Eιζήγηζη ηοσ Καθηγηηή Νίκοσ Λσγερού. ζηην ανοιτηή ημερίδα με θέμα: "Δσναηόηηηες και αδσναμίες ηης Τοσρκίας"

Transcript

1 Eιζήγηζη ηοσ Καθηγηηή Νίκοσ Λσγερού ζηην ανοιτηή ημερίδα με θέμα: "Δσναηόηηηες και αδσναμίες ηης Τοσρκίας" Αμθιθέαηρο ηοσ Σσνεδριακού Κένηροσ ηοσ Πολεμικού Μοσζείοσ 03/03/2010 Ν. Λσγερός Θα αλαθεξζώ ζε δνκηθέο αδπλακίεο, ζα πξνζπαζήζσ λα ρξεζηκνπνηήζσ κεξηθά απιά καζεκαηηθά κνληέια, γηα λα δείηε ηη κπνξνύκε λα θάλνπκε κέζσ ζηξαηεγηθήο, γεσζηξαηεγηθήο θαη εηδηθά ηνπνζηξαηεγηθήο. Η γεσζηξαηεγηθή είλαη έλα κίγκα γεσγξαθίαο θαη ζηξαηεγηθήο. Η ηνπνζηξαηεγηθή είλαη έλα κίγκα ηνπνινγίαο θαη ζηξαηεγηθήο. Θα ρξεζηκνπνηήζνπκε απηό ην πιαίζην γηα λα θαηαιάβνπκε πξώηνλ ηη έγηλε πξηλ θαη θαηόπηλ ηη κπνξεί λα γίλεη κεηά. Έρνπκε έλαλ ράξηε πνπ είλαη θάπσο απινπνηεκέλνο. Ση ελλνώ κε απηό: Όηαλ θνηηάδνπκε έλα ράξηε έρνπκε ηελ εληύπσζε όηη θαηαιαβαίλνπκε. Απηόο ν ράξηεο ζάο εμεγεί απηά πνπ δελ θαηαιαβαίλνπκε. Γειαδή, δελ δίλεη ζεκαζία ζηηο ιεπηνκέξεηεο πνπ λνκίδνπκε όηη είλαη ζεκαληηθέο, όηαλ βιέπνπκε έλαλ θαλνληθό

2 ράξηε, αιιά δίλεη ζεκαζία ζε δώλεο-επαθέο. Βιέπνπκε ηε Ρσζία, ην πάλσ κέξνο, εδώ είλαη ε Γεσξγία, ε Αξκελία, ην Αδεξκπατηδάλ, ηη Ναρηηζεβάλ, ην Ιξάλ, ε Σνπξθία. Δπηιέγνπκε απηήλ ηε δώλε δηόηη, αλ ην θνηηάμεηε απηό πην αλαιπηηθά, όζν αθνξά ζηελ ζεσξία δπλακηθώλ ζπζηεκάησλ, έρεηε ηξεηο κεγάιεο δώλεο πνπ πηέδνπλ πάλσ ζε κηα θεληξηθή δώλε, όπνπ ππάξρεη κηα ζηξαηεγηθή θζνξάο θαη γη απηό δελ εκθαλίδεηαη έλα θξάηνο κεγάιν. Απηό ην πξάγκα κπνξείηε λα ην δείηε ζην Κνπξδηζηάλ. ην Κνπξδηζηάλ, ηα ηξία ζπκβαιιόκελα θξάηε πνπ είλαη κεγάινπ κεγέζνπο είλαη ην Ιξάλ, ην Ιξάθ θαη ε Σνπξθία. Δδώ έρεηε ηελ Ρσζία, ηελ Σνπξθία θαη ην Ιξάλ. ην ελδηάκεζν έρεη κηα δώλε ε νπνία πξνθάιεζε πξνβιήκαηα. Σώξα ζα ηελ αλαιύζνπκε ιίγν πην αθαηξεηηθά. Απηό ζα καο επηηξέςεη λα θαηαιάβνπκε θαιύηεξα ηη γίλεηαη. απηόλ ηνλ ράξηε, όπσο βιέπεηε, πάλσ κέξνο είλαη πάιη Ρσζία, έρνπκε δηαηεξήζεη ηα ίδηα ρξώκαηα. Απηήλ ηελ θνξά, όκσο δελ αζρνινύκαζηε θαζόινπ, κα θαζόινπ, κε ηελ απόζηαζε. Αζρνινύκαζηε κόλν κε ηε ζρέζε. Βιέπεηε ινηπόλ όηη ε Ρσζία, ε Σνπξθία θαη ην Ιξάλ εκθαλίδνληαη ζαλ ηξία δπλακηθά ζπζηήκαηα, κε κία επαθή ζην θάησ κέξνο, ρσξίο επαθέο άκεζεο, γη απηό έρνπκε ηα γθινπόληα δειαδή ηελ αιιειεπίδξαζε εμ απνζηάζεσο θαη ζην ελδηάκεζν έρεηε απηό ην ζύκπιεγκα, ην νπνίν δελ θαηαιαβαίλνπκε ακέζσο αλ έρεη κεγάιε ζεκαζία, αιιά ζα ην θαηαιάβνπκε ηώξα. ηελ αξρή είρακε έλα ράξηε - ζα ηνλ έιεγα ρξσκαηηθό - κεηά πεξάζακε ζε έλα γξάθεκα, ην νπνίν είλαη ζπλεθηηθόηεηαο. Γειαδή, θνηηάδνπκε ηη θνιιάεη θαη ηη δελ θνιιάεη. Σώξα, ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, έρνπκε κηα ηξηγσλνπνίεζε.

3 Απηόο εδώ ν ράξηεο, κε ηελ αθαηξεηηθή έλλνηα, ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ζαο αλαδεηθλύεη έλα θαηλόκελν πνπ δελ κπνξείηε λα ην εληνπίζεηε πνιύ εύθνια ζε έλαλ ζπκβαηηθό ράξηε, είλαη ε ιεγόκελε ηξηγσλνπνίεζε. Βιέπεηε όηη θάζε δώλε απνηειείηαη από έλα ηξίγσλν. Σώξα ζα κνπ πείηε έρεη κεγάιε ζεκαζία λα είλαη ηξηγσληθό; ηελ πξαγκαηηθόηεηα, όηαλ ρξεζηκνπνηνύκε γεσκεηξία θαη ζε ηνπνινγηθά ζπζηήκαηα κπνξνύκε λα ηξηγσλνπνίεζνπκε ηε ζθαίξα γηα λα έρνπκε κηα θαιύηεξε δνκή θαηαλόεζεο ησλ παξακέηξσλ. Ση ζέισ λα πσ κε απηό: Δλώ αξρηθά κηινύζακε γηα ηα ηξία κεγάια, μαθληθά έρνπκε ζην θέληξν ηελ Αξκελία. Όηαλ βιέπεηε απηό ην ζρήκα, αλ ζαο πσ όηη ε πξάζηλε θειίδα είλαη ζεκαληηθή, είλαη δύζθνιν λα κελ ην απνδερηείηε. Όηαλ βιέπεηε έλαλ θαλνληθό ράξηε, ιέηε όηη πξόθεηηαη γηα κηα ιεπηνκέξεηα ζηνλ ράξηε. Πξνζέμηε έλα άιιν πξόβιεκα: Δδώ είλαη ην Αδεξκπατηδάλ, εδώ είλαη ην Ναρηηζεβάλ απηέο νη δύν δώλεο είλαη ε ίδηα ρώξα, ε νπνία, όκσο, δελ έρεη ζπλεθηηθόηεηα θαη ην πξνζπαζεί. Δδώ, όπσο είκαη πην πνιύ ηνπ Αξκεληθνύ, έρσ ελζσκαηώζεη κέζα ζην αξκεληθό θαη ην Αξηζάρ κε ην Ναγθόξλν Καξακπάρ, ην νπνίν δελ απνηειεί ζύιαθα κέζα ζην Αδεξκπατηδάλ. Πην θάησ έρεηε ηελ ζθαίξα επηξξνήο. Γηαηί ππάξρεη απηό ην πξάγκα; Γηαηί όι απηά είλαη πξώελ νβηεηηθή Έλσζε θαη βέβαηα δελ είλαη ηπραίν πνπ ζ απηήλ ηε γξακκή, εθεί πνπ ππάξρεη ζύλδεζε κεηαμύ Σνπξθίαο, ππάξρεη Ρώζηθνο ζηξαηόο. Γελ είλαη ηπραίν, βέβαηα, πνπ είρακε πξνβιήκαηα εδώ. Τπάξρεη κηα αιιειεπίδξαζε κε απηό ην θαηλόκελν. Γελ είλαη ηπραίν πνπ εδώ ππάξρεη κηα ζύλδεζε. Αιιά αο θνηηάμνπκε ηώξα ιίγν πην αλαιπηηθά ζε έλαλ αθόκα πην αθαηξεηηθό ράξηε.

4 ην πάλσ κέξνο έρεη ηνπο θύξηνπο ρξσκαηηζκνύο, έρεη ηε Ρσζία, αξηζηεξά έρεη ηελ Σνπξθία θαη δεμηά ην Ιξάλ, ζηηο δώλεο-επαθέο. Δδώ ππάξρεη κηα επηζεηηθή ηάζε απηό κπνξείηε λα ην θαηαιάβεηε κέζσ ηεο Γεσξγίαο. Δδώ έρνπκε ηάζε επαθήο, εδώ επηζεηηθή, εδώ έρνπκε ηάζε ζηάζηκε, εδώ έρνπκε απιώο δηπιή επαθή, ζηάζηκε, επηζεηηθή, ζηάζηκε. Βιέπνπκε, ινηπόλ θαη πάιη, κε πξάζηλν ηηο ζρέζεηο πνπ έρεη ε Αξκελία. Καζώο είλαη ζε κηα θνξπθή πνπ έρεη πέληε ζρέζεηο, γίλεηαη πην πνιύπινθν ην ζέκα. Θα αλαξσηεζείηε γηαηί είλαη ηόζν ζεκαληηθό απηό ην ζεκείν. ηελ πξαγκαηηθόηεηα απηό ην ζεκείν, γηα ηελ Σνπξθία, απνηειεί έλα ζεκείν αδπλακίαο ηεο δνκήο. Αλ ζέιεηε λα ην θαηαιάβεηε ιίγν πην θαιά, αο πνύκε όηη έρεηε έλα ηξαπέδη κε ηέζζεξα πόδηα. Αλ ζπάζεηε έλα πόδη δελ είλαη ηόζν πξνβιεκαηηθό. Αλ έρεηε, όκσο, έλα ηξαπέδη πνπ έρεη ηξία πόδηα - ζαο θαίλεηαη κηα ιεπηνκέξεηα, αιιά - αλ ζπάζεη έλα πόδη δελ είλαη πηα ηξαπέδη, είλαη πεζκέλν ηξαπέδη. Σν ζέκα είλαη λα μέξεηε ζε πνην πόδη είζηε θαη, βέβαηα, γηα ην πάλσ ηξαπέδη, πάλσ ζε πνηα πόδηα παηάεη. Αο θνηηάμνπκε ηώξα ηα πξνβιήκαηα ζπλεθηηθόηεηαο κε κηα άιιε ζρέζε. Δδώ δελ ην βιέπνπκε αθόκα ακέζσο, ζα ην θαηαιάβεηε θαιύηεξα εδώ.

5 απηόλ ηνλ ράξηε έρεηε ηελ εληύπσζε όηη είλαη γλσζηόο ή δελ είλαη γλσζηόο. Δκείο ζηελ ηνπνζηξαηεγηθή θαη ζηα ζέκαηα ηνπνινγίαο παξακνξθώλνπκε ιίγν ηνπο ράξηεο, γηα λα δνύκε ηελ αιιειεπίδξαζε. ηελ πξαγκαηηθόηεηα, απηόο είλαη ν ράξηεο ηεο ζπλζήθεο San Stefanο Γελ κπαίλσ ζε θακία ιεπηνκέξεηα δηπισκαηηθή, δηεζλώλ ζρέζεσλ, αιιά πξνζέμηε ηη γίλεηαη ζην θέληξν: έρεηε ηε Βνπιγαξία, ηε Μαύξε Θάιαζζα, ην Αηγαίν, θαη ηελ Διιάδα. Σα θξάηε εδώ έρνπλ όια ηα ίδηα ρξώκαηα, δηόηη είκαζηε ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία. Δδώ είλαη ην Μαπξνβνύλην, εξβία, Ρνπκαλία. Όηαλ θνηηάδεηε απηόλ ηνλ ράξηε κπνξεί λα κελ ζαο εληππσζηάδεη, δείρλεη όκσο κεξηθά πξνβιήκαηα, όζνλ αθνξά ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία: εδώ δελ ππάξρεη πηα ζπλεθηηθόηεηα. Σώξα ζα κνπ πείηε, απηό είλαη κηα ιεπηνκέξεηα! Θα εμεηάζνπκε πώο έγηλε απηή ε ιεπηνκέξεηα θαη πώο κεηαηξάπεθε. Γηαηί, όπσο ζπκάζηε, αλ ζέιεηε λα θάλεηε αλαινγίεο, ε ζπλζήθε San Stefanο, ζε ζρέζε κε ηε ζπλζήθε Βεξνιίλνπ, κνηάδεη πάξα πνιύ κε ηε ζπλζήθε εβξώλ, ζε ζρέζε κε ηελ ζπλζήθε ηεο Λσδάλεο. Απηό ζεκαίλεη όηη ελεξγνπνηνύκε ηνλ θώδηθα πνπ ρξεζηκνπνίεζε θαη ν Clemenceau, ν νπνίνο έιεγε όηη θάλνπκε ζπλζήθεο γηα λα ζπλερίζνπκε ηνπο πνιέκνπο! Όρη γηα λα ηνπο ηειεηώζνπκε! Δδώ είλαη Σνπξθία, εδώ είλαη ε ζθαίξα επηξξνήο ηεο Ρσζίαο, εδώ είλαη ε ζθαίξα επηξξνήο ηεο Σνπξθίαο. Πξνζέμηε! Δίλαη ζθαίξα επηξξνήο, αιιά δελ έρεη ζπλεθηηθόηεηα. Βέβαηα, όηαλ έρνπκε πξόζβαζε ζηηο κπζηηθέο αλαθνξέο θαη, παξεκπηπηόλησο, ηνπ Αιέμαλδξνπ Καξαζενδσξή ζηνλ νπιηάλν - ζα κάζνπκε όηη ν νπιηάλνο ηνύ έιεγε όηη σο θόθθηλε γξακκή ζα είλαη απηό ην πξάγκα. Δλλννύζε δειαδή: Δκείο πξέπεη λα πάξνπκε πίζσ έλα θνκκάηη ηεο Βνπιγαξίαο, γηαηί είλαη ην κόλν πνπ καο επηηξέπεη λα έρνπκε ζπλεθηηθόηεηα ζε όιν ην πιαίζην. Κόβνληαο ην

6 θνκκάηη ηεο Βνπιγαξίαο από ην θάησ κέξνο, ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ην μαλαδίλνπκε «ζηελ Διιάδα» ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, ππάξρεη άιιε πξαγκαηηθόηεηα: Σν μαλαδίλνπκε ζε όιε ηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία θαη απνηειεί πιένλ έλα πιαίζην ζπλεθηηθό. Απηά είλαη ηα γξαθήκαηα πνπ ζαο επηηξέπνπλ λα δείηε όηη ηνπνζηξαηεγηθά ε ζπλζήθε Άγηνπ ηεθάλνπ δελ κπνξνύζε λα ζηαζεί πάξα πνιύ θαηξό. Καη ζαο επηζεκαίλσ όηη - απηό είλαη ηζηνξηθό παξάδεηγκα , ηνλ Ινύιην 1878, ππνγξάθεηαη ε ζπλζήθε ηνπ Βεξνιίλνπ. ην θέληξν είλαη ε Σνπξθία ζαλ πιαίζην θόθθηλν, πεξηγξάθεηαη θαη πιαηζηώλεηαη από κπιε όπνπ ππάξρεη ζάιαζζα, πάλσ βξίζθεηαη ε Θξάθε θαη εδώ είλαη κία δώλε πνπ αθνξά Αλαηνιηθή Θξάθε, Γπηηθή Θξάθε. Σώξα κπνξείηε λα αληηιεθζείηε ηη είλαη ην Αηγαίν. Δδώ είκαζηε ζηελ Κύπξν θαη εδώ είλαη νη επαθέο επηζεηηθέο ή όρη, εδώ είλαη ε πξία, νη δώλεο επαθέο. Βιέπεηε όηη μαλαεξρόκαζηε ζην πιαίζην ηεο Αξκελίαο θαη ηεο Γεσξγίαο. Όηαλ βιέπεηε απηόλ ηνλ ράξηε, ηα δνκηθά πξνβιήκαηα ηεο Σνπξθίαο θαίλνληαη πην μεθάζαξα. Έρνπκε εκείο ηελ ηάζε ζηελ Διιάδα λα έρνπκε κηα όρη κόλν ειιεληθή πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηνο, αιιά, ζα έιεγα, Διιαδηθή θαη έρνπκε ηελ ηάζε λα θνηηάδνπκε απηό ην θνκκάηη. Όηαλ θνηηάδνπκε κόλνλ απηό ην θνκκάηη έρνπκε ηελ εληύπσζε όηη ππάξρεη έλα επηζεηηθό πιαίζην πξνο ηα καο θαη δελ αληηιακβαλόκαζηε όηη ηα δνκηθά πξνβιήκαηα ηεο Σνπξθίαο δελ είλαη ηόζν πνιύ εδώ, αιιά εδώ. Γηαηί δελ είλαη εδώ; Γηόηη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, κε ηηο γελνθηνλίεο ηα άιιαμαλ εληειώο.

7 Δδώ, ζαο δίλσ - λα κελ λνκίδεηαη όηη ηα καζεκαηηθά είλαη ρξήζηκα κόλν γηα ζέκαηα ηνπνζηξαηεγηθήο, εδώ είλαη κηα καζεκαηηθή αλάιπζε ηεο γελνθηνλίαο ησλ Αξκεληώλ - ηα ζεκεία όπνπ έρνπκε ηα ζηξαηόπεδα ζπγθέληξσζεο. Σα δηαγξάκκαηα ξνήο ζάο επηηξέπνπλ λα θαηαιάβεηε πώο νη Σνύξθνη κεηέθεξαλ πιεζπζκό γηα λα ηνλ εμνληώζνπλ ζε έλα άιιν ζύζηεκα θαη βιέπεηε γεληθά πσο όιν απηό ην πιαίζην είλαη θηηαγκέλν έηζη ώζηε λα «θαζαξίζεη» - αιά ηνύξθα ζα ην έιεγα, όπσο ζά ιεγε θαη ν Μόηζαξη - εζσηεξηθά ε Σνπξθία θαη λα κελ έρεη πηα πξόβιεκα. Γειαδή, δελ ζα ππάξρεη πηα Πνληηαθό, δελ ζα ππάξρεη Αξκεληθό, απηή ε δώλε ζα είλαη έλα ζπκπαγέο ζύζηεκα. Σν πξόβιεκα, ινηπόλ, είλαη ην πίζσ κέξνο από ην ζπκπαγέο ζύζηεκα, πνπ δελ είλαη ηπραίν. Απνηειείηαη από δύν ηξηπιά ζπζηήκαηα, όζνλ αθνξά ζην ζύζηεκα ζην νπνίν πεξηγξάθακε σο βαιθαλνπνίεζε. Άξα, εδώ έρνπκε έλα πξόβιεκα δνκηθό θαη εδώ έρνπκε έλα άιιν πξόβιεκα δνκηθό. Καη βέβαηα, όιν απηό ην δνκηθό πξόβιεκα αλαδεηθλύεηαη, αλ ζέιεηε, κέζσ ηεο αλαγλώξηζεο ηεο γελνθηνλίαο ησλ Αξκελίσλ. Γηόηη πξέπεη ζε θάπνηα θάζε λα αλαγλσξίζνπλ όηη ρξεζηκνπνίεζαλ απηό ην δηάγξακκα ξνήο. Γηα πνηό ιόγν; Γηαηί, θνηηάμηε εδώ, βιέπεηε κε ηνπο ρξσκαηηζκνύο: νη πην έληνλνη είλαη νη απόιπηε πιεηνςεθία Αξκελίσλ, ε κεηά ιηγόηεξν είλαη ζρεηηθή, εδώ είλαη ηζρπξή κεηνλόηεηα θαη εδώ είλαη κόλν. Βιέπεηε όηη απηή ε δώλε έρεη ηελ ηάζε λα είλαη πάιη ζην πάλσ κέξνο ηεο άιιεο δώλεο, ηελ νπνία πεξηγξάςακε πξνεγνπκέλσο θαη βιέπεηε όηη εδώ δελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν. Πξνζέμηε ηα ζηνηρεία πνπ είλαη εδώ. Έλα άιιν, ινηπόλ, ζεκαληηθό ζεκάδη - αιιά όρη δώλε αδπλακίαο γηα ηελ Σνπξθία, εθόζνλ ην εμαζθάιηζε - είλαη όηη έθαλε ό,ηη κπνξνύζε γηα λα έρεη απηό ην θνκκάηη, ην νπνίν ήηαλ επίζεο έλα ηξηπιό ζύζηεκα αδπλακίαο, αιιά πξνζέμηε! Καζώο εκείο δώζακε κεγάιε ζεκαζία ζ απηό ην θνκκάηη θαη ιηγόηεξε ζεκαζία ζ απηό ην θνκκάηη, ηειηθά, γηα λα βνεζήζνπκε απηό, ζπζηάζακε απηό. Η ηνπνζηξαηεγηθή ζα έιεγε όηη έπξεπε λα αζρνιεζνύκε πεξηζζόηεξν κε απηό ην θνκκάηη θαη κε απηό ην θνκκάηη, δίρσο λα αζρνιεζνύκε κε απηό ην θνκκάηη δηόηη ηνπνζηξαηεγηθά δελ έζηεθε.