Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 1 Ιουλίου Ελληνική Οικονομία

Transcript

1 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 1 Ιουλίου 2016 Ελληνική Οικονομία Είναι ιδιαίτερα δυσχερής στην παρούσα φάση η εκτίμηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων οικονομικών συνεπειών του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος υπέρ της αποχωρήσεως για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα. Και τούτο διότι η νέα βρετανική πολιτική σκηνή τελεί υπό διαμόρφωση ενώ ταυτόχρονα η μορφή που θα λάβει η νέα εμπορική συμφωνία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ενώσεως αποτελεί κρίσιμο προσδιοριστικό παράγοντα. Το μέγεθος των συνεπειών για τα κράτη-μέλη που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αλληλεξάρτησή τους προς το Ηνωμένο Βασίλειο και τον βαθμό απορροφήσεως των κραδασμών που προκαλούνται στις διεθνείς αγορές. Μελετώντας τις εμπορικές ροές, το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται πως θίγεται περισσότερο από ό,τι η Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που αποδυναμώνει την διαπραγματευτική του θέση. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (αναπαρίστανται με τη πράσινη στήλη στο Γράφημα 1) αντιστοιχούσαν στο 13% του ΑΕΠ της χώρας το Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως προς το Ηνωμένο Βασίλειο, ως ποσοστό του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, αποτελούσαν μόλις το 3,1%. Ειδικά για την Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό δεν υπερέβη το 2% του ΑΕΠ το 2014 και, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, συνίσταται κυρίως από εξαγωγές υπηρεσιών, οι οποίες στο Γράφημα 1 παρουσιάζονται με πιο φωτεινό μπλε χρώμα. Τούτο σηματοδοτεί την ιδιαίτερη σημασία που έχει ο τουρισμός στην μελέτη των επιπτώσεων του Brexit για την Ελλάδα, όπως αναλύεται στη συνέχεια. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο συνδέεται με την πιθανότητα μεταβολής των συνθηκών κατανομής των ξένων άμεσων επενδύσεων που κατευθύνονται προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σήμερα ο μεγαλύτερος αποδέκτης ξένων άμεσων επενδύσεων μεταξύ των κρατών μελών, καθώς έχει απορροφήσει περίπου το 21% των συνολικών ξένων άμεσων επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Ενώσεως στην περίοδο Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Γερμανία, η οποία είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, απορρόφησε στην ίδια περίοδο το 11,7%, ενώ η Ελλάδα μόλις το 0,5%. Η διαδικασία εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση ενδέχεται να διαμορφώσει συνθήκες ανακατανομής των ξένων άμεσων επενδύσεων. Εντούτοις, η δυνατότητα της χώρας μας να αξιοποιήσει αυτό το ενδεχόμενο περιορίζεται σημαντικά από το υψηλό επίπεδο φορολογικών συντελεστών στις επιχειρηματικές αποδόσεις. Σχετικά με τις ενδεχόμενες επιπτώσεις του Brexit στον ελληνικό τουρισμό αναφέρονται τα ακόλουθα: Εάν η ισοτιμία της αγγλικής λίρας σε σχέση με το ευρώ παραμείνει σε χαμηλό επίπεδο για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε οι Βρετανοί ταξιδιώτες θα αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος στις υπηρεσίες τουρισμού στις χώρες της Ευρωζώνης. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν αποκλείεται να επηρεασθεί αρνητικά η ζήτηση από το Ηνωμένο Βασίλειο των ελληνικών τουριστικών υπηρεσιών. Το 2015 επισκέφθηκαν την Ελλάδα 2,3 εκατομμύρια Βρετανοί τουρίστες, οι οποίοι αποτελούν το 10,2% των συνολικών τουριστικών αφίξεων και το 14,3% των συνολικών εισπράξεων, διατηρώντας το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό μετά τους Γερμανούς (Γράφημα 2). Σημειώνεται ότι η μέση δαπάνη ανά ταξίδι ξένων επισκεπτών από το Ηνωμένο Βασίλειο (Γράφημα 3) αυξήθηκε τα τελευταία έτη και ανήλθε από 690,4 το 2010, σε 842,4 το 2015 (αύξηση 22%). Επισημαίνεται δε, ότι μολονότι οι Γερμανοί επισκέπτες έχουν υψηλότερο μερίδιο στις αφίξεις και εισπράξεις στον ελληνικό τουρισμό, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι είναι χαμηλότερη από ότι των Βρετανών τουριστών (2015: 798,7 Γερμανοί επισκέπτες, 842,4 Βρετανοί). Γράφημα 2. Διάρθρωση Τουριστικών Αφίξεων και Εισπράξεων της Ελλάδος, ανά Χώρα Προελεύσεως Γράφημα 1. Ποιος Χρειάζεται τον Άλλον Περισσότερο? Εξαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών (% του ΑΕΠ), 2014 Ελλάδα Ιταλία Γαλλία Γερμανία ΕΕ27 Ην.Βασίλειο προς ΕΕ 2,0 1,7 1,8 3,0 3,1 προς το Ην.Βασίλειο Αγαθά Υπηρεσίες 13,0 Ρωσία 3,0% ΗΠΑ 6,7% Κρουαζιέ ρες 3,1% Λοιπές Χώρες 20,6% Πηγή: ΤτΕ Εισπράξεις, 2015 Λοιπές Χώρες ΕΕ28 27,9% Γαλλία 8,5% Γερμανία 16,0% Ην. Βασίλειο 14,3% Ρωσία 2,2% Λοιπές Χώρες 31,2% ΗΠΑ 3,2% Αφίξεις, 2015 Γαλλία 6,4% Γερμανία 11,9% Λοιπές Χώρες ΕΕ28 34,9% Ην. Βασίλειο 10,2% Πηγή: ΔΝΤ, Έκθεση για το Ην.Βασίλειο, Ιούνιος 2016

2 Επιπλέον, στην περίοδο καταγράφεται αύξηση των τουριστικών εισπράξεων κατά 49% από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες ευνοήθηκαν, εκτός των άλλων, και από την ανατίμηση της αγγλικής λίρας έναντι του ευρώ (Γράφημα 4). Η ενίσχυση της συναλλαγματικής ισοτιμίας υπέρ της λίρας Αγγλίας, στα προηγούμενα έτη ( :+10%), κατέστησε το ελληνικό προϊόν ελκυστικό για τους Βρετανούς, καθώς αύξησε την αγοραστική τους δύναμη. Πηγή: ΤτΕ Γράφημα 3. Μέση Δαπάνη ανά Ταξίδι από Βρετανούς Επισκέπτες (σε ) 690,4 743,1 842, Γενικά, η εξέλιξη των συναλλαγματικών ισοτιμιών επηρεάζει την τουριστική κίνηση, αφού υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των δύο. Ενδεχόμενη υποτίμηση της λίρας Αγγλίας σε σχέση με το ευρώ, για μεγάλο χρονικό διάστημα, αναμένεται να έχει αρνητική επίδραση στον ελληνικό τουρισμό από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, στον απόηχο του Brexit, ενδεχόμενη υποτίμηση του ευρώ σε σχέση με άλλα βασικά νομίσματα θα μπορούσε να ενισχύσει την τουριστική ζήτηση της Ελλάδος από τρίτες χώρες. EURGBP Γράφημα 4. Οι Ταξιδιωτικές Εισπράξεις απο Ην. Βασίλειο Ευνοήθηκαν απο την Συναλαγματική Ισοτιμία Ευρώ-Λίρας εκατ. 0,9 Αγγλίας, ,85 0,8 0,75 0, , , ,5 0, Πηγές: ΤτΕ, Bloomberg Ταδιωτικές Εισπράξεις (δεξ. άξονας) Ισοτιμία EURGBP (αρ. άξονας) Όσον αφορά στο διεθνές εμπόριο, το αποτέλεσμα της αποχωρήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου για τις εμπορικές σχέσεις με την Ελλάδα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις εμπορικές συμφωνίες που θα προκύψουν με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενδέχεται να επιβληθούν δασμοί με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι τιμές, ανάλογα με το υπόδειγμα εμπορικής σχέσεως που θα ακολουθηθεί. Αναφορικά με τις εμπορικές σχέσεις Ελλάδος- Ηνωμένου Βασιλείου, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το εξωτερικό εμπόριο αγαθών μεταξύ των δύο χωρών ανέρχεται σε 2,35 δισ., εκ των οποίων 1,1 δισ. εξαγωγές και 1,25 δισ. εισαγωγές. Τα ποσά αυτά αντιστοιχούν στο 4,4% των συνολικών 500 εξαγωγών αγαθών και στο 3,0% των συνολικών εισαγωγών αγαθών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί τον 7 ο σπουδαιότερο εξαγωγικό προορισμό των ελληνικών προϊόντων Επιπλέον, το εμπορικό έλλειμμα μειώνεται σταδιακά από το 2010 ( 0,5 δισ.) έως το 2015, όταν διαμορφώθηκε σε 0,15 δισ. (Γράφημα 5) Η υποτίμηση της λίρας Αγγλίας έναντι του ευρώ, επί μακρόν, ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση εισαγωγών και μείωση των εξαγωγών της Ελλάδος, καθώς τα προϊόντα από το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι πιο ανταγωνιστικά, με συνέπεια την διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος. Ωστόσο, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, όσον αφορά στις εισαγωγές, η πιθανή αύξησή τους αναμένεται να είναι περιορισμένη, λόγω των κεφαλαιακών ελέγχων. Γερμανία Γαλλια Ην. Βασίλειο Ιταλία Ισπανία Ολλανδία Βέλγιο Σουηδία Πολωνία Αυστρία Δανία Φινλανδία Ιρλανδία Ελλάδα Γράφημα 5. Εξωτερικό Εμπόριο Μεταξύ Ελλάδος και Ην. Βασιλείου ( εκατ.) Εξαγωγές Αγαθών Εμπορικό Ισοζύγιο Εισαγωγές Αγαθών Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Γράφημα 6. Διάρθρωση των Συνεισφορών Κρατών- Μελών στον Κοινοτικό Προϋπολογισμό 8,06% 5,77% 4,05% 3,07% 3,02% 2,17% 2,01% 1,42% 1,28% 1,26% 15,72% 12,57% 11,48% 21,36% Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η πορεία των επενδύσεων στην Ελλάδα δύναται να επηρεασθεί από την απόφαση αποχωρήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου. Συγκεκριμένα, η αναμενόμενη μείωση των εισφορών από το Ηνωμένο Βασίλειο στον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, που εκτιμάται στα 7 δισ. ενδέχεται να έχει δύο συνέπειες: (ι) αύξηση της συμμετοχής της Ελλάδος στον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίσει να διατηρήσει το ύψος του στο υφιστάμενο επίπεδο, (ιι) πιθανή μείωση των εισροών από τα κοινοτικά ταμεία που λαμβάνει η Ελλάδα με επίπτωση στην ανάκαμψη των επενδύσεων. Σημειώνεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είχε την τρίτη υψηλότερη συνεισφορά στον Κοινοτικό Προϋπολογισμό με ποσοστό 12,7% το 2015, ενώ η Ελλάδα μόλις 1,26% (Γράφημα 6). Τέλος επισημαίνεται ότι σύμφωνα με τον δείκτη υψηλότερης έκθεσης στο Brexit της Global Counsel, 2

3 η Ελλάδα έχει σημαντική έκθεση καθώς κατατάσσεται στην πέμπτη θέση, μετά την Ολλανδία, Ιρλανδία, Κύπρο και Πορτογαλία. Ο ανωτέρω δείκτης καταρτίζεται από διάφορες παραμέτρους όπως: Το ποσοστό επί του ΑΕΠ των εξαγωγών προς το Ηνωμένο Βασίλειο, την αναλογία των ξένων άμεσων επενδύσεων, τον λόγο των ξένων που κατοικούν στο Ηνωμένο Βασίλειο ως προς το σύνολο του πληθυσμού της χώρας προελεύσεως, το σύνολο των απαιτήσεων και υποχρεώσεων των βρετανικών τραπεζών στα κράτη-μέλη, το ποσοστό του πληθυσμού που χαρακτηρίζονται ως «ευρωσκεπτιστές» κ.α Γράφημα 7. Δείκτης Έκθεσης στο Brexit του Global Counsel Ωστόσο, εάν προστεθεί η μειωτική επίδραση του κλάδου των καυσίμων, τότε ο κύκλος εργασιών στη μεταποιητική βιομηχανία μειώνεται σημαντικά: Στο σύνολο της αγοράς κατά 14,3%, κατά 12,0% στην εγχώρια αγορά και κατά 17,2% στην εξωτερική αγορά. Τσιμεντοβιομηχανία Σιδηρουργία Φαρμακοβιομηχανία Βιομ. Καυσίμων Βιομ.Τροφίμων Καπνοβιομηχανία Χαρτοβιομηχανία Πωλήσεις της Μεταποίησης στο Εξωτερικό, Ιανουάριος-Απρίλιος 2016 (% ετήσια μεταβολή) Πλαστικά Ενδυση Ποτοποιϊα Χημικά -33,9% -20,3% -16,1% -1,2% -1,0% -0,2% 3,0% 1,1% 0,7% 6,8% 11,3% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Στο βραχυχρόνιο ορίζοντα, οι πιθανές επιπτώσεις του Brexit στην πραγματική οικονομία της Ελλάδος θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από την περίοδο που θα διαρκέσει η αναταραχή στις διεθνείς αγορές και από την τελική συμφωνία που θα επιτευχθεί μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και του Ηνωμένου Βασιλείου. Η διατήρηση των συνθηκών αβεβαιότητας που προκάλεσε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ενδέχεται να καθυστερήσει την αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία. Ωστόσο, το καθεστώς κεφαλαιακών ελέγχων καθιστά το τραπεζικό σύστημα επαρκώς προστατευμένο. Δείκτης Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία: Ο δείκτης κύκλου εργασιών της μεταποιητικής βιομηχανίας (ΕΛΣΤΑΤ) στο σύνολο της αγοράς και χωρίς την αρνητική επίπτωση των καυσίμων, μειώθηκε κατά 1,8% στο πρώτο τετράμηνο του 2016, σε ετήσια βάση και σε τρέχουσες τιμές, έναντι αύξησης κατά 2,7% που κατέγραψε στην αντίστοιχη περίοδο του Τον Απρίλιο, ο κύκλος εργασιών στη μεταποίηση μειώθηκε επίσης κατά 1,4%, σε ετήσια βάση, χωρίς τα καύσιμα και κατά 15,3% με αυτά, έναντι αυξήσεως κατά 4,5% χωρίς τα καύσιμα και μείωσης κατά 1,2% συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων στον αντίστοιχο μήνα του Η κάμψη του κύκλου εργασιών στο τετράμηνο του τρέχοντος έτους (-1,8%), οφείλεται στη συνισταμένη της πτώσης του κύκλου εργασιών της εσωτερικής (- 1,3%) και αφετέρου της εξωτερικής αγοράς (-2,4%). Σημειώνεται ότι ο κλάδος των παραγώγων πετρελαίου και άνθρακα, εξαιτίας της πτώσης των τιμών πετρελαίου και επειδή κατέχει σημαντική βαρύτητα στην κατάρτιση του δείκτη του κύκλου εργασιών της μεταποιητικής βιομηχανίας (συντελεστές στάθμισης: Σύνολο της αγοράς 33,96, εγχώρια αγορά 31,51 και εξωτερική αγορά 39,47), παρουσίασε σημαντική μείωση της αξίας των πωλήσεων στο τετράμηνο του 2016 (σύνολο αγοράς -32,4%, εγχώρια αγορά -30,9% και εξωτερική αγορά -33,9%). Κατά συνέπεια, εξαιτίας της αρνητικής επίδρασης του κλάδου των καυσίμων, προκλήθηκε σημαντική επιβάρυνση στον κύκλο εργασιών του συνόλου της αγοράς, κατά 12,5 εκατοστιαίες μονάδες και αντίστοιχες ελαττώσεις κατά 10,7 εκατοστιαίες μονάδες στην εγχώρια αγορά και 14,8 στην εξωτερική αγορά. Επομένως ακόμα και μικρές αρνητικές μεταβολές του κλάδου των πετρελαιοειδών, επηρεάζουν καθοριστικά το σύνολο της αξίας του κύκλου εργασιών της μεταποιητικής βιομηχανίας, επισκιάζοντας τη δυναμική επίδοση σημαντικών και ιδίως εξωστρεφών κλάδων της ελληνικής βιομηχανίας (βλ. Γράφημα). Ειδικότερα, από την ανάλυση των κλάδων της ελληνικής βιομηχανίας, εκ των 23 μεταποιητικών, οι 9 σημείωσαν σημαντικές εξαγωγικές επιδόσεις κατά το πρώτο τετράμηνο του Εξ αυτών τη μεγαλύτερη συμβολή στην αύξηση των πωλήσεων στο εξωτερικό είχαν, οι κλάδοι της καπνοβιομηχανίας, της ποτοποιίας, της χημικής βιομηχανίας, της φαρμακοβιομηχανίας, της τσιμεντοβιομηχανίας, της οικοδομήσιμης ξυλείας, των εκτυπώσεων, της κατασκευής μεταλλικών ειδών, του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού, της επιπλοβιομηχανίας, του εξοπλισμού μεταφορών κ.α.. 3

4 Μαϊ-09 Σεπ-09 Ιαν-10 Μαϊ-10 Σεπ-10 Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Σεπ-12 Ιαν-13 Μαϊ-13 Σεπ-13 Ιαν-14 Μαϊ-14 Σεπ-14 Ιαν-15 Μαϊ-15 Σεπ-15 Ιαν-16 Μαϊ-16 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Αντίθετα, πτώση των εξαγωγών, εκτός του κλάδου των καυσίμων, σημειώθηκε στον σημαντικό κάδο των βασικών μετάλλων της ελληνικής βιομηχανίας και στον κλάδο της ένδυσης και οριακή μείωση στον κλάδο της βιομηχανίας τροφίμων. Τουριστική κίνηση στους πρώτους μήνες του 2016 και προοπτικές για το 2016: Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος η τουριστική κίνηση μειώθηκε αισθητά στο πρώτο τετράμηνο του Συγκεκριμένα, οι αφίξεις ξένων τουριστών μειώθηκαν στο τετράμηνο του 2016 κατά 5,3%, σε ετήσια βάση, φθάνοντας τους 2,5 εκατ. ταξιδιώτες (χωρίς του ταξιδιώτες κρουαζιέρας), έναντι 2,7 εκατ. στην αντίστοιχη περίοδο του Αυξήθηκε, ωστόσο, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι των μη κατοίκων στα 365,9 στο τετράμηνο του 2016, έναντι 360,3 στο αντίστοιχο διάστημα του 2015 σημειώνοντας άνοδο κατά 1,6%, έναντι πτώσης κατά 18% στην αντίστοιχη περίοδο του Σημειώνεται, εντούτοις, ότι και σε αυτά τα ποσά δεν περιλαμβάνονται οι δαπάνες από τους ταξιδιώτες κρουαζιέρας. Παράλληλα, σημειώνεται ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Συνδέσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) οι αφίξεις τουριστών αναμένεται να φθάσουν τα 27,5 εκατομμύρια το 2016, έναντι 23,6 εκατ. το 2015 και οι αντίστοιχες εισπράξεις να ανέλθουν τα 15 δισ. από 14,2 δισ. το Επίσης κατά τον ΣΕΤΕ οι αεροπορικές αφίξεις στο πεντάμηνο του 2016 αυξήθηκαν κατά 5%, σε ετήσια βάση, έναντι ανόδου κατά 11,3% στην αντίστοιχη περίοδο του Εξέλιξη Αφίξεων Τουριστών ανα Χώρα Προέλευσης Ιαν. -Απριλ (ετήσια % μετ.) Ρωσία ΗΠΑ Γαλλία Ην. Βασίλειο -2,3% 9,0% 39,2% 97,7% Η ροή από Αμερικανούς επισκέπτες ενισχύθηκε στο τετράμηνο του 2016 κατά 39,2%, έναντι υψηλότερης επίδοσης στην ίδια περίοδο του 2015 (+54,9%). Επίσης, παρατηρήθηκε θεαματική ένταση της τουριστικής ροής από τη Ρωσία κατά 97,7% στο τετράμηνο του 2016, έναντι πτώσης κατά 45,2% στην ίδια περίοδο του Οι προοπτικές της τουριστικής δραστηριότητας το 2016 είναι θετικές, λόγω της παρατεταμένης αστάθειας που εξακολουθεί να σοβεί στις χώρες της Ανατ. Μεσογείου και λαμβάνει πλέον περισσότερο μόνιμο παρά συγκυριακό χαρακτήρα. Θετικά επίσης θα συμβάλει η βελτίωση της διαδικασίας χορήγησης βίζας Σένγκεν για χώρες όπως η Ρωσία και Κίνα. Ευνοϊκή ομοίως προοπτική προκύπτει από την σημειούμενη αναβάθμιση των αερολιμένων της Πάρου, Μήλου, Νάξου, Σύρου και Καλαμάτας. Η επίδραση της μεταναστευτικής και προσφυγικής κρίσης αποτυπώνεται στη μεταβολή διάρθρωσης της τουριστικής ροής του 2016 εντός της χώρας. Συγκεκριμένα, παρατηρούνται απώλειες τουριστών στα Δωδεκάνησα που αντισταθμίστηκαν μερικώς από την ενίσχυση της τουριστικής κίνησης κυρίως στην Κρήτη, τα Ιόνια νησιά και τις Κυκλάδες. Είναι ενδεικτικό ότι οι αεροπορικές αφίξεις στην Κω, Λέσβο και Σάμο μειώθηκαν κατά 21,9%, 59,9% και 40,6% αντίστοιχα στο πεντάμηνο 2016, σε ετήσια βάση. Παράλληλα αποθετική επίδραση θα ασκήσει η πρόσφατη επιβολή φόρων που αυξάνει το κόστος στον κλάδο της εστίασης. Τραπεζικές Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα: Από το τέλος του περασμένου έτους παρατηρείται ολοένα και βραδύτερος ετήσιος ρυθμός μείωσης των ιδιωτικών καταθέσεων, λόγω της επιβολής των κεφαλαιακών ελέγχων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο 12μηνος ρυθμός μείωσης από 23,5% στο τέλος του Δεκεμβρίου 2015 περιορίσθηκε σταδιακά στο 6,3% στο τέλος του Μαΐου του Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα ( εκατ.) Γερμανία-12,4% Λοιπές Χώρες -8,9% Σύνολο -5,3% Πηγή: Τράπεζα Ελλάδος Κύρια πηγή του ελληνικού τουρισμού αποτελεί η ΕΕ- 28 από την οποία, ωστόσο, προέκυψε σημαντική πτώση της τουριστικής κίνησης κατά 10,9% στο τετράμηνο του 2016, έναντι κατακόρυφης ανόδου κατά 57,6% στο τετράμηνο του Ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ-28, τη μεγαλύτερη μείωση σημείωσαν οι αφίξεις των Γερμανών τουριστών (-12,4%%), ακολουθούμενοι από τους Γάλλους (-2,3%), ενώ από τις χώρες της ΕΕ-28 εκτός της ΖτΕ σημειώνεται η αύξηση των βρετανών τουριστών κατά 9,0% στο τετράμηνο του 2016, έναντι αύξησης κατά 44,3% στην αντίστοιχη περίοδο του Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα σε μηνιαίες συναλλαγές τον αυξήθηκαν τον Μάιο του 2016 κατά 278 εκατ. (Μάιος 2016: εκατ., Απρίλιος 2016: ). Η αύξηση των ιδιωτικών καταθέσεων εντός του Μαΐου προήλθε από την αύξηση των καταθέσεων των επιχειρήσεων ( εκατ.), ενώ οι καταθέσεις των νοικοκυριών μειώθηκαν ( 760 εκατ.). 4

5 Η μείωση των καταθέσεων των νοικοκυριών προέκυψε από τη μείωση των καταθέσεων ταμιευτηρίου ( 602 εκατ.) και προθεσμίας ( 290 εκατ.), ενώ οι καταθέσεις όψεως αυξήθηκαν κατά 132 εκατ. Επισημαίνεται ότι οι συνολικές ιδιωτικές καταθέσεις του Μαΐου 2016 ( 121,7 δισ.) ήσαν μειωμένες κατά 116,1 δισ. έναντι του μεγίστου υπολοίπου καταθέσεων ιδιωτών των 237,8 δισ. που κατεγράφη τον Σεπτέμβριο του Διάθεση ανάκαμψης αναμένεται να προκληθεί στα χρηματιστήρια, μετά το κύμα των ρευστοποιήσεων που προκάλεσε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος την Παρασκευή 23 Ιουνίου, για έξοδο (Brexit) του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Αν και αρχικώς η ανακοίνωση του αποτελέσματος αποτέλεσε ένα ισχυρό σοκ για τις αγορές, οι οποίες σε σημαντικό ποσοστό θεωρούσαν ότι την τελευταία στιγμή οι ψηφοφόροι θα επιδείκνυαν τα απαιτούμενα αντανακλαστικά και θα συνηγορούσαν στην παραμονή της χώρας τους στην ΕΕ, η επόμενη ημέρα ήθελε τις αγορές να συμπεριφέρονται συγκρατημένα παρά το απότομο των διακυμάνσεων. Άλλωστε στις 24 Ιουνίου η συνολική αξία των χρηματιστηριακών τιμών παγκοσμίως μειώθηκε κατά $2,08 τρισ., βάσει του δείκτη S&P Global Market Index (BMI) ο οποίος λαμβάνει υπόψη τις μεταβολές των χρηματιστηριακών δεικτών 47 χωρών. Βραχυπρόθεσμα οι αγορές ενδέχεται να σταθεροποιηθούν, καθώς οι επενδυτές θα προσπαθήσουν να ανιχνεύσουν μέσω των πολιτικών διαβουλεύσεων, το νέο οικονομικό περιβάλλον. Η απόφαση να μην ενεργοποιηθεί στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις 28 Ιουνίου το άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφήνει περιθώρια συντήρησης του σεναρίου ακύρωσης του δημοψηφίσματος, αίτημα το οποίο προωθούν Βόρεια Ιρλανδία και Σκωτία, συγκεντρώνοντας ήδη ένα σημαντικό αριθμό υπογραφών. Τα δύο από τα τέσσερα μέλη του Ηνωμένου Βασιλείου, η Βόρεια Ιρλανδία και η Σκωτία, επιδιώκουν να παραμείνουν πολιτικά εντός της ΕΕ, αφού άλλωστε η συντριπτική πλειοψηφία στις περιοχές αυτές τάχθηκε υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Σύμφωνα με το άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαιτείται επίσημη υποβολή του αιτήματος, προκειμένου να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για τους όρους αποχώρησης και της μελλοντικής σχέσης μεταξύ του αποχωρήσαντος κράτους και της ΕΕ. Η διαδικασία ολοκληρώνεται εντός δύο ετών από την κατάθεση του αιτήματος αποχώρησης, αν και προβλέπεται η δυνατότητα παράτασης μετά από ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του κράτους προς αποχώρηση. Εντούτοις, Γαλλία και Γερμανία εμφανίζουν κοινή γραμμή διαχείρισης της κατάστασης που έχει προκαλέσει η απόφαση εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, χωρίς ωστόσο να εκλείπουν απόψεις εντός ΕΕ που πρεσβεύουν στην άμεση αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου προκειμένου οι συνέπειες να είναι σαφείς και να λειτουργήσουν παραδειγματικά για οποιαδήποτε άλλο κράτος-μέλος αποφασίσει να κινηθεί παρομοίως. Είναι ξεκάθαρο από το άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι η όλη διαδικασία ξεκινά με το επίσημο αίτημα αποχώρησης του ενδιαφερόμενου κράτους, ενώ τα θεσμικά όργανα της ΕΕ διατηρούν μια στάση αναμονής και παρακολούθησης των εξελίξεων. Παράλληλα, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να δραστηριοποιούνται με γνώμονα την υλοποίηση των διαδικασιών από την πλευρά τους με ταχείς ρυθμούς, προκειμένου να αποφευχθεί μια θεσμική αστάθεια εντός της ΕΕ, η οποία εάν εμφανισθεί μπορεί να πυροδοτήσει μια χρηματοπιστωτική ανισορροπία, με τις όποιες συνέπειες μπορεί αυτή να προκαλέσει διεθνώς. Άλλωστε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μέσω του αναπληρωτή διευθυντή του, έχει προειδοποιήσει ότι το Brexit αποτελεί πλήγμα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και κατά συνέπεια στην παγκοσμιοποίηση. Η δεύτερη ημέρα μετά το δημοψήφισμα βρήκε το Ηνωμένο Βασίλειο να δέχεται σοβαρά οικονομικά πλήγματα. Πέρα της σημαντικής πτώσης που υπέστησαν σε διάστημα λιγότερο των 48 ωρών οι αποτιμήσεις των διαφόρων περιουσιακών στοιχείων, υπήρξε ένα κύμα υποβαθμίσεων όσον αφορά την πιστοληπτική ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος επιδείνωσης των συνθηκών χρηματοδότησης της χώρας. Ειδικότερα, ο οίκος αξιολογήσεως S&P υποβάθμισε τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση του Ηνωμένου Βασιλείου κατά μια βαθμίδα, σε ΑΑ από ΑΑΑ, με αρνητική την προοπτική του κρατικού αξιόχρεου. Παράλληλα, υποβάθμισε και την αξιολόγηση της ΤτΑγγλίας (BoE) σε AA από ΑΑΑ, με αρνητική την προοπτική. Σε υποβάθμιση όμως της πιστοληπτικής αξιολόγησης του Ηνωμένου Βασιλείου, κατά μία βαθμίδα, σε AA από AA+ προέβη και ο οίκος αξιολογήσεων Fitch, επισημαίνοντας και αυτός με τη σειρά του την αρνητική προοπτική του αξιόχρεου (negative outlook). Ωστόσο, ο οίκος αξιολόγησης Moody's, είχε ήδη προηγηθεί, όταν την επομένη του δημοψηφίσματος ανακοινώσε τη διατήρηση της πιστοληπτικής διαβάθμισης του Ηνωμένου Βασιλείου σε Aa1, ενώ είχε προβεί σε υποβάθμιση της προοπτικής του αξιόχρεου από σταθερή σε αρνητική. Το σημαντικό στοιχείο που θα αποτελέσει και καταλύτη των οικονομικών εξελίξεων είναι το κατά πόσο το Ηνωμένο Βασίλειο θα κατορθώσει να διατηρήσει τις εμπορικές συμφωνίες που ισχύουν σήμερα με την ΕΕ. Η επόμενη ημέρα του δημοψηφίσματος βρίσκει το Ηνωμένο Βασίλειο διχασμένο πολιτικά και η κίνηση 5

6 της Βόρειας Ιρλανδίας και της Σκωτίας αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο ενεργοποίησης διαδικασιών ανεξαρτητοποίησης τους. Στην οικονομία, η αβεβαιότητα που θα επιφέρει η σημειωθείσα πτώση των χρηματιστηριακών τιμών, αλλά και ο περιορισμός της αγοραστικής δύναμης που προξενεί η σημειωθείσα υποτίμηση της στερλίνας, θα περιορίσει την κατανάλωση και θα επιδράσει αρνητικά στην ψυχολογία της αγοράς. Οι επενδύσεις θα περιορισθούν μέχρι να προσδιορισθεί επακριβώς το νέο οικονομικό περιβάλλον. Οι νέες εμπορικές συμφωνίες του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ οι οποίες πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή, καλώς εχόντων των πραγμάτων από το 2018 και μετά, πιθανολογούνται ότι θα είναι ασθενέστερης μορφής με αποτέλεσμα να έχουν υποδεέστερη βαρύτητα στην οικονομική δραστηριότητα. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας, εάν υπάρξουν μεταφορές επιχειρήσεων εκτός Ηνωμένου Βασιλείου, πιθανώς να δεχθεί σοβαρό πλήγμα από απώλειες υψηλά εκπαιδευμένου προσωπικού, που θα θελήσει να επιστρέψει στη χώρα του. Η ηπιότερη οικονομική ανάπτυξη θα επηρεάσει αρνητικά τα φορολογικά έσοδα, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού και να απαιτηθεί αύξηση της φορολογίας και μείωση των δημοσίων δαπανών. Το Brexit εκτιμάται ότι θα επαναπροσδιορίσει την ακολουθουμένη νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών. Ειδικότερα, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα αναγκασθεί να μην προβεί σε αύξηση επιτοκίων μέχρι το τέλος του έτους, προκειμένου να ποσοτικοποιηθούν οι συνέπειες της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία. Όσον αφορά στην ΤτΑγγλίας (BoE), εκτιμάται ότι θα οδηγηθεί σε αύξηση των επιτοκίων περί το δεύτερο εξάμηνο του 2017, προκειμένου να περιορίσει την άνοδο των τιμών που θα προκληθεί από την εξασθένιση της στερλίνας. Στο ενδιάμεσο δεν αποκλείεται να ενισχύσει το υφιστάμενο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) με στόχο την υποστήριξη της οικονομικής δραστηριότητας η οποία πλήττεται από την αβεβαιότητα που προκαλεί το Brexit. Οι υπεύθυνοι χάραξης της πολιτικής στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ευρώπη και διεθνώς καλούνται να χρησιμοποιήσουν όλα τα απαραίτητα μέσα (δημοσιονομική πολιτική, νομισματική πολιτική, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις) για να στηρίξουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να προωθήσουν την παγκόσμια ζήτηση και κατά συνέπεια την οικονομική ανάπτυξη Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ θα αποτελέσει μια διαδικασία που θα απαιτήσει ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Παράλληλα, όμως αποτελεί ένδειξη, ότι η ΕΕ χρειάζεται να αναπροσαρμοσθεί και αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία να προβεί σε ένα νέο πλαίσιο ενοποίησης μακριά από τα διαχωριστικά παλαιού τύπου όπως πλούσια και φτωχά κράτη, Βορράς και Νότος, γιατί όπως επιβεβαιώνει η σημερινή κατάσταση, ήταν επιβλαβή για το ευρωπαϊκό ιδεώδες. ΗΠΑ Παραγγελίες διαρκών αγαθών Οι παραγγελίες διαρκών αγαθών μειώθηκαν κατά 0,2% τον Μάϊο σε μηνιαία βάση, μετά από αύξηση 0,4% τον Απρίλιο (εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Η μείωση στις παραγγελίες διαρκών αγαθών είναι κυρίως αποτέλεσμα της ασθενούς παγκόσμιας ζήτησης, των μειωμένων επιχειρηματικών κερδών και της καθίζησης των επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας. Επιπλέον, οι παραγγελίες διαρκών αγαθών εξαιρουμένων των αεροσκαφών και των αμυντικών εξοπλισμών, οι οποίες παρουσιάζουν έντονη μεταβλητότητα, μειώθηκαν κατά 0,7% σε μηναία βάση, μετά από μείωση 0,4% τον Απρίλιο. Ο μεταποιητικός κλάδος των ΗΠΑ δεν παρουσιάζει σημεία ανάκαμψης ενώ, οι προοπτικές του κλάδου επιδεινώθηκαν εξαιτίας του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος στο Ην. Βασίλειο, το οποίο ενισχύει την αβεβαιότητα, οδηγώντας σε αναβολή των επενδύσεων. Αγορά κατοικίας Οι πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών τον Mάϊο αυξήθηκαν περαιτέρω, φθάνοντας τις 5,5 εκατ. σε ετησιοποιημένη βάση. Σε μηναία βάση η αύξηση είναι 1,8%, ενώ σε ετήσια ανέρχεται σε 4,5%, το υψηλότερο ποσοστό από τον Φεβρουάριο του Επιπλέον, σε ετήσια βάση, τον Μάϊο η μέση τιμή των τιμών πώλησης των υφιστάμενων κατοικιών αυξήθηκε κατά 4,7% (μη εποχικά διορθωμένη στοιχεία) ενώ οι διαθέσιμες προς πώληση κατοικίες μειώθηκαν κατά 5,7%, ενισχύοντας την ανοδική τάση των τιμών πώλησης. Σημειώνεται ότι, η αγορά υφιστάμενων κατοικιών καλύπτει συνιστά το 90% της εν λόγω αγοράς και ως εκ τούτου, τα ανωτέρω θετικά στοιχεία προοιωνίζονται τη διατήρηση των βελτιωμένων συνθηκών στην αγορά κατοικίας και κατά το Οι προοπτικές για την αγορά οικιστικών ακινήτων είναι θετικές, στηριζόμενες στη διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλό επίπεδο και τις βελτιούμενες συνθήκες 6

7 στην αγορά εργασίας, οι οποίες οδηγούν σε αύξηση των μισθών και της απασχόλησης. Οι πωλήσεις νέων κατοικιών τον Μάϊο μειώθηκαν, κατά 6,0%, σε μηναία βάση αλλά είναι αυξημένες κατά 8,7% σε ετήσια. Επιπλέον, η ενδιάμεση τιμή πώλησης νέων κατοικιών αυξήθηκε κατά 1,0%, σε ετήσια βάση. Η αύξηση πωλήσεων νέων κατοικιών είναι, εν μέρει, εποχικό φαινόμενο καθώς οι πωλήσεις διευκολύνονται από την καλοκαιρία. των νοικοκυριών για την οικονομία των ΗΠΑ τους επόμενους 12 μήνες (Ιούνιος: 82,4 μονάδες, Μάϊος: 84,9 μονάδες). Τα νοικοκυριά δεν διαβλέπουν ύφεση αλλά επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης, περί το 2% το Εντούτοις, η διατήρηση των εισοδημάτων των νοικοκυριών σε ικανοποιητικό επίπεδο συνεχίζει να στηρίζει την καταναλωτική δαπάνη και, κατ επέκτασιν, την οικονομική δραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα, τα στοιχεία προοιωνίζονται ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ και αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης (σε πραγματικούς όρους) κατά 2,5% το 2016 και 2,7% το Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) Δείκτης PMI Markit Ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit (πρώτη εκτίμηση) αυξήθηκε οριακά, στις 51,2 μονάδες τον Ιούνιο από 50,9 μονάδες τον Μάϊο. Αναλυτικότερα, ο επιμέρους δείκτης PMI Markit για τις υπηρεσίες (πρώτη εκτίμηση) παρέμεινε αμετάβλητος, στις 51,3 μονάδες τον Ιούνιο ενώ ο επιμέρους δείκτης PMI Markit για τη μεταποίηση αυξήθηκε στις 51,4 μονάδες τον Ιούνιο έναντι 50,7 μονάδων τον Μάϊο. Παρά την αύξηση του υποδείκτη τον Ιούνιο, του τελευταίους τρεις μήνες η παραγωγή και η απασχόληση στον κλάδο της μεταποίησης αυξήθηκαν με το χαμηλότερο ρυθμό από το Τα στοιχεία του δείκτη PMI Markit προοιωνίζονται ήπιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ σε ετήσια βάση, περί το 1% το δεύτερο τρίμηνο (πρώτο τρίμηνο: 0,8%). Κατά τα δεύτερο τρίμηνο, η οικονομική δραστηριότητα έχει στηριχθεί κυρίως στον τριτογενή τομέα, με τον δευτερογενή να δρα ανασταλτικά. Εντούτοις, και ο κλάδος των υπηρεσιών, κατά τους τελευταίους μήνες, αποδυναμώνεται εν μέσω πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας, εντός και εκτός των ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι, οι επιχειρηματικές προσδοκίες, όπως αποτυπώνονται στην έρευνα, βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο από τη χρηματοοικονομική κρίση του Η αβεβαιότητα αναμένεται να αυξηθεί τους επόμενους μήνες μετά την απόφαση για Brexit, καθώς αυτή εκτιμάται ότι εντείνει τις ανησυχίες για το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ. Η ασθενική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση στη βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας και την αβεβαιότητα εξαιτίας του Brexit, αναμένεται να καθυστερήσουν την άνοδο των βασικών επιτοκίων από την Fed. Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan, μειώθηκε στις 93,5 μονάδες τον Ιούνιο, έναντι 94,7 μονάδων τον Μάϊο. Η μείωση του δείκτη προήλθε από την υποχώρηση του υποδείκτη που αποτυπώνει τις θετικές προσδοκίες Πιστωτική επέκταση H προσφορά χρήματος (M3) στη ΖτΕ ανήλθε σε 4,9%, σε ετήσια βάση, τον Μάϊο, από 4,6% τον Απρίλιο. Επιπλέον, επιβραδύνθηκε περαιτέρω ο ρυθμός αύξησης της νομισματικής βάσης (Μ1), κατά 9,1% τον Μάϊο από 9,7% τον Απρίλιο. Αναλυτικότερα, τον Μάϊο, η συνολική χρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε κατά 1,3% τον Μάϊο, έναντι 1,1% τον Απρίλιο. Αναφορικά με τα επιμέρους στοιχεία των δανείων, τον Μάϊο: α) Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις ενισχύθηκε στο 1,2%, έναντι αύξησης 0,9% τον Απρίλιο. β) Ο ρυθμός αύξησης της χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά μειώθηκε οριακά, κατά 2,2%, από 2,3% τον Απρίλιο. Από τα επιμέρους στοιχεία της χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά, η καταναλωτική πίστη επιβραδύνθηκε σημαντικά (Απρίλιος: 5,3%, Μάϊος: 4,4%) ενώ η στεγαστική πίστη διατήρησε τον ίδιο ετήσιο ρυθμό αύξησης (2,3%). γ) Περαιτέρω συρρίκνωση κατέγραψαν οι πιστώσεις προς τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία (Απρίλιος: -16,4%, Μάϊος: - 21,0%). Δείκτης PMI Markit Ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit (πρώτη εκτίμηση) μειώθηκε ελαφρώς, στις 52,8 μονάδες τον Ιούνιο, από 53,1 μονάδες τον Μάϊο, εξαιτίας της μείωσης του επιμέρους υποδείκτη για τις υπηρεσίες. Τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι συνεχίζεται μεν η ανάπτυξη στη ΖτΕ αλλά με εξασθενημένο ρυθμό. Πιο συγκεκριμένα, το επίπεδο του ενοποιημένου δείκτη PMI Markit προοιωνίζεται επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου του ΑΕΠ, στο 0,3% το δεύτερο τρίμηνο του 2016 (σε τριμηνιαία βάση), από 0,6% το 7

8 πρώτο τρίμηνο. Περαιτέρω, τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι η ζήτηση διατηρεί τη δυναμική της στηρίζοντας την απασχόληση αλλά δεν δημιουργεί τις επιζητούμενες πληθωριστικές ανόδους. Σε επίπεδο κράτους-μέλους, ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit στη Γερμανία, μειώθηκε στις 54,1 μονάδες τον Ιούνιο, από 54,5 τον Μάϊο, εξαιτίας της μείωσης του επιμέρους υποδείκτη για τις υπηρεσίες. Το επίπεδο του ενοποιημένου δείκτη PMI Markit προμηνύει ρυθμό ανόδου του ΑΕΠ κατά 0,4% το δεύτερο τρίμηνο του 2016 (σε τριμηνιαία βάση). Στη Γαλλία ο ενοποιημένος δείκτης PMI Markit μειώθηκε αισθητά, στις 49,4 μονάδες τον Ιούνιο, από 50,9 μονάδες τον Μάϊο, αποτέλεσμα της μείωσης και των δύο επιμέρους υποδεικτών, για την μεταποίηση και τις υπηρεσίες. Παρά την τόνωση της ζήτησης λόγω και της διοργάνωσης του Euro, οι επιχειρηματικές προσδοκίες επιδεινώθηκαν, αντικατοπτρίζοντας το εύθραυστο της οικονομικής ανάκαμψης στη Γαλλία. Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης Στην πλευρά της ζήτησης, τον Ιούνιο ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης (πρώτη εκτίμηση) μειώθηκε οριακά, διαμορφούμενος στις -7,3 μονάδες, από -7,0 μονάδες τον Μάϊο. Παρά τη μείωση, ο δείκτης διατηρείται σε ικανοποιητικό επίπεδο και η καταναλωτική δαπάνη αναμένεται να στηρίξει την αύξηση του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2016, στηριζόμενη στις βελτιούμενες συνθήκες στην αγορά εργασίας και τη διατήρηση της τιμής της ενέργειας σε χαμηλό επίπεδο. Σημειώνεται ότι, κατά το πρώτο τρίμηνο ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης είχε διαμορφωθεί κατά μέσο όρο στις - 8,3 μονάδες και ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ήταν 0,4% ενώ το δεύτερο τρίμηνο το μέσο επίπεδο του δείκτη έχει αυξηθεί στις -7,9 μονάδες. ΙΑΠΩΝΙΑ Η αδύναμη ζήτηση από το εξωτερικό και η ενίσχυση του γιεν που επηρεάζουν τις εξαγωγές, καθώς και οι ζημιές σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις από τους σεισμούς του Απριλίου συνεχίζουν να ασκούν αρνητική επίδραση στη βιομηχανική παραγωγή στην Ιαπωνία, όπως δείχνουν τα πρόσφατα στοιχεία που αφορούν στον δείκτη PMI στη μεταποίηση που καταρτίζεται από τη Markit. Έτσι, οι αναλυτές εκτιμούν ότι στο δεύτερο τρίμηνο 2016 οι προοπτικές για τον ρυθμό ανάπτυξης δεν είναι θετικές και ότι η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί στο 0,5%, σε ετήσια βάση από 1,9% στο πρώτο τρίμηνο 2016, καθιστώντας αναποτελεσματικά τα μέτρα της κυβέρνησης για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και την επίτευξη του στόχου του 2% για τον πληθωρισμό. Η κυβέρνηση του Shinzo Abe δέχεται επιπλέον πίεση από την αναστάτωση στις χρηματαγορές που ακολούθησε την απόφαση για Brexit στο δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο και η Τράπεζα της Ιαπωνίας βρίσκεται σε ετοιμότητα για να στηρίξει το χρηματοοικονομικό σύστημα και να εξασφαλίσει τη ρευστότητα στις αγορές. Αναλυτικότερα, ο δείκτης PMI στη μεταποίηση, που καταρτίζεται από τη Markit, σύμφωνα με την αρχική μέτρηση, αυξήθηκε οριακά στο 47,8 τον Ιούνιο από 47,7 τον Μάιο, ενώ αναμενόταν μεγαλύτερη αύξησή του. Ο δείκτης διαμορφώθηκε κάτω από το 50,0, κάτι που δείχνει μείωση της παραγωγής και ήταν χαμηλότερος από τον μέσο όρο της περιόδου (49,6). 55,0 53,0 51,0 49,0 47,0 50,1 51,2 51,7 51,0 52,4 52,6 52,4 52,3 50,1 49,1 48,2 47,7 47,8 Ιουν-15 Ιουλ-15 Αυγ-15 Σεπ-15 Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουν-16 Πηγή: Markit Ο δείκτης Nikkei PMI στη μεταποίηση παρέμεινε κάτω από το επίπεδο του 50,0 για τέταρτο κατά σειρά μήνα Γερμανία Δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo Ο δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo αυξήθηκε αισθητά, στις 108,7 μονάδες τον Ιούνιο, από 107,8 μονάδες τον Μάϊο. Επιπλέον, οι επιχειρηματίες εκτιμούν ότι η οικονομική συγκυρία είναι βελτιωμένη και ενισχύθηκαν σημαντικά οι επιχειρηματικές προσδοκίες για τους επόμενους έξι μήνες. Σημειώνεται ότι, όλοι οι επιμέρους δείκτες για το εμπόριο και τη βιομηχανία είναι αυξημένοι. Ισοτιμίες Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγο, οι τοποθετήσεις στο δολάριο ΗΠΑ (USD+DXY) για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) την εβδομάδα που έληξε στις αυξήθηκαν. Οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις διαμορφώθηκαν σε θετικό επίπεδο για πέμπτη φορά, μετά από πέντε εβδομάδες αρνητικού 8

9 Αριθμός συμβολαίων Ιαν-15 Φεβ-15 Μαρ-15 Απρ-15 Μαϊ-15 Ιουν-15 Ιουλ-15 Αυγ-15 Σεπ-15 Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουν-16 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων προσήμου. Αναμένεται αύξηση των specs θέσεων εναντίον (short) του ευρώ συγκαταλέγεται στην ομάδα των ασφαλών νομισμάτων σε περιόδους κρίσεων Πηγή: CFTC,IMM, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank Οι τοποθετήσεις κατά του ευρώ για μη εμπορικές συναλλαγές (specs), την εβδομάδα που έληξε στις , αυξήθηκαν κατά συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις να διαμορφωθούν στα συμβόλαια από την προηγούμενη εβδομάδα. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την μεγαλύτερη εβδομαδιαία αύξηση από τις 22 Μαρτίου. Ευρώ: Το ευρώ, εμφανίζεται εξασθενημένο στην αρχή της εβδομάδας, έναντι του δολαρίου-ηπα. Η ισοτιμία δολαρίου-ευρώ στις 27 Ιουνίου διαμορφωνόταν περί τα 1,1050 USD/EUR από 1,1298 USD/EUR που ήταν στις 21 Ιουνίου, με αποτέλεσμα το ευρώ να καταγράφει από την αρχή του έτους κέρδη 1,8%, έναντι του δολαρίου. Ωστόσο, το δολάριο παρά την εξασθένιση του ευρώ, συνεχίζει να εμφανίζεται αδύναμο, γεγονός που αποτυπώνεται και στην πορεία του σταθμισμένου δείκτη Dollar Index-DXY, ο οποίος μετράει την αξία του δολαρίου, έναντι των έξι σημαντικότερων νομισμάτων (ευρώ, γιεν, στερλίνα, δολάριο Καναδά, κορώνα Σουηδίας, φράγκο Ελβετίας). Ειδικότερα, ο σταθμισμένος δείκτης καταγράφει σωρευτικές απώλειες από την αρχή του έτους 2,7%. Υπό τις παρούσες συνθήκες δεν αποκλείεται το ευρώ να υποχωρήσει περαιτέρω με στόχο την περιοχή των 1,08 USD/EUR. Ελβετικό φράγκο: Το ευρώ, εμφανίζεται εξασθενισμένο έναντι του φράγκου στην αρχή της εβδομάδας, κινούμενο στην περιοχή των 1,0765 φράγκων. Σημειώνεται, ότι το ευρώ καταγράφει απώλειες από την αρχή του έτους έναντι του φράγκου 1,13%. Σύμφωνα με τα δημοσιευθέντα νομισματικά στοιχεία της ΤτΕλβετίας (SNB), την προηγούμενη εβδομάδα, υπήρξε παρέμβαση της στην αγορά συναλλάγματος για αποτροπή ενίσχυσης του φράγκου, καθώς το ποσό των μετρητών που οι εμπορικές τράπεζες της Ελβετίας είχαν καταθέσει στην SNB, αυξήθηκε την εβδομάδα που έληξε στις 24 Ιουνίου στα 501,23 δισ. φράγκα από 496,35 δισ. φράγκα, που ήταν την προηγούμενη εβδομάδα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο για έξοδο από την ΕΕ, αύξησε τη ζήτηση για το ελβετικό φράγκο, καθώς το τελευταίο Στερλίνα: Αρνητική η εβδομαδιαία εικόνα της στερλίνας, καθώς στις 27 Ιουνίου, καταγράφει απώλειες τόσο έναντι του δολαρίου-ηπα (1,3425 USD/GBP), όσο και έναντι του ευρώ (0,8232 GBP/EUR). Σωρευτικά η στερλίνα διαπραγματεύεται από την αρχή του έτους χαμηλότερα κατά 11,66%, έναντι του ευρώ και 8,91% έναντι του δολαρίου. Οι δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου George Osborne, ότι δεν υπάρχει βιασύνη ενεργοποίησης των διαδικασιών αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, λειτούργησαν πυροσβεστικά στις πιέσεις που δέχεται η στερλίνα, αλλά δεν είχαν διάρκεια, καθώς εντός της ημέρας (27 Ιουνίου) η στερλίνα διαμορφώθηκε έναντι του δολαρίου στο χαμηλότερο επίπεδο (1,3192 USD/GBP) των τελευταίων 31 ετών. Ωστόσο, ο υπουργός Οικονομικών προειδοποίησε για συνέχιση της μεταβλητότητας στις αγορές. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αποτυπώνεται εμφανώς στο ασφάλιστρο κινδύνου (CDS-credit default swaps) για το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς το πρωί της 27 ης Ιουνίου, διαμορφώνονταν στα 51,7 bps από 46,3 bps που ήταν στο τέλος της περασμένης εβδομάδος και 21,4 bps που ήταν στην αρχή του έτους. Αγορές ομολόγων Η πορεία του προγράμματος QE της ΕΚΤ Ρευστοποιήσεις εκδηλώνονται στην πλειονότητα των ομολογιακών αγορών της Ευρωζώνης. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο στρέφει το αγοραστικό ενδιαφέρον στα κρατικά ομόλογα χωρών που θεωρούνται περισσότερο ασφαλή (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία) και περιορίζει το ενδιαφέρον για τα κρατικά ομόλογα της αποκαλούμενης περιφέρειας της Ευρωζώνης. Η αναζήτηση ασφαλών επενδυτικών προϊόντων στρέφει τους επενδυτές στο 10-ετές ομόλογο των ΗΠΑ. δισ Πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΕΚΤ Εφαρμογή προγράμματος: 68 εβδομάδες Πηγή: Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, Διεύθυνση Oικονομικών Μελετών-Alpha Bank Οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ την εβδομάδα μέχρι 24 Ιουνίου στα πλαίσια εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), διαμορφώθηκαν στα 868,81 δισ. με αποτέλεσμα ο μέσος εβδομαδιαίος όρος από την έναρξη του 9

10 προσράμματος να υπολογίζεται στα 12,8 δισ. Παράλληλα, στην ίδια περίοδο, η ΕΚΤ προέβη σε αγορές καλυμμένων ομολόγων, ύψους εκ. και ABS ύψους 100 εκ. Επίσης, την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ προέβη σε αγορές εταιρικών και ασφαλιστικών ομολογιακών τίτλων ύψους εκ. Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) του 10-ετούς ομολόγου λήξης 24 Φεβρ στις 27 Ιουνίου διαμορφωνόταν σε τιμές μεταξύ 67,16-68,30 ήτοι απόδοση 8,56%-8,79%. Υπενθυμίζεται ότι στις το 10-ετές ομόλογο είχε καταγράψει χαμηλό αποδόσεως 5,475% και στις υψηλό αποδόσεως 19,27%. Αγοραστικό ενδιαφέρον για τις ασφαλείς ομολογιακές εκδόσεις της ΖτΕ (Αποδόσεις 10-ετών ομολόγων) -0,07 0,05 Γερμανία 0,29 Ολλανδία 0,20 0,43 Γαλλία 0,36 3,17 Πορτογαλία 3,37 1,39 Ιταλία 1,46 1,52 Ισπανία 1,54 8,10 Ελλάδα 8, /6/ /6/2016 Πηγή: Reuters, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank Η διαφορά απόδοσης μεταξύ των ελληνικών 10-ετών και γερμανικών ομολόγων (spread) ανήλθε στις 872 μονάδες βάσης. Η απόδοση του 10-ετούς γερμανικού ομολόγου, το σημείο αναφοράς για το κόστος δανεισμού της ζώνης του ευρώ, υποχώρησε στο -0,07%. Η 10-ετία της Πορτογαλίας στις 27 Ιουνίου εμφάνιζε απόδοση 3,37%, της Ισπανίας 1,54% και της Ιταλίας 1,46%. Η διαφορά απόδοσης του 10-ετούς πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του γερμανικού, ανήλθε σε εβδομαδιαία βάση, στις 344 μ.β. και του 10-ετούς ιταλικού ομολόγου στις 153 μ.β. Στις ΗΠΑ, η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου διαμορφωνόταν στο 1,458% στις Όσον αφορά την προσφορά στην πρωτογενή αγορά την τρέχουσα εβδομάδα, υπολογίζεται περί τα 5-6 δισ. Οι σημαντικότερες εκδόσεις εστιάζονται στην Ιταλία (27 και 30 Ιουνίου). Ειδικότερα, το Ιταλικό δημόσιο θα δανεισθεί περί το 1 δισ. μέσω υφιστάμενης εκδόσεως BTPei 9/2032 στις 27 Ιουνίου και στις 30 Ιουνίου περί τα 4-5 δισ. μέσω 5-ετούς και 10-ετούς εκδόσεων. Ρουμανία Έλλειμμα προϋπολογισμού Τον Μάιο 2016, ο προϋπολογισμός παρουσίασε έλλειμμα RON 782 εκατ. (-0,1% του ΑΕΠ), έναντι πλεονάσματος RON εκατ. (0,9% του ΑΕΠ) τον Μάιο 2015, καθώς τα έσοδα του προϋπολογισμού μειώθηκαν, ενώ τα έξοδα ήταν αυξημένα. Ειδικότερα, τα έσοδα μειώθηκαν κατά 2,1% σε ετήσια βάση, κυρίως λόγω μειωμένων εισροών από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιθέτως, οι δαπάνες αυξήθηκαν κατά 5,9%, σε ετήσια βάση, λόγω υψηλότερων τρεχουσών δαπανών και μισθολογικών δαπανών. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Μάιος 2016), το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα αυξηθεί σε -2,8% το 2016 και περαιτέρω σε -3,4% το 2017 από -0,7% το

11 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 1 Ιουλίου 2016 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές) Ετήσια στοιχεία ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές αγοράς) -4,3-5,5-9,2-7,3-3,1 0,7-0,3 Ιδιωτική Κατανάλωση -1,7-6,5-9,9-7,9-2,5 0,7 0,3 Δημόσια Κατανάλωση 2,0-4,2-7,0-7,1-5,5-2,4-0,1 Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου -13,8-19,3-20,7-23,4-9,3-2,7 0,9 Εξαγωγές -18,2 4,4 0,8 1,0 1,7 7,4-3,8 Εισαγωγές -20,2-3,4-8,2-9,4-2,9 7,8-6,9 Γενικός Δκτ Τιμών Καταναλωτή 1,2 4,7 3,3 1,5-0,9-1,3-1,7 Ανεργία (%) 9,6 12,7 17,9 24,4 27,5 26,5 24,9 Χρηματοδότηση Ιδιωτικού Τομέα 4,2 0,0-3,1-4,0-3,9-3,1-2,0 Πρωτογενές Ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) (1) -10,3-5,8-3,3-1,0 1,6 0,4 0,7 Χρέος Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) 126,7 146,2 171,9 159,4 178,0 180,5 177,4 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (% ΑΕΠ) -12,4-11,4-10,0-3,8-2,0-2,1 0,0 (1) Με βάση τον ορισμό του οικονομικού προγράμματος προσαρμογής της Ελλάδας Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας Τελευταία διαθέσιμη έτος έτος Q1 Q2 Q3 Q4 περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων & λιπαντικών) -8,4-0,7 1,4 0,6-2, ,3 (Ιαν-Μαρ.) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων 3,1 30,1 19,2 33,2-2,2 2,1 15,1 (Ιαν.-Mάιος) Ιδιωτική Οικοδομική Δραστηριότητα -25,6-5,8 29,2-5,6-22,2 5,9-11,9 (Ιαν-Μαρ.) Μεταποίηση -1,1 1,8 5,9-1,0-0,8 1,4 2,6 (Ιαν.-Απρ.) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 46,0 49,9 48,5 47,1 37,5 48,6 48,4 (Mάιος) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 90,6 99,5 96,8 91,6 79,9 86,7 89,7 (Μάιος) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Βιομηχανία 87,8 94,6 87,1 85,6 71,9 82,9 90,1 (Μάιος) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -69,0-54,0-37,0-44,0-61,0-62,0-71,9 (Μάιος) Πιστωτική Επέκταση (τέλος περιόδου) Ιδιωτικός Τομέας -3,9-3,1-2,5-1,7-1,9-2,0-1,9 (Απρ.) Επιχειρήσεις -4,9-3,7-2,2-0,5-0,8-0,9-1,0 (Απρ.) - Βιομηχανία -2,8-3,3-0,9 2,7 2,8 2,4-0,2 (Απρ.) - Κατασκευές 0,6-1,2 0,5 0,9 0,0-0,9 1,2 (Απρ.) - Τουρισμός -2,6-0,6-1,2 0,4 0,6 0,6 0,5 (Απρ.) Νοικοκυριά -3,5-2,9-3,0-3,1-3,2-3,1-2,9 (Απρ.) - Καταναλωτικά Δάνεια -3,9-2,8-2,5-2,3-2,8-2,3-1,6 (Απρ.) - Στεγαστικά Δάνεια -3,3-3,0-3,3-3,4-3,5-3,5-3,3 (Απρ.) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή -0,9-1,3-2,4-2,1-1,8-0,6-0,9 (Μάιος) Δομικός Πληθωρισμός -1,7-0,7-0,7-0,9-0,5 0,3-0,3 (Μάιος) Δείκτης Τιμών Διαμερισμάτων -10,9-7,5-4,1-4,9-5,8-5,3-5,0 (1ο 3μηνο) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -3,1 0,7 0,3 0,9-1,7-0,8-1,4 (1ο 3μηνο) Ιδιωτική Κατανάλωση -2,5 0,7 0,7 1,7-0,3-0,9-1,3 (1ο 3μηνο) Δημόσια Κατανάλωση -5,5-2,4 0,4-1,5-2,0 2,8-1,5 (1ο 3μηνο) Επενδύσεις -9,3-2,6 9,9 0,1-11,4 5,7-2,7 (1ο 3μηνο) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 1,7 7,4 3,3 1,5-10,3-8,8-11,7 (1ο 3μηνο) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -2,9 7,8 9,3-3,3-19,8-12,5-12,8 (1ο 3μηνο) Ισοζύγιο Πληρωμών σε δισ. Εξαγωγές Αγαθών 26,9 26,8 6,1 6,5 6,0 6,2 7,6 (Ιαν-Απρ.) Εισαγωγές Αγαθών 47,7 49,1 11,1 11,1 9,2 10,6 13,1 (Ιαν-Απρ.) Εμπορικό Ισοζύγιο -20,8-22,3-5,0-4,6-3,3-4,4-5,5 (Ιαν-Απρ.) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών -3,7-3,8-3,2-0,4 5,6-1,7-3,1 (Ιαν-Απρ.) Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ Το παρόν δελτίο έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα. Οι πληροφορίες που περιέχει προέρχονται από πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες αλλά δεν έχουν επαληθευτεί από την Alpha Bank. Το παρόν δεν αποτελεί συμβουλή ή σύσταση ούτε προτροπή για την διενέργεια οποιασδήποτε συναλλαγής. Επίσης δεν συνιστά έρευνα στον τομέα των επενδύσεων κατά την έννοια της ισχύουσας νομοθεσίας και ως εκ τούτου δεν έχει συνταχθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νόμου για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της έρευνας στον τομέα των επενδύσεων. Η Alpha Bank δεν υποχρεούται να επικαιροποιεί ή να αναθεωρεί το δελτίο αυτό ούτε να προβαίνει σε ανακοινώσεις ή ειδοποιήσεις σε περίπτωση που οποιοδήποτε στοιχείο, γνώμη, πρόβλεψη ή εκτίμηση που περιέχεται σε αυτό μεταβληθεί ή διαπιστωθεί εκ των υστέρων ως ανακριβής. Η Alpha Bank και οι θυγατρικές της, καθώς επίσης τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, τα στελέχη και οι υπάλληλοι αυτών δεν παρέχουν καμία διαβεβαίωση ούτε εγγυώνται την ακρίβεια, την πληρότητα και την ορθότητα των πληροφοριών που περιέχονται και των απόψεων που διατυπώνονται στο παρόν ή την καταλληλότητά τους για συγκεκριμένη χρήση και δεν φέρουν καμία ευθύνη για οποιανδήποτε άμεση ή έμμεση ζημία θα μπορούσε τυχόν να προκύψει σε σχέση με οποιανδήποτε χρήση του παρόντος και των πληροφοριών που περιέχει εν όλω ή εν μέρει. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση αυτού του δελτίου ή τμήματος του πρέπει υποχρεωτικά να αναφέρει την Alpha Bank ως πηγή προελεύσεώς του.