Φάκελος περιοχής: GR Όρη Άγραφα. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων.

Transcript

1 Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR Όρη Άγραφα Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

2

3 Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών οριοθέτησης, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

4

5 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR101 Όρη Άγραφα», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ - ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ: Σταύρος Ξηρουχάκης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

6 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Ξηρουχάκης, Σ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR101 Όρη Άγραφα». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Xirouchakis, S. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR101 Ori Agrafa». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συνοπτική αξιολόγηση Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION...20 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

8

9 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR101 Όρη Άγραφα» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας ια τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR101 Όρη Άγραφα», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι 211 km 2. Ωστόσο Άγραφα ονομάζεται η ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει τη Βόρεια Ευρυτανία και τη Δυτική Καρδίτσα. Τα Θεσσαλικά Άγραφα με υψηλότερη κορυφή την Καράβα (2.184 m), η οποία είναι και η ψηλότερη της οροσειράς αποτελούν το βόρειο τμήμα του ορεινού όγκου και καταλήγουν ανατολικά στον Θεσσαλικό κάμπο. Τα Ευρυτανικά Άγραφα βρίσκονται βόρεια του Τυμφρηστού και ουσιαστικά συμπίπτουν με την περιοχή μελέτης. Ψηλότερη τους κορυφή είναι το Ντελιδίμι (2.163 m) ενώ αποτελούνται από δύο χαρακτηριστικούς ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

10 ορεινούς βραχίονες (τα δυτικά και ανατολικά Άγραφα) που ανάμεσα τους ρέει ο Αγραφιώτης ποταμός. Το δυτικό όριο της περιοχής είναι το οδικό δίκτυο που συνδέει τα χωριά Γρανίτσα και Ραφτόπουλο ενώ το ανατολικό ο Ταυρωπός ποταμός. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από απότομα γυμνά βράχια, σάρες και εσωτερικά γκρεμνά (35%) καθώς και αυτοφυή δάση κωνοφόρων ή σε μίξη με φυλλοβόλα είδη (55%). Η χλωρίδα της περιοχής περιλαμβάνει πάνω από 650 είδη και υποείδη. Αείφυλλα σκληρόφυλλα είδη εξαπλώνονται στις παρυφές των βουνών και τους λόφους της περιοχής μέχρι τα 700m όπως το πουρνάρι (Quercus coccifera), το φιλλύκι (Phillyrea media) και η κουμαριά (Arbutus sp.). Στη ζώνη αυτή αρκετά οικοσυστήµατα έχουν υποβαθμιστεί λόγω έντονης βόσκησης. Από τα 700 έως τα 900m επικρατεί η ζώνη των φυλλοβόλων με εκτεταμένα δάση πλατύφυλλης δρυός (Quercus frainetto) και αμιγή ή μικτά με τραχεία δρύ (Quercus pubescens). Και αυτά τα οικοσυστήµατα αυτά έχουν υποστεί κατά το παρελθόν υλοτοµίες, κλαδονοµή και υπερβόσκηση. Σε ακόμη μεγαλύτερο υψόμετρο (-2000m) συναντάμε την ζώνη των ορεινών µεσογειακών κωνοφόρων με υβριδογενή (Abietum borisii-regis) ενώ τέλος πάνω από το δασοόριο στην ψευδοαλπική ζώνη συναντούμε περιοχές με λιβαδική ποώδη βλάστηση (5%). Τα ορεινά αυτά λιβάδια αξιοποιούνται ως θερινοί βοσκότοποι για εκτροφή αιγοπροβάτων αλλά και βοοειδών. Η Πετροπέρδικα, η Κοκκινοκαλιακούδα, ο Πετροκότσυφας και ο Γαλαζοκότσυφας είναι τα είδη της ορνιθοπανίδας για τα οποία η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR 105 Όρη Βαρδούσια» αξιολογήθηκε από το BirdLife International ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πληθυσμός Κριτήριο BirdLife Alectoris graeca Πετροπέρδικα Κοινό Β2 Pyrrhocorax pyrrhocorax Κοκκινοκαλιακούδα Κοινό Β2, C6 Monticola saxatilis Πετροκότσυφας Κοινό Β2 Monticola solitarius Γαλαζοκότσυφας Κοινό Β2 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

11 Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες) Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Περιοχή Ασβεστάδων Βρυσικών» με κωδικό ΣΠΠΕ GR002. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Hatzirvasanis, V Important Bird Areas in Greece: 101. Delimidi and Fteri mountains, Agrafa. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

12 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ): GR Άγραφα (9.753 ha, 33 %) Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΚΑΖ): Τσούκα Σάκκα-Ασπρόρεμα (1.543 ha, 5 %), Δημ. Δάσος Αγράφων-Καμάρια (1.609 ha, 0,5 %), Άγ. Νικόλαος (Μοναστηράκι) (1.026 ha, 0,5 %) 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004). Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η ενδεδειγμένη για τον εντοπισμό επικρατειών και αποικιών αρπακτικών. Η μέθοδος βασίζεται στη μεταφορά σε χάρτη των σημείων παρατήρησης των διαφόρων ειδών, με σκοπό την καταγραφή των περιοχών που χρησιμοποιούν καθώς και τον εντοπισμό των ορίων των επικρατειών τους. Οι παρατηρήσεις έγιναν από ψηλά σημεία (vantage points) με εποπτική θέα όπου σαρώνοντας τον ορίζοντα στην ευρύτερη περιοχή. Επίσης για τον ίδιο σκοπό πραγματοποιήθηκαν διαδρομές με αυτοκίνητο (road survey) κινούμενο με χαμηλή ταχύτητα (30-40 km/h, Fuller & Mosher 1981). Όλες οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές με κατάλληλο βιότοπο φωλιάσματος για όλα τα είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης το 2008 αλλά δυστυχώς σχετικά αργά σε σχέση με την αναπαραγωγική περίοδο. Αποτέλεσμα της εργασίας πεδίου ήταν ή χαρτογράφηση των επικρατειών των σημαντικότερων ειδών και η έμμεση εκτίμηση των πληθυσμών τους (Bibby et al. 1992). Στην έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κιάλια 10Χ50 και τηλεσκόπιο 20Χ60, Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (Global Positioning System-GPS) και χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού σε κλίμακα 1: Από τις καταγραφές, το αρχείο των ερευνητών του ΜΦΙΚ και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και οριοθέτησης. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

13 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Η παρούσα έρευνα δεν διεύρυνε την λίστα των ειδών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή μελέτης. Ωστόσο βελτίωσε την γνώση μας για αρκετά είδη ως προς το μέγεθος του πληθυσμού τους και των επικρατειών τους. Αντίθετα οι περιοχές τροφοληψίας ήταν σχετικά εύκολο να χαρτογραφηθούν ενώ δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές στην κατανομή τους σε σχέση με την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ειδικότερα τα είδη που εντοπίστηκαν και πληρούν το κριτήριο χαρακτηρισμού 6 είναι το Όρνιο, ο Φιδαετός και η Κοκκινοκαλιακούδα. Ειδικότερα για το Όρνιο, τα Άγραφα είναι ο νοτιότερος ορεινός όγκος στην ηπειρωτικής Ελλάδας όπου το είδος έχει σταθερή παρουσία. Αντίστοιχα ο Φιδαετός διατηρεί έναν από τους πιο πυκνούς πληθυσμούς στην νότιο Ελλάδα στην περιοχή και αναμφίβολα η περιοχή μελέτης αποτελεί μία από τις καλύτερες στην Ελλάδα για το είδος. Όμοια η Κοκκινοκαλιακούδα ή οποία έχει μειωθεί δραματικά στην ηπειρωτική Ελλάδα διατηρεί έναν από τους εναπομείναντες πληθυσμού της στον ορεινό όγκο των Αγράφων. Αντίθετα τα είδη οριοθέτησης ήταν ο Χρυσαετός (αν και ο πληθυσμός του είναι πολύ μικρός για την έκταση της περιοχής) και ο Πετρίτης που σίγουρα ο πληθυσμός του υποεκτιμήθηκε. Επίσης τα δύο είδη δρυοκολαπτών ο Μαύρος και ο Λευκονώτης διατηρούν στην περιοχή σημαντικούς πληθυσμούς (>1%) σε εθνικό επίπεδο. 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

14 περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια οριοθέτησης και αποτελούν τα είδη οριοθέτησης της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

15 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR101 Όρη Άγραφα» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 74 Gyps fulvus Όρνιο Ισχύει * 76 Cirgaetus gallicus Φιδαετός Ισχύει * 383 Pyrrhocorax pyrrhocorax Κοκκινοκαλιακούδα Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη οριοθέτησης για την περιοχή: «GR101 Όρη Άγραφα» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 91 Aquila chrysaetos Χρυσαετός αναπ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης αναπ. πληθ. Ελλάδας 246 Dryocopus martius Μαύρος δρυοκολάπτης αναπ. πληθ. Ελλάδας 250 Dendrocopos leucotos Λευκονώτης αναπ. πληθ. Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

16 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης και τα κρίσιμα ενδιαιτήματά τους (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου). Όρνιο (Gyps fulvus) Καθεστώς παρουσίας και πληθυσμός: Το Όρνιο ήταν το πιο κοινό και διαδεδομένο είδος γύπα στην Ελλάδα (Handrinos & Akriotis 1997). Την δεκαετία του 1980 ο πληθυσμός του εκτιμήθηκε σε ζευγάρια εκ των οποίων τα 200 ενδημούσαν στην Κρήτη (Vagliano 1981, Handrinos 1985). Σήμερα απαντάται στην Θράκη, την Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία, τις Κυκλάδες (Νάξο, Ηρακλειά) και την Κρήτη (Bourdakis 2003). Ο πληθυσμός του στην Ευρώπη εκτιμάται σε ζευγάρια (BirdLife International 2004) ενώ στην Ελλάδα σε ζευγάρια εκ των οποίων τα ενδημούν σε 7 αποικίες στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα υπόλοιπα στα νησιά (BirdLife International 2004, Bourdakis et al. 2004). Η Κρήτη φιλοξενεί τον μεγαλύτερο νησιωτικό πληθυσμό στον κόσμο με αναπαραγωγικά ζευγάρια που κατανέμονται σε ενεργές αποικίες ανά έτος (Xirouchakis & Mylonas 2005). Στην περιοχή μελέτης το είδος αποτελεί το σημαντικότερο μεγάλο αρπακτικό με σταθερή παρουσία σε όλη την ψευδοαλπική ζώνη που χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος αιγοπροβάτων και βοοειδών. Διάσπαρτα άτομα παρατηρήθηκαν σε δυτικά και ανατολικά Άγραφα μέχρι αρκετά νότια στην ανατολική οροσειρά (κορυφή Καυκί) αλλά και βόρεια στα σύνορα με τον νομό Τρικάλων. Ωστόσο το Όρνιο ήταν αρκετά κοινό στο οροπέδιο της Νιάλας που είναι ίσως ένας από τους καλύτερους βιότοπους του στην οροσειρά της Πίνδου και από τα λίγα εναπομείναντα μέρη νότιο Ελλάδα με σταθερή παρουσία του είδους. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση του είδους αφορούσε 15 άτομα (όλα τους ενήλικα) που κούρνιαζαν στην δυτική ορθοπλαγιά του Καταραχιά (Μπαλντενήσι) και στην κορυφή Πλάκα. Δυστυχώς οι επισκέψεις μας δεν κάλυψαν την αναπαραγωγική περίοδο (Ιανουάριος Μάρτιος), συνεπώς δεν εντοπίσαμε την θέση της αποικίας. Κρίνουμε ωστόσο πως ο πληθυσμός του είδους ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

17 στην περιοχή πληροί τα κριτήρια οριοθέτησης ΖΕΠ αλλά θεωρούμε πως ο ορεινός όγκος των Αγράφων αποτελεί σημαντικό βιότοπο τροφοληψίας για το είδος και όχι φωλιάσματος. Οικολογία: Το όρνιο συναντάται σε ανοιχτές εκτάσεις με αραιή βλάστηση ενώ φωλιάζει σε απότομα βράχια χαμηλoύ συνήθως υψόμετρου. Ο χώρος αναζήτησης τροφής εκτείνεται συνήθως σε ακτίνα km. γύρω από την αποικία αλλά περιπλανώμενα άτομα που ψάχνουν για τροφή μπορεί να παρατηρηθούν πολύ μακρύτερα (50 km). Τρέφεται αποκλειστικά με ψοφίμια οπληφόρων μεγάλου ή μεσαίου μεγέθους, επιλέγοντας τα μαλακά μέρη του σώματος με ιδιαίτερη προτίμηση τα σπλάχνα (Tucker & Heath 1994, Xirouchakis 2005). Η εξάπλωση των αποικιών του συμπίπτει πάντοτε με την ύπαρξη ασβεστολιθικού υποστρώματος (Xirouchakis & Mylonas 2005). Απειλές. Η δευτερογενής δηλητηρίαση αποτελεί την σοβαρότερη απειλή για το είδος τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα όσο και στα νησιά. Επίσης εκτός από την λαθροθηρία, η χωροθέτηση αιολικών πάρκων κοντά σε αποικίες ή περιοχές έντονης αναζήτησης τροφής αποτελούν μία επιπλέον πηγή θνησιμότητας. Οι αλλαγές χρήσεων γης, ο ενσταβλισμός των ζώων και το κλείσιμο των παράνομων χωματερών συρρικνώνουν και υποβαθμίζουν το βιότοπο τροφοληψίας. Φιδαετός (Cirgaetus gallicus) Καθεστώς παρουσίας - Πληθυσμός. Μεταναστευτικό είδος, ο Φιδαετός παρουσιάζει ευρεία εξάπλωση στην δυτική Παλαιαρκτική καθώς συναντάται από την δυτική και νότια Ευρώπη μέχρι την κεντρική Ασία. Ο παγκόσμιος πληθυσμός του εκτιμάται σε 51, ,000 ενώ στην Ευρώπη κυμαίνεται μεταξύ ζευγάρια (BirdLife 2004). Το είδος ξεχειμωνιάζει στην υποσαχάρια Αφρική ενώ στην Ελλάδα έρχεται στα μέσα Μάρτη μέχρι αρχές Απρίλη. Παρατηρείται σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική χώρα αλλά και σε πολλά νησιά συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης. Είναι ίσως ο πιο κοινός αετός των ορεινών όγκων της κεντρικής Ελλάδας. Ο πληθυσμός του εκτιμάται σε ζευγάρια (Hallman 1985). Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρήθηκε σταθερά στις ίδιες τοποθεσίες ενώ συνολικά χαρτογραφήθηκαν 9 επικράτειες και ισάριθμα ζευγάρια. Πιο σημαντική η ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

18 παρατήρηση 6 ατόμων στην τοποθεσία Προφήτης Ηλίας νοτίως του οικισμού των Αγράφων (2 ζευγάρια μαζί με 2 νεαρά) να πετούν μαζί στο ίδιο θερμικό ρεύμα πριν διαχωριστούν και ακολουθήσουν αντίθετη ανεμοπορία. Επίσης σαρώνοντας τον ορίζοντα από ψηλά σημεία θέας αλλά και με διαδρομές χαρτογραφήσαμε άλλες 7 επικράτειες στις περιοχές/ κορυφές Φτέρης (δυτικά Άγραφα), οροπέδιο Νιάλας, Άνεμος (ΒΔ ου χωριού της Βίνιανης), Μάραθος, Πύργος και Βουτσικάκι. Ο συνολικός πληθυσμός του είδους εκτιμάται στα 9-12 ζευγάρια. Οικολογία. Τυπικό είδος των Μεσογειακών οικοσυστημάτων συναντάται σε ανοιχτές εκτάσεις κυρίως με παραδοσιακές χρήσεις γης όπως βοσκότοπους, αραιούς θαμνώνες και χωράφια με ξερολιθιές και χέρσες εκτάσεις (Cramp & Simmons 1980). Φωλιάζει σε ψηλά δέντρα (κωνοφόρα αλλά και φυλλοβόλα) σε δασικές συστάδες με διάκενα ή με πεδιάδες σε άμεση γειτνίαση. Ο τυπικός βιότοπος κυνηγίου του περιλαμβάνει λοφώδης περιοχές με χαμηλή βλάστηση και αραιή δασοκάλυψη. Επίσης είναι κοινός σε αλπικά λιβάδια με βράχια και σάρες αρκεί να υπάρχει ικανοποιητική πυκνότητα ερπετών. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με φίδια (>90%) και σαύρες. Απειλές. Βασικές απειλές για το είδος αποτελούν η λαθροθηρία, οι πυρκαγιές (ειδικά στις Μεσογειακές χώρες) και η απομάκρυνση των ώριμων δέντρων που του στερούν σημαντικές θέσεις φωλιάσματος. Επίσης η εγκατάλειψη των εκτατικών μορφών γεωργίας και κυρίως η παρακμή των παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του βιοτόπου κυνηγίου. Κοκκινοκαλιακούδα (Pyrrhocorax pyrrhocorax) Καθεστώς παρουσίας Πληθυσμός. Η κοκκινοκαλιακούδα απαντάται σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 1000μ. μέχρι 2,300μ, σχεδόν αποκλειστικά στους υψηλότερους ορεινούς όγκους της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης (Handrinos & Akriotis 1997, Delestrade 1998, Ξηρουχάκης & Δρετάκης 2006). Το χειμώνα παρατηρείται σε χαμηλότερο υψόμετρο (μέχρι τα 400μ.) ειδικά σε περιόδους έντονης κακοκαιρίας. Ο συνολικός πληθυσμός του είδους εκτιμήθηκε την δεκαετία του 1990 σε εκ των οποίων ενδημούν στα βουνά της Κρήτης σχηματίζοντας σε ορισμένα από αυτά μεγάλα κοπάδια ( άτομα, (Tucker & Heath 1994, Handrinos & ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

19 Akriotis 1997, Delestrade 1998). Θεωρείται πως μειώνεται αν και πιο πρόσφατα δεδομένα εκτιμούν τον πληθυσμό του είδους σε άτομα (Birdlife International 2004). Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρήθηκε σταθερά στο οροπέδιο της Νιάλας στην περιοχή που οριοθετείται μεταξύ των κορυφών Καταραχιάς, Πέντε Πύργοι, Φλιτζάνι με μικρές ομάδες ατόμων που τρεφόντουσαν στο έδαφος. Η μεγαλύτερη καταμέτρηση αφορούσε 35 άτομα στην περιοχή του Καταραχιά και αποτελεί την μέγιστη εκτίμηση του πληθυσμού του. Οικολογία: Φωλιάζει σε σχισμές βράχων σε απότομες εξάρσεις και φαράγγια (Handrinos & Akriotis 1997). Ο βιότοπος τροφοληψίας περιλαμβάνει βραχώδεις εκτάσεις με χέρσα χωράφια, αλπικά λιβάδια με απότομα βράχια, οροπέδια και ορεινούς βοσκότοπους με αραιή φυτοκάλυψη. Τρέφεται με ασπόνδυλα κυρίως σκουλήκια. Ευνοείται από την κτηνοτροφία μέσω της βόσκησης που κρατά χαμηλή την βλάστηση (Tucker & Heath 1994). Απειλές: Ο βιότοπος φωλιάσματος του είδους δεν απειλείται άμεσα. Ωστόσο ο βιότοπος τροφοληψίας σε ορισμένες περιοχές έχει συρρικνωθεί λόγω της εγκατάλειψης των ορεινών καλλιεργειών. Ωστόσο σημαντικότερη απειλή για την καλιακούδα είναι η βαθμιαία εγκατάλειψη της νομαδικής κτηνοτροφίας, γεγονός που υποβαθμίζει το ενδιαίτημα του είδους. Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) Καθεστώς παρουσίας - Πληθυσμός. Κοσμοπολίτικο είδος ο Χρυσαετός εξαπλώνεται σε όλες τις ηπείρους με 5-6 υποείδη. Ο Ευρωπαϊκός πληθυσμός του είδους εκτιμάται σε ζευγάρια και αποτελεί το 5-24% του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους (BirdLife International 2004). Στην Ελλάδα ο Χρυσαετός ήταν κοινός μέχρι τις αρχές του 19 ου αιώνα σε ολόκληρη την ηπειρωτική χώρα αλλά και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου (Harrison & Pateff 1937). Σήμερα το είδος απαντάται με δύο υποείδη στην ορεινή ενδοχώρα και την Κρήτη (Handrinos & Akriotis 1997) το Aquila chrysaetos chrysaetos και το Aquila chrysaetos homeyeri αντίστοιχα (Cramp & Simmon 1980). Η κατανομή του Χρυσαετού περιλαμβάνει ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Θράκης, της ανατολικής και κυρίως δυτικής Μακεδονίας καθώς και της οροσειράς της Πίνδου μέχρι και την Στερεά. και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

20 ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου και της Εύβοιας (Handrinos & Akriotis 1997). Από τα νησιά απαντάται στην Κρήτη και πιθανόν στις Κυκλάδες (Σύρο). Ο πληθυσμός του την δεκαετία του 1980 κυμαίνονταν σε ζευγάρια (Handrinos 1987) με τάση μείωσης αφού το 1990 εκτιμήθηκε σε ή ζευγάρια (Tucker & Heath 1994, ΒirdLife 2004). Το είδος δεν παρατηρήθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα των Αγράφων αν και ο βιότοπος για τροφοληψία και φώλιασμα είναι ιδανικός. Ωστόσο το είδος δεν πρέπει να ήταν ποτέ κοινό στην περιοχή ούτε να έχει μειωθεί αισθητά σε σχέση με το παρελθόν αφού σε επισκέψεις μας στην περιοχή μία δεκαετία πριν είχαμε καταγράψει 1 ανώριμο άτομο στην Νιάλα ενώ με βάση στην βιβλιογραφία δεν θεωρείται μόνιμο ή φωλιάζων (Hatzirvasanis 1999). Η μοναδική πρόσφατη παρατήρηση αφορά ένα ενήλικο άτομο στα βόρεια της περιοχής μελέτης (όρος Βουτσικάκη). Ωστόσο είναι πολύ πιθανόν ο ορεινός όγκος των Αγράφων να αποτελεί περιοχή κυνηγίου για το είδος ενώ οι θέσεις αναπαραγωγής να βρίσκονται βορειότερα προς την περιοχή του Κόζιακα. Οικολογία. Το είδος περιορίζεται σε ορεινές περιοχές με βραχώδεις εξάρσεις (Handrinos & Akriotis 1997). Προτιμά τις ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση και αποφεύγει τα δάση αν και ενδέχεται να ενδημεί σε δασικές εκτάσεις χρησιμοποιώντας τα διάκενα για ανεύρεση τροφής (Adamakopoulos et al. 1995). Ο Χρυσαετός φωλιάζει κυρίως σε βράχια ( m, Handrinos 1987) αν και έχει καταγραφεί φώλιασμα και σε δέντρα σε περιοχές με αφθονία τροφής. Η δίαιτα του αποτελείται κυρίως από πουλιά και θηλαστικά μικρού και μεσαίου μεγέθους καθώς και νεκρά ζώα, ειδικά το χειμώνα (Handrinos 1987, Hallmann 1989, Handrinos & Akriotis 1997). Στην ηπειρωτική Ελλάδα τα ερπετά αποτελούν βασική πηγή τροφής με κύριο αντιπρόσωπο τις χελώνες (Handrinos & Akriotis 1997). Στην Κρήτη η δίαιτά του αποτελείται από πουλιά και θηλαστικά μεσαίου μεγέθους όπως φάσες Columba palumbus, αγριοπερίστερα (Columba oenas), καλιακούδες (Pyrrhocorax spp.), πέρδικες (Alectoris chukar), λαγούς (Lepus europeus), νεογέννητα αμνοερίφια αλλά και ψοφίμια (Xirouchakis 2001). Απειλές: Βασικές απειλές για το είδος είναι η λαθροθηρία, η χρήση δηλητηρίων και η υποβάθμιση των βιοτόπων τροφοληψίας του (κυρίως η εγκατάλειψη των ορεινών καλλιεργειών), καθώς και σε τοπικό επίπεδο η υπερθήρευση ορισμένων βασικών ειδών διατροφής όπως η πέρδικα και ο λαγός. Επίσης οι εκτεταμένες αναδασώσεις ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

21 και η φυσική δάσωση εγκαταλελειμμένων γαιών είναι αρνητικές για το είδος. Η χρήση δολωμάτων για τον λύκο είναι καθοριστική για το είδος στην περιοχή μελέτης. Μαρτυρίες για χρήση δηλητηρίων και νεκρά άτομα υπάρχουν από την δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα. Πετρίτης (Falco peregrinus) Καθεστώς παρουσίας - Πληθυσμός. Είδος που απαντάται σε όλες τις ηπείρους από την Τούνδρα μέχρι τους τροπικούς. Ο παγκόσμιος πληθυσμός εκτιμάται σε άτομα (Ferguson-Lees et al. 2001). Στην Ευρώπη ενδημούν ζευγάρια (BirdLife 2004) ενώ στην χώρα μας ο πληθυσμός του είδους κυμαίνεται μεταξύ 100 και 250 ζευγάρια (Tucker & Heath 1994). Δεδομένου της συμπεριφοράς κυνηγίου του είδους (ενέδρα) είναι σχετικά δύσκολο να εντοπιστούν οι επικράτειες του και οι βράχοι φωλιάσματος. Το είδος παρατηρήθηκε αρκετές φορές σε συγκεκριμένα σημεία με κατάλληλο βιότοπο φωλιάσματος αλλά δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι σε όλες οι περιπτώσεις αφορούσαν θέσεις αναπαραγωγής. Για παράδειγμα ένα άτομο παρατηρήθηκε σταθερά στο οροπέδιο της Νιάλας βορειοδυτικά της κορυφής του Καταραχιά αλλά δεν θεωρούμε πως η εν λόγω περιοχή ενδείκνυται για φώλιασμα αφού παραμένει χιονοσκέπαστη μέχρι αργά την Άνοιξη την περίοδο δηλαδή της επώασης των αυγών. Παρ όλα αυτά ο Πετρίτης σίγουρα διατηρεί 3-4 επικράτειες στον ορεινό όγκο των Αγράφων κυρίως στις κοιλάδες και στα ρέματα όπου υπάρχουν γυμνές βραχώδεις εξάρσεις ή ορθοπλαγιές. Η εκτίμηση αυτή αφορά το ελάχιστο μέγεθος του πληθυσμού του. Οικολογία. Ο Πετρίτης ενδημεί σε απόκρημνες ορεινές περιοχές αλλά και σε πεδινές αρκεί να υπάρχουν κατάλληλα βράχια όπως παράκτιες ορθοπλαγιές ενώ τις τελευταίες δεκαετίες εξαπλώνεται και σε κατοικημένες περιοχές όπου φωλιάζει σε ψηλά κτίρια και τρέφεται με περιστέρια και ψαρόνια. Φωλιάζει σε απότομα βράχια αν και ένας μικρός πληθυσμός στις χώρες της Βαλτικής προτιμά τα ψηλά δένδρα ενώ στην Φιλανδία φωλιάζει στο έδαφος. Τρέφεται κυρίως σε ανοιχτές εκτάσεις κυνηγώντας μικρού ή μεσαίου μεγέθους πουλιά (Ratcliffe 1993). Απειλές. Σημαντικότερες απειλές θεωρούνται η χρήση εντομοκτόνων και βαρέων μετάλλων (οργανοφωσφορικά, PCBs), που μέσω της τροφικής αλυσίδας φθάνουν στο ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

22 είδος (βιοσυσσώρευση), καθώς και το παράνομο κυνήγι και το παράνομο εμπόριο αυγών και νεοσσών για ιερακοθηρία. Μαύρος Δρυοκολάπτης (Dryocopus martius) Καθεστώς παρουσίας - Πληθυσμός. O Μαύρος Δρυοκολάπτης παρουσιάζει ευρεία κατανομή στην χώρα μας αν και οι πληθυσμοί του είναι σχετικά αραιοί. Συναντάται κυρίως σε ώριμα δάση της βορείου και κεντρικής χώρας φτάνοντας στα νότια μέχρι τον Παρνασσό και την Οίτη. Στην περιοχή μελέτης το είδος εντοπίστηκε από τον χαρακτηριστικό έντονο ήχο αναζήτησης τροφής σε ώριμα δέντρα (drumming) και με οπτικές παρατηρήσεις σε 4 θέσεις, όλες κοντά στο δασοόριο σε συστάδες ώριμων κωνοφόρων (περιοχές οικισμών Τρίδεντρο, Βραγγιανά, Άγραφα και Βρύση Κοτρώνη). Θεωρούμε πως με βάση τον κατάλληλο (ωφέλιμο βιότοπο) στην περιοχή μελέτης ο πληθυσμός του είδους πληροί το κριτήριο οριοθέτησης ΖΕΠ (δηλ. 10 ζευγάρια). Οικολογία. Ο βιότοπος του Μαύρου Δρυοκολάπτη είναι συνήθως τα ελατοδάση σε υψόμετρο πάνω από τα 800m (Handrinos & Akriotis 1997). Ωστόσο στην βόρειο Ελλάδα παρατηρείται και σε μικτά δάση φυλλοβόλων-κωνοφόρων ή ακόμη και πάνω από το δασοόριο αρκεί να υπάρχουν διάσπαρτα γέρικά ή νεκρά δέντρα όπου μπορεί να τραφεί και να φωλιάσει. Τρέφεται κυρίως με λάρβες εντόμων και λιγότερο με σπόρους. Χωροκρατικό είδος χρειάζεται ha/ ζευγάρι με κατάλληλο βιότοπο τροφοληψίας και φωλιάσματος (Cramp & Simmons 1980). Απειλές. Η βασικότερη απειλή για το είδος είναι η απουσία κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα λόγω της αφαίρεσης ώριμων συστάδων. Επίσης ο κατακερματισμός των δασών έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του βιοτόπου τροφοληψίας και κατ επέκταση την συρρίκνωση των επικρατειών του. Λευκονώτης Δρυοκολάπτης (Dendrocopos leucotos) Καθεστώς παρουσίας - Πληθυσμός. Ο Λευκονώτης έχει ευρεία αλλά αραιή και κατανομή στην Ευρώπη ενώ ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια (BirdLife International 2004). Στην χώρα μας εξαπλώνεται σχεδόν σε όλα τα μεγάλα βουνά της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας φτάνοντας μέχρι την Πελοπόννησο. Ο ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

23 ελληνικός πληθυσμός είναι σταθερός και εκτιμάται σε ζευγάρια (Handrinos & Akriotis 1997). Στην περιοχή μελέτης παρατηρήθηκε δύο φορές σε ορεινά δάση ελάτης στα ανατολικά Άγραφα αλλά και στην κοιλάδα του ποταμού Αγραφιώτη σε μικτό φυλλοβόλο δάσος. Είδος που είναι δύσκολο να παρατηρηθεί αλλά και με χαμηλή πυκνότητα εκτιμούμε πως στον ορεινό όγκο των Αγράφων ο πληθυσμός του πληροί το κριτήριο οριοθέτησης (5 ζευγάρια). Επίσης με βάση την βιβλιογραφία το είδος θεωρείται κοινό σε όλη την έκταση του βουνού. Οικολογία. Ο βιότοπος του είδους περιλαμβάνει ώριμα δάση κωνοφόρων (Abies spp., Pinus spp.) αλλά κυρίως φυλλοβόλων (Fagus spp., Betula spp., Acer spp.) σε σχετικά μεγάλο υψόμετρο ( m, Stenberg & Hogstad 1994, Handrinos & Akriotis 1997). Συχνά παρατηρείται κοντά σε ορεινά ρέματα ή ποτάμια (German 2004). Τρέφεται με λάρβες εντόμων, σπόρους αλλά και φρούτα δασικών θάμνων όπως βατόμουρα (Cramp & Simmons 1980). Απειλές. Οι βασικές απειλές για το είδος είναι η καταστροφή των δασών κυρίως λόγω υλοτομιών και πυρκαγιών και ο κατακερματισμός του βιοτόπου φωλιάσματος. 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου. Επισημαίνεται ότι για τα περισσότερα είδη αρπακτικών πουλιών έγινε λεπτομερής χαρτογράφηση των κρίσιμων ενδιαιτημάτων, και σημειώθηκαν οι επικράτειες τους οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως τις περιοχές τροφοληψίας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

24 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1: ) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια ΤΚΣ και ΖΕΠ πλησίον ή εντός της περιοχής μελέτης. Η πρόταση οριοθέτησης της περιοχής μελέτης ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας διαμορφώθηκε έτσι ώστε να περιλάβει τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού για όλες τις εποχές που αυτά χρησιμοποιούν την περιοχή, καθώς και τα αντίστοιχα ενδιαιτήματα των ειδών οριοθέτησης, σύμφωνα με τις προδιαγραφές οριοθέτησης ΖΕΠ (βλ. Δημαλέξης κ.ά. 2004). Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Καθοριστικά είδη για την προτεινόμενη οριοθέτηση ήταν ο Φιδαετός, ο Μαύρος και ο Λευκονώτης Δρυοκολάπτης και η Κοκκινοκαλιακούδα. Ωστόσο η οριοθέτηση της περιοχής παρουσίασε δυσκολίες διότι οι σημαντικότερες θέσεις που καταγράψαμε αφορούν κυρίως τον βιότοπο τροφοληψίας στην ορεινή και ψευδοαλπική ζώνη όπου τα πουλιά συχνάζουν την θερινή περίοδο. Οι θέσεις φωλιάσματος απαιτούν περισσότερη και συστηματικότερη εργασία πεδίου ειδικά νωρίς την άνοιξη όπου οι επισκέψεις στην περιοχή είναι δύσκολες. Παρ όλα αυτά τα προτεινόμενα όρια της ΖΕΠ επιδιώχθηκε να είναι εύκολα αναγνωρίσιμα για τη διαχείριση της περιοχής, με βάση φυσιογραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής (δρόμοι, ρέματα και κορυφογραμμές, (Δημαλέξης κ.ά. 2004). Το όριο της προτεινόμενης ΖΕΠ ξεκινά από τον οικισμό Πετράλωνα και ακολουθεί τον δρόμο προς τα βόρεια έως το Οζούλα ρέμα το οποίο ακολουθεί έως την περιοχή Μέγα Κάμπος απ όπου ακολουθεί το ισοκλινές έως την ισοϋψή των 1400μ την οποία ακολουθεί για 1 περίπου χιλιόμετρο και στην συνέχεια το ισοκλινές προς την κορυφή Ελατάκος απ όπου ακολουθεί το ισοκλινές προς τα βόρεια έως τον ποταμό Καρυτσιώτη τον οποίο ακολουθεί ανάντη έως δυτικά της Καρίτσας. Στη συνέχεια ακολουθεί το ισοκλινές έως την ισοϋψή των 1600 μ έως ρεματιά δυτικά της Ραφήνας την οποία ακολουθεί προς την περιοχή Κούλια και στην συνέχεια ακολουθεί μονοπάτι έως το δρόμο δυτικά της Φυλακτής. Ακολουθεί τον δρόμο προς τα δυτικά ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

25 και στην συνέχεια το Μεγάλο ποτάμι στα ανάντη έως την περιοχή Παλιομανδρί. Κατεβαίνει ρεματιά και ακολουθεί στην συνέχεια δρόμο και μονοπάτι προς την περιοχή Κούλια και αφού παρακάμψει τους οικισμούς Πολύδροσο, Αργυραίικα, Μάγειρος ανεβαίνει το ισοκλινές προς την περιοχή Τσούτας και στην συνέχει κατευθύνεται προς την κορυφή 1659 απ όπου κατεβαίνει το ισοκλινές, παρακάμπει το Φουντωτό και κατευθύνεται προς την Ψηλόραχη από όπου ακολουθεί μονοπάτι που περιέρχεται την περιοχή Αετοράχη έως τις περιοχές Παλιοκάτουνα και Οψιμοχώραφα απ όπου ακολουθεί μονοπάτια που παρακάμπτουν το Βασιλέσιο και αφού διέλθει από την περιοχή Κρεββάτια κατεβαίνει μονοπάτι και παρακάμπτει το Λιθοχώρι. Αφού διέλθει από την περιοχή Τσούμε παρακάμπτει την Άνω Ποταμιά. Στην συνέχει α το μονοπάτι διέρχεται από την περιοχή Γραβάνη και φτάνει στην κορυφή απ όπου ακολουθεί το ισοκλινές και παρακάμπτει το Μοναστηράκι. Στην συνέχεια ακολουθεί δρόμο προς τα νότια και μετά την Σελίστα ακολουθεί το ισοκλινές το οποίο συναντά δρόμο τον οποίο ακολουθεί στην συνέχεια ανατολικά έως την περιοχή Μύτη απ όπου κατέρχεται το ισοκλινές ως την ισοϋψή των 1200μ. την οποία ακολουθεί προς τα βόρεια έως το ρέμα Γυρτόρεμα το οποίο ακολουθεί κατάντη και στην συνέχεια ακολουθεί ανάντη το ρέμα Ιτιές έως την κορυφογραμμή Κουκιά την οποία ακολουθεί προς τα βόρεια και στην συνέχεια κατέρχεται το ισοκλινές έως τον δρόμο τον οποίο ακολουθεί βόρεια έως τα όρια Καρδίτσας Ευρυτανίας έως τα Πετράλωνα. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

26 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION The international ornithological importance of the study area is supported by the presence of the Griffon Vutlure (Gyps fulvus), the Shrot-toed Eagle (Cirgaetus gallicus) and the Alpine Cough (Pyrrhocorax Pyrrhocorax). Additionally, on a national level the area holds a significant population (>1% of the national population) of the Black and the White-baked Woodpecker (Dryocopus martius, Dendrocopous leucotos), the Peregrine Falcon (Falco peregrinus) and rather marginally of the Golden Eagle (Aquila chrysaetos). In Map 2 the most critical habitat of the aforementioned species is depicted. More specifically data were acquired by territory mapping mainly targeting their area of occurrence. The foraging habitat encompass the entire area covering the subalpine zone and the major cliff walls above the tree line. In addition alpine meadows and maquis vegetation in the mountain zone were also included as well as the forests in the periphery of the mountain and the rangelands with scattered trees and shrubs around the upland villages. Map 3 in the CD-ROM (scale 1: ) depicts the boundaries of the proposed Special Protection Area. The boundaries have been designed so as to include all critical habitats of selection species during all seasons that they are using the area. Additionally and in accordance with the specifications for the delimitation of SPAs (see Dimalexis A., E. Bourdakis and E. Hadjicharalambous 2004) all habitats of delimitation species have also been included in the proposed SPA. The proposed SPA boundaries were drawn on the closest possible precision based on the available topographic maps using natural landlines and landmarks (coastline, rivers, crescents) or other landscape characteristics (roads, trails) of the area (see Dimalexis et al. 2004). The proposed site have distinct landscape features and a uniform ecological character. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

27 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Adamakopoulos, T., Gatzoyannis, S. & Poirazidis, C. (Eds) Special Environmental Study of Dadia Forest. WWF Greece, Athens. (Unpublished Study) Bergo, G Populaiton size, sapcing and age structure of Golden Eagle Aquila chrysaetos in Hordaland, west Norway. Fauna Norv. Ser. C, Cinclus 7 : Bibby, C.J., N.D. Burgess & D.A. Hill Bird census techniques. Academic Press, London, England. Birdlife International, Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. & Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Bourdakis, S Localization and mapping of breeding areas and colonies of the species: Griffon vulture Gyps fulvus, Black vulture Aegypius monachus, Bearded vulture Gypaetus barbatus, Egyptian vulture Neophron percnopterus, Golden eagle Aquila chrysaetos and Imperial eagle Aquila heliaca in Greece. Technical Report. Hellenic Ornithological Society, Athens. (in Greek) Cramp S. & Simmons K.E.L Edits. The birds of Western Palearctic. Oxford University Press, Vol.II. Fuller & Mosher Raptor survey techniques. In: Pendleton B.A.G, Misslap B.A, Cline K.W. & Bird D.M. Edits. Raptor management techniques manual. Natl. Wildl. Fed., Washington, DC, Pp Gorman, G Woodpeckers of Europe: A Study of the European Picidae. Bruce Coleman, UK. Haller, H Dispersion and population dynamics of Golden Eagle Aquila chrysaetos in the Central Alps. Der Ornithologische 79: (In German). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

28 Hallmann B Status and conservation problems of birds of prey in Greece. In: I. Newton and R. Chancellor (eds.), Conservation Studies of Raptors. ICBP Technical Publication No 5. pp , Cambridge, UK. Hallmann B Status and distribution of the Aquila in Greece. Biol. Gallohellenica 15: Handrinos, G The Golden Eagle in Greece. Actes 1er Coll. Intern. Aigle Royal en Europe, Arvieux, June 1986 : Handrinos, G. And Akriotis, T The Birds of Greece. London, UK: Helm Publ. Harrison, J.M. & P. Pateff An ornithological survey of Thrace, the islands of Samothraki, Thasos and Thasopoulo in the North Aegean, and observations in the Struma Valley and the Rhodope Mountains, Bulgaria. Ibis 14: Petretti, F Notes on the behaviour and the ecology of the Short-Toed Eagle in Italy. Le Gerfaut 78: Snow, D. & Perrins, C. M. (eds.) (1998) The Birds of the Western Palearctic, Concise Edition. Vol. 2. Oxford University Press, Oxford. Hogstad, O. & I. Stenberg Habitat selection of a viable population of Whitebacked Woodpeckers Dendrocopos leucotos. Fauna norv. Ser. C, Cinclus 17: Tucker, G.M. & Heath, M.F Birds in Europe: their conservation status. Xirouchakis, S The Golden eagle Aquila chrysaetos in Crete. Distribution, population status and conservation problems. Avocetta 25: Βrown 1988). Δημαλεξης Α., E. Μπουρδακης & E. Χατζηχαραλαμπους Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Χατζηχαραλαμπους E., Δημαλεξης, A., Μπουρδακης, E. & Δ. Μπουσμπουρας Τεύχος αναλυτικών προδιαγραφών των απαραίτητων εργασιών για την οριοθέτηση ΖΕΠ και των παραδοτέων τους. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

29 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

30 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

31 Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης για την περιοχή «GR101 Όρη Άγραφα» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) W in Sta ge Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 2 Gavia arctica Υ 1 4 Tachybaptus ruficollis Υ 15 5 Podiceps cristatus Υ 8 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 6 Podiceps grisegena Υ 8 Podiceps nigricollis Υ 1 9 Calonectris diomedea Θ Puffinus yelkouan 20/60 ind Θ Hydrobates pelagicus Θ Phalacrocorax carbo Υ Phalacrocorax aristotelis Υ Phalacrocorax pygmeus Υ Pelecanus onocrotalus Υ Pelecanus crispus 10/30 ind Υ Botaurus stellaris Υ Ixobrychus minutus Υ Nycticorax nycticorax Υ Ardeolla ralloides Υ Egretta garzetta Υ Casmerodius albus Υ Ardea cinerea Υ 6 27 Ardea purpurea Υ Ciconia nigra Υ Π 1 1 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

32 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) W in Sta ge Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 29 Ciconia ciconia Υ Π Plegadis falcinellus Υ Platalea leucorodia Υ Phoenicopterus ruber Υ Cygnus olor Υ 1 37 Anser albifrons 620 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 5300 / 250 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Υ Anser erythropus 15 ind Υ 1 39 Anser anser / Υ 1 41 Branta ruficollis 60 ind. / regular presence Υ Tadorna ferruginea Υ Tadorna tadorna Υ 1 44 Anas penelope Υ Anas strepera Υ 1 46 Anas crecca Υ 47 Anas platyrhynchos Υ 1 48 Anas acuta Υ 49 Anas querquedula Υ 0 51 Anas clypeata Υ 53 Netta rufina Υ 0 54 Aythya ferina Υ 0 55 Aythya nyroca 20/60 ind Υ Aythya fuligula Υ 57 Aythya marila Υ 1 61 Melanitta fusca / Υ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

33 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) W in Sta ge Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 15 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) 62 Bucephala clangula Υ 63 Mergelus albellus Υ 1 64 Mergus serrator Υ 3 65 Mergus merganser Υ 1 66 Oxyura leucocephala regular presence Υ 3 67 Pernis apivorus non br X Α Milvus migrans 300 Α Haliaeetus albicilla Α Gypaetus barbatus 1 Α Neophron percnopterus 74 Gyps fulvus 15 ατ. regular presence 16 Α Α Aegypius monachus 5/15 ind 14 Α Circaetus gallicus 9-12 X 54 Α Circus aeruginosus 290 Α Circus cyaneus Χ 110 Α 79 Circus macrourus 15 ind Α 80 Circus pygargus 94 Α Accipiter brevipes non br Χ 10 Α Buteo buteo Χ Α Buteo rufinus 2 Α Aquila pomarina 70 Α Aquila clanga 6 ind 1 Α 89 Aquila nipalensis 50 Α ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

34 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) W in Sta ge Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 90 Aquila heliaca 2/ 6 ind 1 Α Aquila chrysaetos 1 41 Α Hieraaetus pennatus 27 Α Hieraaetus fasciatus 9 Α Pandion haliaetus 53 Α 95 Falco naumanni 20/60 ind 180 Α Falco vespertinus 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius 76 Α Falco eleonorae X 140 Α Falco biarmicus 1 Α Falco cherrug regular presence Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) 2 Α 103 Falco peregrinus Α Bonasa bonasia Tetrao urogallus Alectoris graeca Coturnix coturnix Porzana porzana Υ Porzana parva Υ Crex crex 20/60 ind Υ 122 Fulica atra Υ Otis tarda 30 ind ind Haematopus ostralegus Υ Himantopus himantopus Υ Recurvirostra avosetta Υ Burhinus oedicnemus Υ 7 7 Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

35 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Br (p) W in Sta ge Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 133 Glareola pratincola Υ Charadrius dubius Υ Charadrius hiaticula Υ Charadrius alexandrinus Υ Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 138 Charadrius leschenaultii 10 Υ 142 Pluvialis apricaria Υ Pluvialis squatarola Υ Hoplopterus spinosus Υ Vanellus vanellus Υ Calidris canutus Υ Calidris alba / Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) 470 Υ 150 Calidris minuta Υ Calidris temminckii Υ 154 Calidris ferruginea Υ 156 Calidris alpina Υ 157 Limicola falcinellus Υ 158 Philomachus pugnax 510 Υ Lymnocryptes minimus Υ Gallinago gallinago Υ 163 Scolopax rusticola Υ Limosa limosa 30 ind Υ 165 Limosa lapponica Υ Numenius phaeopus Υ 167 Numenius tenuirostris regular presence 1 Υ 168 Numenius arquata Υ Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) 29

36 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης άτ υδροβια ή ζ Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) W in Sta ge Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγω γή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 169 Tringa erythropus Υ Tringa totanus Υ 4 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 171 Tringa stagnatilis Υ 172 Tringa nebularia Υ Tringa ochropus Υ Tringa glareola Υ 177 Actitis hypoleucos Υ Arenaria interpres Υ Larus melanocephalus Υ Larus minutus Υ Larus ridibundus Υ 191 Larus genei Υ Larus audouinii 20/60 ind Υ Larus canus Υ 194 Larus fuscus Υ Gelochelidon nilotica Υ Sterna caspia Υ 203 Sterna sadvicensis Υ Sterna hirundo Υ Sterna albifrons Υ Chlidonias hybridus Υ Chlidonias niger Υ Chlidonias leucopterus Υ 214 Columba oenas Columba palumbus Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30