία χρόνια, έχουν αρχίσει να εγκαθίστανται στην περιοχή χοιροστάσια μερικά από τα οποία εκτρέφουν περισσότερους από χίλιους χοίρους. Οι άσχημες οσμές από τις κοπριές των χοίρων επηρεάζουν αρνητικά τον τουρισμό στην περιοχή. «Το κρασί και οι χοίροι δεν πάνε μαζί» [Chen, 2001, σελ. L1]. Υποθέστε ότι η φάρμα τα Μικρά Γουρούνια (ΜΓ) βρίσκεται δίπλα στον αμπλώνα του Τίπσυ. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει για κάθε επίπεδο παραγωγής της φάρμας ΜΓ, το οριακό κόστος εκτροφής ενός χοίρου, το οριακό όφελος για την ΜΓ και την οριακή ζημία που προκαλείται στον αμπελώνα του Τίπσυ. Επίπεδο MC MB MD προϊόντος α. Πόσους χοίρους θα εκθρέψει η φάρμα ΜΓ; β. Ποιος είναι ο αποτελεσματικός αριθμός χοίρων;

4 4 γ. Ο ιδιοκτήτης της φάρμας ΜΓ κουράζεται με τα παράπονα του Τίπσυ για το χοιροστάσιό του και αποφασίζει να εξαγοράσει τον αμπελώνα. Πόσους χοίρους θα εκθρέψει η φάρμα ΜΓ μετά τη συγχώνευση; δ. Πώς επηρεάζονται τα αθροιστικά κέρδη των δύο επιχειρήσεων μετά τη συγχώνευση; Άσκηση 2. Ας υποθέσουμε ότι δύο συγκάτοικοι, ο Τάκης και ο Μιχάλης, επιθυμούν η κουζίνα τους να είναι καθαρή. Η ποσότητα του δημόσιου αγαθού σε αυτήν την περίπτωση ορίζεται ως το «επίπεδο καθαριότητας» της κουζίνας, που χρησιμοποιεί τόσο Τάκης όσο και ο Μιχάλης. Η τιμή/κόστος μεταφράζεται σε ώρες καθαρίσματος της κουζίνας. Οι (αντίστροφες) συναρτήσεις ζήτησης είναι: PT=100 2QT και PΜ=150 3QΜ. Το οριακό κόστος καθαρίσματος της κουζίνας είναι σταθερό MC=90. α. Υποθέστε αρχικά ότι ο Τάκης και ο Μιχάλης έχουν ξεχωριστές κουζίνες (δηλαδή το αγαθό «καθαρή κουζίνα» είναι ιδιωτικό αγαθό). Ποιο είναι το αποτελεσματικό επίπεδο καθαριότητας και πόσες ώρες θα αφιερωθούν στο καθάρισμα της κουζίνας; β. Ας υποθέσουμε τώρα ότι ο Τάκης και ο Μιχάλης μοιράζονται την ίδια κουζίνα, επομένως η «καθαρή κουζίνα» είναι δημόσιο αγαθό. Ποιο είναι το αποτελεσματικό επίπεδο καθαριότητας της κουζίνας και πόσες είναι οι ώρες καθαρίσματος σε αυτήν την περίπτωση; γ. Με βάση τις απαντήσεις σας στα προηγούμενα υποερωτήματα θεωρείτε ότι υπάρχει το πρόβλημα του τζαμπατζή σε αυτήν την περίπτωση; Άσκηση 3. Η κυβέρνηση επιβάλλει σε δυο επιχειρήσεις να μειώσουν τα επίπεδα ρύπανσης που παράγουν. Για την επιχείρηση Α η μείωση της ρύπανσης συνδέεται με την καμπύλη οριακού κόστος MC=20+4Q. Για την επιχείρηση Β η αντίστοιχη καμπύλη οριακού κόστους είναι MC=10+8Q. Το οριακό όφελος από τη μείωση της ρύπανσης είναι MB=400-4Q. Ποιο είναι το κοινωνικά επιθυμητό επίπεδο μείωσης της ρύπανσης για κάθε επιχείρηση; Πόση είναι η συνολική μείωση της ρύπανσης; Θα ήταν αποτελεσματικό να απαιτήσουμε από τις δύο επιχειρήσεις να μειώσουν τη ρύπανσή τους κατά την ίδια ποσότητα; Άσκηση 4. Μια πόλη έχει δυο κατοίκους, το Γιάννη(J) και τον Κάρολο(C). Οι δυο κάτοικοι καταναλώνουν μύδια (Ο) και πυροτεχνήματα (F). Τα πυροτεχνήματα χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από εθελοντικές εισφορές των δυο κατοίκων. Ο συνολικός αριθμός πυροτεχνημάτων είναι F = FJ + FC. Η τιμή των μυδιών και των πυροτεχνημάτων είναι

5 Η συνάρτηση χρησιμότητας του Γιάννη είναι UJ = 2 log(oj) + 3 log(f). Το εισόδημά του είναι (α) Ποια είναι η ζήτηση του Γιάννη για πυροτεχνήματα ως συνάρτηση της ποσότητας πυροτεχνημάτων για τα οποία πληρώνει ο Κάρολος; (β) Ο Κάρολος λέει στο Γιάννη ότι η δική του συνάρτηση χρησιμότητας είναι UC = 10 log(oc) και ότι το εισόδημά του είναι Αν ο Γιάννης τον πιστέψει, πόσα πυροτεχνήματα θα προσφέρει; Άσκηση 5. Τρεις φίλοι, ο Α ο Β και ο Γ πρέπει να αποφασίσουν ποια ταινία να δουν. Υπάρχουν τρεις μεταξύ των οποίων πρέπει να διαλέξουν, το Avatar, το «Heart locker και η Λευκή κορδέλα. Οι προτιμήσεις των τριών φίλων φαίνονται στον παρακάτω πίνακα, όπως επίσης και το όφελος του καθενός από την κάθε ταινία. A B Γ Α επιλογή Avatar 10 Heart locker 12 Λευκή Κορδέλα 9 Β επιλογή Heart locker 8 Λευκή Κορδέλα 9 Avatar 8 Γ επιλογή Λευκή κορδέλα 6 Avatar 6 Heart locker 7 1) Σύμφωνα με το κριτήριο της αποζημίωσης (των χαμένων από τους κερδισμένους) θα πρέπει να δουν την ταινία που αποφέρει το μεγαλύτερο συνολικό όφελος. Με βάση αυτό το κριτήριο, ποια ταινία πρέπει να δουν; 2) Το κάθε άτομο δεν ξέρει πόσο πολύ οι άλλοι θέλουν να δουν κάθε ταινία (δηλαδή το όφελος του κάθε ατόμου από την παρακολούθηση κάθε ταινίας είναι ιδιωτική πληροφορία). Ο Β προτείνει να πει ο καθένας το όφελός του και να πάνε όλοι μαζί στην ταινία που παρέχει το μεγαλύτερο συνολικό όφελος. Προτείνει επίσης να μην υπάρχει καμιά αποζημίωση. Έχει κανείς το κίνητρο να αποκαλύψει το πραγματικό του όφελος από την κάθε ταινία; 3) Επειδή υπάρχουν προβλήματα με τη λύση (2), οι τρεις φίλοι αποφασίζουν να επιλέξουν την ταινία που θα δουν με βάση τον κανόνα της πλειοψηφίας. Δείξτε ότι οι προτιμήσεις των φίλων οδηγούν την ψηφοφορία σε κυκλική πορεία. 4) Εξαιτίας της κυκλικής πορείας, η παρέα αποφασίζει να διαλέξει την ταινία με βάση έναν νοκ-άουτ διαγωνισμό: πρώτα θα γίνει ψηφοφορία μεταξύ των ταινιών x και y, και μετά θα γίνει δεύτερη ψηφοφορία μεταξύ του νικητή της πρώτης ψηφοφορίας και της ταινίας z. Ο Α προσφέρεται να οργανώσει τις ψηφοφορίες. Ποια ταινία θα επιλέξει να είναι η x, ποια η y και ποια η z;

6 6 Άσκηση 6 Στις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών το 1992 υπήρχαν τρεις υποψήφιοι, ο Clinton, o Bush και ο Perot. Ο υποψήφιος που θα κέρδιζε στις εκλογές στην πολιτεία του Οχάιο, θα έπαιρνε και την πλειοψηφία των ψήφων σε όλη τη χώρα. Ας υποθέσουμε ότι η κατανομή των ψήφων στο Οχάιο έχει ως εξής: Υποψήφιος Clinton 40% Bush 38% Perot 22% Ποσοστό Σύμφωνα με αυτήν την κατανομή, Ο Clinton κέρδισε τις εκλογές. Ας υποθέσουμε όμως ότι ο Perot δεν ήταν υποψήφιος. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ο Perot πήρε περισσότερες ψήφους από τον Βush και όχι από τον Clinton. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι η κατανομή των ψήφων, χωρίς τον Ρerot, θα ήταν το 1992 ως εξής: Υποψήφιος Clinton 45% Bush 55% Ποσοστό Ο Bush θα κέρδιζε τις εκλογές με διαφορά. Ποιος κανόνας συλλογικής λήψης αποφάσεων (σύμφωνα με τον Arrow) παραβιάζεται σε αυτό το παράδειγμα; Άσκηση 7. Τρεις ψηφοφόροι, ο Α, ο Β και Γ, καλούνται να αποφασίσουν με βάση τον κανόνα της πλειοψηφίας αν θα εγκριθούν τα προγράμματα Χ και Υ. Η ψηφοφορία για κάθε πρόγραμμα θα γίνει ξεχωριστά. Η μεταβολή του καθαρού οφέλους (σε ευρώ) για κάθε ψηφοφόρο από την πραγματοποίηση του κάθε προγράμματος έχει ως εξής: Πρόγραμμα Ψηφοφόρος Χ Υ Α +6-3 Β Γ -2-3

7 7 Πιστεύετε ότι το σύστημα της αλληλοϋποστήριξης με ανταλλαγές ψήφων θα αύξανε την αποτελεσματικότητα της ψηφοφορίας; Άσκηση 8. Η Αλίκη, ο Βασίλης και ο Κώστας αξιολογούν την προστασία που παρέχει η αστυνομία διαφορετικά. Η συνάρτηση ζήτησης γι αυτό το δημόσιο αγαθό είναι: για την Αλίκη G Α = 55 5P, για το Βασίλη G Β = 80 4P και τον Κώστα G Κ = P. Αν το οριακό κόστος παροχής αστυνομικής προστασίας είναι 13,5, ποιο είναι το κοινωνικά αποτελεσματικό μέγεθος παροχής αστυνομικής προστασίας; Σύμφωνα με τον κανόνα τιμολόγησης του Lindahl, ποιο το μερίδιο φορολογικού βάρους που θα πλήρωνε το κάθε άτομο; Άσκηση 9. Η Κοινότητα αποτελείται από τρεις ισάριθμες ομάδες ατόμων: (1) Η ομάδα A με συνέπεια προτιμά περισσότερη αστυνόμευση από λιγότερη. (2) Η ομάδα Β προτιμά υψηλά επίπεδα προστασίας, μετά χαμηλά και τέλος ενδιάμεσα. (3) Η ομάδα Γ προτιμά ενδιάμεσα επίπεδα, μετά χαμηλά και τέλος υψηλά α. Ποια ομάδα ατόμων έχει μονοκόρυφες προτιμήσεις; Ποια ομάδα έχει πολυκόρυφες; β. Μια ψηφοφορία με τον κανόνα πλειοψηφίας θα οδηγήσει σε συνεπή αποτελέσματα; Γιατί ή γιατί όχι;