Green Project A.E. Καινοτόμες Τεχνολογίες & Πρακτικές για την Ενίσχυση της Εξωστρέφειας της Αγροτικής Παραγωγής

Transcript

1 Green Project A.E. Καινοτόμες Τεχνολογίες & Πρακτικές για την Ενίσχυση της Εξωστρέφειας της Αγροτικής Παραγωγής

2 Περιεχόμενα 1. Υφιστάμενη Κατάσταση - Ανάγκες 2. Ολοκληρωμένη ιαχείριση Αγροτικής Παραγωγής 3. Γεωργία Ακριβείας 4. Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής 5. Συστήματα Ποιότητας 6. Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ 7. Συστήματα Εμπορίας 8. Συμπεράσματα - Προοπτικές 2/55

3 Υφιστάμενη Κατάσταση Η Ελλάδα είναι μια παραδοσιακά αγροτική χώρα με περισσότερες από επιχειρήσεις υπό τη μορφή της γεωργικής εκμετάλλευσης. Το γεωργικό προϊόν αποτελεί το 6% του Εθνικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) (έναντι 1,5% στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκής Ένωσης). Η γεωργική απασχόληση αν και μειώθηκε τα τελευταία χρόνια εξακολουθεί να αποτελεί το 12% της συνολικής απασχόλησης (το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ είναι μόλις 5%) Σημειώνεται, επίσης, πως το 30% των συνολικών εξαγωγών προέρχεται από τον κλάδο τροφίμων και ποτών. 3/55

4 Υφιστάμενη Κατάσταση Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Χαλικιάς για λογαριασμό του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ) η Ελλάδα περιλαμβάνεται στους πέντε πρώτους προμηθευτές αγροτικών προϊόντων σε 26 χώρες. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα είναι: Νο 1 προμηθευτής 35 αγροτικών προϊόντων σε 14 χώρες, 2ος προμηθευτής 23 προϊόντων σε 17 χώρες, 3ος προμηθευτής 20 προϊόντων σε 13 χώρες, 4ος προμηθευτής 17 προϊόντων σε 10 χώρες και 5ος προμηθευτής 12 προϊόντων επίσης σε 10 χώρες. 4/55

5 Υφιστάμενη Κατάσταση Ελληνική Γεωργία: Απουσία οργάνωσης Ασύνδετη η έρευνα με την παραγωγή Μη ύπαρξη προσανατολισμένης έρευνας Μικρό μέγεθος και πολυτεμαχισμός γεωργικής γης Μειωμένος αγροτικός συνεργατισμός Έλλειμμα τεχνολογικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας Γερασμένος αγροτικός πληθυσμός Ανεπαρκής στόχευση στις αγορές απουσία εξωστρέφειας 5/55

6 Ανάγκες Της αγοράς: Ανταγωνιστικότητα αλλά και βιωσιμότητα Βιώσιμη πράσινη γεωργία (σεβασμός στο περιβάλλον) Ασφάλεια Τροφίμων Πιστοποίηση ποιότητας Κάλυψη συνεχώς αυξανόμενων απαιτήσεων (έρευνες έχουν δείξει ότι 65-70% των καταναλωτών στις ανεπτυγμένες χώρες θα πλήρωναν περισσότερο για προϊόντα που προστατεύουν το περιβάλλον και ένα ποσοστό πάνω από 75% θα πλήρωναν περισσότερο για προϊόντα που προέρχονται από δίκαιη εργασία) 6/55

7 Ανάγκες Κάλυψη αναγκών με: Ανάπτυξη και υιοθέτηση καινοτομιών και σύγχρονης τεχνολογίας στη διαχείριση των φυσικών πόρων και των κινδύνων παραγωγής Κατάρτιση αγροτών (νέες μέθοδοι, ποιότητα, εμπορία, κλπ) Συνεχή πληροφόρηση, ενημέρωση, επιστημονική τεκμηρίωση Προγραμματισμό παραγωγής και διάθεσης Συντονισμό εφοδιαστικής αλυσίδας (συσκευασία, μεταφορές, κλπ) Ανάπτυξη συνεργασιών 7/55

8 Προς νέες στρατηγικές Αλλαγή στόχευσης προς: Παραγωγή οδηγούμενη από τη ζήτηση (κατανόηση αναγκών & απαιτήσεων σε θέματα, ποιότητας, ασφάλειας τροφίμων, ιχνηλάτησης) Προσαρμογή παραγωγής (κατανόηση απαιτήσεων για διαφοροποίηση σε ότι αφορά το σχεδιασμό προϊόντων με έμφαση στην ελεγχόμενη χρήση χημικών βιολογικά προϊόντα) Ανάπτυξη ισχυρών επιχειρηματικών μοντέλων (αυτό-βιώσιμες από οικονομικής άποψης μονάδες μέσω συνεργασιών για μείωση κόστους ελέγχων & πιστοποιήσεων, συσκευασία, διαπραγματευτική ισχύ) Αποτελεσματικές διαδικασίες και καλή διοίκηση (πληροφοριακά συστήματα διαδικασιών προγραμματισμού & διοίκησης αγρού, συστήματα υποστήριξης ποιοτικών ελέγχων, συστήματα εμπορίας & logistics) Εφαρμογή ΤΠΕ ως μέσων για την υλοποίηση των παραπάνω στρατηγικών 8/55

9 Προς νέες στρατηγικές Με χρήση ΤΠΕ: Οι τομείς των νέων τεχνολογιών, των τηλεπικοινωνιών και των εξελίξεων στα πληροφοριακά συστήματα και κυρίως στην ολοκλήρωσή τους στις εσωτερικές διαδικασίες των αγροτικών επιχειρήσεων μπορούν να δώσουν μια εκρηκτική ώθηση στον κλάδο της παραγωγής τροφίμων, λόγω των ειδικών απαιτήσεων για ταυτόχρονη αύξηση της αποτελεσματικότητας παραγωγής γεωργικών προϊόντων, ορθολογικότερη διαχείριση των φυσικών πόρων, διασφάλιση της δημόσιας υγείας και ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. 9/55

10 Ολοκληρωμένη ιαχείριση Αγροτικής Παραγωγής Το μέλλον της ελληνικής γεωργίας βρίσκεται στην ολοκληρωμένη διαχείριση της γεωργικής παραγωγής με τις γνωστές πλέον ποιοτικές πιστοποιήσεις. Με την ολοκληρωμένη διαχείριση μάλιστα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αντιμετωπίζονται οι αδυναμίες της συμβατικής γεωργίας, όπως είναι η σπατάλη των φυσικών πόρων και η υπερβολική χρήση των εισροών (λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, ενέργειας). Η Ολοκληρωμένη ιαχείριση Καλλιεργειών είναι μία πολιτική που στοχεύει στο να παράσχει τη βάση για αποτελεσματική και κερδοφόρα παραγωγή που να είναι οικονομικά βιώσιμη και περιβαλλοντικά υπεύθυνη. 10/55

11 Ολοκληρωμένη ιαχείριση Αγροτικής Παραγωγής Η Ολοκληρωμένη Γεωργία περιλαμβάνει μία σειρά αρχών και διαδικασιών που πρέπει να εφαρμόζονται, λαμβάνοντας υπόψη τις συγκεκριμένες συνθήκες του περιβάλλοντος. Τα οφέλη της είναι τα εξής: Παραγωγή υψηλής ποιότητας γεωργικών προϊόντων (επώνυμο, διαφοροποίηση) Μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους για τον παραγωγό. Το όφελος έρχεται από την μείωση των εισροών ή/και από την επίτευξη καλύτερων αποδόσεων. Επίσης από επίτευξη υψηλότερης ζήτησης & καλύτερων τιμών πώλησης του προϊόντος. Αυξάνεται το «κύρος» του παραγωγού. Ορθολογικότερη χρήση των εισροών που δέχεται η καλλιέργεια. Η σωστότερη χρήση των εισροών μπορεί να οδηγήσει στην μείωσή τους ή και στην μεγιστοποίηση του οφέλους από την χρήση τους. Μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Μείωση της επιβάρυνσης της ανθρώπινης υγείας, του παραγωγού αλλά και του καταναλωτή του προϊόντος. 11/55

12 Ολοκληρωμένη ιαχείριση Αγροτικής Παραγωγής Η Ολοκληρωμένη ιαχείριση, σαν τρόπος διαχείρισης είναι σχετικά απλός, και βασίζεται: στην σταθερή συνεργασία με τον επιστήμονα γεωπόνο στην ορθολογική χρήση όλων των εισροών (νερό, λιπάσματα, φυτο-προστατευτικά προϊόντα) στην παρακολούθηση και τον έλεγχο όλων των φάσεων παραγωγής (με απλή καταγραφή και έλεγχο) στην τήρηση των νομικών απαιτήσεων 12/55

13 Ολοκληρωμένη ιαχείριση Αγροτικής Παραγωγής εμπέδωση των διεθνών προτύπων & πιστοποιήσεων αποτελεσματικότητα στη διαχείριση πόρων όφελος των παραγωγών που πρέπει να αποκομίζουν υπεραξίες όφελος των προϊόντων της χώρας μας ασφαλή, ποιοτικά προϊόντα σε ικανοποιημένους καταναλωτές

14 Γεωργία Ακριβείας Στο πλαίσιο εφαρμογής των πρακτικών ολοκληρωμένης διαχείρισης μια τάση που επικρατεί στην σύγχρονη γεωργία ονομάζεται γεωργία ακριβείας (Precision Agriculture). Είναι μία σύγχρονη μεθοδολογία, που σχετίζεται με την καλλιέργεια και με διεργασίες, όπως η παροχή δεδομένων και πληροφοριών, η παρατήρηση και εκτίμηση της κατάστασης της καλλιέργειας και ο έλεγχος και διαχείριση των διεργασιών. 14/55

15 Γεωργία Ακριβείας Η τυπική πορεία υλοποίησης της μεθοδολογίας, που βασίζεται στη γεωργία ακριβείας, έχει ως εξής: Επικέντρωση σε μία συγκεκριμένη καλλιέργεια (είδος, χώρος, κ.λ.π.). Παρατήρηση και συλλογή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο (έδαφος, υπέδαφος, προϊόν, μικροκλίμα). Γενίκευση των παραπάνω παρατηρήσεων σε όλα τα μέρη του καλλιεργούμενου εδάφους (μοντέλα λειτουργίας). Σχεδιασμός εργαλείου λήψης αποφάσεων (αναγνωρίζει καταστάσεις και προβλήματα και, είτε επιτρέπει τουλάχιστον καλύτερη εποπτεία της κατάστασης για την εφαρμογή της ενδεδειγμένης λύσης, είτε παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις). 15/55

16 Γεωργία Ακριβείας Παροχή εργαλείων υποστήριξης αποφάσεων στα εξής θέματα: ιαχείριση εισροών Κατεργασία εδάφους Επιλογή χωραφιού - Αμειψισπορά Λίπανση Προστασία υδατικών πόρων ιαχείριση αυτοφυούς χλωρίδας ιαχείριση υπολειμμάτων καλλιέργειας Φυτοπροστασία ιαχείριση απορριμμάτων 16/55

17 Γεωργία Ακριβείας Η βασική τεχνολογία στην οποία βασίζεται η γεωργία ακριβείας είναι τα ασύρματα δίκτυα αισθητήρων (Wireless Sensor Networks). Η χρήση ασύρματων αισθητηρίων αποτελεί σημαντικό μέρος της συνολικής προσπάθειας για τη χρήση μοντέρνων μεθόδων ελέγχου και αξιοποίησης πληροφορίας, για την επίτευξη του στόχου της γεωργίας ακριβείας. Είναι ουσιαστικά η μέθοδος, με την οποία λαμβάνουμε μετρήσεις από πολλά σημεία σε έναν χώρο καλλιέργειας. Αν και το σύνολο των εμπλεκομένων στην γεωργική παραγωγή μπορεί να αντιληφθεί τα οφέλη της χρήσης μιας πιο ακριβούς προσέγγισης για τη διαχείριση των καλλιεργειών με πρόσθετες πληροφορίες, τα εργαλεία που παρέχει η γεωργία ακριβείας και άλλες τεχνολογίες της πληροφορίας δεν έχουν ακόμη ενταχθεί πλήρως στη διαδικασία βελτιστοποίησης της κανονικής γεωργικής διαχείρισης. 17/55

18 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής Πρόκειται για συστήματα που διασφαλίζουν τον πλήρη έλεγχο της παραγωγής και της διάθεσης αγροτικών προϊόντων από το χωράφι έως τον τελικό καταναλωτή. Πιο συγκεκριμένα, το εν λόγω συστήματα εστιάζουν στα εξής: στην καταγραφή όλου του ιστορικού κάθε προϊόντος (πλήρης ιχνηλασιμότητα) στην καταγραφή, διατήρηση και διάθεση όλων των απαιτούμενων πληροφοριών που αφορούν στις συνθήκες καλλιέργειας, παραγωγής, τυποποίησης στην παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο της διαδρομής ενός αγροτικού προϊόντος από το χωράφι στο σημείο λιανικής πώλησης στην παρακολούθηση των συνθηκών αποθήκευσης και μεταφοράς ενός αγροτικού προϊόντος από το χωράφι στο σημείο λιανικής πώλησης 18/55

19 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής Για τη λήψη της απαιτούμενης πληροφορίας αξιοποιούνται τεχνολογίες όπως: ασύρματων αισθητήρων ZigBee (στο χωράφι, στις αποθήκες, στα συσκευαστήρια, στα φορτηγά, κλπ) RFID (Radio-Frequency Identification για ελεγχόμενη ροή προϊόντων και φυσικής πρόσβασης προσωπικού) GNSS (Global Navigation Satellite System) OBU (On-Board Unit) TCU (Trailer Control Unit) GPRS/UMTS (General Packet Radio Service/Universal Mobile Telecommunications System) 19/55

20 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής 20/50

21 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής Τα μετρήσιμα μεγέθη από τους ασύρματους κόμβους αισθητήρων στο χωράφι είναι: Θερμοκρασία, Ταχύτητα, Υγρασία και ιεύθυνση Αέρα Υγρασία Εδάφους Ροή Νερού Άρδευσης Θερμοκρασία Εδάφους Συγκεντρώσεις Στοιχείων στο έδαφος Φωτεινότητα Ηλιακή Ακτινοβολία Βαρομετρική Πίεση Κατάσταση καρπών (μέσω εικόνας και φασματοσκοπικών καμερών) 21/55

22 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής Τί σημαίνει ιχνηλάτηση τροφίμων: Η δυνατότητα να παρακολουθείται κάθε τρόφιμο που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για κατανάλωση σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, από τις πρώτες ύλες, την παραγωγή, τη διανομή / logistics μέχρι να φτάσει στον καταναλωτή, μέσω τεκμηριωμένων καταγραφών και αρχείων. Οι καταναλωτές έχουν απαίτηση τα τρόφιμά τους να είναι ασφαλής και ανιχνεύσιμα ως την πηγή τους. Οι οργανισμοί πιστοποίησης και τα συστήματα ποιότητας απαιτούν ορισμένες μορφές αποδεικτικών εγγράφων σχετικά με το προϊόν και την επεξεργασία πληροφοριών Α Ύλες Παραγωγή Προϊόντα Logistics Καταναλωτής 22/55

23 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής Απαιτήσεις που μπορεί να καλύψει ένα σύστημα ιχνηλάτησης: Έλεγχος της διαδικασίας συγκομιδής και φόρτωσης Ποιοτική Αναγνώριση & Έλεγχος προϊόντων Ιχνηλασιμότητα ως τη τοπική αποθήκη/συσκευαστήριο ιασταύρωση & επεξεργασία στοιχείων σε πραγματικό χρόνο Ιχνηλασιμότητα από τον παραγωγό ως το σημείο πώλησης Συνθήκες κατά την αποθήκευση και μεταφορά (θερμοκρασία, υγρασία, κλπ) Πληροφόρηση καταναλωτή για την ιστορία του προϊόντος 23/55

24 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής 24/55

25 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής ο καταναλωτής ορίζει το αγοραστικό του προφίλ σκανάρει με το κινητό του την πληροφορία των προϊόντων (RFID, barcode, QR code, logos, εικόνες, ) ο καταναλωτής λαμβάνει προσωποποιημένη πληροφορία από τα προϊόντα κάθε προϊόν περιέχει πληροφορία από όλη την εφοδιαστική αλυσίδα *σχήμα βασισμένο σε 25/55

26 Συστήματα Ιχνηλάτησης & Παρακολούθησης Παραγωγής Παραγωγός: Νίκος Τσότσολας ( Είδος: Ντομάτες Είμαι ντομάτα Κατηγορία: τύπου Ace Ι 55, από τη Φανερωμένη Εμπορικός Τρικάλων, τύπος: Στρογγυλές μεγάλωσα Ονομασία σύμφωνα της με ποικιλίας: το Ace 55 πρότυπο GLOGALGAP. Κωδικός Μεγέθους: Έφυγα 5 (>40 <=47 mm) Χώρα παραγωγής: Ελλάδα από το χωράφι την 1/6/2013, Περιοχή παραγωγής: Θεσσαλία συσκευάστηκα Θέση χωραφιού στις παραγωγής: Φανερωμένη Τρικάλων 3/6/13, και (39 32'43.58"N, έφτασα στη 21 54'10.44"E) Γερμανία Πιστοποιητικά στις 7/6/13 Παραγωγού: GLOGALGAP Πιστοποιητικό Συσκευαστηρίου: ISO 22000:2008 Ημερομηνία συγκομιδής: 1/6/2013 Ημερομηνία συσκευασίας: 3/6/2013 Ημερομηνία άφιξης στη Γερμανία: 7/6/2013 Αποφυγή έκλυσης CO2 για το 2012 από παραγωγό: 1,2 tn 26/55

27 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων στη Γεωργία Τα δεδομένα από τα συστήματα αισθητήρων δίνουν την δυνατότητα ανάπτυξης εξειδικευμένων εφαρμογών για τον έλεγχο, συντονισμό και αυτοματισμό των διαδικασιών παραγωγής, μειώνοντας την πιθανότητα ανθρώπινου λάθους και αυξάνοντας τις δυνατότητες βελτιστοποίησης. Μέσω της αξιοποίησης των δεδομένων αυτών θα παρέχει συμβουλές σε θέματα που αφορούν: τον προγραμματισμό και την προετοιμασία την παραγωγή τη συγκομιδή την προστασία από ασθένειες την αντιμετώπιση κινδύνων από καιρικά φαινόμενα (παγετός, χαλάζι, καύσωνας, πλημμύρα) 27/55

28 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων στη Γεωργία Τα Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων λαμβάνοντας πληροφορίες όχι μόνο από τους αισθητήρες αλλά και από άλλα συστήματα και αξιοποιώντας δεδομένα από διαφορετικές πηγές και τη εξειδικευμένη γνώση των ειδικών κάνουν χρήση επιστημονικών εργαλείων όπως: Επιχειρηματικής Ευφυΐας & Εξόρυξης Γνώσης (Business Intelligence & Data Mining) ιαχείρισης Γνώσης (Knowledge Management) Πολυκριτήρια Μοντέλα Απόφασης (Multictiteria models) Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα (GIS) 28/55

29 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων στη Γεωργία 0.00%-10.00% 10.00%-20.00% 20.00%-30.00% 30.00%-40.00% 40.00%-50.00% 50.00%-60.00% OPL 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% ε (%) γ /55

30 Συστήματα Ποιότητας Η στροφή του καταναλωτικού κοινού σε ποιοτικά αγροτικά προϊόντα, δημιουργεί νέες προοπτικές για την ελληνική γεωργία. Οι ευόδωση των προοπτικών αυτών περνάει μέσα από την υιοθέτηση και εφαρμογή προτύπων συστημάτων που οδηγούν σε πιστοποίηση της ποιότητας. Τα πρότυπα μπορεί να οδηγούν είτε σε πιστοποίηση προϊόντων (π.χ. πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων), είτε σε πιστοποίηση συστημάτων παραγωγής (π.χ. πρότυπα AGRO, GLOBALGAP) Πέρα από την εμπιστοσύνη που δημιουργούν στην καταναλωτή, τα πρότυπα βοηθούν τον παραγωγό, αλλά και το σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας να υλοποιούν ορθά τις διαδικασίες (πολλές από τις οποίες συνιστούν νομικές υποχρεώσεις) αυξάνοντας την αποδοτικότητα της εργασίας. 30/55

31 Πρότυπα Ποιότητας Συστήματα Ποιότητας ISO 9001 ( ιαχείριση Ποιότητας) ISO (Περιβαλλοντική ιαχείριση) EMAS (Κοινοτικό Σύστημα Περιβαλλοντικής ιαχείρισης & Ελέγχου) OHSAS ( ιαχείριση της Ασφάλειας και της Υγιεινής των Εργαζομένων) ISO ( ιαχείριση της Ασφάλειας των Τροφίμων) 31/55

32 Ασφάλεια Τροφίμων Συστήματα Ποιότητας IFS / BRC (τεχνικές οδηγίες ασφάλειας τροφίμων) Codex Alimentarius (σύστημα περιορισμένων απαιτήσεων για μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις) HACCP (εκτίμηση κινδύνου τροφίμων) QS (πρότυπο διασφάλισης που καλύπτει ενιαία όλο το εύρος από την παραγωγή μέχρι και την εμπορία) Α 3/11 (Αγορανομική ιάταξη περί ιχνηλασιμότητας σε αντικατάσταση της Α 7/09)) 32/55

33 Αγροτικά Συστήματα Συστήματα Ποιότητας GlobalGAP IFA (πρότυπο της μη κερδοσκοπικής Γερμανικής εταιρείας FoodPLUS GmbH) Agro (αναπτύχθηκε από τον Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. με διακριτικό τίτλο, AgroCert) M&S G.A.P. (αυστηρότατο πρότυπο της αλυσίδας Marks and Spencer) Q.S. GAP (Γερμανικό Πρότυπο για εξαγωγή αγροτικών προϊόντων στη Γερμανία) Gold Standard (ελαχιστοποίηση εκπομπών CO 2 ) 33/55

34 AGRO Συστήματα Ποιότητας Τα ελληνικά προϊόντα που παράγονται σύμφωνα με το εθνικό σύστημα πιστοποίησης της ολοκληρωμένης διαχείρισης φέρουν το σήμα του κρατικού οργανισμού AGROCERT, που επιβεβαιώνει ότι έχουν παραχθεί σύμφωνα με τα ανάλογα πρότυπα AGRO. Τα πρότυπα AGRO πιστοποιούν το συγκεκριμένο σύστημα παραγωγής που ακολουθείται, επιβεβαιώνουν δηλαδή ότι τα συγκεκριμένα προϊόντα έχουν παραχθεί με τους κανόνες και τις προδιαγραφές του εκάστοτε προτύπου. Στην Ελλάδα, τα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης εφαρμόζονται κυρίως σε προϊόντα φυτικής παραγωγής, όπως ροδάκινα, νεκταρίνια, μήλα, κεράσια, ακτινίδια, δαμάσκηνα, σταφύλια, κηπευτικά, σπαράγγια, σιτηρά, όσπρια, ελιές, κ.ά. και δευτερευόντως σε προϊόντα ζωικής παραγωγής. 34/55

35 GLOBALGAP Συστήματα Ποιότητας Πολλά προϊόντα διατροφής, ανάμεσά τους και αρκετά ελληνικά, παράγονται σύμφωνα με παγκοσμίως αναγνωρισμένα ιδιωτικά πρωτόκολλα παραγωγής, όπως π.χ. του ιεθνούς Οργανισμού Πιστοποίησης Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (EUREPGAP - GLOBALGAP), τα οποία δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στους κανόνες που υποχρεούται να ακολουθήσει ο παραγωγός, ώστε να αποκτήσει τη δυνατότητα διάθεσης των προϊόντων του. Τα συγκεκριμένα πρωτόκολλα δημιουργήθηκαν από τη συνεργασία ευρωπαϊκών αλυσίδων λιανεμπορίου και αγροτικών φορέων. Τα παραγόμενα προϊόντα είναι υψηλότατης ποιότητας και προδιαγραφών, διότι παράγονται σύμφωνα με τις αρχές της ολοκληρωμένης διαχείρισης, που εξασφαλίζουν «ορθή γεωργική πρακτική», φιλική προς το περιβάλλον, και πλήρως καταγεγραμμένη διαδικασία παραγωγής. Επιπλέον, διαθέτουν άριστη σήμανση και κωδικοποίηση (στοιχεία ιχνηλασιμότητας), για να αναγνωρίζεται η ακριβής προέλευσή τους. 35/55

36 Συστήματα Ποιότητας GLOBALGAP Τετράδιο Αγρού Μία από την βασικές υποχρεώσεις του παραγωγού κατά την εφαρμογή του προτύπου Globalgap είναι και η συμπλήρωση του τετραδίου αγρού. Στο τετράδιο αγρού αναφέρονται περιληπτικά οι υποχρεώσεις του παραγωγού, τι οφείλει να κάνει κατά την συγκομιδή, τι οφείλει να προμηθευτεί, κάποιες γενικές πληροφορίες για την εφαρμογή του προτύπου και τέλος τι κυρώσεις θα έχει σε περίπτωση µη εφαρμογής των παραπάνω. Το τετράδιο αγρού αποτελείται από δεκαοκτώ φόρµες συμπλήρωσης, όπου ο παραγωγός κάνει καταγραφεί µετά από κάθε επέµβαση του στον αγρό. 36/55

37 Συστήματα Ποιότητας GLOBALGAP Τετράδιο Αγρού Φόρμες 1. Καταγραφή αγροτεµαχίων. 2. Στοιχεία αγροτεµαχίων. 3. Καταγραφή πολλαπλασιαστικού υλικού. 4. Καταγραφή λιπάνσεων. 5. Απογραφή λιπασµάτων. 6. Καταγραφή άρδευσης. 7. Καταγραφή ψεκασµών. 8. Απογραφή φυτοφαρµάκων. 9. Απογραφή µέσων µέτρησης φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων. 10. Ρύθµιση ψεκαστικού µέσου. 11. Εξουσιοδότηση ψεκαστή. 12. Καταγραφή καλλιεργητικών φροντίδων και κατεργασιών εδάφους. 13. Καταγραφή συντήρησης εξοπλισµού. 14. Καταγραφή συγκοµιδής. 15. Προεκτίµηση συγκοµιδής. 16. Καταγραφή καθαρισµού προστατευτικού ρουχισµού. 17. Καταγραφή καθαρισµού µέσων συγκοµιδής. 18. Έντυπο παραπόνων. 37/55

38 Συστήματα Ποιότητας Διεργασία (Process) Ορίζει το «ΤΙ» πρέπει να γίνει Διαδικασία (Procedure) Ορίζει το «ΠΩΣ» πρέπει να γίνει Τα βασικά βήματα των Συστημάτων Ποιότητας: Παρακολούθηση (διεξαγωγή προγραμματισμένων παρατηρήσεων & μετρήσεων) ιόρθωση (εξάλειψη της μη συμμόρφωσης) ιορθωτική ενέργεια (εξάλειψη της αιτίας) Επικύρωση (επιβεβαίωση σε ότι αφορά την αποτελεσματικότητα) Επαλήθευση (παροχή αντικειμενικών αποδείξεων σχετικά με την ικανοποίηση απαιτήσεων Επικαιροποίηση (διαρκής προσαρμογή) 38/55

39 Συστήματα Ποιότητας Ανάγκη για ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων που τεκμηριώνουν και θα διαχειρίζονται ενιαία τα πρότυπα και τα συστήματα ποιότητας αξιοποιώντας τεχνολογίες ροής εργασιών και διαχείρισης πληροφορίας και εγγράφων. Τα συστήματα αυτά θα παρέχουν πολύτιμη βοήθεια στους παραγωγούς αλλά και στους λοιπούς εμπλεκόμενους στην εφοδιαστική αλυσίδα παρέχοντας ολοκληρωμένες λύσεις αυτοματισμού κρίσιμων επιχειρησιακών διαδικασιών στη διοίκηση συστημάτων ποιότητας και ινχηλασιμότητας. 39/55

40 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Σήμερα, ο Έλληνας παραγωγός αγροτικών προϊόντων, αλλά και υπηρεσιών, καλείται να παράγει σχεδόν αποκλειστικά για την αγορά, για τον άγνωστο καταναλωτή. Εκτός από την ποσότητα των προϊόντων που παράγει, καθοριστικό ρόλο για το εισόδημά του έχουν οι τιμές στις οποίες πρόκειται να τα πουλήσει, οι οποίες με τη σειρά τους εξαρτώνται από το πόσο καλά ικανοποιούν τις ανάγκες, τις προτιμήσεις, αλλά και το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών. Έτσι, οι συνθήκες της αγοράς τον υποχρεώνουν να σκέπτεται και να ενεργεί ως επιχειρηματίας, δηλαδή να παράγει και να προωθεί τα προϊόντα του οργανωμένα και συστηματικά. Συνεπώς, ο σύγχρονος Έλληνας επιχειρηματίας παραγωγός αγροτικών προϊόντων πρέπει να γνωρίζει καλά τις προτιμήσεις και τα χαρακτηριστικά των δυνατοτήτων των καταναλωτών αγοραστών, για να μπορεί να προσαρμόζει έγκαιρα την παραγωγή του σ αυτά. 40/55

41 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Οσοδήποτε μικρή επιχείρηση και αν έχει κάποιος, για να επιτύχει στην άσκηση της δραστηριότητάς του, πρέπει να μπορεί να δώσει τις ορθές απαντήσεις σε ερωτήματα, που αφορούν τα είδη των προϊόντων, τα οποία πρόκειται να παράγει, το χρόνο, τις ποιότητες και τις ποσότητες, που πρόκειται να παράγει, τους τρόπους παραγωγής τους (τεχνολογία), την αγορά στην οποία αναμένεται να πουλήσει τα προϊόντα του, τη μορφή με την οποία θα τα διαθέσει, κ.λ.π. Στην προσπάθειά του να δώσει τις ορθές απαντήσεις, στα παραπάνω ερωτήματα, μπορεί να βοηθηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επιστημονική προσέγγιση, την ευχέρεια προσαρμογής και την ικανότητα της πρόβλεψης, που παρέχονται από το μάρκετινγκ. 41/55

42 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Μια ουσιαστική καινοτομία στην ελληνική γεωργία θα είναι η υιοθέτηση της εφαρμογής ολοκληρωμένων συστημάτων που θα υποστηρίζουν την ανάπτυξη νέων προϊόντων με αξιοποίηση πρωτογενούς πληροφόρησης (μέσω ερευνών αγοράς) και δευτερογενούς από πληθώρα βάσεων δεδομένων που πλέον υπάρχουν. 42/55

43 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Ένα σύστημα υποστήριξης αποφάσεων (ΣΥΑ) Μάρκετινγκ θα πρέπει να υποστηρίζει τη λήψη σύνθετων δομημένων αποφάσεων σχετικά με το σχεδιασμό των αγροτικών προϊόντων, την επεξεργασία και τυποποίησή τους και τη συσκευασία τους. Τα πρωτογενή δεδομένα που θα τροφοδοτούν τη βάση δεδομένων του ΣΥΑ θα προέρχονται από πολλαπλές και ετερογενείς πηγές πληροφόρησης όπως: ιστορικά στοιχεία πωλήσεων, χρηματοοικονομικά στοιχεία (προερχόμενα από δεδομένα εταιριών που συμμετέχουν στην έρευνα), αποτελέσματα ερευνών αγοράς (π.χ. ερωτηματολόγια) από τα σημεία πώλησης και κέντρα διανομής των προϊόντων οι οποίες θα διεξάγονται είτε φυσικά, είτε online. 43/55

44 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Η λειτουργία του ΣΥΑ θα βασίζεται σε πολυκριτήρια μοντέλα αποφάσεων (δεδομένου του πολυδιαστάτου χαρακτήρα των αποφάσεων αυτών) τα βασικότερα από τα οποία είναι: μοντέλα προβλέψεων μοντέλα ανάλυσης ποσοτικών δεδομένων μοντέλα ανάλυσης συμπεριφοράς καταναλωτή μοντέλα επιλογής καταναλωτή μοντέλα τμηματοποίησης της αγοράς Μέσω των μοντέλων αυτών θα είναι εφικτή η αξιολόγηση και η επιλογή τμημάτων αγοράς με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης κριτηρίων (σημαντικότητα κριτηρίων). Τα τμήματα της αγοράς θα αναλύονται ως προς το προφίλ των καταναλωτών που ενσωματώνουν με στόχο την αποτύπωση των πραγματικών αναγκών των διαφορετικών καταναλωτών ως προς την πληροφορία που θα θέλουν να έχουν στη διάθεσή τους για τα αγροτικά προϊόντα που επιλέγουν από τα ράφι. 44/55

45 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Ένα τέτοιο σύστημα έχει αναπτυχθεί στο Πολυτεχνείο Κρήτης (ΕΡΓΑ.Σ.Υ.Α.). Το σύστημα (MARKEX) παρέχει πλήρη υποστήριξη προς τον αποφασίζοντα στις διάφορες φάσεις ανάπτυξης νέων προϊόντων όπως: επεξεργασία αποτελεσμάτων ερευνών αγοράς, η ανάλυση της αγοράς και ο καθορισμός των γενικών χαρακτηριστικών της αγοράς, ανάλυση των χαρακτηριστικών των καταναλωτών, μελέτη της καταναλωτικής συμπεριφοράς, ανάλυση προϊόντος και ανταγωνισμού, η τμηματοποίηση της αγοράς, η σχεδίαση, η ανάπτυξη και ο έλεγχος προϊόντος μέσω του υπολογισμού των πιθανοτήτων αγοράς των προϊόντων και της προσομοίωσης της αγοράς, εφαρμογή απλών και σύνθετων σεναρίων, και επιλογή της στρατηγικής διείσδυσης του υπό ανάπτυξη νέου προϊόντος μέσω της εφαρμογής εναλλακτικών στρατηγικών. 45/55

46 Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Μάρκετινγκ Εφαρμογή του MARKEX στην ανάπτυξη προϊόντος ελαιολάδου για τη Γαλλική αγορά: 46/55

47 Προμηθευτές Α Υλών Παραγωγός (ομάδα παραγωγών, συνεταιρισμοί, μεμονωμένοι παραγωγοί) Γεωπόνοι Σύμβουλοι Συστήματα Εμπορίας Συσκευασία Μεταφορέας Μεσάζοντας Χονδρέμπορος (Εγχώριος) Λιανεμπόριο (Σουπερμάρκετ, τοπικά καταστήματα, υπαίθριες αγορές, υπηρεσίες εστίασης, εξειδικευμένα καταστήματα) Λαχαναγορά Χονδρέμπορος (στο εξωτερικό) Λιανεμπόριο (στο εξωτερικό) Εγχώρια Αγορά Καταναλωτής *σχήμα βασισμένο σε πτυχιακή εργασία Γεώργιου Ζερβού, Αναδιοργάνωση εφοδιαστικής αλυσίδας αγροτικών προϊόντων, Πειραιάς /55 Εξωτερική Αγορά

48 Συστήματα Εμπορίας Η εφοδιαστική αλυσίδα νωπών λαχανικών στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγάλη διάσπαση. Οι δημοπρασίες στην Ελλάδα δεν έχουν αναπτυχθεί με αποτέλεσμα η ροή των αγαθών από τους παραγωγούς προς το λιανεμπόριο να περνάει από πολλά στάδια. Ο ρόλος των μεσαζόντων είναι σημαντικός όμως λείπει ο συντονισμός και η διαφάνεια. Γίνεται φανερό πως και η πληροφορία στο στάδιο του λιανεμπορίου δύσκολα μπορεί να μεταφερθεί προς τα πίσω. Η εφοδιαστική αλυσίδα δεν είναι συμπαγής και δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστική. (Χαρακτηριστικά ένα προϊόν μπορεί να περάσει από 5 στάδια: Παραγωγός Συσκευασία Μεσάζοντας Χονδρέμπορος Λιανέμπορος έως ότου φτάσει στον τελικό καταναλωτή) 48/55

49 Καθορισμός Τιμών Καταναλωτής ΕΠΙΠΕΔΟ 4: Retailer Price Τιμή που πληρώνει ο πελάτης στο σημείο πώλησης ΕΠΙΠΕΔΟ 3: Back of Store Price Τιμή που πληρώνει ο λιανέμπορος στο σημείο παράδοσης (κεντρική αποθήκη, λαχαναγορά) ΕΠΙΠΕΔΟ 2: Wholesale Price Τιμή που δίνεται στον χονδρέμπορο ΕΠΙΠΕΔΟ 1: Farm gate Price Τιμή που δίνεται στον παραγωγό (NET PRICE) 49/55

50 Προμηθευτές Α Υλών Παραγωγός (ομάδα παραγωγών, συνεταιρισμοί, μεμονωμένοι παραγωγοί) Γεωπόνοι Σύμβουλοι Συστήματα Εμπορίας Συσκευασία Μεταφορέας Μεσάζοντας Πλατφόρμα Συναλλαγών Διευκολυντής Χονδρέμπορος (facilitator) (Εγχώριος) Λιανεμπόριο (Σουπερμάρκετ, τοπικά καταστήματα, υπαίθριες αγορές, υπηρεσίες εστίασης, εξειδικευμένα καταστήματα Λαχαναγορά Χονδρέμπορος (στο εξωτερικό) Λιανεμπόριο (στο εξωτερικό) Εγχώρια Αγορά Καταναλωτής 50/55 Εξωτερική Αγορά

51 Συστήματα Εμπορίας Να αναπτυχθούν ηλεκτρονικές πλατφόρμες διαμεσολάβησης μεταξύ παραγωγών αγροτικών προϊόντων και μεγάλων εισαγωγέων νωπών προϊόντων (αρχικά στην Κεντρική Ευρώπη) αλλά και εγχώριων λιανέμπορων, οι οποίες να υποστηρίζουν όλο το φάσμα της συναλλαγής: άμεση αλλά και μακροπρόθεσμη ζήτηση ποσοτήτων προσφορά ποσοτήτων συμφωνία προδιαγραφών και τιμών κλείσιμο συμφωνιών παρακολούθηση μεταφορών και πληρωμών Στο πλαίσιο λειτουργίας της πλατφόρμας αυτής οι αγοραστές θα ενημερώνουν το σύστημα με ένα συγκεκριμένο αίτημα αγοράς, και αντίστοιχα οι πωλητές θα εισάγουν στο σύστημα μία προσφορά. Αιτήματα και προσφορές είναι διαθέσιμες και μπορούν να αναζητηθούν βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. 51/55

52 Συστήματα Εμπορίας Ο λειτουργός της πλατφόρμας θα παίζει και το ρόλο του διευκολυντή (facilitator) της διαδικασίας διαπραγμάτευσης σε σχέση με τους όρους των συναλλαγών, τις ιδιαίτερες παραμέτρους και προδιαγραφές, καθώς και τους λοιπούς όρους και προϋποθέσεις έως ότου η συναλλαγή γίνει αποδεκτή από τα δύο μέρη. Όλο το ιστορικό της διαπραγμάτευσης θα διατηρείται στη βάση δεδομένων και θα είναι διαθέσιμο στην κοινότητα των χρηστών, καθώς οι διαπραγματεύσεις θα προχωρούν. Κάθε φορά που μία συμφωνία κλείνει, η πλατφόρμα θα υποστηρίζει τη διαχείριση πλέον της συμφωνίας και παρακολουθεί την ορθή υλοποίησή της με απόλυτη διαφάνεια ως προς τα δύο μέρη. Επίσης λεπτομέρειες σε ότι αφορά τις οικονομικές συμφωνίες και συναλλαγές θα μπορούν να προωθούνται με ηλεκτρονικό τρόπο στην τράπεζα για τη μεταφορά κεφαλαίων. Επίσης ο διευκολυντής θα υποστηρίζει τον παραγωγό στην εφαρμογή όλων των απαιτήσεων της νομοθεσίας σε ότι αφορά την τυποποίηση και τη διακίνηση προϊόντων. 52/55

53 Συμπεράσματα - Προοπτικές Μέσω των πρακτικών Ολοκληρωμένης Γεωργίας θα επιτευχθεί: Παραγωγή ποιοτικών & ασφαλών προϊόντων βάσει των απαιτήσεων του καταναλωτή Προστασία της υγείας παραγωγών και καταναλωτή Προστασία φυσικών πόρων Κανονιστική συμμόρφωση Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων με επεμβάσεις σε διάφορα στάδια: παραγωγή, τυποποίηση-συσκευασία, πιστοποίηση, αποθήκευση, διακίνηση & εμπορία 53/55

54 Συμπεράσματα - Προοπτικές Επιπλέον είδαμε για παράδειγμα πως ένα καινοτομικό ολοκληρωμένο σύστημα logistics που υποστηρίζει τον προγραμματισμό παραγωγής, τη διαχείριση των μεταφορών με όρους βελτιστοποίησης και την πλήρη καταγραφή της προέλευσης και της διαδρομής ενός προϊόντος από τη σπορά του μέχρι την κατανάλωσή του (full path tracing). Τα συστήμτα logistics χρησιμοποιούν πλέον ώριμες τεχνολογίες που επιτρέπουν την ιχνηλασιμότητα των αγροτικών προϊόντων σε πραγματικό χρόνο γεγονός που θα συντελέσει: στη βελτίωση των διαδικασιών παραγγελίας και αποστολής των προϊόντων και στην άμεση ενημέρωση του τελικού καταναλωτή για το πλήρες ιστορικό των αγροτικών προϊόντων που καταναλώνει 54/55

55 Συμπεράσματα - Προοπτικές Η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της επιχειρηματικής γεωργίας θα οδηγήσει στη βελτίωση των εξαγωγικών δυνατοτήτων των παραγωγών της χώρας μας μέσω της εφαρμογής ενός ολοκληρωμένου μοντέλου, που έχοντας ως βασικό του χαρακτηριστικό τη διαφάνεια των συναλλαγών (απευθείας πώληση στο εξωτερικό με απευθείας διαπραγμάτευση τιμής), θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη μεταξύ παραγωγού και εισαγωγέα του εξωτερικού. Στόχος όλων των εμπλεκομένων με την αγροτική παραγωγή στην Ελλάδας πρέπει να είναι τα κορυφαία προϊόντα της Ελληνικής γης να αποκτήσουν ξεχωριστή θέση στις Ευρωπαϊκές και λοιπές διεθνείς αγορές, μέσω της εφαρμογής μιας υψηλής αξίας αλυσίδας εφοδιαστικής προς όφελος των παραγωγών και του καταναλωτή. 55/55

56 Πληροφορίες Επικοινωνίας ΑΘΗΝΑ Ηρακλείτου & Ιπποκράτους Χαλάνδρι Τηλ: , Fax: URL: