εκεηώζεηο βαζηζκέλεο ζην βηβιίν ησλ A. Molnar & B. Lindquist «Πξνβιήκαηα πκπεξηθνξάο ζην ρνιείν- ΟΙΚΟΤΣΗΜΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ», Δπηκέιεηα: Α.

Transcript

1 εκεηώζεηο βαζηζκέλεο ζην βηβιίν ησλ A. Molnar & B. Lindquist «Πξνβιήκαηα πκπεξηθνξάο ζην ρνιείν- ΟΙΚΟΤΣΗΜΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ», Δπηκέιεηα: Α. Καιαληδή- Αδίδη, πλεξγάηεο: Δ. Γαιαλάθε, Κ. Γθαξή, Ν. Παπαζηπιηαλνύ & Δ. νθηαλίδνπ, εθδόζεηο: Διιεληθά Γξάκκαηα ΑΘΗΝΑ 2012

2 Περιεχόμενα Δηζαγσγή... 3 Οη ηερληθέο πνπ βαζίδνληαη ζηελ νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε θαη ε εθαξκνγή ηνπο ζην ρώξν ηνπ ζρνιείνπ... 6 Η ηερληθή ηεο αλαδήηεζεο ζεηηθώλ θηλήηξσλ... 8 Αλαδεηώληαο ζεηηθέο ιεηηνπξγηέο ζηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο Η ηερληθή ηεο ελζάξξπλζεο ηεο ζπλέρηζεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο.. 13 Δπεξεάδνληαο έκκεζα ην πξόβιεκα Δζηηάδνληαο ηελ πξνζνρή ζε όηη δελ απνηειεί πξόβιεκα ηξαηεγηθέο πνπ εκπεδώλνπλ ηελ επηηπρία: Η ηερληθή ηεο πξόβιεςεο ηεο ππνηξνπήο... 19

3 Ειςαγωγό Η θαηαλόεζε ηεο πξαγκαηηθόηεηαο εμαξηάηαη από ηνλ ηξόπν νξγάλσζεο ηεο εκπεηξίαο, δειαδή ην πεξηβάιινλ. Σν πεξηβάιινλ θαζνξίδεηαη από ηα βηνινγηθά όξηα, αιιά θαη από ηνλ θνηλσληθό πεξίγπξν. Ο θνηλσληθόο πεξίγπξνο (θνηλσληθή, ηάμε, θπιή, νηθνγέλεηα) δηακνξθώλεη ηε ζεκαζία πνπ δίλνπκε ζηα θαηλόκελα πνπ είκαζηε βηνινγηθά ηθαλνί λα αληηιεθζνύκε. Τπάξρνπλ πνιιαπινί θόζκνη εκπεηξίαο νη νπνίνη δεκηνπξγνύληαη κέζα από ηε ζπκκεηνρή ηνπ αηόκνπ ζε δηάθνξα θνηλσληθά ζπζηήκαηα. Δπνκέλσο, ην λόεκα πνπ δίλεη έλα άηνκν ζε κηα ζπκπεξηθνξά επεξεάδεηαη ηόζν από ησξηλέο όζν θαη από πξνεγνύκελεο εκπεηξίεο κέζα ζε απηό ην ζύζηεκα. Σα άηνκα αιιάδνπλ κηα ζπκπεξηθνξά κέζα ζε έλα θνηλσληθό ζύζηεκα, όηαλ δηάθνξεο αιιαγέο ζηηο αιιειεπηδξάζεηο κέζα ζην ζύζηεκα ηνπο επηηξέπνπλ λα δηαθξίλνπλ άιιεο ζπκπεξηθνξέο σο εμίζνπ θαηάιιειεο θαη πηζαλέο. Οη άλζξσπνη πνπ δνπλ ζην ίδην πεξηβάιινλ κπνξνύλ λα εξκελεύζνπλ ηελ ζεκαζία ησλ γεγνλόησλ πνιύ δηαθνξεηηθά εμαηηίαο θνηλσληθά θαζνξηζκέλσλ παξαγόλησλ. Όηη αληηιακβαλόκαζηε είλαη ην απνηέιεζκα ησλ αηζζήζεσλ, ηεο πξνζνρήο, ηεο πξνεγνύκελεο εκπεηξίαο θαη ησλ πξνζδνθηώλ καο (ζηεξίδνληαη ζε πξνεγνύκελεο θνηλσληθέο αιιειεπηδξάζεηο). Η ζεκαζία πνπ απνδίδνπκε ζην γεγνλόο θαζνξίδεη ηηο αληηδξάζεηο καο (π.ρ. αξγνπνξία). Οη αληηιήςεηο γηα έλα γεγνλόο κπνξεί λα είλαη πνιιέο θαη αιιεινζπγθξνπόκελεο. Όηαλ πξνθύπηεη γλσζηηθή αζπκθσλία ε απόξξηςε κηαο από ηηο αληηιήςεηο ή ε πξνζζήθε λέσλ γλσζηηθώλ ζηνηρείσλ πνπ ζηεξίδνπλ ηε κηα από ηηο ππόινηπεο απόςεηο, κεηώλεη ηε ζεκαζία ηεο αζπκθσλίαο ή θέξλεη πξνεγνύκελεο αζύκθσλεο αληηιήςεηο ζε ζπκθσλία. Η πίεζε πνπ θέξλεη ε γλσζηηθή αζπκθσλία εμαξηάηαη από ηελ ζπνπδαηόηεηα θαη ηελ ειθπζηηθόηεηα ησλ αληηιήςεσλ πνπ έξρνληαη ζε ζύγθξνπζε. ύκθσλα κε ηνλ Bateson όηαλ ππάξρνπλ αληηθαηηθέο αληηιήςεηο επηθξαηεί ε πην θαζηεξσκέλε ή γεληθεύζηκε αληίιεςε (απηή πνπ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί πην επηηπρεκέλα θαη πην ζπρλά). Δπνκέλσο, ηείλνπκε λα δίλνπκε ηελ ίδηα εξκελεία ζε παξόκνηεο πεξηπηώζεηο, παξόιν πνπ ππάξρνπλ θαη άιιεο εμίζνπ θαιέο εξκελείεο απηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο, αθόκα θαη όηαλ θάπνηνο δελ αληηδξά κε ηνλ ηξόπν πνπ ζα έπξεπε ζύκθσλα κε ηελ εξκελεία καο. εκαληηθό ξόιν ζε απηό παίδεη ε επηξξνή ηεο ππνζηήξημεο από ηελ θνηλσληθή νκάδα ζηελ νπνία αλήθεη έλα άηνκν θαζώο ζπκβάιιεη ζηελ δηαηήξεζε ησλ αζύκθσλσλ γλσζηηθώλ ζηνηρείσλ ζε κηα αζύκθσλε ζρέζε. Κάπνηνο δειαδή είλαη δπλαηόλ λα εκκέλεη ζηελ ιαζεκέλε εξκελεία επεηδή εληζρύεηαη από ην θνηλσληθό πεξηβάιινλ (ζπλάδειθνη, θνηλσληθή ηάμε, θπιή,

4 πνιηηηζκόο, γελεηηθά θαζνξηζκέλεο εκπεηξίεο). Οη νξγαλσκέλνη ζεζκνί ζπκβάιινπλ ζε απηό (π.ρ. επίζεκα αξρεία ζρνιείσλ). Η νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε θάλεη επίζεο θξηηηθή ζηε ζπιινγηζηηθή αίηην- απνηέιεζκα, ζύκθσλα κε ηελ νπνία θάζε ζπκπεξηθνξά έρεη μια αηηία, ην αίηην πξνεγείηαη θαη θαηεπζύλεη ην απνηέιεζκα θαη επνκέλσο γηα λα εμαιείςνπκε ην απνηέιεζκα πξέπεη λα εμαιείςνπκε ην αίηην. ύκθσλα κε ηελ νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε ε πξνεγνύκελε εκπεηξία, ε θνηλσληθή ζηήξημε & ε ζπιινγηζηηθή αηηίνπ-απνηειέζκαηνο θάλνπλ ηελ αιιαγή δύζθνιε. Οη ρξόληεο πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο ραξαθηεξίδνληαη από ζηαζεξόηεηα θαη εκκνλή. Σα άηνκα εγθισβίδνληαη ζε θάπνηεο αληηιήςεηο νη νπνίεο ηειηθά νδεγνύλ ζηε δηαηώληζε ηνπ πξνβιήκαηνο. ύκθσλα κε ηελ νηθνζπηεκηθή πξνζέγγηζε ην ζύζηεκα νξίδεηαη σο έλα εληαίν ζύλνιν, ην νπνίν ζπληζηά θάηη πεξηζζόηεξν από ην απιό άζξνηζκα ησλ κεξώλ ηνπ, θαζώο απνηειείηαη από ηηο δηαζπλδέζεηο / ζρέζεηο κεηαμύ ησλ κεξώλ ηνπ, ηα νπνία βξίζθνληαη ζε ζπλερή αιιειεπίδξαζε. Δπνκέλσο, γηα λα αλαιύζνπκε έλα ζύζηεκα απνηειεί απαξαίηεηε πξνϋπόζεζε ε ζεώξεζε ηεο επηθνηλσλίαο θαζώο θαη ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ ιακβάλνπλ ρώξα κεηαμύ ησλ κειώλ ηνπ ζπηήκαηνο, θάηη πνπ έξρεηαη ζε πιήξε αληίζεζε κε ηελ θξαηνύζα ζπιινγηζηηθή αηηίνπ- απνηειέζκαηνο. Γηα παξάδεηγκα, νη αληηιήςεηο ηνπ δαζθάινπ θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αιιειεπηδξά κε ηηο αληηιήςεηο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ καζεηώλ, δελ ηηο πξνθαιεί. ύκθσλα κε απηή ηελ αληίιεςε ηα πάληα ζηε δσή καο είλαη νηθνζπζηεκηθά ζπλδεδεκέλα θαη ε κεηαβνιή ζε έλα κέξνο, ζα επεξεάζεη θαη όια ηα άιια κέξε. Παξόια απηά νη αιιαγέο ζε έλα κέξνο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο δελ επεξεάδνπλ όια ηα κέξε κε ηελ ίδηα ηζρύ, ελώ θάζε κέξνο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο δελ επεξεάδεηαη κε ηνλ ίδην ηξόπν από κία δεδνκέλε αιιαγή. Έλα ζύζηεκα όπσο είλαη ε ζρνιηθή ηάμε απνηειεί κηα «νηθνινγία ηδεώλ». Απηό ζεκαίλεη όηη θάζε άηνκν έρεη κηα άπνςε γηα ηε ζπκπεξηθνξά, ηηο γλώκεο θαη ηηο ελέξγεηεο ησλ άιισλ αηόκσλ. Η αιιειεπίδξαζε απηώλ ησλ απόςεσλ κέζσ ηεο εμσηεξηθεπκέλεο ζπκπεξηθνξάο δνκεί ηελ «νηθνινγία ησλ ηδεώλ». Μπνξεί ηα άηνκα λα κελ έρνπλ κηα θνηλή άπνςε γηα ηε ζεκαζία ησλ ζπκπεξηθνξώλ θάζε κέινπο, ζαλ νκάδα όκσο ραξαθηεξίδνληαη από ζηαζεξέο κνξθέο αιιειεπίδξαζεο πνπ κπνξνύλ λα πξνβιεθζνύλ. Δπίζεο, θάζε άηνκν δίλεη έλα λόεκα ζηηο αηνκηθέο ζπκπεξηθνξέο ην νπνίν ζπκθσλεί κε ηελ εκπεηξία ηνπ θαη επηβεβαηώλεηαη από απηή. ε έλα θνηλσληθό πεξηβάιινλ όιεο νη ηδέεο αιιειεπηδξνύλ θαη αιιεινεπεξεάδνληαη, επνκέλσο ε «αηηία» πνπ απνδίδεηαη ζε κηα ζπκπεξηθνξά δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ε κόλε αιήζεηα, αιιά εμαξηάηαη από

5 ηελ νπηηθή γσλία ηνπ παξαηεξεηή. Απηό ζεκαίλεη όηη ε απόδνζε ζεηηθνύ λνήκαηνο ζε κηα πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είλαη ηόζν ππνζεηηθή όζν θαη ε απόδνζε αξλεηηθώλ. Η αμία ηεο απόδνζεο ελόο ζεηηθνύ λνήκαηνο εμαξηάηαη από ηελ ρξεζηκόηεηά ηεο ζηελ δηαδηθαζία αιιαγήο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, αθνύ ε αιήζεηα γύξσ από ηα θίλεηξα ελόο άιινπ αηόκνπ δελ κπνξεί λα γίλεη πνηέ εύθνια απόιπηα γλσζηή. Δπνκέλσο, αλ κηα νπηηθή γσλία δελ βνεζά ζηελ αιιαγή, πξνρσξνύκε ζε άιιεο εμίζνπ πηζαλέο θαη δπλεηηθά πην ρξήζηκεο εκπεηξίεο. θνπόο είλαη λα βξεζεί κηα λέα εξκελεία ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ λα ηαηξηάδεη ζηα γεγνλόηα θαη ζα ηξνπνπνηείηαη αλάινγα κε ηε ζπκπεξηθνξά, κε απώηεξν ζθνπό ηελ αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο. ύκθσλα κε ηελ νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε ηα πξνβιήκαηα ζρεηίδνληαη ζπλήζσο κε ηελ αθακςία θαη ηε κηθξή δηαπεξαηόηεηα ησλ νξίσλ ησλ ππνζπζηεκάησλ, ελόο ζπζηήκαηνο, θαζώο επίζεο θαη ζηελ πξόζιεςε θαη ζηελ εθπνκπή πιεξνθνξηώλ. Σν πξόβιεκα επνκέλσο απνηειείηαη ηόζν από ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά όζν θαη από ηελ αληίδξαζε ησλ άιισλ κειώλ ηνπ ζπηήκαηνο ζε απηή ηελ ζπκπεξηθνξά. ύκθσλα κε απηή ηε ζεώξεζε ε πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζπληζηά ηε ιύζε πνπ ην ζύζηεκα επηρεηξεί λα δώζεη ζε έλα πξόβιεκα θαη εμππεξεηεί θάπνηα ιεηηνπξγία. Η αιιαγή απαηηεί επνκέλσο ηελ εύξεζε λέσλ εξκελεηώλ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζύκθσλα κε ηελ αληίιεςε όηη θάζε άπνςε έρεη ηελ δηθή ηεο αιήζεηαο. Μηα βαζηθή επνκέλσο αξρή ηεο νηθνζπζηεκηθήο πξνζέγγηζεο είλαη όηη θάζε ζπκπεξηθνξά έρεη πνιιέο αιεζηλέο όςεηο. Μέζα από απηή ηε ζεώξεζε ε ζπλεξγαζία νξίδεηαη σο ε ηθαλόηεηα ηνπ αηόκνπ λα δείρλεη θαηαλόεζε ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ άιινπ, ελώ ε αληίζηαζε νξίδεηαη σο έλαο αξλεηηθόο ηξόπνο εξκελείαο ησλ αλζξώπσλ θαη ησλ θαηαζηάζεσλ, θάηη πνπ ζπληζηά ην αληίζεην ηεο ζπλεξγαζίαο. ύκθσλα κε απηή ηελ νπηηθή ηα κέιε ελόο ζπζηήκαηνο πξαγκαηνπνηνύλ αιιαγέο ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπο κε βάζε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ παίξλνπλ από ην πεξηβάιινλ ηνπο θαη έρνπλ ζθνπό λα πξνσζήζνπλ ηνπο ζηόρνπο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη λα απνθαηαζηήζνπλ ηελ ηζνξξνπία ηνπ, δειαδή ηελ νκνηόζηαζή ηνπ. Σν άηνκν πνπ θαιείηαη λα βξεη ελαιιαθηηθέο εξκελείεο νθείιεη λα απαληήζεη ζηηο παξαθάησ εξσηήζεηο: α) Πνην είλαη ην πξόβιεκα θαη πνηνπο αθνξά; Β) Δρεη γίλεη θάηη έσο ηώξα γηα ηε ιύζε ηνπ, αλ λαη, ηη; γ) Πσο δηαηππώλεηαη ην αίηεκα γηα βνήζεηα θαη από πνηεο πξνζδνθίεο ζπλνδεύεηαη; δ) Ση είλαη δηαηεζεηκέλα λα θάλνπλ ηα εκπιεθόκελα κέξε; ε) Πνηα είλαη ε κνξθή ζπκπεξηθνξάο πνπ ζπλερώο επαλαιακβάλεηαη ζε απηή ηελ θαηάζηαζε; ζη) Πσο αληηιακβάλνληαη ηε ζπκπεξηθνξά ηα δηάθνξα πξόζσπα πνπ αλακεηγλύνληαη ζε απηήλ; δ) Ση ζα απνηεινύζε έλδεημε όηη

6 ηα πξάγκαηα βειηηώλνληαη; θαη ηέινο, ε) Πνην ζηνηρείν ηεο θαηάζηαζεο δε ζέισ λα αιιάμσ ; Οι τεχνικϋσ που βαςύζονται ςτην οικοςυςτημικό προςϋγγιςη και η εφαρμογό τουσ ςτο χώρο του ςχολεύου ύκθσλα κε ην παξαπάλσ ζεσξεηηθό πιαίζην έρνπλ αλαπηπρζεί δηάθνξεο ηερληθέο νη νπνίεο ζηνρεύνπλ ζηελ αιιαγή ησλ πξνβιεκαηηθώλ ζπκπεξηθνξώλ. Όιεο νη ηερληθέο βαζίδνληαη ζηελ «Αλαπιαηζίσζε», ε νπνία ζεκαίλεη όηη «βξίζθσ έλα λέν αληηιεπηηθό πιαίζην γηα ηελ ζπκπεξηθνξά πνπ ηαηξηάδεη κε απηό πνπ ζπκβαίλεη ζηελ πξαγκαηηθόηεηα θαη νηθνδνκείηαη ζε ζεηηθά/ιεηηνπξγηθά ζηνηρεία, ζε δπλάκεηο θαη όρη ζε αδπλακίεο γηα ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ. Η αιιαγή ζα γίλεη ζηελ αληίιεςε θαη ζηελ ζπκπεξηθνξά, ζε νιόθιεξν ην πιαίζην ηεο επηθνηλσληαθήο ζρέζεο. Θα δώζεη έλα λέν λόεκα ζηελ θαηάζηαζε, ην νπνίν απνηειεί παξάγνληα αιιαγήο». Οη βαζηθέο αξρέο ηεο αλαπιαηζίσζεο είλαη νη αθόινπζεο: α) Πνιιέο εξκελείεο κηαο δεδνκέλεο ζπκπεξηθνξάο κπνξεί λα είλαη ηαπηόρξνλα αιεζηλέο, β) Η ζπκπεξηθνξά ελόο αηόκνπ - ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ εζείο ζεσξείηε πξνβιεκαηηθή - ζεσξείηαη από ην άηνκν σο κηα θαηάιιειε αληίδξαζε ζηελ θαηάζηαζε, όπσο απηό ηελ αληηιακβάλεηαη (ζπλεξγαηηθή νπηηθή), γ) Τπάξρεη έλα θίλεηξν γηα ηελ πηνζέηεζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, επνκέλσο πξέπεη λα βξσ ην θνκκάηη πνπ έρεη ζρέζε θάπνηα αιηξνπηζηηθή ζπκπεξηθνξά (λόεκα/ζπζία/πξνζθνξά γηα όιν ην ζύζηεκα) ή έρεη ρξεζηκόηεηα γηα όινπο, δ) Δθπέκπνπκε ζησπεξά ην κήλπκα όηη ε δσή ζην ζρνιείν ζηεξίδεηαη ζηελ δηαπξαγκάηεπζε θαη ζηελ ακνηβαία απνδνρή ησλ ζπκπεξηθνξώλ, θαη ηέινο, ε) ζα πξέπεη λα ζθεθηείηε ηελ θαηάζηαζε κε δηαθνξεηηθό ηξόπν θαη λα αιιάμεηε πξώηα ηε δηθή ζαο ζπκπεξηθνξά, έηζη ε ιύζε αληηπξνζσπεύεη είηε αιιαγή ζηελ δηθή ζαο εξκελεία γηα ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είηε αιιαγή ζηελ ίδηα ηελ ζπκπεξηθνξά ή θαη ζηα δύν. Έρνπλ αλαπηπρζεί επηκέξνπο ηερληθέο νη νπνίεο βαζίδνληαη ζηελ αξρή ηεο αλαπιαηζίσζεο. Οη ηερληθέο απηέο είλαη νη αθόινπζεο: 1) ε αλαδήηεζε ζεηηθώλ θηλήηξσλ, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ αλαγλώξηζε πηζαλώλ ζεηηθώλ θηλήηξσλ ζηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά 2) ε αλαδήηεζε ζεηηθώλ ιεηηνπξγηώλ, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ αλαγλώξηζε πηζαλώλ ζεηηθώλ ιεηηνπξγηώλ ηεο πξνβιεκαηηθήο

7 ζπκπεξηθνξάο 3) ε ελζάξξπλζε ηεο ζπλέρηζεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ππό ηνλ όξν όηη ζα γίλεηαη γηα α)δηαθνξεηηθό ιόγν, ή /θαη β) ζε δηαθνξεηηθό ρξόλν ή ηόπν ε/θαη γ) κε δηαθνξεηηθή κνξθή, 4) ε ηερληθή ηεο «θεξθόπνξηαο» (επεξεάδνληαο έκκεζα ην πξόβιεκα) ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ αξρή όηη κηα κεηαβνιή ζε έλα κε πξνβιεκαηηθό κέξνο ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη δπλαηό λα επεξεάζεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη 5) Η ηερληθή ηος ενηοπιζμού ηων εξαιπέζεων (εζηηάδνληαο ηελ πξνζνρή όηη δελ απνηειεί πξόβιεκα, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ πξνζπάζεηα αλαγλώξηζεο ησλ θαηαζηάζεσλ εθείλσλ θαηά ηηο νπνίεο ην άηνκν δελ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, κε ζηόρν ηνλ εληνπηζκό ησλ ζηνηρείσλ εθείλσλ πνπ ηηο δηαθνξνπνηνύλ θαη ηειηθό ζθνπό ηελ αύμεζε ηεο ζπρλόηεηάο ηνπο. Οη ηερληθέο απηέο έρνπλ εθαξκνζηεί από εθπαηδεπηηθνύο ζηα ειιεληθά ζρνιεία θαη έρνπλ δνθηκαζηεί ζηελ πξάμε ζε κηα κεγάιε γθάκα πξνβιεκαηηθώλ θαηαζηάζεσλ. Δπηζεκαίλεηαη παξόια απηά όηη ρξεηάδνληαη πνιιέο αληρλεύζεηο θαη κεηαηξνπέο γηα λα ιπζεί έλα ρξόλην πξόβιεκα. Ο εθπαηδεπηηθόο ζα πξέπεη λα είλαη δηαηεζεηκέλνο λα δνθηκάζεη πνιινύο ηξόπνπο ζπλεξγαζίαο πξηλ λα βξεη ηνλ θαηάιιειν γηα ηελ πεξίζηαζε. Παξόια απηά αθόκα θαη νη απνηπρεκέλεο πξνζπάζεηεο κπνξνύλ λα δώζνπλ πιεξνθνξίεο κε βάζε ηηο νπνίεο ζα κπνξέζεη λα δνζεί έλαο δηαθνξεηηθόο νξηζκόο ηνπ ζπκπηώκαηνο, λα βξεζνύλ πην θαηάιιεινη ηξόπνη ζπλεξγαζίαο θαη έηζη λα γίλεη ε κεηαηξνπή κηαο πξνβιεκαηηθήο θαηάζηαζεο ζε πιενλεθηηθή, ηόζν γηα απηόλ πνπ ηελ εθδειώλεη, όζν θαη γηα ηνπο ππόινηπνπο. ηελ δηαδηθαζία απηή κπνξνύλ λα ζηαζνύλ εκπόδην θάπνηεο δπζιεηηνπξγηθέο αληηιήςεηο, νη νπνίεο δελ επηηξέπνπλ ζηα άηνκα λα δνθηκάζνπλ λένπο ηξόπνπο αληίιεςεο ησλ πξαγκάησλ ή ελαιιαθηηθέο αληηδξάζεηο ζηηο πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο. Κάπνηεο από ηηο πην ζπρλέο αληηιήςεηο απηνύ ηνπ είδνπο είλαη νη αθόινπζεο: "Δγώ πξνζπαζώ, ν άιινο δελ ζέιεη λα αιιάμεη ", " Θα θάλεη απηό πνπ ζα ηνπ πνύκε εκείο νη εηδηθνί", "Όηη θαη λα θάλσ, δελ πξόθεηηαη λα αιιάμνπλ πνιιά πξάγκαηα" "Σν πξόβιεκα έρεη βαζύηεξεο αηηίεο θαη εάλ απηέο δελ δηαγλσζηνύλ θαη αληηκεησπηζηνύλ, θακία πξνζπάζεηα δελ ζα έρεη απνηέιεζκα" "Ση θη αλ επέιζεη κηα κηθξή βειηίσζε; Σν ζέκα είλαη λα αιιάμνπλ όια πξνο ην θαιύηεξν" "Πξέπεη λα κέλνπκε πηζηνί ζηηο αξρέο καο θαη ζηαζεξνί ζηηο παξεκβάζεηο καο, αθόκε θη αλ απηέο δελ είλαη απνηειεζκαηηθέο» Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη όζνη έρνπλ εθαξκόζεη ηηο παξαπάλσ ηερληθέο επηζεκαίλνπλ όηη είλαη εύθνιν λα παξαζπξζεί θαλείο ζε κηα αλώθειε κνξθή

8 αιιειεπίδξαζεο. Δίλαη επίζεο δύζθνιν λα εθδειώζεη θαλείο έλα δηαθνξεηηθό ηξόπν αληίδξαζεο ζε κηα ελνριεηηθή ζπκπεξηθνξά θαη θπξίσο λα ηνλ δηαηεξήζεη ζηαζεξό γηα έλα κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα, ελώ ην άηνκν ζπλερίδεη λα αληηδξά κε ηνλ παιηό πξνβιεκαηηθό ηξόπν. Η ηθαλόηεηα γηα δηαηήξεζε ηεο δηαθνξεηηθήο αληίδξαζεο είλαη απνηέιεζκα ηεο δέζκεπζεο πνπ αλαιακβάλεη θάπνηνο λα αιιάμεη ηελ θαηάζηαζε θαη ηεο πξνζπκίαο ηνπ λα αληηκεησπίζεη ηελ θαηάζηαζε κε δηαθνξεηηθό ηξόπν. Σν άηνκν πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερληθή πξέπεη λα αληηζηαζεί ζηνλ πεηξαζκό λα επαηλέζεη απηόλ πνπ κέρξη πξηλ έθαλε ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά επεηδή άξρηζε λα αληηδξά πην ζεηηθά. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ επηζηξνθή ζηελ πξνεγνύκελε ζπκπεξηθνξά. Γπζθνιίεο πξνθύπηνπλ θαη από ηνλ ηξόπν πνπ ζα αληηδξάζνπλ θαη νη ζπλάδεξθνη θαη ν δηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ ζε απηέο ηηο ηερληθέο. Αλ ζεκεησζεί ππνηξνπή, ζα πξέπεη απηόο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερληθή λα αλαγλσξίζεη ηελ πξνεγνύκελε επηηπρία ηνπ αηόκνπ λα αιιάμεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη λα δνπιέςεη πξνζεθηηθά κε ηελ αξρηθή ζεηηθή ππνδήισζε. Όηαλ επαλεκθαληζηεί ε πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά δάζθαινο θαη καζεηήο κπνξνύλ λα ζπλεξγαζηνύλ γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηελ ππνηξνπή: Ο δάζθαινο ζα πξέπεη λα πηζηέςεη όηη ν καζεηήο πξνζπαζεί πξαγκαηηθά λα αιιάμεη, ελώ ν καζεηήο αλαγλσξίδεη όηη ηνπ αξέζεη πξαγκαηηθά ε επηηπρία ζηελ αιιαγή. Όιεο νη νηθνζπζηεκηθέο ηερληθέο κπνξεί κεξηθέο θνξέο αξρηθά λα ηνλώζνπλ ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ωζηόζν, νπνηαδήπνηε αιιαγή- αθόκα θαη κηα πεξηζηαζηαθή ηόλσζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο- είλαη κηα αιιαγή ζην κνληέιν ηεο ρξόληαο πξνβιεκαηηθήο θαηάζηαζεο, ε νπνία κπνξεί λα καο νδεγήζεη ζε ζπκπεξάζκαηα γηα ελαιιαθηηθέο ιύζεηο. Η τεχνικό τησ αναζότηςησ θετικών κινότρων ύκθσλα κε ηελ νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε ην θίλεηξν πνπ απνδίδεη έλα άηνκν ζηε ζπκπεξηθνξά ελόο άιινπ αηόκνπ αληηπξνζσπεύεη κηα ππνζεηηθή εξκελεία ηνπ άιινπ. Σα άηνκα πνπ θάλνπλ κηα εξκελεία γηα ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ άιινπ ηείλνπλ λα ζεσξνύλ όηη απηή απνηειεί αληηθεηκεληθή αιήζεηα, παξόιν πνπ ζηελ πξαγκαηηθόηεηα είλαη κηα κόλν ππνζεηηθή εξκελεία αλάκεζα ζε άιιεο. πλήζσο, απνδίδνληαη αξλεηηθά θίλεηξα ζε πξνβιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Η απόδνζε ζεηηθώλ θηλήηξσλ ζε πξνβιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο ζα κπνξνύζε παξόια απηά λα βνεζήζεη ζηελ εύξεζε απνηειεζκαηηθώλ ηξόπσλ γηα ηελ αληηκεηώπηζή ηνπο.

9 Η ηερληθή ηεο ζεηηθήο ππνδήισζεο θηλήηξσλ ζπλίζηαηαη ζηελ αλαγλώξηζε πηζαλώλ ζεηηθώλ θηλήηξσλ ζηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Η απόδνζε ζεηηθώλ θηλήηξσλ ζε κηα πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είλαη ηόζν ππνζεηηθή όζν θαη ε απόδνζε αξλεηηθώλ. Η αμία ηεο απόδνζεο ελόο ζεηηθνύ θηλήηξνπ εμαξηάηαη από ηελ ρξεζηκόηεηά ηεο ζηελ δηαδηθαζία αιιαγήο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, αθνύ ε αιήζεηα γύξσ από ηα θίλεηξα ελόο άιινπ αηόκνπ δελ κπνξεί λα γίλεη πνηέ εύθνια απόιπηα γλσζηή. εκαληηθό ζηνηρείν ηεο ηερληθήο είλαη απηόο πνπ ηελ ρξεζηκνπνηεί λα ζεσξήζεη εύινγν ην ζεηηθό θίλεηξν πνπ ζθέθηεθε γηα ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ώζηε λα βξεη ζεηηθνύο θαη εηιηθξηλείο ηξόπνπο αληίδξαζεο ζε απηή ηελ λέα άπνςε. Ωο ζπλέπεηα ηεο λέαο απηήο άπνςεο αιιάδεη επνκέλσο πξώηα ε ζπκπεξηθνξά απηνύ πνπ ρξεζηκνπνηεί απηή ηελ ηερληθή. Γηα παξάδεηγκα, αληί λα εθιάβεη έλαο δάζθαινο ην γεγνλόο όηη έλαο καζεηήο πεηάγεηαη ζπλέρεηα ζηελ ηάμε σο κηα πξνζπάζεηα λα ηνλ θέξεη ζε δύζθνιε ζέζε, κε απνηέιεζκα λα αηζζάλεηαη όηη ν ζπγθεθξηκέλνο καζεηήο ηνλ ππνλνκεύεη, κπνξεί λα ζεσξήζεη όηη ν καζεηήο ελδηαθέξεηαη πνιύ γηα ην κάζεκα. Η αληίδξαζε ηνπ δαζθάινπ ζε κηα ηέηνηα εξκελεία κπνξεί λα είλαη πνιύ δηαθνξεηηθή, ηόζν ζπλαηζζεκαηηθά, όζν θαη ζε επίπεδν ζπκπεξηθνξάο. Η αιιαγή απηή ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δαζθάινπ κπνξεί λα έρεη ή λα κελ έρεη θάπνηα επίδξαζε ζηελ αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ καζεηή. Ωζηόζν, αλακέλεηαη όηη ν καζεηήο ζα αληηδξάζεη δηαθνξεηηθά ζηελ πεξηγξαθή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ, όηαλ ζε απηή απνδίδεηαη ζεηηθό θίλεηξν, ζε ζρέζε κε όηαλ απνδίδεηαη ζε απηή αξλεηηθό θίλεηξν. Δλώ δειαδή ε απόδνζε παξακέλεη ην ίδην ππνζεηηθή θαη ζηηο δπν πεξηπηώζεηο, παξόια απηά πξνθαιεί πνιύ δηαθνξεηηθέο ζπλαηζζεκαηηθέο, γλσζηηθέο θαη ζπκπεξηθνξηθέο αληηδξάζεηο, ηόζν ζε απηόλ πνπ θάλεη ηελ απόδνζε, όζν θαη ζε απηόλ πνπ θάλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Δπίζεο, ην ζπλαηζζεκαηηθό θιίκα θαη ε ζρέζε ησλ δύν απηώλ αηόκσλ είλαη πνιύ δηαθνξεηηθά ζηηο δπν απηέο πεξηπηώζεηο. Έρεη παξαηεξεζεί όηη ε εύξεζε ζεηηθώλ θηλήηξσλ ζε κηα πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά έρεη σο απνηέιεζκα ην άηνκν πνπ ηελ θάλεη λα ελεξγεί ζαλ ε εξκελεία απηή λα ήηαλ «αιεζηλή» θαη ζηαδηαθά ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αιιάδεη πξαγκαηηθά αληαπνθξηλόκελε ζε απηή ηελ εξκελεία, δεκηνπξγείηαη δειαδή ην θαηλόκελν ηεο «απηό-εθπιεξνύκελεο πξνθεηείαο». Δπνκέλσο, πεξηγξάθνληαο κε ζεηηθό ηξόπν έλα άηνκν πνπ παξνπζηάδεη αξλεηηθή ζπκπεξηθνξά ην βνεζάκε λα γίλεη έηζη. Δλαιιαθηηθά, κπνξεί θαλείο λα ππνζέζεη όηη ην ζεηηθό θίλεηξν ίζρπε από ηελ αξρή ζηελ πξαγκαηηθόηεηα θαη όηη ε αλαγλώξηζή ηνπ από ηνλ δάζθαιν νδήγεζε ζηελ ζεηηθή αιιαγή. Η ζεηηθή πεξηγξαθή ησλ

10 θηλήηξσλ νδεγεί ζε ζεηηθέο αληηδξάζεηο απμάλνληαο ηελ πηζαλόηεηα ζπλεξγαζίαο. Παξάιιεια, εθηόο από ην ζεηηθό θίλεηξν αλαγλσξίδεηαη έκκεζα θαη ε ηθαλόηεηα ηνπ αηόκνπ ζε θάπνηνλ ηνκέα. Γηα παξάδεηγκα, είλαη δύζθνιν λα κελ ζπλεξγαζηεί καδί καο θάπνηνο ηνλ νπνίν πεξηγξάθνπκε σο θηλεηνπνηεκέλν, επζπλείδεην, θ.η.ι.. Παξάιιεια, ε ζεηηθή εξκελεία ηεο ζπκπεξηθνξάο έρεη σο απνηέιεζκα απηόο πνπ θάλεη ηελ εξκελεία λα ελνριείηαη ιηγόηεξν από απηή θαη αληηδξά πην ζεηηθά, θάηη πνπ απμάλεη ζεκαληηθά ηελ πηζαλόηεηα ε ζπκπεξηθνξά λα κελ παξακείλεη ε ίδηα. Η ηερληθή απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί όηαλ νη παξαδνζηαθέο ηερληθέο ειέγρνπ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο δελ απνδίδνπλ, όηαλ δειαδή ν εθπαηδεπηηθόο έρεη δνθηκάζεη όινπο ηνπο ππόινηπνπο ηξόπνπο ρσξίο απνηέιεζκα. Μπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζε πεξηπηώζεηο πνπ νη παξαδνζηαθνί ηξόπνη έρνπλ απνηέιεζκα, ν εθπαηδεπηηθόο όκσο δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλνο γηαηί ν έιεγρνο ηεο ζπκπεξηθνξάο επηηπγράλεηαη κε ηηκσξίεο ή άιινπο ηξόπνπο, νη νπνίνη έρνπλ αξλεηηθό αληίθηππν ζην ζπλαηζζεκαηηθό θιίκα θαη ζηε ζρέζε ηνπ κε ην καζεηή. Μπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί ηόζν ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο πνπ εκθαλίδεη έλα ζπγθεθξηκέλνο καζεηήο, όζν θαη ζε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο πνπ αθνξνύλ όιε ηελ ηάμε ή ζε πξνβιήκαηα ζηε ζπλεξγαζία κεηαμύ εθπαηδεπηηθώλ. Η ηερληθή απηή ζηεξίδεηαη ζε κηα ζηάζε ζθεπηηθηζκνύ απέλαληη ζε απηό πνπ θαίλεηαη λα είλαη έλα αξλεηηθό θίλεηξν θαζώο θαη ζηελ πίζηε ζε έλα δπλαηό ζεηηθό θίλεηξν κηαο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Σα βήκαηα γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο ηερληθήο είλαη ηα αθόινπζα α) ε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ θηλήηξσλ πνπ απνδίδεη ην άηνκν πξηλ ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο ζε ζρέζε κε ην άηνκν πνπ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, β) ε πεξηγξαθή ησλ ελαιιαθηηθώλ ζεηηθώλ θηλήηξσλ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, γ) ε επηινγή ελόο εύινγνπ ζεηηθνύ θηλήηξνπ, δ) ε δηαηύπσζε κηαο ή δπν πξνηάζεσλ πνπ πεξηγξάθνπλ ην λέν ζεηηθό θίλεηξν ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηέινο, ε) ελέξγεηεο πνπ λα αληαλαθινύλ ηελ αλαγλώξηζε ησλ ζεηηθώλ θηλήηξσλ. Σν άηνκν πνπ θαιείηαη λα εθαξκόζεη ηελ παξαπάλσ ηερληθή θαιείηαη λα απαληήζεη ζηηο παξαθάησ εξσηήζεηο: 1. Ση θάλεη ην άηνκν; Πόηε ην θάλεη; Πνηνο άιινο εκπιέθεηαη; 2. Πώο αληηδξάηε ζπλήζσο θαη ηη απνηέιεζκα έρεη; 3. Γηαηί λνκίδεηαη όηη ην άηνκν ελεξγεί έηζη; Πνηα θίλεηξα ηνπ απνδίδεηε; 4. Πνηα ζεηηθά θίλεηξα κπνξεί λα ππάξρνπλ; 5. Με βάζε 1 ή πεξηζζόηεξα θίλεηξα ηη ζα ηνπ ιέγαηε;

11 Παπάδειγμα εθαπμογήρ ηηρ ηεσνικήρ Η Μαξία είλαη καζήηξηα ηεο Γ γπκλαζίνπ. Παξόιν πνπ είλαη ήζπρε θαη γξάθεη πνιύ θαιά ζηα δηαγσλίζκαηα δελ ζπκκεηέρεη πνηέ ζηα πξνθνξηθά θαη δελ απαληά ζηηο ξσηήζεηο ηεο θηινιόγνπ. Η δαζθάια ζπλήζηδε λα ηελ πηέδεη λα απαληήζεη ή λα ηεο θάλεη παξαηεξήζεηο γηα ηελ κε ηθαλνπνηεηηθή ζπκκεηνρή ηεο ζηελ ηάμε, απνδίδνληάο ηελ ζην γεγνλόο όηη βαξηέηαη. ε έλα κάζεκα, πξνζπαζώληαο λα αλαδείμεη ηα ζεηηθά θίλεηξα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο Μαξίαο ηεο είπε ηελ αθόινπζε θξάζε: «Μαξία, ζην παξειζόλ ζνπ έβαδα ηηο θσλέο γηαηί δε ζπκκεηείρεο ζην κάζεκα. Τώξα όκσο θαηαιαβαίλσ όηη κε ην λα κε κηιάο ηελ ώξα ηνπ καζήκαηνο, αθνύο πνιύ πξνζεθηηθά ην κάζεκα θαη ηηο ζθέςεηο ησλ ζπκκαζεηώλ ζνπ, καδεύεηο πνιύηηκεο πιεξνθνξίεο, ηηο ζπλδπάδεηο κε ηηο δηθέο ζνπ απόςεηο θαη έηζη θαηαθέξλεηο λα γξάθεηο πνιύ θαιά ζηα δηαγσλίζκαηα θαη λα είζαη κηα θαιή καζήηξηα. Μπξάβν ζνπ. Σπλέρηζε ηελ πξνζπάζεηα! Λνηπόλ, πνηνο ζέιεη λα καο εμεγήζεη ηη δειώλεη ε ππνηαθηηθή»; Αναζητώντασ θετικϋσ λειτουργιϋσ ςτα προβλόματα ςυμπεριφορϊσ Η εζηίαζε καο ζηα θίλεηξα θαη ην λόεκα κηαο ζπκπεξηθνξάο (εξκελεία), νδεγνύλ ζπρλά ζηελ παξάβιεςε ησλ ιεηηνπξγηώλ ηεο. Ωο λειηοςπγίερ κηαο ζπκπεξηθνξάο νξίδεηαη ε θύζε ησλ ζρέζεσλ κεηαμύ κηαο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ άιισλ ζηνηρείσλ ηνπ νηθνζπζηήκαηνο. Η ιεηηνπξγία κηαο ζπκπεξηθνξάο κπνξεί λα θαλεί από ηελ επηξξνή ηεο ζε έλα άιιν πξόζσπν ή από ηε γεληθόηεξε επηξξνή ηεο ζην νηθνζύζηεκα πνπ εκθαλίδεηαη. Η θεηική λειηοςπγία κηαο ζπκπεξηθνξάο νξίδεηαη από ηελ πξνζθνξά ή ην θέξδνο ή ην όθεινο πνπ πξνζθέξεη ζηνπο άιινπο, ζηελ νκάδα θαη ζην ζύζηεκα όπνπ εκθαλίδεηαη. Κάζε ιεηηνπξγία δελ ηαπηίδεηαη κε ην επηδησθόκελν απνηέιεζκα, κπνξεί δειαδή λα είλαη εληειώο δηαθνξεηηθή από ηνλ ζηόρν πνπ έρεη ζέζεη ην άηνκν. ε θάζε ζπκπεξηθνξά είλαη δπλαηόλ λα εληνπίζνπκε πολλαπλέρ οικοζςζηημικέρ λειηοςπγίερ. ηηο πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο εληνπίδνληαη ζπρλόηεξα θαη επθνιόηεξα νη αξλεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Παξόια απηά αμίδεη λα αλαδεηήζεη θαλείο θαη ηηο ζεηηθέο ηεο ιεηηνπξγίεο, θαζώο πνιύ ζπρλά ζε απηέο αθξηβώο ηηο ιεηηνπξγίεο βξίζθεηαη ην θιεηδί ηεο αιιαγήο. Δηδηθόηεξα, ε ζπκπεξηθνξά ελόο αηόκνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην

12 πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλαπηύζζεηαη. Όηαλ παξνπζηάδνληαη πξνβιήκαηα, έρνπκε ηελ ηάζε λα αλαδεηνύκε κέζα ζην άηνκν ηελ αηηία ηνπ πξνβιήκαηνο θαη όρη λα κειεηάκε ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ην πξόβιεκα παξνπζηάδεηαη ή λα ςάρλνπκε ηηο πηπρέο ηνπ πεξηβάιινληνο νη νπνίεο επηδξνύλ κε θάπνην ηξόπν ζην πξόβιεκα. Η αλαδήηεζε ησλ ζεηηθώλ νηθνζπζηεκηθώλ ιεηηνπξγηώλ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη κηα δηαδηθαζία, πνπ κπνξεί λα καο βνεζήζεη λα γλσξίζνπκε θαιύηεξα ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν παξνπζηάδνληαη ηα πξνβιήκαηα θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπκε θάπνηεο πιεπξέο ηνπ πιαηζίνπ απηνύ γηα λα βξνύκε ιύζεηο. Σα βήκαηα γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο ηερληθήο είλαη ηα αθόινπζα: α) πλεηδεηνπνίεζε ησλ ιεηηνπξγηώλ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ, πξνο ην παξόλ, αλαγλσξίδνπκε, β) Δπηζήκαλζε ησλ πξόζζεησλ ζεηηθώλ νηθνζπζηεκηθώλ ιεηηνπξγηώλ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, γ) Δπηινγή εθείλεο ηεο ζεηηθήο ιεηηνπξγίαο πνπ, θαηά ηε γλώκε καο, είλαη πεξηζζόηεξν πεηζηηθή θαη κπνξνύκε λα ηε ρεηξηζηνύκε κε εηιηθξίλεηα, δ) Τηνζέηεζε ελόο λένπ πιαηζίνπ αληίιεςεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ε) Γηακόξθσζε κίαο ή δύν πξνηάζεσλ πνπ εθθξάδνπλ απηή ηε ζεηηθή ιεηηνπξγία θαη ηέινο, ζη) Δλέξγεηεο πνπ ππνδειώλνπλ όηη απνδερόκαζηε ηε ζεηηθή ιεηηνπξγία θαη είλαη ζπλεπείο πξνο απηή. H ηερληθή απηή ρξεζηκνπνηείηαη όηαλ νη παξαδνζηαθέο ηερληθέο αληηκεηώπηζεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. ηερληθέο ζεηηθήο ή αξλεηηθή ελίζρπζεο) δελ θαίλεηαη λα έρνπλ θαλέλα απνηέιεζκα. Όπσο θαη νη ππόινηπεο ηερληθέο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο πνπ εκθαλίδεη έλαο ζπγθεθξηκέλνο καζεηήο, θαζώο θαη ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο πνπ εκθαλίδεη κηα νιόθιεξε νκάδα αηόκσλ π.ρ. κία ηάμε ή ζε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο κεηαμύ ζπλαδέιθσλ. Η δπζθνιία ζηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο ζηεξίδεηαη ζην γεγνλόο όηη θαληάδεη δύζθνιν έσο θαη αδύλαην λα βξεη θαλείο νηηδήπνηε ζεηηθό ζε κία ζνβαξή, καθξνρξόληα πξνβιεκαηηθή θαηάζηαζε, ε νπνία κέρξη πξόηηλνο εξκελεύνληαλ κόλν αξλεηηθά. Σα θαζηεξσκέλα πξόηππα αιιειεπίδξαζεο ζε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο είλαη ηδηαηηέξσο ηζρπξά θαη αθόκα θη όηαλ απηά δελ είλαη ρξήζηκα, ε εμνηθείσζε όισλ κε απηά ζπκβάιεη ζηελ δηαηήξεζή ηνπο. Γηα ην ιόγν απηό, ζε πεξηπηώζεηο πνπ γηα ηε ζπκπεξηθνξά ελόο αηόκνπ θαηλνκεληθά δελ κπνξεί λα ζπζηεζεί ηίπνηα, είλαη ρξήζηκν λα παξαηεξήζεη θαλείο ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ζηελ ηάμε ή ην ζρνιείν, λα εληνπίζεη δειαδή ηηο νηθνζπζηεκηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ζπκπεξηθνξάο. Δπίζεο, ζπλεμεηάδνληαο θη άιια ζηνηρεία ηεο ζπκπεξηθνξάο άιισλ κειώλ ηνπ νηθνζπζηήκαηνο, δηεπξύλνπκε ηνλ νξίδνληά ηεο ζθέςεο καο θαη βξίζθνπκε πηζαλέο

13 ζεηηθέο ιεηηνπξγίεο. Ο δάζθαινο ή ν ζύκβνπινο θαιείηαη λα αλαηξέςεη ηα παγησκέλα πξόηππα αιιειεπίδξαζεο θαη παξά ηηο νπνίεο αληηζηάζεηο λα ζπλερίζεη λα αληηκεησπίδεη ην καζεηή ππό ην λέν πξίζκα. Οη εξσηήζεηο πνπ θαιείηαη λα απαληήζεη απηόο πνπ εθαξκόδεη ηελ ηερληθή είλαη νη αθόινπζεο: 1. Πνην είλαη ην πξόβιεκα; Ση θάλεη ην άηνκν; Πόηε ην θάλεη; Πνηνο άιινο εκπιέθεηαη;, 2. Πώο αληηδξάηε ζπλήζσο θαη ηη απνηέιεζκα έρεη;, 3. Πσο λνκίδεηε όηη ιεηηνπξγεί απηή ε ζπκπεξηθνξά (ζην ζύλνιν ηεο ηάμεο / ηνπ ζρνιείνπ, ζε εζάο σο δάζθαιν, ζε θάπνηνλ άιιν/νπο καζεηή/εο); 4. Πνηέο ζεηηθέο ιεηηνπξγίεο κπνξεί λα ππάξρνπλ; θαη ηέινο, 5. Με βάζε 1 ή πεξηζζόηεξεο ζεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηη ζα ηνπ ιέγαηε; Παπάδειγμα εθαπμογήρ ηηρ ηεσνικήρ. Ο Παύινο είλαη έλαο καζεηήο ηεο Α Γπκλαζίνπ, ν νπνίνο έρεη ηδηαηηέξσο αξλεηηθή ζηάζε απέλαληη ζε όια ζρεδόλ ηα δεηήκαηα. ηελ αξρή ηεο ρξνληάο είρε απνβιεζεί από ην ζρνιείν γηα έλα κήλα, επεηδή είρε κπιέμεη κε λαξθσηηθά ζην ζρνιείν. Όηαλ επέζηξεςε ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ήηαλ θάπσο θαιύηεξε, αιιά δελ πέξαζε πνιύ θαηξόο θαη επαλήιζε ζηελ παιηά ζπκπεξηθνξά ηνπ. Παξάιιεια, απνθάζηζε όηη δελ ήζειε πιένλ λα δέρεηαη βνήζεηα από ηελ θαζεγήηξηα εηδηθήο αγσγήο, κε ηελ νπνία είρε ηέζζεξηο εκίσξεο ζπλεδξίεο θάζε βδνκάδα. ε κία ζπλάληεζε κε ηνλ ζύκβνπιν, εθείλνο πξνζπαζώληαο λα αλαδείμεη ηηο ζεηηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ, ηνπ είπε: «Παύιν, ραίξνκαη πνπ βιέπσ όηη είζαη πξόζπκνο λα παξαρσξήζεηο ηελ ώξα ηεο ζπλάληεζεο ζνπ κε ηελ θαζεγήηξηα εηδηθήο αγσγήο, έηζη ώζηε θάπνηνο άιινο καζεηήο λα κπνξέζεη λα επσθειεζεί από ην ρξόλν ηεο» (ζεηηθή νηθν- ζπζηεκηθή ιεηηνπξγία γηα ην ζρνιείν ζπλνιηθά) Η τεχνικό τησ ενθϊρρυνςησ τησ ςυνϋχιςησ τησ προβληματικόσ ςυμπεριφορϊσ Η ηερληθή απηή ζπλίζηαηαη ζηελ ελζάξξπλζε γηα ηε ζπλέρηζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, κε ηνλ όξν όηη ζα γίλεηαη: α) γηα δηαθνξεηηθό ιόγν, ή/θαη β) ζε δηαθνξεηηθό ρξόλν ή ηόπν ή/θαη γ) κε δηαθνξεηηθή κνξθή. Με ηελ ηερληθή απηή δεκηνπξγείηαη ε αλεζπρία ζε απηόλ πνπ ηελ εθαξκόδεη όηη ηα πξάγκαηα κπνξεί λα ρεηξνηεξέςνπλ, όηαλ δεηάκε εκείο νη ίδηνη από θάπνηνλ λα ζπλερίζεη ηελ

14 πξνβιεκαηηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά. Όιεο νη νηθνζπζηεκηθέο ηερληθέο κπνξεί κεξηθέο θνξέο αξρηθά λα ηνλώζνπλ ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ωζηόζν, νπνηαδήπνηε αιιαγή- αθόκα θαη κηα πεξηζηαζηαθή ηόλσζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάοείλαη κηα αιιαγή ζην κνληέιν ηεο ρξόληαο πξνβιεκαηηθήο θαηάζηαζεο, ε νπνία κπνξεί λα καο νδεγήζεη ζε ζπκπεξάζκαηα γηα ελαιιαθηηθέο ιύζεηο. Η ηερληθή απηή ζηεξίδεηαη ζηελ ηδέα ηεο ζπλεξγαζίαο θαζώο όηαλ δεηάκε από έλα άηνκν λα επαλαιάβεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αιιά κε δηαθνξεηηθό ηξόπν αλαγλσξίδνπκε έκκεζα όηη ην άηνκν έρεη εύινγεο αηηίεο λα ζπκπεξηθέξεηαη έηζη. Δπίζεο, εθπέκπνπκε ζησπεξά ην κήλπκα όηη ε δσή ζην ζρνιείν ζηεξίδεηαη ζηελ δηαπξαγκάηεπζε θαη ζηελ ακνηβαία απνδνρή ησλ ζπκπεξηθνξώλ. Απαξαίηεηε πξνϋπόζεζε γηα ηελ εθαξκνγή είλαη λα ζθεθηεί θαλείο ηελ θαηάζηαζε κε δηαθνξεηηθό ηξόπν θαη λα αιιάμεη πξώηα ηε δηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά, Με απηόλ ηνλ ηξόπν ε ιύζε αληηπξνζσπεύεη είηε αιιαγή ζηελ εξκελεία ηνπ αηόκνπ πνπ εθξακόδεη ηελ ηερληθή γηα ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά είηε αιιαγή ζηελ ίδηα ηελ ζπκπεξηθνξά ή θαη ζηα δύν. ηελ πξάμε, δεκηνπξγείηαη κηα λέα θαηάζηαζε ζύκθσλα κε ηελ νπνία αληί ν εθπαηδεπηηθόο λα πξνζπαζεί λα αιιάμεη ηνλ καζεηή, ζπκθσλεί καδί ηνπ γηα ην ηη ζα πξέπεη λα γίλεη. Με ην λα ζπκθσλεί θάπνηνο όηη ε πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ίζσο λα είλαη αλαγθαία δεκηνπξγείηαη θιίκα ζπλεξγαζίαο, νπόηε ην άηνκν πνπ ηελ εθδειώλεη αλακέλεηαη λα αληηδξάζεη ζεηηθά επεηδή βξίζθεη αληαπόθξηζε θαη έλα θιίκα ζπλεξγαζίαο ζε κηα ρξόληα πξνβιεκαηηθή θαηάζηαζε θαη αηζζάλεηαη γηα πξώηε θνξά όηη θάπνηνο ην θαηαιαβαίλεη. Η ηερληθή απηή ζηεξίδεηαη ζηελ δηαπίζησζε όηη νη άλζξσπνη ζπρλά αιιάδνπλ αθξηβώο όηαλ δελ είλαη πηα απαξαίηεην λα πείζνπλ γηα ηελ νξζόηεηα ηεο αληίιεςήο ηνπο. Μεξηθέο θνξέο ηα άηνκα ζηα νπνία εθαξκόδνπκε ηελ ηερληθή πηνζεηνύλ όρη κόλν ηε γιώζζα πνπ ρξεζηκνπνηνύκε, αιιά αθόκα θαη ηελ άπνςή καο ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Καζώο απηόο πνπ εθαξκόδεη ηελ ηερληθή δείρλεη δηάζεζε ζπλεξγαζίαο θαη αξρίδεη λα απνδέρεηαη ηηο αληηιήςεηο θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηόκνπ πνπ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, αληί λα κάρεηαη ελάληηά ηνπο, ην άηνκν αξρίδεη λα ηξνπνπνηεί ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά. Σα βήκαηα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο είλαη ηα αθόινπζα: α) θεθηείηε ζπλνιηθά ην πξόβιεκα: Ση ζπκβαίλεη, πνηνο ζρεηίδεηαη κε πνηνλ, πνηνο θάλεη ή ιέεη ηη θαη ζε πνηνλ; β) Πώο αληηδξάηε ζπλήζσο γηα λα ειέγμεηε ηε πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά; Ση απνηέιεζκα έρεηε; γ) Παξαδνρή ηεο αλαπνηειεζκαηηθόηεηαο ησλ

15 πξνεγνύκελσλ ηξόπσλ ειέγρνπ ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο δ) Αλίρλεπζε ηξόπσλ κε ηνπο νπνίνπο ε ζπκπεξηθνξά ζα κπνξνύζε λα ζπλερηζηεί κε δηαθνξεηηθό ηξόπν ε) Δπηινγή ελόο ή πεξηζζόηεξσλ ηξόπσλ θαη ζεηηθή αληηκεηώπηζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηέινο ζη) Πξνηξνπή λα ζπλερηζηεί ε ζπκπεξηθνξά κε έλαλ από απηνύο ηνπο ζεηηθά δηαθνξνπνηεκέλνπο ηξόπνπο Όπσο θαη νη πξνεγνύκελεο ηερληθέο ε ηερληθή απηή κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο καζεηώλ, ζε πξνβιήκαηα κεηαμύ ζπλαδέιθσλ εθπαηδεπηηθώλ θαζώο θαη ζε πξνβιήκαηα ησλ εθπαηδεπηηθώλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο γνλείο. Η επηινγή κεηαμύ ησλ δηαθόξσλ ηερληθώλ ηεο νηθνζπζηεκηθήο πξνζέγγηζεο κπνξεί λα γίλεη ηόζν κε βάζε ην πξόβιεκα θαη ηελ πξνζσπηθόηεηα ηνπ καζεηή όζν θαη κε θξηηήξηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ζηνηρεία ηεο επξύηεξεο ηάμεο ή αθόκα θαη ζηνηρεία εθηόο ηάμεο, όπσο π.ρ. ε ζηάζε ησλ γνληώλ. Παπάδειγμα εθαπμογήρ ηηρ ηεσνικήρ Ο Γηάλλεο, 10 εηώλ έθαλε ζπρλά πξνηάζεηο γηα ην πώο ν δάζθαινο ζα έπξεπε λα θάλεη ηε δνπιεηά ηνπ, ακθηζβεηνύζε ηηο πεξηζζόηεξεο νδεγίεο θαη εληνιέο, ηζρπξηδόκελνο όηη νη δηθέο ηνπ πξνηάζεηο ήηαλ θαιύηεξεο, δελ παξαθνινπζνύζε ηηο νδεγίεο θαη δεηνύζε από ην δάζθαιν λα ηηο επαλαιάβεη θαη ζεθσλόηαλ δηαξθώο ηελ ώξα ηνπ καζήκαηνο ή αξληόηαλ λα γξάςεη. Ο δάζθαινο εθαξκόδνληαο ηελ ηερληθή ηεο ζπλέρηζεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο είπε ζην Γηάλλε ηελ εμήο θξάζε: «Γηάλλε, πάληα έρεηο ηόζα πνιιά ζρόιηα θαη πξνηάζεηο, είλαη θξίκα πνπ δελ κπνξώ λα δηαθόςσ ηε δηδαζθαιία γηα λα δώζσ ζηηο ηδέεο ζνπ ηελ πξνζνρή πνπ ζα ήζεια. Σε παξαθαιώ όκσο λα κνπ γξάςεηο όιεο ηηο ζθέςεηο θαη ηα ζρόιηά ζνπ. Σην ηέινο θάζε κέξαο, όηαλ ζα κπνξώ πξαγκαηηθά λα δώζσ ζηηο ηδέεο ζνπ όιε ηελ πξνζνρή πνπ αμίδνπλ, ζα έρσ κηα ζπλάληεζε καδί ζνπ» Επηρεϊζοντασ ϋμμεςα το πρόβλημα ύκθσλα κε ηελ νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε έλα ζύζηεκα απνηειεί έλα εληαίν ζύλνιν, ην νπνίν ζπληζηά θάηη πεξηζζόηεξν από ην απιό άζξνηζκα ησλ κεξώλ ηνπ, γηαηί απνηειείηαη από ηηο δηαζπλδέζεηο θαη ηηο ζρέζεηο ησλ κεξώλ ηνπ, πνπ βξίζθνληαη

16 ζε ζπλερή αιιειεπίδξαζε. ύκθσλα κε απηή ηε ζεώξεζε επνκέλσο, ηα πάληα ζηε δσή καο είλαη νηθνζπζηεκηθά ζπλδεδεκέλα θαη ε κεηαβνιή ζε έλα κέξνο, ζα επεξεάζεη θαη όια ηα άιια κέξε. Δθόζνλ όια ηα ζηνηρεία ηνπ νηθνζπζηήκαηνο αιιειεπηδξνύλ, κηα κεηαβνιή ζε έλα κε πξνβιεκαηηθό κέξνο ηνπ ή ζε κία κε πξνβιεκαηηθή πιεπξά ηε θαηάζηαζεο είλαη δπλαηό λα επεξεάζεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. πρλά ζηηο πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο ην πξόβιεκα κνηάδεη κε κηα θιεηδακπαξσκέλε πόξηα, πνπ ζηέθεηαη αλάκεζα ζε καο θαη ζε κηα πην επνηθνδνκεηηθή ζρέζε. Σα ζεηηθά ζρόιηα αθόκα θη αλ δελ αθνξνύλ ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαίλεηαη λα ηελ επεξεάδνπλ. Δπηζεκαίλεηαη όηη γηα ηνπο πεξηζζόηεξνπο είλαη πην εύθνιν λα ρξεζηκνπνηήζνπλ απηή ηε ηερληθή, ε νπνία αθνξά κόλν κε πξνβιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο, ραξαθηεξηζηηθά ή πιεπξέο ελόο αηόκνπ, παξά άιιεο ηερληθέο νη νπνίεο επηθεληξώλνληαη ζην πξόβιεκα. Η ηερληθή απηή ελδείθλπηαη όηαλ νη παξαδνζηαθέο ηερληθέο αληηκεηώπηζεο ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. ηερληθέο ζεηηθήο ή αξλεηηθή ελίζρπζεο) δελ θαίλεηαη λα έρνπλ θαλέλα απνηέιεζκα, θαζώο θαη ζηελ αληηκεηώπηζε ζπκπεξηθνξώλ πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζε θακία από ηηο εζηηαζκέλεο ζην πξόβιεκα νηθνζπζηεκηθέο ηερληθέο. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο πνπ εκθαλίδεη έλαο ζπγθεθξηκέλνο καζεηήο, ζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο πνπ εκθαλίδεη κηα νιόθιεξε νκάδα αηόκσλ όπσο γηα παξάδεηγκα κία ζρνιηθή ηάμε θαζώο θαη ζε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο κεηαμύ ζπλαδέιθσλ. Σα βαζηθά βήκαηα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο είλαη ηα αθόινπζα: α)αλεύξεζε ησλ κε πξνβιεκαηηθώλ ζηνηρείσλ ηνπ νηθνζπζηήκαηνο, β) Δληνπηζκόο κεξηθώλ πηζαλώλ ζεηηθώλ ζηνηρείσλ ή ζπκπεξηθνξώλ ηνπ πξνβιεκαηηθνύ αηόκνπ, γ) Δπηινγήο κηαο ζεηηθήο πιεπξάο ή ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηόκνπ, δ) ρεδηαζκόο ηνπ ηξόπνπ δηαηύπσζεο ελόο ζεηηθνύ ζρνιίνπ θαη ηέινο, ε) Έθθξαζε ηνπ ζεηηθνύ ζρνιίνπ Κάπνηεο εξσηήζεηο πνπ ζα κπνξνύζαλ λα βνεζήζνπλ ζηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο είλαη νη αθόινπζεο: α) Πνην είλαη ην πξόβιεκα. Ση θάλεη ην άηνκν; Πόηε ην θάλεη; Πνηνο άιινο εκπιέθεηαη; β) Πώο αληηδξάηε ζπλήζσο θαη ηη απνηέιεζκα έρεη; γ) Ση κε πξνβιεκαηηθό κπνξείηε λα εληνπίζεηε ζην νηθνζύζηεκα; θαη δ) Πσο ζα ην δηαηππώλαηε; (Έθθξαζε ζεηηθνύ ζρνιίνπ) Παπάδειγμα εθαπμογήρ ηηρ ηεσνικήρ

17 Η Υξηζηίλα ήηαλ κηα πνιύ θαιή θαη ζπλεπήο καζήηξηα. Σν πξόβιεκα ήηαλ όηη παξά ηηο ξεηέο νδεγίεο ηνπ δαζθάινπ ηεο, ζπζηεκαηηθά μερλνύζε λα γξάςεη ζην γξαπηό ηεο νλνκαηεπώλπκν θαη εκεξνκελία. Πξόθεηηαη γηα έλα θαηλνκεληθά απιό πξόβιεκα, σζηόζν νπνηαδήπνηε ππελζύκηζε, ππόδεημε, απεηιή ή ηηκσξία δελ θαίλνληαλ λα έρεη θαλέλα απνηέιεζκα... Ο δάζθαινο ινηπόλ απνθάζηζε λα εθαξκόζεη ηελ ηερληθή ηεο θεξθόπνξηαο: Δπέιεμε λα επηθεληξώζεη ηελ πξνζνρή ηνπ ζην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηεο Υξηζηίλαο γηα ηελ εμσηεξηθή ηεο εκθάληζε θαη θάζε κέξα έβξηζθε έλα ζρεηηθό ζεηηθό ζρνιείν. Εςτιϊζοντασ την προςοχό ςε ότι δεν αποτελεύ πρόβλημα Η ηερληθή ηος ενηοπιζμού ηων εξαιπέζεων είλαη κηα πξνζπάζεηα αλαγλώξηζεο ησλ θαηαζηάζεσλ εθείλσλ θαηά ηηο νπνίεο ην άηνκν δελ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, κε ζηόρν ηνλ εληνπηζκό ησλ ζηνηρείσλ εθείλσλ πνπ ηηο δηαθνξνπνηνύλ θαη κε ηειηθό ζθνπό ηελ αύμεζε ηεο ζπρλόηεηάο ηνπο. Γίλεηαη έκθαζε ζηηο εθδειώζεηο ζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη όρη ζηελ κείσζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, κε απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία κηαο ζεηηθόηεξεο ζηάζεο απέλαληη ζην πξόζσπν πνπ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Απηό πνπ θαιείηαη λα θάλεη ζηελ πξάμε απηόο πνπ εθαξκόδεη ηελ ηερληθή είλαη λα εληνπίζεη ηηο εμαηξέζεηο από ηνλ πξνβιεκαηηθό θαλόλα θαη λα αληηζηξέςεη ην ζύλεζεο. Καιείηαη δειαδή λα αλαγάγεη ηε κε-πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά από «θόλην» ζε «μοπθή» θαη λα ηελ θάλεη λα πξνζειθύζεη ηελ πξνζνρή, θαζώο αιιάδεη ε νπηηθή γσλία από ηελ νπνία γίλεηαη αληηιεπηό έλα πξόβιεκα. Κάπνηεο από ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο ηερληθήο ηνπ εληνπηζκνύ ησλ εμαηξέζεσλ είλαη ν εληνπηζκόο ησλ θαηαζηάζεσλ ζηηο νπνίεο δελ εκθαλίδεηαη ε πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, ε αλαγλώξηζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ δηαρσξίδνπλ απηέο ηηο θαηαζηάζεηο, ε επηινγή κηαο κε-πξνβιεκαηηθήο θαηάζηαζεο ή ζπκπεξηθνξάο ηεο νπνίαο ε ζπρλόηεηα θαίλεηαη όηη είλαη πην εύθνιν λα απμεζεί θαζώο θαη ε δηακόξθσζε κηαο πξνζέγγηζεο γηα ηελ αύμεζε ηνπ ρξόλνπ πνπ αθηεξώλεηαη ζηε κε-πξνβιεκαηηθή θαηάζηαζε ή γηα ηελ αύμεζε ηεο ζπρλόηεηαο εκθάληζεο ηεο κε-πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Σα βήκαηα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηερληθήο, ε νπνία ζηνρεύεη ζηε δεκηνπξγία ελόο ζρεδίνπ γηα ηελ αύμεζε ηεο ζπρλόηεηαο ηεο κε πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο

18 ελαη ηα αθόινπζα: α) Δληνπηζκόο ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ κε πξνβιεκαηηθώλ θαηαζηάζεσλ, β) Δληνπηζκόο ζπκπεξηθνξώλ θαη ηδηνηήησλ πνπ ζέινπκε λα ελζαξξύλνπκε, δηαιέγνληαο απηέο πνπ ζα ήηαλ πην εύθνιν λα απμεζνύλ ζε ζπρλόηεηα, θαη ηέινο, γ) Δληνπηζκόο ησλ απνηειεζκαηηθώλ ρεηξηζκώλ πνπ ήδε εθαξκόδνπκε κε ζθνπό ηελ αύμεζε ηνπ ρξόλνπ πνπ αθηεξώλεηαη ζηε κεπξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, θαζώο επίζεο θαη ηελ αύμεζε ηεο ζπρλόηεηάο ηεο. Κάπνηεο ρξήζηκεο εξσηήζεηο πνπ βνεζνύλ ζηνλ εληνπηζκό εμαηξέζεσλ είλαη νη αθόινπζεο: α) Tη ζπκβαίλεη ηώξα πνπ δελ ζα ήζεια λα αιιάμσ; Πνηεο ζπκπεξηθνξέο / ηδηόηεηεο / ραξαθηεξηζηηθά ζα ήζεια λα βιέπσ πεξηζζόηεξν; β) ε πνηεο θαηαζηάζεηο ην άηνκν δελ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά; γ) ε ηη δηαθέξνπλ νη θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο ην άηνκν εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά από απηέο ζηηο νπνίεο δελ ηελ εθδειώλεη; δ) Πώο δηαθέξεη ε δηθή κνπ ζπκπεξηθνξά ζε κε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο; Ση θάλσ εγώ; Ση θάλεη ν καζεηήο; Καη ηέινο ε) Ση θάλσ ήδε γηα λα ελζαξξύλσ ηηο κε πξνβιεκαηηθέο ζπκπεξηθνξέο; Παπάδειγμα εθαπμογήρ ηηρ ηεσνικήρ: Η Γηάλλα είρε ηδηαίηεξα θαθή δηαγσγή, ελνριώληαο ηνπο ζπκκαζεηέο ηεο θαη θάλνληαο θαζαξία, ηδίσο ζηα ελδηάκεζα κεηαμύ δπν δηδαθηηθώλ ελνηήησλ, όηαλ κάδεπαλ ηα ηεηξάδηα, ή ηαθηνπνηνύζαλ ηα πιηθά γηα κηα εξγαζία ή έκπαηλαλ ζηε ζεηξά γηα λα θάλνπλ κηα δξαζηεξηόηεηα θαη θάζε θνξά πνπ ηειείσλε κηα δξαζηεξηόηεηα. Κάζε θνξά πνπ ηειείσλε κηα δξαζηεξηόηεηα θαη γηλόηαλ ε πξνεηνηκαζία γηα λα αξρίζεη θάπνηα άιιε, ε Γηάλλα άξρηδε λα θάλεη θαζαξία θαη λα ελνριεί ηνπο ζπκκαζεηέο ηεο θαη ε θαζεγήηξηα κάισλε ηε Γηάλλα. Η θαζεγήηξηα, ζε κηα πξνζπάζεηα λα εθαξκόζεη ηελ ηερληθή ηνπ εληνπηζκνύ ησλ εμαηξέζεσλ εληόπηζε όηη ε Γηάλλα δελ έθαλε θαζαξία θαη ήηαλ ππάθνπε, όηαλ ήηαλ απαζρνιεκέλε κε έλα ζπγθεθξηκέλν θαζήθνλ. Η θαζεγήηξηα μεθίλεζε επνκέλσο λα επαηλεί ηδηαηηέξσο ηε Γηάλλα όηαλ αλαιάκβαλε θάπνην θαζήθνλ ζην νπνίν έδεηρλε ππεπζπλόηεηα θαη ζηακάηεζε λα ηελ καιώλεη όηαλ παξνπζίαδε δηαζπαζηηθή ζπκπεξηθνξά. Αύμεζε επίζεο ηηο ώξεο πνπ ε Γηάλλα ήηαλ απαζρνιεκέλε κε θάηη, αθόκα θη αλ ε ππόινηπε ηάμε δελ είρε θάπνηα δξαζηεξηόηεηα εθείλε ηε ζηηγκή, αλαζέηνληάο ηηο θάπνηεο αξκνδηόηεηεο όπσο λα καδεύεη ηα ηεηξάδηα θαη λα ηα ηαθηνπνηεί ζην ξάθη ηνπο ελώ ηα άιια παηδηά εηνηκάδνληαλ λα αιιάμνπλ αίζνπζα.

19 Δπίζεο, έβαδε ηελ Γηάλλα λα κπεη πξώηε ζηε γξακκή, ελώ κεξηθά παηδηά κπνξεί λα κελ είραλ ζεθσζεί θαλ από ην ζξαλίν ηνπο. Στρατηγικϋσ που εμπεδώνουν την επιτυχύα: Η τεχνικό τησ πρόβλεψησ τησ υποτροπόσ ύκθσλα κε ηελ νηθνζπζηεκηθή πξνζέγγηζε, ε επαλεκθάληζε ηεο κε πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο αληηκεησπίδεηαη σο κέξνο ηεο θπζηθήο εμέιημεο πξνο ηελ ζεηηθή αιιαγή θαη όρη σο απνηπρία ή αηηία ζπλαγεξκνύ. Η ηερληθή ηεο πξόβιεςεο ηεο ππνηξνπήο ζπληζηά ζηελ νπζία κία κνξθή αλαπιαηζίσζεο, θαζώο εθιακβάλεη ηελ επαλεκθάληζε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο σο κηα πξνζσξηλή ππνηξνπή. Η ηερληθή απηή ιεηηνπξγεί πάληνηε ζε ζπλδπαζκό κε κία ή πεξηζζόηεξεο νηθνζπζηεκηθέο ηερληθέο. Όηαλ έλα άηνκν πνπ εθαξκόδεη θάπνηα από ηηο ηερληθέο πνπ αλαπηύρζεθαλ παξαπάλσ δελ επηηπγράλεη λα επηθέξεη ηηο επηζπκεηέο αιιαγέο ζηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα πξνζπαζήζεη εθ λένπ εθαξκόδνληαο ηηο αθόινπζεο θαηεπζπληήξηεο αξρέο: Δηδηθόηεξα, ην άηνκν πνπ εθαξκόδεη απηέο ηηο ηερληθέο ζα πξέπεη α) λα πεξηκέλεη, κέλνληαο πηζηόο ζηελ θαηλνύξηα ηνπ αληίδξαζε απέλαληη ζην άηνκν πνπ εθδειώλεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, δίλνληαο ηνλ απαξαίηεην ρξόλν γηα ηελ εκθάληζε ησλ αιιαγώλ, β) λα παξαηεξεί αθόκε θαη ηηο πην κηθξέο αξρηθέο ελδείμεηο αιιαγήο, γ) λα επαλαιακβάλεη ηελ παξέκβαζε έσο όηνπ εκθαληζηεί ε ζεηηθή δηαθνξνπνίεζε, δ) λα δνθηκάδεη θαη άιιεο ηερληθέο ή ζπλδπαζκό ηερληθώλ, ε) λα ρξεζηκνπνηεί ηε κεηαθνξηθή γιώζζα ηνπ άιινπ αηόκνπ γηα λα ηνπ κεηαδώζεη ηελ παξέκβαζε, ζη) λα δνθηκάδεη λα δεη ηελ θαηάζηαζε από ηελ νπηηθή γσλία ηνπ άιινπ αηόκνπ, δ) λα επηιέμεη κία ηερληθή ε νπνία ζα ηνπ επηηξέςεη λα δξάζεη κε ηηκηόηεηα θαη εηιηθξίλεηα ζε ζρέζε κε ην άηνκν πνπ εκθαλίδεη ηελ πξνβιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, ε) λα παξαηεξήζεη αλ κεηά από θάπνηα αξρηθή αιιαγή, επέζηξεςε θαη ν ίδηνο ζηελ αιηά κνξθή ζπκπεξηθνξάο ηνπ θαη ηέινο ζ) λα ζθεθηεί αλ ππάξρεη θάπνην άιιν κέξνο ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ην νπνίν ζα κπνξνύζε λα ζπκπεξηιεθζεί ζηελ παξέκβαζε. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθό λα αλαιύζεη θαλείο θαη λα αλαηξέμεη ζηηο ήδε ππάξρνπζεο ηθαλόηεηεο επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη αιιαγήο ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ δηαζέηεη αιιάδνληαο ηαπηόρξνλα ηελ δηθή ηνπ νπηηθή γσλία θαη κπαίλνληαο ζηε δηαδηθαζία λα αλαξσηεζεί πώο ην άιιν άηνκν ή νη άλζξσπνη πνπ εκπιέθνληαη εξκελεύνπλ όηη ζπκβαίλεη. εκαληηθό είλαη επίζεο λα μεθηλήζεη θάπνηνο θαη λα ζπλερίζεη ηελ παξέκβαζή ηνπ κε έλα ζπζηεκαηηθό ηξόπν, βάζε ελόο επαξθώο

20 νξγαλσκέλνπ ζρεδίνπ. πλνπηηθά, όινη όζνη ζα ήζειαλ λα εθαξκόζνπλ ηηο παξαπάλσ ηερληθέο κε ηελ ειπίδα λα πξνθαιέζνπλ αιιαγέο ζε πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο νη νπνίεο θαίλεηαη λα είλαη ρξόληεο θαη αδηέμνδεο πξέπεη λα έρνπλ πάληα θαηά λνπ όηη «Όηαλ ζέιεηε λα αιιάμεη θάηη, πξέπεη εζείο λα αιιάμεηε θάηη»