Φάκελος περιοχής: GR Υγρότοπος Σχοινιά. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων.

Transcript

1 Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR Υγρότοπος Σχοινιά Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

2 Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

3 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR125 Έλος Σχινιά», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Λευτέρης Σταύρακας ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Tάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

4 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Σταύρακας Λ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR125 Έλος Σχινιά». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα This document may be cited as follows: Stavrakas L. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR125 Schinias Marshes». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συνοπτική αξιολόγηση Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...21 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR125 Έλος Σχινιά» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR125 Έλος Σχινιά», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι εκτάρια. Η περιοχή περιλαμβάνει το σύνολο των υγροτοπικών εκτάσεων, τη Μακαρία Πηγή, τον χώρο του κωπηλατοδρομίου, το παράκτιο δάσος Κουκουναριάς και Χαλέπιας Πεύκης, και τη θαλάσσια ζώνη που εκτείνεται ως την άκρη της χερσονήσου της Κυνόσουρας, καθώς και τους λόφους Στράτη, Μεγάλη Κορυφή, Δρακονέρα, και τη χερσόνησο της Κυνόσουρας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

7 Οι υγροτοπικές εκτάσεις καλύπτονται κυρίως από καλάμια, βούρλα, ψαθιά και άλλα υγροτοπικά είδη, ενώ στους λόφους επικρατεί η μακκία βλάστηση με χαρακτηριστικότερα είδη το πουρνάρι και το σχίνο. Το παράκτιο πευκοδάσος καλύπτεται πλέον σε μεγάλο βαθμό από Χαλέπιο Πεύκη με την Κουκουναριά να καλύπτει αισθητά μικρότερη έκταση. Ο υγρότοπος στο μεγαλύτερο τμήμα αποτελεί ένα έλος γλυκού νερού με μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις στην κατακλυζόμενη έκταση. Έτσι, όλη η περιοχή πλημμυρίζει τον χειμώνα και την άνοιξη, ενώ από τα τέλη του καλοκαιριού έως και το φθινόπωρο, γλυκό νερό διατηρείται μόνο σε ορισμένα κανάλια, σε τμήμα της λίμνης Στόμι, καθώς και στη Μακαρία Πηγή και το κανάλι που διοχετεύει τα νερά στο κωπηλατοδρόμιο. Το κωπηλατοδρόμιο, φυσικά, είναι γεμάτο νερό όλο το χρόνο. Οι παρακείμενοι λόφοι που περικλείουν τον υγρότοπο, αποτελούν εξαιρετικό βιότοπο τροφοληψίας για αρπακτικά πουλιά όπως ο Φιδαετός, η Αετογερακίνα και ο Πετρίτης. Η Χαλκόκοτα είναι το είδος της ορνιθοπανίδας για το οποίο η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR125 Έλος Σχινιά» αξιολογήθηκε από το BirdLife International (Heath & Evans 2000) ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πληθυσμός BirdLife Plegadis falcinellus Χαλκόκοτα 325 Α4i, B1i, C2 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

8 Χάρτης 1.1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Bourdakis, E.(compiler) Important Bird Areas in Greece: 125. Schinias marsh. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) ENVECO Περιβαλλοντική Μελέτη Προέγκρισης Χωροθέτησης Κέντρου Κωπηλασίας και Κανό στον Σχινιά Αττικής Ζαλίδης, Γ και Α. Μαντζαβέλας (Συντ.) Απογραφή των ελληνικών υγροτόπων ως φυσικών πόρων (πρώτη προσέγγιση). ΕΚΒΥ. Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες) Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Έλος Σχινιά» με κωδικό ΣΠΠΕ GR125. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

9 Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας Διαχειριστική Μελέτη Βιότοπου Σχινιά Μαραθώνα. Σχέδιο Διαχείρισης - Κανονισμός Λειτουργίας Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα (Σχέδιο Κ.Υ.Α.). ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Ξηρουχάκης, Σ., και Γ. Ανδρέου Ο υγροβιότοπος του Σχινιά και η ορνιθοπανίδα του. Πτυχιακή Διατριβή. Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επίσης, η περιοχή έχει ενταχθεί στο δίκτυο των caretakers από το 2004 και μέσω της συνεχούς παρουσίας των εθελοντών της ΕΟΕ, η γνώση μας για την ορνιθοπανίδα έχει βελτιωθεί σημαντικά. 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ): GR Εθνικό Πάρκο Σχινιά- Μαραθώνα (1.296,65 εκτάρια) Εθνικό Πάρκο Σχινιά Μαραθώνα (ΠΔ /ΦΕΚ 395Δ/ ) Η περιοχή που ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά, δηλαδή ο υγρότοπος, η Μακαρία Πηγή, ο λόφος Δρακονέρα και Κυνόσουρα, καθώς και το πευκοδάσος Χαλέπιας Πεύκης και Κουκουναριάς καλύπτονται από αυστηρό καθεστώς προστασίας. Στην περιοχή υπάρχει Φορέας Διαχείρισης ο οποίος προσπαθεί με όποια μέσα διαθέτει να προστατέψει τη περιοχή όσο το δυνατόν καλύτερα, καθώς οι πιέσεις για οικοδόμηση και αποξήρανση του υγροτόπου είναι έντονες. 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές του παρόντος έργου. Κατά την φάση οργάνωσης της έρευνας πεδίου ακολουθήθηκε η διαδικασία που περιγράφεται στη συνέχεια. Συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής από την ήδη δημοσιευμένη βιβλιογραφία και από παρατηρήσεις και αδημοσίευτες αναφορές ελλήνων και ξένων επισκεπτών. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

10 Η έρευνα πεδίου έγινε στα μέσα, τα τέλη της άνοιξης καθώς και την αρχή του καλοκαιριού. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τις καταγραφές που έχουν γίνει κατά τη διάρκεια των ΜΚΥ τα τελευταία 5 χρόνια, και από τις ετήσιες εναφορές των εθελοντών-caretakers της ΕΟΕ. Κατά την έρευνα πεδίου έγινε καταγραφή όλων των ειδών ενώ δόθηκε έμφαση στη συλλογή στοιχείων για τον εντοπισμό των κρίσιμων ενδιαιτημάτων της Βαλτόπαπιας, είδος για το οποίο υπήρχαν στο πρόσφατο παρελθόν αναφορές για φώλιασμα και το οποίο πληροί τα κριτήρια ένταξης της περιοχής στο δίκτυο των ΖΕΠ σύμφωνα με το BirdLife International (Heath & Evans, 2000). Κατά την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες μέθοδοι καταγραφών, σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται από τους Χατζηχαραλάμπους κ.ά. (2004): Επιλέχτηκαν δειγματοληπτικές διαδρομές στους αντιπροσωπευτικότερους βιότοπους εντός κι εκτός της περιοχής ΙΒΑ Σε καθορισμένα σημεία χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος look and see για ποιοτική καταγραφή των ειδών που εμφανίζονται εκεί, ενώ έγινε πληθυσμιακή εκτίμηση για τα αναπαραγόμενα στρουθιόμορφα και τα μεταναστευτικά και αναγωγή των πληθυσμιακών δεδομένων στον χώρο ή στον χρόνο αντίστοιχα. Για τα είδη που δεν παρουσιάζουν ομοιόμορφη κατανομή ή διατηρούν επικράτειες (π.χ. αρπακτικά) έγιναν παρατηρήσεις σε όλο το εύρος της περιοχής και καταγράφηκε η παρατηρηθείσα δραστηριότητά τους ενώ έγινε προσπάθεια εντοπισμού των θέσεων φωλεοποίησης. Για την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κυάλια 10Χ50 και τηλεσκόπιο 20-60Χ80, Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System-GPS) και χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού σε κλίμακα 1: Στους χάρτες καταγράφονταν οι περιοχές τροφοληψίας, θέσεις φωλιάσματος και τα εκτιμώμενα όρια επικρατειών. Από τις καταγραφές και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

11 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Η παρούσα έρευνα διεύρυνε τη λίστα των ειδών που έχουν καταγραφεί στο Σχινιά. Το γεγονός αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση των επισκέψεων που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, αλλά και από τις αλλαγές που έχουν επέλθει στη περιοχή μετά την απομάκρυνση του αεροδρομίου και των στρατιωτικών εγκαταστάσεων και την δημιουργία του κωπηλατοδρομίου το Τα είδη χαρακτηρισμού και που παρατηρήθηκαν κατά την αναπαραγωγική και μεταναστευτική περίοδο του 2004, είναι περισσότερα από τα είδη που χρησιμοποιήθηκαν ως κριτήρια για τον χαρακτηρισμό του έλους Σχινιά ως ΣΠΠ το Τα είδη για τα οποία η περιοχή πληροί τα κριτήρια ΖΕΠ είναι υγροτοπικά και θαλάσσια και τα όρια της ΣΠΠ καλύπτουν πλήρως το υγροτοπικό και θαλάσσιο τμήμα της περιοχής, επομένως τα ίδια όρια θα ισχύσουν και για τη ΖΕΠ. Επιπλέον, οι παρακείμενοι λόφοι που ανήκουν στη ΣΠΠ είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για είδη όπως ο Φιδαετός, η Αετογερακίνα, ο Πετρίτης και το Φρυγανοτσίχλονο τα οποία διατηρούν σημαντικούς πληθυσμούς στη περιοχή. Μοναδική εξαίρεση στην οριοθέτηση της ΖΕΠ είναι η λοφώδης έκταση του οικισμού Δικαστικών η οποία βρίσκεται εντός σχεδίου πόλης και οικοδομείται με ταχείς ρυθμούς. Αποφασίστηκε να μείνει εκτός ΖΕΠ παρά το ότι γειτνιάζει άμεσα με τον υγρότοπο. Η διεθνής σημασία της περιοχής μελέτης είναι προφανής από την ύπαρξη αξιόλογου αναπαραγόμενου και διαχειμάζοντος πληθυσμού του είδους Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), ενώ σε εθνικό επίπεδο η περιοχή διατηρεί σημαντικό αναπαραγωγικό πληθυσμό (> του εθνικού πληθυσμού) των ειδών Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis), Πρασινοκέφαλη Πάπια (Anas platyrhynchos), Καλαμοκανά (Himantopus himantopus) και Φαλαρίδα (Fulica atra), όπως και διαχειμάζοντος πληθυσμού tου είδους Λαμπροβούτι (Gavia arctica). Εκτός από τα παραπάνω, η περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική για αρπακτικά όπως ο Φιδαετός (Circaetus gallicus), η Αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο Πετρίτης (Falco peregrinus), που αναπαράγονται στους παρακείμενος λόφους, καθώς και για τον Στικταετό (Aquila clanga) που τα τελευταία χρόνια διαχειμάζει τακτικά στην περιοχή. Η περιοχή έχει επίσης μεγάλη αξία για τη μετανάστευση ειδών όπως ο Λευκοτσικνιάς ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

12 (Egretta garzetta), ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea) και η Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus). Το τελευταίο, αν και αποτελούσε είδος κριτήριο για το χαρακτηρισμό της περιοχής ως ΣΠΠ το 2000, παρατηρείται πλέον σε μικρότερους αριθμούς κατά τη μετανάστευση και ως αποτέλεσμα δεν πληρεί τα κριτήρια χαρακτηρισμού και, παρόλα αυτά αξιόλογοι αριθμοί συνεχίζουν να καταγράφονται κατά τη μετανάστευση. 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 2 ή 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια και αποτελούν τα είδη της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

13 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR125 Έλος Σχινιά» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία 55 Aythya nyroca Βαλτόπαπια Είδη χαρακτηρισμού > αναπαρ. πληθ. Ε.Ε. Πίνακας 3. Είδη για την περιοχή: «GR125 Έλος Σχινιά» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη 2 Gavia arctica Λαμπροβούτι διαχειμ. Πληθ. 4 Tachybaptus ruficollis Νανοβουτηχτάρι ελαχ. αναπαρ. Πληθ. 47 Anas platyrhynchos Πρασινοκέφαλη Πάπια > ελαχ.αναπαρ. πληθ. 88 Aquila clanga Στικταετός διαχειμ. Πληθ. 122 Fulica atra Φαλαρίδα > ελαχ. Αναπαρ. Πληθ. 129 Himantopus himantopus Καλαμοκανάς Αναπαρ. Πληθ. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

14 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Βαλτόπαπια (Aythya nyroca) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Βαλτόπαπιας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται 5-6 ζευγάρια, ενώ το χειμώνα έχουν παρατηρηθεί έως και 25 άτομα. Η ελώδης περιοχή του Σχινιά, αποτελεί χαρακτηριστικό βιότοπο του είδους που εκμεταλλεύεται τη πυκνή βλάστηση και το πυκνό δίκτυο καναλιών με γλυκό νερό και εποχιακών τελμάτων. Οικολογία. Ζει σε υγρότοπους γλυκού νερού στους οποίους υπάρχει πυκνή κάλυψη από καλάμια και άλλα υγροτοπικά είδη, αλλά και ικανές ανοιχτές εκτάσεις. Φτιάχνει τη φωλιά της στα όρια της βλάστησης με το νερό ή ακόμα και μέσα στο νερό. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια βλάστηση αλλά και έντομα και άλλα ασπόνδυλα. Απειλές. Η κύρια απειλή που αντιμετωπίζει το είδος είναι η λαθροθηρία, καθώς και η απώλεια βιοτόπων (αποξηράνσεις υγροτόπων). Λαμπροβούτι (Gavia arctica) Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός Το Λαμπροβούτι στη χώρα μας εμφανίζεται τον χειμώνα, σε πληθυσμό που κυμαίνεται στα άτομα. Στη περιοχή μελέτης παρατηρείται το χειμώνα τουλάχιστον 1 άτομο στη θαλάσσια περιοχή της παραλίας Σχινιά. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

15 Οικολογία Το είδος ξεχειμωνιάζει σε παράκτιες περιοχές αλλά και σε υγροτόπους γλυκού νερού στην ενδοχώρα. Απειλές Στην χώρα μας που το είδος παρατηρείται μόνο το χειμώνα, οι απειλές προέρχονται κυρίως από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις παράκτιες ζώνες. Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis) Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός. Ο πληθυσμός του Νανοβουτηχταριού έχει εκτιμηθεί στη χώρα μας στα ζευγάρια (BirdLife International, 2004). Στη περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται ζευγάρια, ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός του αυξάνει σημαντικά. Προτιμάει τα κανάλια γλυκού νερού τα οποία δεν στεγνώνουν το καλοκαίρι. Οικολογία. Ζει σε υγροτόπους γλυκού νερού με άφθονη επιπλέουσα βλάστηση. Τρέφεται με έντομα και νύμφες εντόμων, καρκινοειδή και μικρά ψάρια. Η φωλιά επιπλέει στο νερό κα είναι συνδεδεμένη σε υδρόβια φυτά. Απειλές. Η κυριότερη απειλή που αντιμετωπίζει το είδος προέρχεται από την απώλεια βιοτόπου (αποξήρανση ή μεταβολή των χαρακτηριστικών ενός υγροτόπου). Στικταετός (Aquila clanga) Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός Ο πληθυσμός του Στικταετού που ξεχειμωνιάζει στη χώρα μας είχε εκτιμηθεί στο παρελθον στα άτομα (Handrinos, 1997). Στη περιοχή μελέτης ξεχειμωνιάζει τακτικά ένα άτομο. Οικολογία ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

16 Τον χειμώνα ζει σε γλυκούς ή υφάλμυρους υγρότοπους. Τρέφεται με τρωκτικά και άλλα θηλαστικά, πουλιά, ερπετά, αμφίβια, ψάρια, ακόμα και ψοφίμια. Απειλές Η λαθροθηρία αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή, όπως και η όχληση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Πρασινοκέφαλη Πάπια (Anas platyrhynchos) Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Πρασινοκέφαλης Πάπιας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα ζευγάρια (BirdLife International, 2004). Στη περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται 6-8 ζευγάρια, ενώ το χειμώνα έχουν μετρηθεί έως και 130 άτομα. Βρίσκεται κυρίως στη λίμνη Στόμι, αλλά και σε κανάλια και εποχιακές λίμνες. Οικολογία. Ζει σε γλυκούς ή υφάλμυρους υγροτόπους με πλούσια βλάστηση. Τρέφεται με υδρόβια βλάστηση και ασπόνδυλα. Φτιάχνει τη φωλιά της στο έδαφος, κοντά στην όχθη και υπό κάλυψη, αλλά μπορεί να χρησιμοποιήσει κουφάλες δέντρων ακόμα και παλιές φωλιές κορακοειδών. Απειλές. Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός στη περιοχή μελέτης απειλείται κυρίως από τη λαθροθηρία, καθώς εξακολουθεί να υφίσταται το κυνήγι εντός του Εθνικού Πάρκου ακόμα και την άνοιξη. Άλλη απειλή αποτελεί η απώλεια βιοτόπων, λόγω αποξήρανσης ή μεταβολής του υγροτοπικού καθεστώτος. Φαλαρίδα (Fulica atra) Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός. Ο πληθυσμός της Φαλαρίδας στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα ζευγάρια (BirdLife International, 2004). Στη περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι φωλιάζουν ζευγάρια, ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός αυξάνεται σημαντικά με μέγιστη μέτρηση τα ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

17 c.1000 άτομα. Το χειμώνα παρατηρείται σε όλο τον υγρότοπο, ενώ το καλοκαίρι βρίσκεται σε κανάλια γλυκού νερού. Οικολογία. Ζει σε γλυκούς και υφάλμυρους υγροτόπους, όπως λίμνες, λιμνοθάλασσες και κανάλια. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια φυτά. Φτιάχνει τη φωλιά είτε στο έδαφος κοντά σε όχθες ή και πάνω στην επιφάνεια του νερού. Απειλές. Οι κυριότερες απειλές είναι η λαθροθηρία και η απώλεια βιοτόπων. Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus) Καθεστώς Παρουσίας Πληθυσμός Ο πληθυσμός του Καλαμοκανά στη χώρα μας έχει εκτιμηθεί στα ζευγάρια (BirdLife International, 2004). Στη περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται ζευγάρια. Προτιμάει τις πλημμυρισμένες εκτάσεις με πυκνή βλάστηση. Οικολογία. Ζει σε γλυκά ή υφάλμυρα έλη που διαθέτουν αρκετή υδρόβια βλάστηση και πλήθος συστάδων από καλάμια Phragmites australis ή ψαθιά Juncus spp. Φωλιάζει στο έδαφος, σε εκτάσεις με λίγη ή και καθόλου βλάστηση. Τρέφεται με έντομα και άλλα ασπόνδυλα. Απειλές. Το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το είδος είναι η απώλεια βιοτόπων. Επίσης, καθώς φωλιάζει σε σχετικά εκτεθειμένες θέσεις, η όχληση από ανθρώπους ή κατοικίδια ζώα μπορεί να ωθήσει τα πουλιά σε εγκατάλειψη των αυγών ή των νεοσσών. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

18 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές. 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1: ) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια ΤΚΣ και ΖΕΠ πλησίον ή εντός της περιοχής μελέτης. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Η πρόταση της περιοχής μελέτης ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας διαμορφώθηκε έτσι ώστε να περιλάβει τα κρίσιμα ενδιαιτήματα του είδους χαρακτηρισμού για όλες τις εποχές που αυτό χρησιμοποιεί την περιοχή, καθώς και τα αντίστοιχα ενδιαιτήματα των ειδών, σύμφωνα με τις προδιαγραφές ΖΕΠ (Δημαλέξης, Μπουρδάκης και Χατζηχαραλάμπους 2004). Πιο αναλυτικά, η Βαλτόπαπια έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του γενικού πλαισίου της προτεινόμενης, περιλαμβάνοντας τις γνωστές θέσεις όπου έχει καταγραφεί να φωλιάζει ως σήμερα καθώς και τις περιοχές που χρησιμοποιεί για τροφοληψία. Επίσης, το Λαμπροβούτι, το Νανοβουτηχτάρι, η Πρασινοκεφάλη Πάπια, η Φαλαρίδα, και ο Καλαμοκανάς, καθώς και ο Στικταετός αποτέλεσαν είδη που επηρεάσαν την οριοθέτηση της ΖΕΠ. Τα προτεινόμενα όρια της ΖΕΠ περιλαμβάνουν όλη την έκταση του Εθνικού Πάρκου Μαραθώνα-Σχινιά, καθώς και εκτάσεις που ανήκουν στην ΣΠΠ, με την εξαίρεση του λόφου των Δικαστικών ο οποίος έχει οικοδομηθεί έντονα, βρίσκεται εντός σχεδίου πόλης και πλέον έχει υποβαθμιστεί σε βαθμό που δεν παρουσιάζει ορνιθολογικό ενδιαφέρον, αν και γειτνιάζει άμεσα με τη ΖΕΠ. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

19 Τα προτεινόμενα όρια της ΖΕΠ επιδιώχθηκε, στο μέτρο της ακρίβειας που παρέχουν οι ασπρόμαυροι χάρτες της ΓΥΣ, να είναι εύκολα αναγνωρίσιμα από τους υπεύθυνους για τη διαχείριση της περιοχής, με βάση φυσιογραφικά ή άλλα γνωρίσματα της περιοχής (Δημαλέξης, Μπουρδάκης και Χατζηχαραλάμπους 2004). Η προτεινόμενη περιοχή διαθέτει μεγάλη ποικιλία διαφορετικών ενδιαιτημάτων, από λόφους καλυμμένους με φρύγανα και μακκία έως το δάσος Κουκουναριάς και Χαλέπιου Πεύκης και από το έλος Σχινιά έως τη θαλάσσια περιοχή με τα λιβάδια Ποσειδωνίας. Αναλυτικότερα, ξεκινώντας από δυτικά, το όριο της προτεινόμενης ΖΕΠ ξεκινά ανατολικά του χωριού του Μαραθώνα περικλείοντας με βόρεια κατεύθυνση τους ορεινούς όγκους του Στράτη και του Σταυροκορακιού ακολουθώντας τον δρόμο από το Μαραθώνα προς την κορυφή του Αγ. Δημητρίου. Στην συνέχεια περικλείει την κορυφή Σταυροκοράκι από βόρεια και συνεχίζει νοτιοανατολικά προς τον οικισμό Αγίου Γεωργίου. Από εκεί ακολουθεί τον δρόμο Άνω Σχινιάς Κάτω Σούλι μέχρι τα δυτικά όρια του χωριού Κάτω Σουλι και περικλείει το χωριό πρώτα από δυτικά και μετά από νότια με νότια και ανατολική κατεύθυνση αντίστοιχα. Στην συνέχεια ακολουθεί τον δρόμο που διασχίζει το έλος του Σχινιά με βόρια κατεύθυνση. Μετά την διασταύρωση με το δρόμο Κάτω Σούλι Σφακόνα ακολουθεί το δρόμο αυτό ανατολικά μέχρι το βόρειο όριο του χωριού Σφάκονα. Από εκεί συνεχίζει περικλείοντας τον ορεινό όγκο της Μεγάλης Κορυφής πρώτα από δυτικά μέχρι το χωριό Αύρα και στην συνέχεια βόρια και ανατολικά. Στην συνέχεια ακολουθεί την κορυφογραμμή του Καρούμπαλου στο δυτικό όριο του οικισμού Δικαστικά φτάνοντας το έλος του Σχινιά. Από εκεί το όριο ακολουθεί το δρόμο πρώτα ανατολικά και μετά νότια περικλείοντας το ανατολικό τμήμα του έλους από βόρεια και ανατολικά. Σε συνεχεία διασχίζει το δρόμο Σχινιάς Δικαστικά με νοτιοανατολική κατεύθυνση φτάνοντας στην ακτογραμμή στο βορειοανατολικό όριο της χερσονήσου της Κυνόσουρας. Από εκεί ακολουθεί την ανατολική ακτογραμμή της χερσονήσου μέχρι το ανατολικό άκρο της και συνεχίζει στο θαλάσσιο χώρο, ακολουθώντας την κατεύθυνση της ακτογραμμής και ταυτιζόμενο με το υφιστάμενο όριο του Εθνικού Πάρκου Σχινιά-Μαραθώνα. Το προτεινόμενο όριο της ΖΕΠ συνεχίζει να ακολουθεί το δυτικό όριο του Εθνικού Πάρκου από την ακτογραμμή ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

20 μέχρι το βόρειο όριο του οικισμού Τρικόρυνθος. Από εκεί συνεχίζει δυτικά και περικλείει την κορυφή του Στράτη από νότια. 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION The present fieldwork has extended the list of observed bird species for the area. This is a result of the increase in the number of visits that have taken place over the last few years and of the changes that were made in the wetland, after the removal of an airport and some topographic installations and the creation of the rowing centre. The boundaries of the proposed SPA differ slightly to those of the current IBA, a change that was considered necessary for the conservation of the criteria species that were observed during the breeding season. The international ornithological importance of the studied area is supported by the presence of a significant breeding and wintering population of Ferruginous Duck (Aythya nyroca) Furthermore, the area holds significant breeding populations of the following species: Little Grebe (Tachybaptus ruficollis), Mallard (Anas platyrhynchos), Blackwinged Stilt (Himantopus himantopus) and Coot (Fulica atra), and wintering population of Black-throated Diver (Gavia arctica). In addition, there are also significant breeding populations of Short-toed Eagles (Circaetus gallicus), Longlegged Buzzards (Buteo rufinus), and Peregrine Falcons (Falco peregrinus). Equally important is the regular wintering of a Great Spotted Eagle (Aquila clanga) individual. It is also an important migratory passage for heron species like the Little Egret (Egretta garzetta), the Purple Heron (Ardea purpurea) and for the Glossy Ibis (Plegadis falcinellus). The latter, even though it was a criterion species for the designation of the site as an IBA in 2000, nowadays is recorded in fewer numbers and the area doesn t fulfill the population criteria anymore. However, it is still recorded during spring migration in good numbers. The attached Map 3 (scale 1:50.000) depicts: a) boundaries of the proposed Special Protection Area and b) boundaries of the existing IBA. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

21 The proposed SPA boundaries have been designed so as to include all the critical habitats of the selection species during the breeding season that the area is utilized. In addition, and in accordance with the specifications for the delimitation of SPAs (see Dimalexis A., Bourdakis E., and Hadjicharalambous E., 2004) all habitats of delimitation species have also been included in the proposed SPA. Specifically, Ferruginous Duck was the key species that generally shaped the proposed boundaries, which include all known localities where it has been observed to nest so far. In addition, Black-throated Diver (Gavia arctica), Little Grebe (Tachybaptus ruficollis), Great Spotted Eagle (Aquila clanga), Mallard (Anas platyrhynchos), Black-winged Stilt (Himantopus himantopus) and Coot (Fulica atra) also contributed to the delimitation of the SPA. The proposed boundaries of the SPA differ from those of the current IBA. Areas of the IBA that have lost their importance have been excluded from the proposal. The proposed SPA boundaries were drawn on the closest possible precision based on the available black and white topographic maps using natural landlines and landmarks (coastline, rivers, crescents) or other landscape characteristics (roads, trails) of the area (see Dimalexis A., Bourdakis E., and Hadjicharalambous E., 2004). The proposed SPA has a great biodiversity, including maquis and phrygana covered hills, freshwater marshes, canals and lakes and a coastal zone covered with Poseidonia meadows. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

22 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ BirdLife International Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International. (BirdLife Conservation Series No.12). BirdLife International (2000) Threatened Birds of the World. BirdLife International & Lynx Edicions, Barcelona & Cambridge. Bourdakis, S.(compiler) Important Bird Areas in Greece: 125. Schinias marsh. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Chandler R Shorebirds of the Northern Hempisphere. A&C Black. London Couzens D Collins Birds (A Complete Guide to all British and European Species). HarperCollins, London. ENVECO Περιβαλλοντική Μελέτη Προέγκρισης Χωροθέτησης Κέντρου Κωπηλασίας και Κανό στον Σχινιά Αττικής Handrinos G, Akriotis T The birds of Greece. A & C Black, London. Hagemeijer, E.J.M. and M.J. Blair (Editors) The EBCC Atlas of European Breeding Birds: Their Distribution and Abundance. T & A D Poyser, London. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Ζαλίδης, Γ και Α. Μαντζαβέλας (Συντ.) Απογραφή των ελληνικών υγροτόπων ως φυσικών πόρων (πρώτη προσέγγιση). ΕΚΒΥ. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

23 Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες) Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Έλος Σχινιά» με κωδικό ΣΠΠΕ GR125. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Ξηρουχάκης, Σ., και Γ. Ανδρέου Ο υγροβιότοπος του Σχινιά και η ορνιθοπανίδα του. Πτυχιακή Διατριβή. Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας Διαχειριστική Μελέτη Βιότοπου Σχινιά Μαραθώνα. Σχέδιο Διαχείρισης - Κανονισμός Λειτουργίας Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα (Σχέδιο Κ.Υ.Α.). ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Φατούρος Γ Λιμνών Περιήγηση. Πατάκη, Αθήνα. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

24 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

25 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

26 Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και για την περιοχή «GR125 Έλος Σχινιά» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 2 15 Gavia arctica Υ 1 4 Tachybaptus ruficollis P Υ 5 Podiceps cristatus P Υ Podiceps grisegena Υ 8 Podiceps nigricollis P Υ 1 9 Calonectris diomedea P Θ Puffinus yelkouan P 20/60 ind Θ Hydrobates pelagicus Θ Phalacrocorax carbo P Υ Phalacrocorax aristotelis P Υ Phalacrocorax pygmeus P Υ Pelecanus onocrotalus P Υ Pelecanus crispus 10/30 ind Υ Botaurus stellaris P Υ Ixobrychus minutus P Υ Nycticorax nycticorax P Υ Ardeolla ralloides P Υ Egretta garzetta P P Υ Casmerodius albus P Υ Ardea cinerea P P Υ 6 27 Ardea purpurea P Υ 1 1 Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

27 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 28 Ciconia nigra Υ Π Ciconia ciconia P Υ Π Plegadis falcinellus P Υ Platalea leucorodia Υ Phoenicopterus ruber P Υ Cygnus olor P Υ 1 37 Anser albifrons P / 250 Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Υ Anser erythropus 15 ind Υ 1 39 Anser anser / Υ 1 41 Branta ruficollis 60 ind. / regular presence Υ Tadorna ferruginea P Υ Tadorna tadorna P Υ 1 44 Anas penelope P Υ Anas strepera P Υ 1 46 Anas crecca P Υ 47 Anas platyrhynchos Υ 1 48 Anas acuta P Υ 49 Anas querquedula P Υ 0 51 Anas clypeata P Υ 53 Netta rufina P Υ 0 54 Aythya ferina P Υ 0 55 Aythya nyroca /60 ind Υ Aythya fuligula P Υ 57 Aythya marila Υ 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

28 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 61 Melanitta fusca / 15 Κριτ. 4 (C4) Υ 62 Bucephala clangula P Υ 63 Mergelus albellus Υ 1 64 Mergus serrator Υ 3 65 Mergus merganser Υ 1 66 Oxyura leucocephala regular presence Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Υ 3 67 Pernis apivorus non br P Α Milvus migrans P 300 Α Haliaeetus albicilla Α Gypaetus barbatus 1 Α Neophron percnopterus regular presence 16 Α Gyps fulvus 180 Α Aegypius monachus 5/15 ind 14 Α Circaetus gallicus 2 P 54 Α Circus aeruginosus P P 290 Α Circus cyaneus P P 110 Α 79 Circus macrourus P 15 ind Α 80 Circus pygargus P 94 Α Accipiter brevipes non br 10 Α Buteo buteo Α Buteo rufinus 1 2 Α Aquila pomarina 70 Α Aquila clanga 1 6 ind 1 Α 1 89 Aquila nipalensis 50 Α ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

29 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 90 Aquila heliaca 2/ 6 ind 1 Α Aquila chrysaetos 41 Α Hieraaetus pennatus P 27 Α Hieraaetus fasciatus 9 Α Pandion haliaetus P 53 Α 95 Falco naumanni P 20/60 ind 180 Α Falco vespertinus P 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius P 76 Α Falco eleonorae P 140 Α Falco biarmicus P 1 Α Falco cherrug regular presence Κριτ. 4 (C4) 2 Α Falco peregrinus 1 74 Α Bonasa bonasia Tetrao urogallus Alectoris graeca Coturnix coturnix P Porzana porzana P Υ Porzana parva P Υ Crex crex 20/60 ind Υ 122 Fulica atra Υ 127 Otis tarda 30 ind ind Haematopus ostralegus P Υ Himantopus himantopus P Υ Recurvirostra avosetta Υ Burhinus oedicnemus Υ 7 7 Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) 26

30 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 133 Glareola pratincola P Υ Charadrius dubius P Υ Charadrius hiaticula P Υ Charadrius alexandrinus P Υ Charadrius leschenaultii 10 Υ 142 Pluvialis apricaria Υ Pluvialis squatarola Υ Hoplopterus spinosus P Υ Vanellus vanellus P Υ Calidris canutus Υ Calidris alba P / Κριτ. 4 (C4) 470 Υ 150 Calidris minuta P Υ Calidris temminckii P Υ 154 Calidris ferruginea P Υ 156 Calidris alpina P Υ 157 Limicola falcinellus P Υ 158 Philomachus pugnax P 510 Υ Lymnocryptes minimus Υ Gallinago gallinago P Υ 163 Scolopax rusticola P Υ Limosa limosa P 30 ind Υ 165 Limosa lapponica P Υ Numenius phaeopus P Υ 167 Numenius tenuirostris regular presence 1 Υ Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) 27

31 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 168 Numenius arquata P Υ 169 Tringa erythropus P Υ Tringa totanus P P Υ Tringa stagnatilis P Υ 172 Tringa nebularia P P Υ Tringa ochropus P P Υ Tringa glareola P Υ 177 Actitis hypoleucos P P Υ Arenaria interpres P Υ Larus melanocephalus P Υ Larus minutus P Υ Larus ridibundus P P Υ 191 Larus genei P Υ Larus audouinii P 20/60 ind Υ Larus canus Υ 194 Larus fuscus P Υ Gelochelidon nilotica P Υ Sterna caspia Υ 203 Sterna sadvicensis P Υ Sterna hirundo P Υ Sterna albifrons P Υ Chlidonias hybridus P Υ Chlidonias niger P Υ Chlidonias leucopterus P Υ 214 Columba oenas P Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

32 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Res (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 215 Columba palumbus P Streptopelia turtur P Clamator glandarius Otus scops Bubo bubo P Asio flammeus Caprimulgus europaeus P Apus apus P P Apus melba P P Alcedo atthis P P Merops apiaster P Coracias garrulus Jynx torquilla P Picus canus Dryocopus martius Dendrocopos syriacus Dendrocopos medius Dendrocopos leucotos Picoides tridactylus Melanocorypha calandra Calandrella brachydactyla Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Σ P Σ Lullula arborea P Σ Alauda arvensis P Σ Riparia riparia P Σ Hirundo rustica P P Σ 500 Ελλάδας 29

33 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Res (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) 267 Delichon urbica P P Σ Anthus campestris P Σ Motacilla flava C P Σ Phoenicurus phoenicurus P Σ Oenanthe isabellina Σ Oenanthe hispanica C Σ Monticola saxatilis Σ Turdus torquatus Σ Acrocephalus melanopogon P P 130 Σ Hippolais pallida C Σ Hippolais olivetorum P 30 Σ Sylvia rueppelli P 30 Σ Sylvia hortensis P Σ Sylvia nisoria 820 Σ Muscicapa striata C Σ Ficedula parva Σ Ficedula semitorquata Σ Ficedula albicollis P Σ 365 Sitta krueperi 20 1 Σ Oriolus oriolus P Σ Lanius collurio P Σ Lanius minor P 65 Σ Lanius excubitor Σ 377 Lanius senator C Σ Lanius nubicus P 45 Σ 5 5 Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Ελλάδας 30

34 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγάρια ) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ > εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας 383 Pyrrhocorax pyrrhocorax Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (διαχείμαση) (αναπαραγωγή) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) 150 Σ Passer hispaniolensis P Σ Emberiza cineracea 10/30 ind 1 Σ Emberiza hortulana Σ Emberiza caesia P 130 Σ Emberiza melanocephala P Σ 300 Υπόμνημα (Explanations): Ειδικότερες επεξηγήσεις σχετικά με τα πληθυσμιακά όρια και τα κριτήρια που αναφέρονται στον πίνακα, υπάρχουν στις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). AA Πιν.Ι: Αύξων αριθμός του Πίνακα Ι. «Κατάλογος των ειδών που απαντούν στην Ελλάδα, καθεστώς παρουσίας τους και κατηγοριοποίηση με βάση την Οδηγία των πτηνών», σύμφωνα με τις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). Επιστημονική ονομασία (Scientific name): Με έντονα στοιχεία (Bold) φαίνονται τα είδη που χρησιμοποιούνται για το χαρακτηρισμό ΖΕΠ ενώ με κανονικά στοιχεία φαίνονται τα είδη (Selection species are indicated in bold Delimitation species are indicated in normal). Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης: Όπως αναφέρονται στο Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων (βλέπε European Commission 1995 Standard Data Form) Res: βρίσκεται στον τόπο καθ όλη τη διάρκεια του έτους Br: χρησιμοποιεί τον τόπο για να φωλιάζει και να ανατρέφει τους νεοσσούς Win: το είδος χρησιμοποιεί τον τόπο κατά τη διάρκεια του χειμώνα Stage: τόπος που χρησιμοποιείται στη μετανάστευση ή για την πτερόρροια εκτός των περιοχών αναπαραγωγής 4: Υ: είδος που περιλαμβάνεται στα μεταναστευτικά υδρόβια είδη (migratory water birds) Θ: είδος που περιλαμβάνεται στα αποδημητικά θαλασσοπούλια (migratory sea birds) 5: Π: Πελαργοί (Ciconiidae), Α: Aρπακτικά (Accipitridae), Γ: Γερανοί (Gruidae), Σ: Στρουθιόμορφα (Passeriformes) Κατά τον υπολογισμό του πληθυσμού λαμβάνονται υπόψη όλα τα είδη των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 31

35 GR111 Όρη Δίρφη, Ξηροβούνι, Σκοτήνη, Μαυροβούνι, Αλοκτέρι, Ορτάρι και περιοχή Κύμης Ορνιθολογική Έκθεση Τα σκιασμένα κελιά δείχνουν το κριτήριο που πληροί κάθε είδος (Highlighted cells indicate the criteria fulfilled by a single species). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 32