3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ. Έκθεση ερευνητικής εργασίας. Το παιδικό παιχνίδι στο πέρασμα του χρόνου. Τμήμα : Β 4

Transcript

1 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ Έκθεση ερευνητικής εργασίας Τμήμα : Β 4 Συντονίστρια : Ελένη Χριστοπούλου Σχολικό έτος 2014

2 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟ ΚΟΛΛΑΒΙΖΕΙΝ Αριστείδης Πύρρος Γιώργος Τσιπράς Μαρία-Δανάη Τσουρουφλή Νικολέτα-Ηλέκτρα Φάκου Σταμάτης Χατζόπουλος TEAM CHARLIE Ειρήνη Πλακογιάννη Λάμπρος Ραχούτης Άρτεμη Σταυράκη Κωνσταντίνος Τζαφέρος Αποστολής Τσώνης SAVE THE WHALEZZ Αγγελική Πλιατσικούρη Αλέξανδρος Πύρρος Μαρία Σπατιώτη Κυριάκος Συμβώνης Ιωάννα Χαρδαλούπα ΝΙΚΩΜΑΜΑΣΟ Μανταλένα Ροβολή Σοφία Ρουκουνάκη Κωνσταντίνος Σιαντίκος Μαριάμ Τεπετσικιώτη Νικήτας Τυροβολάς HI5 Αγγελική Ρέστα Ιουλία Σκαργιώτη Αυγουστίνος Στέφας Ειρήνη Τσίρκα Γιώργος Ψαλίδας 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε από το τμήμα Β4 του 3ου Γενικού Λυκείου Αγίας Παρασκευής υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση της εκπαιδευτικού Πληροφορικής Χριστοπούλου Ελένης. Εντάσσεται στο πλαίσιο του σχολικού μαθήματος "Ερευνητική Εργασία" και υλοποιήθηκε το σχολικό έτος (Β τετράμηνο). Θέμα της έρευνας από την οποία προέκυψε η εργασία ήταν «Το παιδικό παιχνίδι στο πέρασμα του χρόνου» και είχε ως σκοπό να αναδειχθεί η διαχρονική σημασία του παιχνιδιού στη ζωή των παιδιών και να αξιολογηθεί ο σύγχρονος τρόπος παιχνιδιού σε σχέση με το παρελθόν. Η επιλογή έγινε από τους ίδιους τους μαθητές λόγω της άμεσης σχέσης του με τα βιώματα και την ηλικία τους και εμπίπτει στον κύκλο των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών. Παράλληλα, υπάρχει συσχέτιση του θέματος με διδασκόμενα μαθήματα και συγκεκριμένα με την Πληροφορική, την Τεχνολογία, τη Νεοελληνική Γλώσσα, την Ιστορία και τα Αγγλικά. Για τη συμβολή τους στη διεκπεραίωση της εργασίας ευχαριστούμε τους μαθητές που συμμετείχαν (ανά ομάδα): Το Κολλαβίζειν (Αριστείδης Πύρρος, Γιώργος Τσιπράς, Μαρία-Δανάη Τσουρουφλή, Νικολέτα-Ηλέκτρα Φάκου, Σταμάτης Χατζόπουλος), Save the whalezz (Αγγελική Πλιατσικούρη, Αλέξανδρος Πύρρος, Μαρία Σπατιώτη, Κυριάκος Συμβώνης, Ιωάννα Χαρδαλούπα), Team Charlie (Ειρήνη Πλακογιάννη, Λάμπρος Ραχούτης, Άρτεμη Σταυράκη, Κωνσταντίνος Τζαφέρος, Αποστολής Τσώνης), ΝΙΚΩΜΑΜΑΣΟ (Μανταλένα Ροβολή, Σοφία Ρουκουνάκη, Κωνσταντίνος Σιαντίκος, Μαριάμ Τεπετσικιώτη, Νικήτας Τυροβολάς), HI5 (Αγγελική Ρέστα, Ιουλία Σκαργιώτη, Αυγουστίνος Στέφας, Ειρήνη Τσίρκα, Γιώργος Ψαλίδας), καθώς και την κυρία Χριστοπούλου που ανέλαβε το συντονισμό. Επίσης, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά την εργοθεραπεύτρια κυρία Καλπογιάννη Ελίντα που δέχτηκε να μας παραχωρήσει τη συνέντευξη, αλλά και τους διευθυντές του 3 ου ΓΕΛ, του 2 ου ΓΕΛ, του 3 ου Γυμνασίου και του 4 ου και 10 ου Δημοτικού Σχολείου Αγίας Παρασκευής που επέτρεψαν τη διανομή των ερωτηματολογίων της έρευνας στους χώρους των σχολείων τους. 3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ορισμός Παιχνιδιού Κατηγορίες Παιχνιδιού Η συμβολή του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού Η συμβολή του παιχνιδιού στη σωματική ανάπτυξη Η συμβολή του παιχνιδιού στην ψυχολογία Η συμβολή του παιχνιδιού στην κοινωνική ανάπτυξη ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Η συμβολή του παιχνιδιού στη μάθηση Α) ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΝΗΠΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ) Β) ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΩΗ Η συμβολή του παιχνιδιού στα Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες Το παιχνίδι στο πέρασμα του χρόνου Το παιχνίδι στην αρχαιότητα Το παιχνίδι στο Μεσαίωνα Το παιχνίδι στα νεότερα χρόνια Παιχνίδια της σύγχρονης εποχής ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Ο περιορισμός του παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους Παράγοντες που διαμορφώνουν τον τρόπο παιχνιδιού Η επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στο παιχνίδι Το κοινωνικό περιβάλλον και οι κοινωνικές συνθήκες Το παιχνίδι σε καιρό πολέμου Η οικονομική κρίση και τα παιχνίδια Θρησκευτικές πεποιθήσεις για τα παιχνίδια

5 7. Διαφορές στον τρόπο παιχνιδιού μεταξύ των δύο φύλων Παιχνίδια που παίζουν τα αγόρια Κοριτσίστικα παιχνίδια versus αγορίστικα Η γνώμη της ειδικού ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Μεθοδολογία έρευνας Συνέντευξη Ερωτηματολόγιο Αποτελέσματα - Συμπεράσματα Σε ποιους χώρους παίζεις πιο συχνά; Ποιο είναι το αγαπημένο σου παιχνίδι; Πόσο θεωρείς ότι το παιχνίδι : Πόσες ώρες παίζεις κατά μέσο όρο την ημέρα; Πόσο συχνά παίζεις τα παρακάτω παιχνίδια; Για να θεωρηθεί μια δραστηριότητα ως παιχνίδι, ποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά πιστεύεις πως πρέπει να έχει; Πόσο θεωρείς ότι οι παρακάτω παράγοντες επειρεάζουν τη μείωση του παιχνιδιού σε εξωτερικούς υπαίθριους χώρους Πιστεύεις ότι μπορεί κάποιος να εθιστεί στη χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών; 70 Αν ναι, σε ποιο βαθμό θεωρείς ότι μπορούν οι παρακάτω φορείς να προστατέψουν τα παιδιά από το φαινόμενο του εθισμού στα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Πιστεύεις ότι υπάρχουν «κοριτσίστικα» παιχνίδια; Αν ναι, ανάφερε ένα "κοριτσίστικο" παιχνίδι Πιστεύεις ότι υπάρχουν «αγορίστικα» παιχνίδια; Αν ναι, ανάφερε ένα "αγορίστικο" παιχνίδι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Ερωτηματολόγιο

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία που υλοποίησε το τμήμα Β4 του 3 ου Γενικού λυκείου Αγίας Παρασκευής το δεύτερο τετράμηνο έχει ως τίτλο. Ασχολήθηκε κυρίως με το παιχνίδι μικρών και μεγάλων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα αλλά και τα αίτια που έχουν ως απότοκο τις διαφορές που φέρουν. Η ερευνητική εργασία που ανατέθηκε ολοκληρώθηκε υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας κας Ελένης Χριστοπούλου. Τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν το τμήμα είναι τα εξής : Τι είναι το παιχνίδι, ποιες είναι οι κατηγορίες των παιχνιδιών, ποια είναι η συμβολή στην ανάπτυξη του παιδιού, ποια τα χαρακτηριστικά παιχνίδια κάθε εποχής, με τι παίζουν σήμερα τα παιδιά, πόσο περιορισμένο είναι το ελεύθερο παιχνίδι, πόσο επηρεάζουν την επιλογή του παιχνιδιού οι ιστορικο-κοινωνικές συνθήκες και το ευρύτερο περιβάλλον, ποιες οι διαφορές στον τρόπο παιχνιδιού μεταξύ των δύο φύλων. Οι βασικοί επιστημονικοί όροι ορίστηκαν και ερευνήθηκαν σύμφωνα με το οπτικοακουστικό υλικό και τη συνέντευξη της ειδικού κας Καλπογιάννη. Καλπογιάννη. Επίσης πραγματοποιήθηκε έρευνα με τη μορφή του ερωτηματολογίου στους μαθητές του σχολείου μας καθώς και σε άλλα σχολεία (γυμνάσια και δημοτικά). Έρευνες σχετικά με το παιχνίδι έχουν διεξαχθεί και από σχολεία και σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Στην παρούσα έρευνα έμφαση δόθηκε όχι στην απλή περιγραφή των παιχνιδιών, αλλά κυρίως στη συμβολή του παιχνιδιού σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου, καθώς και στα στοιχεία που διαμορφώνουν την επιλογή παιχνιδιού. Οι στόχοι της ερευνητικής εργασίας ήταν: Να δώσουμε έναν ορισμό της έννοιας του παιχνιδιού Να καταγράψουμε τις βασικότερες κατηγορίες παιχνιδιών Να αναδείξουμε τη συμβολή του παιχνιδιού στην ανάπτυξη της παιδικής προσωπικότητας 6

7 Να περιγράψουμε τα κυριότερα παιχνίδια ανά ιστορική περίοδο Να προσδιορίσουμε τον σύγχρονο τρόπο παιχνιδιού Να αναδείξουμε τα αίτια περιορισμού του ελεύθερου παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους Να αποδείξουμε ότι οι ιστορικο-κοινωνικές και οι γεωγραφικές συνθήκες επηρεάζουν τον τρόπο παιχνιδιού Να αναδείξουμε τις διαφορές στον τρόπο παιχνιδιού μεταξύ των δύο φύλων Τέλος, αναμενόμενα προσωπικά οφέλη από τη μελέτη της ερευνητικής εργασίας είναι η διείσδυση του θέματος όσο το επιτρέπουν οι πληροφορίες έτσι ώστε να μπορεί ο μελετητής να αποκτήσει ολοκληρωμένη άποψη του αντικειμένου. 7

8 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Ορισμός Παιχνιδιού Ο ορισμός του παιχνιδιού σύμφωνα με την εργοθεραπεύτρια κα Καλπογιάννη Ελίντα: Ενώ το παιχνίδι είναι εύκολο να το καταλάβουμε είναι πολύ δύσκολο να το ορίσουμε.. Παιχνίδι είναι μία ασχολία των παιδιών (μικρής ηλικίας) αλλά και μεγαλύτερων ατόμων με στόχο την προσωπική τους ικανοποίηση και την ανακάλυψη του κόσμου. Δηλαδή, είναι κάτι που κάνουμε για τους δικούς μας προσωπικούς λόγους και με τον δικό μας τρόπο. Με λίγα λόγια, παιχνίδι μπορεί να είναι οτιδήποτε!! (δεν μπορούμε να το περιορίσουμε). Ο ορισμός του παιχνιδιού σύμφωνα με διάσημους φιλοσόφους: O Meckley (2002), συνοψίζοντας τις σκέψεις προηγούμενων ειδικών, επαναπροσδιόρισε τον ορισμό του παιχνιδιού ως μιας δραστηριότητας η οποία θα πρέπει να εμπεριέχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) να είναι ελεύθερη επιλογή των παιδιών, β) να κατευθύνεται από εσωτερικά κίνητρα, γ) να παρέχει ευχαρίστηση και ικανοποίηση, δ) να εμπλέκει ενεργά τους παίκτες, ε) να είναι αυτό-κατευθυνόμενο και στ) να έχει νόημα για το παιδί. Το παιχνίδι δε δεσμεύεται στα πλαίσια της πραγματικότητας. Είναι πραγματικότητα και όνειρο. 8

9 2. Κατηγορίες Παιχνιδιού Τα παλαιότερα χρόνια τα παιδιά συνήθιζαν να παίζουν σε ανοιχτούς χώρους, όπως δρόμους, πλατείες και αλάνες. Σήμερα, όμως, λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής, τα παιδιά εγκλωβίζονται στα δωμάτιά τους. Ανεξάρτητα, όμως, από τον τόπο που διεξάγεται το παιχνίδι, η διαδικασία αυτή θεωρείται από πολλούς άσκοπη. Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Τα παιχνίδια χωρίζονται σε κατηγορίες: Α) φυσικό παιχνίδι, Β) παιχνίδια φαντασίας και ρόλων, Γ) ηλεκτρονικά παιχνίδια, Δ) επιτραπέζια παιχνίδια και Ε) παιχνίδια επιδεξιότητας. Το φυσικό παιχνίδι ικανοποιεί τις σωματικές αλλά και τις πνευματικές ανάγκες του παίχτη. Το φυσικό παιχνίδι περιλαμβάνει τα αθλήματα και γενικότερα τα ομαδικά και ατομικά παιχνίδια που χαρακτηρίζονται από κίνηση και εκγύμναση του σώματος. Τέτοια παιχνίδια είναι, για παράδειγμα, το κυνηγητό, το κρυφτό και τo ποδόσφαιρο. Η συγκεκριμένη κατηγορία, εκτός από γυμναστική, διδάσκει την ομαδική δουλειά, την υπακοή, την τήρηση κανόνων και οδηγιών, αλλά και την ενίσχυση των αισθήσεων, της αυτοπεποίθησης και του αισθήματος της αρχηγίας. Τα παιχνίδια φαντασίας (π.χ. παιχνίδια με φιγούρες) και ρόλων είναι αυτά που εξασκούν την αντίληψη και αναπτύσσουν την ευφυΐα και την φαντασία. Όταν παίζονται ομαδικά μπορούν να βοηθήσουν στην εξέλιξη των ικανοτήτων επικοινωνίας, την έκφραση των συναισθημάτων, τις πνευματικές και σωματικές δεξιότητες και το νόμο της δράσης- αντίδρασης. 9

10 Το ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι μια ειδική κατηγορία παιχνιδιού που συνδυάζει πολλές ικανότητες ανάλογα με την πλοκή του. Αποτελείται από τα χαρακτηριστικά κάθε άλλης κατηγορίας, δηλαδή, ανάπτυξη των αισθήσεων, της αντίληψης, της φαντασίας, των συναισθημάτων και της ευφυΐας. Μερικά μπορεί ακόμα να περιέχουν και τη σωματική άσκηση, αν και σπανιότερα. Έχουν καταλάβει μεγάλο ποσοστό του χρόνου των παιδιών και έχουν αντικαταστήσει πολλά παιχνίδια. Προτιμούνται γιατί είναι καλοφτιαγμένα και κάνουν τα παιδιά να εθίζονται και τέλος υπάρχει καλό marketing (δηλαδή σωστή διαφήμιση). Τα επιτραπέζια παιχνίδια είναι εκείνα που παίζονται πάνω σε ταμπλό, για παράδειγμα χαρτιά, monopoly και σκάκι. Τα παιχνίδια επιδεξιότητας είναι εκείνα που απαιτούν συντονισμό ματιών- χεριών, όπως jenga, φλιπεράκι και μπιλιάρδο και αναπτύσσουν τις αισθήσεις και την ευφυΐα. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Ρωτήσαμε την κυρία Καλπογιάννη: Με ποιες κατηγορίες επιθυμούν τα παιδιά να παίζουν περισσότερο; Κ η απάντηση ήταν η εξής: Εξαρτάται από: το παιδί Τις συνθήκες Τον χώρο Τον χρόνο Από το τι του επιτρέπεται την συγκεκριμένη χρονική στιγμή Με άλλα λόγια, είναι δύσκολο να μιλάμε για επιλογή μόνο μιας κατηγορίας. Το παιχνίδι χαρακτηρίζεται από ποικιλία ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε. 10

11 Η λέξη παιχνίδι προέρχεται από τις λέξεις παίς, παίζω, παιδεία. Αμέσως δηλαδή μπορεί κάποιος να καταλάβει την άμεση σχέση του παιχνιδιού με τη διασκέδαση. Όμως το παιχνίδι δεν αποτελεί ένα απλό μέσο ψυχαγωγίας, αλλά και φορέα ιδανικών και αξιών, αστείρευτη πηγή γνώσεων, μέσο καταγραφής πολιτισμού και στοιχείο απαραίτητο για την πνευματική καλλιέργεια και την εκπαίδευση του ατόμου. Η συμβολή του λοιπόν είναι καθοριστική για την ανάπτυξη του ανθρώπου σε όλους τους τομείς της ζωής του. Εξάλλου, η ανεκτίμητη αξία του αποδεικνύεται από την αδιάκοπη ύπαρξή του στο πέρασμα του χρόνου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. 11

12 3. Η συμβολή του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού Η συμβολή του παιχνιδιού στη σωματική ανάπτυξη Το παιχνίδι σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ο τρόπος επικοινωνίας των παιδιών και ο καθρέπτης τη ζωής τους. Όμως για τα παιδιά δεν είναι μόνο μία απλή εικόνα αλλά ολόκληρη η ζωή τους. Μέσα από το παιχνίδι έχουν τη δυνατότητα να δράσουν ελεύθερα, να ζήσουν σε έναν κόσμο φανταστικό όπου μπορούν να εξουσιάζουν, να γνωρίσουν τον εαυτό του και τους γύρω τους αλλά και να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους. Πολλοί ερευνητές όπως οι Piaget, Schaker, O Connor, Elliska από τις αρχές του περασμένου αιώνα έχουν καταπιαστεί με το ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού καθώς και στη θεραπεία ασθενειών και παθήσεων, όπως προβλημάτων στην ομιλία. Σύμφωνα και με την εργοθεραπεύτρια από την οποία πήραμε συνέντευξη "το παιχνίδι συμβάλλει αφάνταστα στην ζωή ενός παιδιού. Ένα παιδί που δεν παίζει δε θεωρείται φυσιολογικό. Συμβάλλει σε όλους τους τομείς της ζωής ενός παιδιού, αλλά στην ανάπτυξη ακόμα περισσότερο>>. Διαπιστώθηκε λοιπόν πως το παιχνίδι συμβάλλει στη σωματική ανάπτυξη διότι μέσω αυτού: η κυκλοφορία του αίματος γίνεται ταχύτερη ο μεταβολισμός πληρέστερος ενδυναμώνεται το νευρικό σύστημα τελειοποιούνται τα μέρη του σώματος βελτιώνονται η μυϊκή δύναμη, η ευκαμψία των αρθρώσεων του σώματος, η ευλυγισία, η ακρίβεια και η χάρη των κινήσεων αναπτύσσονται η επιδεξιότητα, η αντοχή, και η ισορροπία. Η μεγαλύτερη όμως απόδειξη της τεράστιας θετικής επίδρασης του παιχνιδιού στη σωματική υγεία του παιδιού, αλλά και των ενηλίκων, είναι η συμβολή του στην 12

13 αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, ενός συνήθους φαινομένου στις μέρες μας κυρίως στην παιδική ηλικία. Ειδικά στη χώρα μας τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι πολύ υψηλά, κατατάσσοντας μας στην πρώτη θέση σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο τα ποσοστά διαφέρουν ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια, αφού τα αγόρια έχουν ένα ποσοστό 10,6% σε αντίθεση με τα κορίτσια που το ποσοστό είναι 12,9%. Σε αυτά τα ποσοστά καθρεπτίζεται πρώτον η καθιστική ζωή των παιδιών γενικότερα στις μέρες μας τα οποία δεν αθλούνται ούτε παίζουν παιχνίδια εκτός σπιτιού αλλά και το γεγονός ότι τα αγόρια αθλούνται περισσότερο από τα κορίτσια. Τη θέση του παιχνιδιού έχει πλέον πάρει η τηλεόραση ή στην καλύτερη περίπτωση τα βιντεοπαιχνίδια. Σε περίπτωση όμως που το παιδί βγει έξω να αθληθεί και να παίξει με ευχάριστες δημιουργίες, όπως βόλεϊ, μπάσκετ, τένις θα μπορέσει όχι μόνο να ανακαλύψει τον εαυτό του και τις διάφορες ικανότητες και δεξιότητές του αλλά και να εξασφαλίσει τη σωματική του υγεία. Εικόνα 1 Ποιό είναι καλύτερο; Η συμβολή του παιχνιδιού στην ψυχολογία Το παιχνίδι είναι μια σοβαρή υπόθεση. Σύμφωνα με τον αναπτυξιακό ψυχολόγο Lev Vygotsky, το παιχνίδι κατά την προσχολική ηλικία είναι ένας πολύ βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη ενός παιδιού. Έτσι, μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά αναπτύσσουν κοινωνικές ικανότητες όπως την επικοινωνία και την συναναστροφή τους με άλλα παιδιά ώστε να παίξουν αλλά και να κάνουν φίλους. 13

14 Όμως παράλληλα μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά αναπτύσσουν και την ψυχολογία τους αφού εκφράζουν την οποιαδήποτε επιθυμία τους και κυρίως τα συναισθήματα τους. Με το παιχνίδι νιώθουν χαρά και ευθυμία και συγχρόνως ολοκληρώνονται σαν προσωπικότητες. Σύμφωνα με την «ψυχαναλυτική θεωρία», το παιχνίδι δεν είναι μόνο ένα μέσο ψυχαγωγίας για το παιδί, αλλά κάτι πολύ πιο σημαντικό «γιατί απηχεί τις προσπάθειες του παιδιού να συμφιλιωθεί με τα συγκινησιακά του βιώματα», δηλαδή, να συνηθίσει και να κατανοήσει τα συναισθήματα που βιώνει. Αποτελεί μια γέφυρα ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα του παιδιού. Το παιχνίδι παρέχει στο παιδί τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει αγχώδεις καταστάσεις με συμβολικό τρόπο. Για παράδειγμα στο νηπιαγωγείο τα παιχνίδια ρόλων (μανάβης, γιατρός) διδάσκουν στα παιδιά πώς να αντιμετωπίζουν καταστάσεις της ενήλικης ζωής. Μέσα από το παιχνίδι του εκφράζει έμμεσα ή συμβολικά πιεστικές ανησυχίες του, φόβους, επιθυμίες και επαναλαμβάνοντας αυτά τα θέματα ξανά και ξανά δίνει στο παιχνίδι ένα χαρακτήρα κάθαρσης. Η επανάληψη της εμπειρίας μέσα από το παιχνίδι είναι μια απόπειρα αλλαγής της απόφασης ή απόπειρα κυριαρχίας πάνω σε μια δύσκολη κατάσταση. Το παιδί στο παιχνίδι του ξεπερνά την ηλικία του και μετακινείται πέρα από την καθημερινή του συμπεριφορά, προβάλλει τον εαυτό του στις δραστηριότητες των ενηλίκων αλλά και τους μελλοντικούς ρόλους και τις αξίες όπως το ίδιο τις αντιλαμβάνεται. Το παιχνίδι προηγείται της ανάπτυξης, γιατί το παιδί μέσα από το παιχνίδι αποκτά δεξιότητες, κίνητρα και στάσεις απαραίτητα για την κοινωνική του προσαρμογή και συμμετοχή. Από την άλλη το παιχνίδι εκτός από θετικά χαρακτηριστικά έχει και κάποια αρνητικά. Αρχικά, τις πιο σημαντικές αρνητικές επιδράσεις στην ψυχολογία του παιδιού έχουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Κύριος λόγος των αρνητικών αυτών χαρακτηριστικών είναι πως αρκετά από αυτά είναι πολεμικά με αποτέλεσμα να προβάλλουν βίαιες συμπεριφορές σε παιδιά μικρής ηλικίας που δεν ξέρουν πώς να τις διαχειριστούν και έτσι τις ταυτίζουν στην καθημερινότητα τους. Οι επαναλαμβανόμενες δηλαδή πράξεις της βίας απευαισθητοποιούν τη φυσική αποστροφή προς την βία που το παιδί ειδάλλως θα είχε και το παιδί αρχίζει να σκέφτεται ότι η βία είναι όχι μόνο αποδεκτή, αλλά και επιθυμητή. Ακόμη πέρα από 14

15 τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μειονεκτήματα έχουν και τα παιχνίδια τα όποια μπορεί να είναι οποιουδήποτε τύπου διότι σε μερικά από αυτά τα παιδιά μαθαίνουν πώς να λένε ψέματα. «Το παιχνίδι έχει την σκανταλιά και την επιθετικότητα ως κύριο χαρακτηριστικό. Ένας θεωρητικός είπε πως όταν παίζουν τα παιδιά εντελώς μονά τους μπορεί κάποια στιγμή κάτι να συμβεί και να τσαντιστεί ένα παιδί ή ακόμη και όλη η ομάδα εκεί το παιχνίδι κινδυνεύει να διαλυθεί. Παλαιοτέρα μάλιστα υπήρχαν παιχνίδια που βασίζονταν κυρίως πάνω στην κοροϊδία.» (Καλπογιάννη 2014) Η συμβολή του παιχνιδιού στην κοινωνική ανάπτυξη ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ένας από τους βασικούς σκοπούς του παιχνιδιού είναι η βίωση της ευχαρίστησης από το παιδί κατά τη διεξαγωγή των παιχνιδιών. Η ψυχική ευφορία που προκαλεί το παιχνίδι στο παιδί όχι μόνο συντελεί στην ομαλή συναισθηματική του ανάπτυξη μέσω της διαδικασίας του παιχνιδιού, αλλά και στην αλληλεπίδρασή του με τους συνομηλίκους. Κατά τη διάρκεια της προσχολικής και σχολικής ηλικίας τα περισσότερα παιδιά αναπτύσσουν φιλίες, αλληλεπιδρώντας και εμπλεκόμενοι στο ομαδικό παιχνίδι (κρυφτό, κυνηγητό), το οποίο εξελικτικά και υπό φυσιολογικές συνθήκες αντικαθιστά το ατομικό παιχνίδι. Η διαφορά του ομαδικού παιχνιδιού από το ατομικό έγκειται στο ότι το πρώτο στηρίζεται στην αλληλεπίδραση και ανταπόδοση με τους άλλους. Σε αυτή τη φάση, το παιδί αποκτά μεγαλύτερη αίσθηση του εαυτού του μέσα από την κοινωνικοποίησή του. Στο ομαδικό παιχνίδι το άτομο παύει να βρίσκεται στο ασφαλές εξατομικευμένο περιβάλλον του. Καλείται να προσαρμοστεί στα όρια και στους κανόνες που ορίζονται από τους συμπαίκτες του, προκειμένου να γίνει αποδεκτό. Το παιχνίδι αποτελεί την πρώτη, ίσως, μορφή κοινωνικής δραστηριότητας. Κατά τη διάρκεια ομαδικών παιχνιδιών μάθησης τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εκφράζονται συναισθήματά τους, να μάθουν τρόπους επικοινωνίας, να κατανοήσουν τη συμπεριφορά τους και τα αποτελέσματα που αυτή έχει στους άλλους ανθρώπους, 15

16 να διαπραγματεύονται πιθανές συγκρούσεις, να επιλέγουν. Μέσα στο παιχνίδι επιδιώκονται η αναγνώριση, η αμοιβαιότητα και η συνεργασία. Ένα συλλογικό παιχνίδι, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα πρότυπο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης με καθορισμένους ρόλους, κανόνες και διαδικασίες. Το παιχνίδι επίσης αποτελεί ένα μέσο για τη διδασκαλία κοινωνικών δεξιοτήτων στα παιδιά που αντιμετωπίζουν κοινωνικο-συναισθηματικές διαταραχές. Οι δεξιότητες αυτές ανοίγουν το πρώτο και το πιο σημαντικό παράθυρο μέσα από το οποίο τα παιδιά αλληλεπιδρούν με τον εξωτερικό κόσμο. Οι κοινωνικές δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα από το παιχνίδι είναι πραγματικά σημαντικές ιδιαίτερα για τα παιδιά με αυτισμό. Τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού μέσω του παιχνιδιού ανακαλύπτουν και αποκαλύπτουν τα δικά τους συναισθήματα αλλά και των συνομηλίκων τους. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ωστόσο, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στις δεξιότητες του παιχνιδιού, επηρεάζουν και την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων με τους συνομηλίκους τους, τους εκπαιδευτικούς τους και άλλα μέλη της κοινότητας που ανήκουν. Έτσι, μειονεξίες στη σωματική, γνωστική, επικοινωνιακή, αισθητηριακή, κινητική, συναισθηματική ανάπτυξη και διαταραχές συμπεριφοράς διαδραματίζουν ένα σπουδαίο ρόλο στην απόκτηση δεξιοτήτων παιχνιδιού, που συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών. Για παράδειγμα, παιδιά με σωματικές μειονεξίες υπολείπονται σε ικανότητα να μετακινήσουν υλικά ή να μετακινηθούν σε μέρη διαθέσιμα για παιχνίδι, γεγονός το οποίο περιορίζει τη δραστηριότητα και την αλληλεπίδρασή τους με άλλα συνομήλικα παιδιά. Επίσης, παιδιά με γνωστικές μειονεξίες χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν να μιμούνται και να αποκτήσουν δεξιότητες παιχνιδιού, και επομένως δυσκολεύονται να εμπλακούν σε περίπλοκες μορφές παιχνιδιού, όπως είναι το κοινωνικο-δραματικό παιχνίδι, αν δεν έχουν την καθοδήγηση και υποστήριξη του εκπαιδευτικού. Επιπλέον είναι απαραίτητες ορισμένες προϋποθέσεις για την επιτυχή εφαρμογή των παιχνιδιών ώστε να συμβάλλουν θετικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού. Αρχικά, πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο υποστηρικτικό περιβάλλον που θα έχει σχεδιαστεί 16

17 προσεκτικά. Παράλληλα, για το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την επιλογή των παιχνιδιών λαμβάνονται υπ όψη η ηλικία, τα ενδιαφέροντα, οι ειδικές ανάγκες και οι αδυναμίες των παιδιών, καθώς και οι δυνατότητές τους. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Προκειμένου δηλαδή το παιχνίδι να συμβάλλει γόνιμα στην κοινωνικότητα είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει να προωθήσει ενεργητικά την κοινωνική αλληλεπίδραση, μάθηση και ένταξη τους. Οι εκπαιδευτικοί που ασχολούνται με μικρά παιδιά τα βοηθούν να μάθουν πώς να περιμένουν τη σειρά τους στα ομαδικά παιχνίδια, πώς να μοιράζονται τα υλικά και να χτίζουν με τουβλάκια. Οι ενήλικες μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά να προεκτείνουν το παιχνίδι τους. Μερικά παιδιά χρειάζονται διακριτικές παροτρύνσεις που να ενισχύουν περισσότερο το κοινωνικο-δραματικό παιχνίδι. Άλλα παιδιά χρειάζονται τις συμβουλές ενός ενήλικα, ο οποίος θα ενισχύσει το ομαδικό παιχνίδι ώστε να συμπεριλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερους κοινωνικούς ρόλους στο παιχνίδι τους. Ο δάσκαλος χρειάζεται να επιδεικνύει λύσεις σε ένα παιχνίδι, στο οποίο τα παιδιά δεν είναι σε θέση να βρουν δικές τους ιδέες για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Τέλος, ο εκπαιδευτικός οφείλει να διασφαλίζει τη δυνατότητα σε κάθε παιδί να συνειδητοποιεί τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα του και να τα εκφράζει. Η συμβολή του παιχνιδιού στη μάθηση Α) ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΝΗΠΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ) Το παιχνίδι είτε ατομικό είτε ομαδικό οργανωμένο σε ελκυστικές γωνιές ή σε υπαίθριους χώρους δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να αναπτύσσονται, να ανακαλύπτουν, να παρατηρούν, να κινούνται στο χώρο, να πειραματίζονται με ευρεία 17

18 ποικιλία υλικών, να αναπτύσσουν την αυτογνωσία και την αυτονομία τους, να ρωτούν, να κατανοούν, να λύνουν προβλήματα, να δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματά τους ακόμη κι αν κάνουν λάθη, να εκφράζουν ιδέες, σκέψεις, συναισθήματα. Όταν τα παιδιά παίζουν, δε χάνουν χρόνο ούτε απλώς γεμίζουν το χρόνο τους. Ο ρόλος του είναι ουσιώδης στη νοητική ανάπτυξη και μάθηση των παιδιών γιατί μέσα από το παιχνίδι μπορούν να συναντήσουν τη μουσική, τα εικαστικά, το θεατρικό παιχνίδι, τη δραματοποίηση, τα μαθηματικά, την ιστορία, τη γραφή, την ανάγνωση και γενικά την αβίαστη γνώση. Έτσι λοιπόν για παράδειγμα, με το παιχνίδι τα παιδιά θα μάθουν να μετρούν χωρίς αυτό να έχει τεθεί σαν μάθημα αριθμητικής. Το μέτρημα δηλαδή έρχεται αβίαστα, φυσικά. Εικόνα 2 Μουσικοκινητικό παιχνίδι στο νηπιαγωγείο Στα πρώτα παιδικά χρόνια το παιχνίδι διεγείρει τον εγκέφαλο και ωριμάζει την ψυχή. Τα πρώτα παιδικά παιχνίδια είναι μιμητικά, δηλαδή το παιδί βλέπει και αντιγράφει. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει να χαμογελάει, να βαδίζει, να μιλάει και να χτυπάει παλαμάκια. Πιο αναλυτικά το παιχνίδι λειτουργεί σαν ένας μηχανισμός μάθησης αφού ως δραστηριότητα στοχεύει στην ανάπτυξη: Της προφορικής επικοινωνίας (ομιλίας και ακρόασης), ανάγνωσης και της γραπτής έκφρασης αφού μέσα από την αφήγηση ενός παραμυθιού οικοδομούν τη γλώσσα, βελτιώνουν και εμπλουτίζουν τον προφορικό τους λόγο, απαγγέλουν ποιήματα, μαθαίνουν αινίγματα και αιτιολογούν με μια στοιχειώδη επιχειρηματολογία τις πράξεις και τις απόψεις τους και σέβονται τους συνομιλητές τους. 18

19 Των μαθηματικών δεξιοτήτων καθώς μαθαίνουν πως να τις εφαρμόζουν στην καθημερινή τους ζωή. Τα παιδιά εμπλέκονται σε καταστάσεις προβληματισμού, εκτελούν απλές πράξεις, επεξεργάζονται ποσότητες, σχέσεις, σχήματα και παράλληλα επεκτείνουν τις γνώσεις τους σχετικά με τους αριθμούς. Για παράδειγμα, στο νηπιαγωγείο χάρη στο παιχνίδι γνωρίζουν τα περισσότερα παιδιά ότι έχουν δύο μάτια, μία μύτη και πέντε δάχτυλα. Της γνώσης του φυσικού περιβάλλοντος αφού διευρύνουν τις γνώσεις τους για τον ανθρώπινο οργανισμό αλλά και για τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς. Έτσι, μέσα από την κατασκευή αφισών για παράδειγμα διακρίνουν και ονομάζουν τα εξωτερικά μέρη και όργανα του ανθρώπου, γνωρίζουν τα ζώα και την τροφή τους και αναγνωρίζουν τα φυτά και τα χαρακτηριστικά τους. Της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης με τα ομαδικά παιχνίδια ή την ανταλλαγή εργασιών. Μετά τα 6 το παιδί μέσω του παιχνιδιού μαθαίνει και χτίζει το δικό του κόσμο. Εξάλλου, τα παιχνίδια που βασίζονται σε κανόνες και κατά συνέπεια απαιτούν υψηλότερη γνωστική ικανότητα εμφανίζονται γύρω στα 6 χρόνια. Τα παιχνίδια αυτά είτε είναι επιτραπέζια είτε άλλα θεωρούνται σημαντικά γιατί προετοιμάζουν το παιδί για την είσοδο του στην κοινωνία διδάσκοντας την αμοιβαιότητα, τις έννοιες του δίκαιου και άδικου, την επικοινωνία, το συναγωνισμό, τους κοινωνικούς ρόλους. 19

20 Β) ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΩΗ Εικόνα 3 Οικογενειακό παιχνίδι Κατά πολλούς το παιχνίδι χαρακτηρίζει την παιδική ηλικία του ανθρώπου. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος και σε κάθε μεταγενέστερη φάση της ενήλικης ζωής του αναζητά στο παιχνίδι διαφυγή από τη ρουτίνα, αναψυχή ή και απασχόληση. Με το παιχνίδι σε μεγάλες ηλικίες επιδιώκεται η καλλιέργεια των γνώσεων, των δεξιοτήτων και στάσεων. Έτσι λοιπόν το παιχνίδι είναι μια άτυπη μάθηση δηλαδή μαθησιακές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός ενός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, στο πλαίσιο του ελεύθερου χρόνου ή επαγγελματικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Τα παιχνίδια που συνήθως παίζουν οι ενήλικες και προωθούν τη γνώση και την πνευματική οξυδέρκεια είναι αυτά των οποίων η εξέλιξη και η έκβαση εξαρτάται από την τεχνική των παιχτών. Τέτοια παιχνίδια είναι το σκάκι και η ντάμα. Επίσης, το παιχνίδι στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές δίνει την ευκαιρία, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, να έρθουν σε επαφή με αυτό το νέο εργαλείο και να το αξιοποιούν καθημερινά. Επιπλέον, παιχνίδια όπως οι γρίφοι και τα σταυρόλεξα στοχεύουν στην απόκτηση γνώσεων γενικού περιεχομένου που αφορούν την τέχνη, την ιστορία, τον αθλητισμό, τη γεωγραφία, την πολιτική. Τέλος, τα αριθμητικά παιχνίδια, όπως το Sudoku, που μπορεί να είναι από πολύ απλά μέχρι πολύ δύσκολα, διδάσκουν άλγεβρα και γεωμετρία. 20

21 Η συμβολή του παιχνιδιού στα Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες Το παιχνίδι είναι βασικός, καθημερινός και απαραίτητος παράγοντας για την σωστή ανάπτυξη ενός ατόμου, τόσο πνευματικά όσο κινητικά και κοινωνικά. Υπάρχει όμως μία κατηγορία ατόμων που το χρειάζεται περισσότερο από όλες τις άλλες. Αυτή η κατηγορία είναι τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι το παιχνίδι είναι σημαντικό για την γνωστική ανάπτυξη των παιδιών, για τη δημιουργία κοινωνικής κατανόησης, καθώς και για την ενίσχυση των κινητικών και συντονιστικών δεξιοτήτων τους (Glover, 1998, Tanta, Deitz, White & Billingsley 2005, O Brien 2000). Μεγάλη είναι η συμβολή του παιχνιδιού στη γνωστική ανάπτυξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Μέσω του παιχνιδιού, τα παιδιά βιώνουν την επαφή, τον τρόπο χειρισμού και την φυσική εξερευνητική διαδικασία, τα οποία μπορεί να τους είναι εξαιρετικά δύσκολα λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Το παιχνίδι όντας ευχάριστο και διασκεδαστικό είναι ο καλύτερος τρόπος για την εξάσκηση δεξιοτήτων, τις οποίες θα χρειαστούν στην μετέπειτα πορεία τους, χωρίς όμως να γίνονται διακρίσεις λόγω των προβλημάτων που μπορεί να τα ταλαιπωρούν. Η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού επιτυγχάνεται διότι το παιχνίδι κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις. Παράλληλα βοηθάει το παιδί να εξασκήσει την προσοχή του και την αυτοσυγκέντρωσή του. Επιπλέον αναπτύσσεται η λογική, η παρατηρητικότητα και η μνήμη του, τα οποία θα αποφέρουν έναν σωστό προσανατολισμό στον γύρω κόσμο. 21

22 Η ύπαρξη του παιχνιδιού στη ζωή του ατόμου αποτελεί σημαντικό παράγοντα συναισθηματικής ανάπτυξης καθώς, μέσω του παιχνιδιού το παιδί μαθαίνει πώς να αντιδρά και να ελέγχει αγχώδεις καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να είναι ακόμα πιο έντονες λόγω των ειδικών του αναγκών. Η συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, μπορεί να ενισχυθεί καθώς το παιχνίδι τού δίνει τις απαραίτητες ευκαιρίες να εξασκηθεί στον αυτοέλεγχο, να ξεπεράσει τους φόβους του, να απελευθερώσει τη φαντασία του και να καλλιεργήσει την υπομονή του. Το παιχνίδι είναι μία δραστηριότητα ιδιαίτερα ευχάριστη, η οποία βοηθάει τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και στην κοινωνική τους ανάπτυξη, δηλαδή στην ικανότητά τους να αλληλεπιδρούν με άλλα παιδιά. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού αναπτύσσεται η συνεργασία, το μοίρασμα, η επίλυση συγκρούσεων, η μη λεκτική αλλά και η λεκτική επικοινωνία. Επιπλέον, καλλιεργείται η συμμετοχή και όχι απαραίτητα η νίκη και μαθαίνει το κάθε παιδί να κατανοεί τη συνοχή και τη λειτουργία, αρχικά των μικρών ομάδων και στη συνεχεία της κοινωνίας. Υπάρχει βέβαια και το παιχνίδι με τη μορφή οργανωμένων αθλητικών δραστηριοτήτων, οι οποίες προωθούν όχι μόνο την γνωστική, συναισθηματική, κοινωνική ανάπτυξη αλλά συμβάλλουν και στη βελτίωση της σωματικής υγείας των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Με αυτά τα παιχνίδια δίνεται η δυνατότητα να αμβλυνθούν πιθανά προβλήματα λόγω των ειδικών τους αναγκών, αλλά και να αναπτυχθούν δεξιότητες οι οποίες για διάφορους λόγους δεν έχουν κατακτηθεί. Η συμμετοχή των παιδιών στις δραστηριότητες αυτές, δημιουργεί συνεχές κίνητρο για βελτίωση και προωθεί τον υγιή ανταγωνισμό και την κοινωνικοποίηση. Εικόνα 4 Αθλητικές δραστηριότητες με ΑΜΕΑ 22

23 Η αξία του παιχνιδιού για την ενίσχυση των ατόμων με ειδικές ανάγκες έχει αναγνωριστεί σε τέτοιο επίπεδο ώστε σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις όπως η παιγνιδοθεραπεία, η δραματοθεραπεία και οι ομάδες κοινωνικών δεξιοτήτων αποτελούν μέσο για την βελτίωσή και την αποκατάσταση πολλών διαφορετικών δυσκολιών ή διαταραχών. 23

24 4. Το παιχνίδι στο πέρασμα του χρόνου Το παιχνίδι στην αρχαιότητα Από τα αρχαία χρόνια το παιχνίδι είχε καθοριστικό ρόλο στην ελληνική κοινωνία. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι έχει βοηθήσει χιλιάδες παιδιά στον κόσμο στις δυσκολίες και τα προβλήματά τους. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το παιχνίδι ως μέσο αυτοαγωγής, γι αυτό και το ίδιο αποτελούσε αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινότητας τους. Διέκριναν την αξία που είχαν τα ομαδικά παιχνίδια και θεώρησαν ότι με αυτά μπορούσε να επιτευχθεί η τελειοποίηση της ανθρωπότητας. Επιπλέον στην αρχαία Ελλάδα συνήθιζαν να παίζουν διάφορα ομαδικά παιχνίδια στις αυλές και στο δρόμο και πάντα τηρούνταν οι κανόνες πιστά από όλους. Γι αυτό ισχυρίζονταν πως το παιχνίδι ήταν ένα μεγάλο αγαθό. Είναι φανερό ότι το παιχνίδι αναπτύσσει την συντροφικότητα, ασκεί το σώμα, καλλιεργεί το πνεύμα, μαθαίνει τα παιδιά να σέβονται τους κανόνες-νόμους του παιχνιδιού και έτσι να σέβονται και να τηρούν τους νόμους της πατρίδας τους όταν μεγαλώσουν. Τα παιχνίδια της αρχαίας Αθήνας φτιάχνονταν από χώμα και νερό, πηλό ή ξύλο. Μερικά από αυτά ήταν σβούρες, άλλα ήταν κούκλες και άλλα ζωάκια. Από την άλλη τα κορίτσια εκπαιδεύονταν για το ρόλο που θα αναλάμβαναν ως μητέρες από πολύ μικρή ηλικία και για αυτό δεν αποχωρίζονταν τις κούκλες τους, οι οποίες ονομάζονταν πλαγγόνες. Αναλυτικότερα οι κούκλες τους είχαν διαφορετικά ονόματα ανάλογα το υλικό κατασκευής τους (νύμφες και κόρες,όταν ήταν φτιαγμένες από πηλό ή κερί και είχαν συμβολικό χαρακτήρα). Οι κούκλες που μπορούσαν να κουνηθούν με την βοήθεια συρμάτων, όπως οι σημερινές μαριονέτες, ονομάζονταν «νευρόσπαστα» ή «δαίδαλα», αφού οι κούκλες αυτές αποδίδονταν στον σπουδαίο τεχνίτη της Κνωσού, Δαίδαλο.( ΠΛΑΓΓΟΝΕΣ) Για τα αγόρια αγαπημένο παιχνίδι αποτελούσε το άθυρμα,το οποίο ήταν ένα πήλινο αλογάκι πάνω σε ρόδες. Γνώμες των αρχαίων φιλοσόφων για το παιχνίδι στην αρχαιότητα: Πολλοί φιλόσοφοι συμβούλευαν τους γονείς πάνω στο θέμα των αρχαίων παιχνιδιών αλλά και στη σημασία που έχει το παιχνίδι στη ζωή του κάθε παιδιού. Ο Πλάτωνας τόνιζε πάντοτε 24

25 την ανάγκη οι γονείς να επιτρέπουν στα παιδιά τους να παίζουν ως τα έξη τους χρόνια, με όποια παιχνίδια ήθελαν εκείνα και με όποιο τρόπο ήθελαν. Όμως τόνιζε πως θα έπρεπε να έχουν κάποια κατεύθυνση σε έναν προσανατολισμό εκμάθησης κάποιου επαγγέλματος, το οποίο θα τα οδηγούσε σε μια ήρεμη και γαλήνια ζωή. Ο Αριστοτέλης έδινε συμβουλές στους γονείς να δίνουν στα παιδιά τους όσο δυνατόν πιο πρωτότυπα παιχνίδια, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη αφοσίωση σε αυτά και να τους ενοχλούν λιγότερο και ταυτόχρονα να αναπτύσσουν δημιουργική φαντασία. Ο Ιπποκράτης συμβούλευε τους γονείς να τρέχουν με τον κρίκο για την καλύτερη διατήρηση της σωματικής τους υγείας και τα παιδιά για να παίξουν. Ο Πολυδεύκης στο «Ονομαστικό» του περιγράφει πενήντα ομαδικά παιχνίδια και αναφέρεται συγκεκριμένα σε εκείνα που συνήθιζαν να παίζουν τα αγόρια και σε εκείνα που συνήθιζαν να παίζουν τα κορίτσια. Τα αγόρια έπαιζαν τα υπαίθρια παιχνίδια, όπως το κυνηγητό, το κρυφτό, τα κότσια, το τόπι, το στεφάνι και η σβούρα. Τα κορίτσια παίζανε μέσα στο σπίτι με πήλινες ή κέρινες κούκλες, που ονομάζονταν «πλαγγόνες», τις οποίες έντυναν με ρούχα, που τα είχαν φτιάξει μόνα τους. Ακόμα πολύ συνηθισμένα ήταν τα τόπια, τα στεφάνια και τα μικροσκοπικά είδη νοικοκυριού. Είναι χαρακτηριστικό πως πολλά πράγματα παραμένουν αναλλοίωτα μέσα στο χρόνο όπως για παράδειγμα τα παιχνίδια. Συγκρίνοντας κανείς τα παιχνίδια της αρχαιότητας με τα σημερινά παιχνίδια εύκολα θα παρατηρήσει πως πολλά από αυτά παίζονται με τον ίδιο τρόπο, έχουν τους ίδιους κανόνες και κάποια από αυτά φέρουν και το ίδιο όνομα. «Είναι ενδιαφέρον να μαθαίνουν τα παιδιά διάφορα παιχνίδια και πόσο μάλλον να ασχολούνται με παιχνίδια της αρχαιότητας. Πιο συγκεκριμένα υπάρχουν παιχνίδια του παρελθόντος, που οι γονείς σήμερα τα θεωρούν επικίνδυνα για τα παιδιά τους.» ( Ελίντα Καλπογιάννη, συνέντευξη 2014 ) Από τα πρώτα παιχνίδια των μωρών στην αρχαία Ελλάδα ήταν η ΠΛΑΤΑΓΗ. 25

26 Εικόνα 5 Κουδουνίστρα από την αρχαιότητα Η πλαταγή ήταν μια πήλινη κουδουνίστρα, που την έδιναν στα μικρά παιδιά για να ξεχνιούνται από τον ήχο που έβγαζε και να σταματούν το κλάμα. Κάποιοι πίστευαν πως απομάκρυνε και τα κακά πνεύματα. Ένα άλλο παιχνίδι ήταν η ΑΙΩΡΑ ή αλλιώς κούνια. Η ΑΜΠΑΡΙΖΑ το γνωστό μας κυνηγητό και η ΧΑΛΚΗ ΜΥΙΑ ή αλλιώς τυφλόμυγα ήταν από τα αγαπημένα τους παιχνίδια. Η ΒΑΣΙΛΙΝΔΑ ήταν ένα παιχνίδι όμοιο με το κλέφτες και αστυνόμοι. Το ΚΟΛΛΑΒΙΖΕΙΝ ή κολλαβισμός αποτελεί ένα όχι και τόσο γνωστό παιχνίδι σήμερα με αυτήν την ονομασία. Στο μπιζ, μία τρίτη ονομασία γι αυτό το παιχνίδι, πρώτα έριχναν κλήρο για να δουν ποιος θα κλείσει τα μάτια του. Το παιδί αυτό στεκόταν σκυφτό κι έβαζε το δεξί του χέρι στην αριστερή του μασχάλη, κρατώντας την παλάμη ανοιχτή προς τα πάνω. Με το αριστερό του χέρι κρατούσε τα μάτια του κλειστά. Ένα από τα άλλα παιδιά, που στέκονταν πίσω του, το χτυπούσε στη μασχάλη κι έπειτα όλα μαζί χοροπηδούσαν και στριφογύριζαν το δάχτυλο, φωνάζοντας «ζζζζζζζζζζ», όπως κάνει η μέλισσα. Το παιδί έπρεπε να μαντέψει ποιος το είχε χτυπήσει. Αν δεν τα κατάφερνε, καθόταν πάλι να το χτυπήσουν. Στην αρχαιότητα ακόμη έπαιζαν ΑΠΟΔΙΔΡΑΣΚΙΝΔΑ ή ΚΡΥΠΤΙΔΑ το σημερινό κρυφτό, ΑΚΙΝΗΤΙΝΔΑ αγαλματάκια ακούνητα αμίλητα αγέλαστα και φυσικά ΑΣΚΩΛΙΑΣΜΟ ή αλλιώς κουτσό. Το κουτσό παιζόταν με τρεις διαφορετικούς τρόπους : 26

27 1. Ποιος θα φτάσει μακρύτερα, πηδώντας στο ένα πόδι. 2. Ένας παίχτης κυνηγάει τους άλλους, που τρέχουν στο ένα πόδι και 3. Μετρούν ποιος θα κάνει τα περισσότερα πηδήματα στο ένα πόδι. Από τα συνηθέστερα παιχνίδια της εποχής ήταν η ΣΦΑΙΡΑ,η λεγόμενη μπάλα, που ήταν κατασκευασμένη από αλογότριχες και το περίβλημα αποτελούταν από δέρμα ή κομμάτια ύφασμα ραμμένα μεταξύ τους. Βασικό χαρακτηριστικό ήταν πως ποτέ δεν χρησιμοποιούσαν τα πόδια αλλά πάντα έπαιζαν με τα χέρια με τρεις διαφορετικούς τρόπους: 1. Τα μικρότερα παιδιά έβαζαν στόχο το στόμιο ενός αγγείου. 2. Τα μεγαλύτερα παιδιά έβαζαν για στόχο δύο ξύλα και η μπάλα έπρεπε να περάσει ανάμεσά τους. Θα μπορούσε κανείς να βρει ομοιότητες με το ποδόσφαιρο και 3. Σε ένα άλλο παιχνίδι (το κερητίζειν) οι παίχτες έσπρωχναν μια μικρή δερμάτινη μπαλίτσα με μπαστούνια, που θυμίζουν πολύ τα μπαστούνια του χόκεϊ. Εικόνα 6 Διελκυστίνδα Ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο και αγαπητό παιχνίδι ήταν η ΔΙΕΛΚΥΣΤΙΝΔΑ. Σ αυτό το παιχνίδι οι παίχτες χωρισμένοι σε ισάριθμες ομάδες στέκονταν σε δύο αντικριστές γραμμές το ένα πίσω από το άλλο, κρατώντας ένα μεγάλο σκοινί. Καρφωμένο στο έδαφος στη μέση του σχοινιού υπήρχε ένα ξύλο για σημάδι. Η μια ομάδα προσπαθούσε να τραβήξει την αντίθετη ομάδα προς το μέρος της και ο πρώτος από την αντίθετη σειρά να πατήσει το ξύλο. Το παιχνίδι αυτό παιζόταν και από μόνο δύο παίχτες με διαφορετικούς κανονισμούς όμως. Οι δύο παίχτες έστηναν όρθιο ένα ξύλο, που είχε μια τρύπα στη μέση. Περνούσαν από εκεί ένα σκοινί και στην κάθε του άκρη 27

28 δενόταν ένας παίχτης. Αυτός που θα κατόρθωνε τραβώντας με δύναμη το σκοινί να κάνει τον αντίπαλό του να αγγίξει το ξύλο κέρδιζε το παιχνίδι. Αποδιδρασκίνδρα: Ένας παίκτης κλείνει τα μάτια του και οι άλλοι τρέχουν να κρυφτούν σε ορισμένο χρόνο.ο παίκτης ανοίγει τα μάτια του και ψάχνει να τους βρει. Κάθε φορά που βρίσκει έναν, πρέπει να προλάβει να τρέξει πρώτος στη θέση του, αλλιώς χάνει. Τα ΠΕΝΤΕΛΙΘΑ (σήμερα πεντόβολα) είναι ένα αρχαίο παιχνίδι. Παίζεται όμως ακόμα και σήμερα. Στο παιχνίδι αυτό μπορούσαν να παίξουν όσα παιδιά ήθελαν. Το κάθε παιδί είχε συγκεντρωμένα πέντε βοτσαλάκια κοντά στα πόδια του. Ο κάθε παίκτης πετούσε ένα βοτσαλάκι ψηλά και έπρεπε να το ξαναπιάσει αφού πρώτα είχε πάρει από κάτω ένα ακόμα βοτσαλάκι. Ακόμη τα παιδιά έπαιζαν ΣΤΡΟΒΙΛΟ ή ΒΕΜΒΙΞ ή ΣΤΡΟΜΒΟ. την γνωστή σε όλους μας σβούρα που ήταν φτιαγμένοι από ξύλο, ορείχαλκο ή πηλό. Η παλαιότερη αναφορά στην σβούρα γίνεται στην Ιλιάδα. Τα παιδιά σκάλιζαν σε ένα ξύλο δυο δίσκους που ενώνονταν στο κέντρο με έναν κυλινδρικό άξονα πάνω στον οποίο στερέωναν την αρχή μιας κλωστής την οποία στη συνέχεια τυλίγουν γύρω-γύρω και έτσι ετοίμαζαν ένα γιο-γιο. Το ΑΣΤΡΑΓΑΛΙΖΕΙΝ το παιχνίδι δηλαδή με τους αστράγαλους ή αλλιώς τα κότσια, ήταν από τα πιο αγαπημένα,τόσο των αγοριών, όσο και των κοριτσιών. Τους αστράγαλους τους μαζεύουν από τα πίσω πόδια των κατσικιών και των αρνιών. Καμιά φορά αντί για αστράγαλους χρησιμοποιούσαν πετρούλες ή καρύδια και αμύγδαλα. Τα παιδιά έπαιζαν και τους «αρτιάζειν αστραγάλους», τα μόνα ζυγά.έκρυβε ο ένας του αστραγάλους στο χέρι του κι ο άλλος προσπαθούσε να μαντέψει αν ο αριθμός των αστράγαλων ήταν μονός ή ζυγός, δηλαδή περιττός ή άρτιος. Τέλος σήμερα δεν υπάρχει άνθρωπος σε ολόκληρο τον πλανήτη που να μην γνωρίζει το σκάκι που στην Αρχαιότητα το ονόμαζαν ΖΑΤΡΙΚΙΟΝ και που ήταν ένα παιχνίδι το οποίο αποτελεί επινόηση των Αρχαίων Ελλήνων από την αρχή της ιστορικής τους διαδρομής. 28

29 Το παιχνίδι στο Μεσαίωνα Συγκεκριμένα, πολλές πληροφορίες έχουν αναρτηθεί για την εποχή του Βυζαντίου, και σύμφωνα με ένα άρθρο από μία σχολική ηλεκτρονική εφημερίδα του 8ου Δ.Σ. Ελευθερίου - Κορδελιού, πληροφορίες για το παιχνίδι στο Βυζάντιο υπάρχουν μετά τον 9ο αιώνα. Έτσι λοιπόν οι χώροι που έπαιζαν καταρχάς τα παιδιά, συνήθως τα αγόρια, ήταν οι αυλές και οι "αλάνες". Μέσα στα παιχνίδια που έπαιζαν ήταν και τα γνωστά σε όλους μας : κρυφτό, κυνηγητό, τυφλόμυγα καθώς και παιχνίδια όπως 16άρα, τσιλίκι, γουρούνα, μήλο τα οποία μπορεί να μην είναι ακουστά σε πολλούς από εμάς σήμερα. Επίσης τα αγόρια έπαιζαν και με μεγάλα ξύλινα άλογα και ξιφομαχία με βέργες. Αντίθετα, τα κορίτσια έμεναν κυρίως στο σπίτι και έπαιζαν με τις κούκλες τους, που ονομάζονταν "νέννος ή νιννί" και ήταν κατασκευασμένες από κερί, πηλό ή γύψο. Στα κορίτσια λοιπόν άρεσε να διαδραματίζουν κοινωνικά γεγονότα όπως η βάπτιση και γάμος όπως, επίσης να μιμούνται τις εργασίες που έκανε η μητέρα τους στο σπίτι. Ωστόσο, υπήρχαν και παιχνίδια με μπάλες ή σφαίρες που τα παιδία μόνα τους πολλές φορές τα έφτιαχνα από πανιά καθώς και παιχνίδια που είχαν σχέση με μελλοντικές δραστηριότητες δηλαδή ο θερισμός και το όργωμα που δεν είχε αποκλειστική σχέση με τα παιχνίδια, όμως θεωρούνταν εποικοδομητικό και χρήσιμο για το μέλλον των παιδιών. Όσον αφορά τώρα, τα παιχνίδια και την ψυχαγωγία των ενηλίκων πληροφορίες βρίσκουμε για τη ζωή στο Μεσαίωνα και όχι τόσο στο Βυζάντιο. Οι άνθρωποι του Μεσαίωνα λοιπόν μοιράζονταν μια κοινή ζωή με ασχολίες όπως τα αθλήματα στο καταπράσινο χώρο, καθώς και στις υπηρεσίες της εκκλησίας. Όμως, τα ονομαζόμενα και σήμερα "επιτραπέζια παιχνίδια" όπως: Σκάκι Πίνακες - Τάβλι Θάνατος (>mors) εννέα ατόμων Alquerques - Ένα κλασικό παιχνίδι στρατηγικής, ένας πρόγονος της "Ντάμα" Αλεπούδες & Χήνες - ένα ακόμη παιχνίδι στρατηγικής 29

30 Αστραγάλους - παιχνίδι που έχει να κάνει με ζάρια Κίνδυνος - ένας είδος ζαριών Το Φιλοσοφικό παιχνίδι - ένα παιχνίδι που συνδυάζει στρατηγική και αριθμούς Οι άνθρωποι και στην Ελλάδα, αλλά και στην Αγγλία είχαν αποκλειστική ασχολία με τέτοιου είδους παιχνίδια όπως το τάβλι και από τοιχογραφίες του 13ου αιώνα αλλά και ανασκαφές από αρχαιολόγους που βρίσκουν αποδεικτικά κομμάτια των παιχνιδιών αυτών, παραδείγματος χάρη το "πούλι" που απεικονίζεται στην παρακάτω εικόνα. Αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Ρίντινγκ ανακάλυψαν ένα αρχαίο και εξαιρετικά σπάνιο κομμάτι από το συγκεκριμένο παιχνίδι, κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο βασιλικό συγκρότημα Λίμινγκ στο Κεντ. Όπως εξηγούν, το συγκεκριμένο κομμάτι πιθανότατα είναι πούλι από ένα παιχνίδι σαν τάβλι. Εικόνα 7 Αρχαίο «πούλι» Το παιχνίδι στα νεότερα χρόνια Σύμφωνα με την εργοθεραπεύτρια κα Ελίντα Καλπογιάννη ( συνέντευξη 2014 ) τη σημερινή εποχή συνεχίζουν να υπάρχουν παιχνίδια που υπήρχαν και παλαιότερα, όμως ελάχιστα παιδιά τα γνωρίζουν και επιθυμούν να παίξουν με αυτά. Ωστόσο, σύγχρονες κοινωνίες συνεχίζουν να αποδέχονται παιχνίδια παλαιότερων εποχών. 30

31 Ο Μαέστρος Ένα παιδί κρύβεται όσο τα υπόλοιπα παιδιά ορίζουν ποιος από την ομάδα θα είναι ο «μαέστρος» και ποιο «όργανο» θα παίζουν. Αφού σχηματίσουν ένα κύκλο, έρχεται το παιδί που είχε κρυφτεί και τους παρατηρεί για να βρει το μαέστρο. Όλα τα παιδιά παίζουν το ίδιο όργανο με τον μαέστρο και τραγουδούν: -Ποιός είναι ο μαέστρος να το μάθει δεν μπορεί. -Ποιος είναι ο μαέστρος δεν μπορείς να βρεις! -Τι κουτός που είσαι, τι κουτός που είσαι. -Νάτος ο μαέστρος, νότος ο μαέστρος! Λουκούι Θέμα: Στόχευση Υλικά- Μέσα: 1. Τρύπα στο χώμα δίπλα από τοίχο αμύγδαλα το κάθε παιδί 3. Σημάδι στο χώμα Υπήρχε ένα παιχνίδι που έπαιζαν τα παλιά χρόνια όταν τα παιδία δεν είχαν τα σημερινά παιχνίδια. Το παιχνίδι παίζεται ως εξής: Τα παιδία έσκαβαν μια μικρή λακκούβα συνήθως δίπλα σε έναν τοίχο. Ένα παιδί παίζει το ρόλο του ταμία. Αυτό αναλαμβάνει να δίνει τα κερδισμένα αμύγδαλα ή να παίρνει τα χαμένα. Τα υπόλοιπα παιδιά αφού αποφασίσουν πόσα αμύγδαλα θα ρίχνουν κάθε φορά ξεκινούν το παιχνίδι. Από μια συγκεκριμένη απόσταση ρίχνουν τα αμύγδαλα προς τη λακκούβα, παίρνει όλα τα αμύγδαλα που έβαλαν οι άλλοι παίχτες στη λακκούβα. Ο ταμίας αναλαμβάνει να πάρει τα χαμένα και να δώσει τα κερδισμένα αμύγδαλα. Όποιος μαζέψει τα περισσότερα αμύγδαλα είναι ο νικητής. 31

32 Το λιγκρίν Θέμα: Αντανακλαστικά Υλικά-Μέσα: 1. Ξυλαράκι μήκους 20 εκατοστών 2. 2 πέτρες 3. Στενή σανίδα Το λιγκρίν ήταν ένα ξυλαράκι που είχε μήκος περίπου 20 εκατοστά και πάχος σαν δάχτυλο ανθρώπου. Το έβαζαν να ακουμπά πάνω σε δύο πέτρες που απείχαν λίγο η μια από την άλλη. Ένα παιδί κρατώντας μια στενή σανίδα προσπαθούσε να πετάξει μακριά το λιγκρίν. Τα άλλα παιδία προσπαθούσαν να το πιάσουν. Αν το έπιαναν με τα δύο χέρια κέρδιζαν 10 βαθμούς. Με το δεξί χέρι κέρδιζαν 20 βαθμούς, με το αριστερό 40 και αν κανέναν το έπιανε ανάμεσα στα δύο δάχτυλα κέρδιζε 80 βαθμούς. Αυκά του Κολόκα Θέμα: Δρομικό ψυχαγωγικό Υλικά-Μέσα: 1. Μαντηλάκι Σ αυτό το παιχνίδι τα παιδία κάθονταν σε ένα μεγάλο Εικόνα 8 Αυκά του Κόλακα κύκλο. Ένα παιδί κρατούσε ένα μαντιλάκι κλεισμένο στα χέρια του και γύριζε γύρω από τα παιδιά τραγουδώντας: «Αυκά-αυκά πουλώ τα, του Θείου μου του Κόλοκα που κάμνει κολοκύθια να τρων τα κουπελλούκια». Καθώς γύριζε, προσπαθούσε να ρίξει το μαντίλι πίσω από κάποιο παιδί, χωρίς να το πάρει χαμπάρι. Τα παιδιά είχαν δικαίωμα να ψάχνουν πίσω τους με τα χέρια αλλά δεν μπορούσαν να γυρίσουν το κεφάλι πίσω τους. Το παιδί που το έβρισκε πίσω του το έπαιρνε και έτρεχε. Το παιδί που το έριξε και το χτυπούσε με το μαντίλι μέχρι να κάτσει στη θέση εκείνου που πήρε το μαντίλι. Το παιχνίδι συνέχιζε με το νέο παιδί που το κρατούσε το μαντίλι. Αν 32

33 ένα παιδί δεν το έβρισκε πίσω του, εκείνος που του το έριξε, αφού έκανε το γύρο των παιδιών το ξανάπιανε και χτυπούσε το παιδί που δεν το βρήκε μέχρι να κάνει ένα γύρο και να ξανακάτσει στη θέση του και συνέχιζε πάλι εκείνος που κρατούσε το μαντίλι. Βαρελάκια Το παιχνίδι χρειαζόταν το πολύ 5 παίχτες. Οι 4 παίχτες σκύβουν στη σειρά αλλά ο ένας αραιά από τον άλλον. Ο 5 ος πηδάει από πάνω τους βάζοντας τα χέρια του στην πλάτη του μπροστινού του, μετά Εικόνα 9 Βαρελάκια ανοίγει τα πόδια του και περνάει από πάνω. Όταν πηδήξει πάνω από όλους τον έναν μετά τον άλλον, ο τελευταίος πηδάει πάνω απ τους άλλους. Χάνει αυτός που θα χάσει την ισορροπία του. Καρύδια Εικόνα 10 Καρύδια Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιχνίδι που παίζουν τα παιδία στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ αυτή, κάθε παίχτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίχτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει 33

34 σκυφτός, και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι. Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίχτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια. Παιχνίδια της σύγχρονης εποχής ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια (Playstation, Nintendo, Χ-box, Gameboy) φαίνεται ότι σταδιακά εκτοπίζουν τα παραδοσιακά. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου και της Πανεπιστημιακής Μονάδας Εφηβικής Υγείας, σε δείγμα 602 παιδιών το 66% παίζουν ηλεκτρονικά. Οι βασικοί λοιπόν χρήστες των video games είναι τα παιδιά και οι έφηβοι, διότι η κινούμενη εικόνα και το εικονικό περιβάλλον διεγείρουν τη φαντασία τους. Αναμφίβολα, λοιπόν, τα video games και η συχνή χρήση τους από τα παιδιά, αποτελούν μια πραγματικότητα, καθώς τους αρέσει να παίζουν και να περνούν ευχάριστα την ώρα τους, ένα γεγονός που επιφανειακά δεν παρουσιάζει κάποια επικινδυνότητα. Οι γνωστότερες «παιχνιδο-κονσόλες» είναι: Α) PLAYSTAΤION Το PlayStation (Πλαίυ Σταίησιον, σύντμηση PS, PSone, PS1 ή PSX) είναι μια 32-bit κονσόλα ηλεκτρονικών παιχνιδιών πέμπτης γενιάς, η οποία κυκλοφόρησε από την εταιρεία Sony Computer Entertainment το Δεκέμβριο του 1994 στην Ιαπωνία και τον επόμενο χρόνο σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Είναι μία από τις πιο επιτυχημένες κονσόλες όλων των εποχών. 34

35 Εικόνα 11 Playstation Β) NINTENDO DS To Nintendo DS είναι φορητή κονσόλα παιχνιδιών που αναπτύχθηκε και κυκλοφόρησε από την Nintendo. Η συσκευή διατέθηκε για πώληση στη Βόρεια Αμερική στις 21 Νοεμβρίου Το DS, ακρωνύμιο για "διπλή οθόνη», εισήγαγε διακριτικά νέα χαρακτηριστικά για φορητό gaming. Εικόνα 12 Nintendo Γ) X-BOX Το Xbox 360 είναι μια κονσόλα παιχνιδιών βίντεο που αναπτύχθηκε από τη Microsoft, και ο διάδοχος του αρχικού Xbox, και είναι η δεύτερη κονσόλα στη σειρά Xbox. Το Xbox 360 ανταγωνίζεται το PlayStation της Sony 3 και το Wii της Nintendo, στο πλαίσιο της έβδομης γενιάς κονσόλες βιντεοπαιχνιδιών. 35

36 Πολλές έρευνες έχουν δείξει, πως η χρήση τέτοιων παιχνιδιών, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στο παιδί, βοηθώντας το να αναπτύξει αρκετές δεξιότητες. Συμβάλει στην ανάπτυξη και στη βελτίωση κάποιων γνωστικών δεξιοτήτων όπως: A) Η συγκέντρωση της προσοχής, B) Η παρατηρητικότητα, Γ) ο οπτικοκινητικός συντονισμός, Δ) η δεξιοτεχνία, Ε) η εξοικείωση με την τεχνολογία. Δ. ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια όμως από ένα είδος ψυχαγωγίας αρχίζουν να γίνονται ένα είδος εθισμού. Ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια αυξάνεται συνεχώς γιατί σχεδόν κάθε σπίτι έχει όλων το ειδών συσκευές στις οποίες το παιδί μπορεί να βρει μια απασχόληση. Εφόσον έχει αλλάξει η πρόσβαση, η ποικιλία, ο χρόνος και ο τόπος που αυτό γίνεται τα παιδιά έχουν περισσότερη πρόσβαση και αυτό αυξάνει τον εθισμό. Σύμφωνα λοιπόν με μια έρευνα που έγινε το 2012 διαπιστώθηκε ότι 1 στα 10 παιδιά είναι παθολογικά εθισμένα στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Στη συνέχεια η έρευνα αυτή επισημαίνει ότι «εθισμένο» μπορεί να χαρακτηριστεί ένα παιδί που αφιερώνει κατά μέσο όρο πάνω από 30 ώρες την εβδομάδα παίζοντας ηλεκτρονικά παιχνίδια και είναι πολύ πιθανό το παιδί αυτό να παρουσιάσει ψυχολογικές διαταραχές και να μην έχει καλή σχολική επίδοση (τα παιδιά με συμπεριφορές εξάρτησης, παρουσιάζουν 36

37 στατιστικά σημαντική διαφορά στη χαμηλή βαθμολογία σχολείου σε σύγκριση με τους εφήβους που ασχολούνται με το διαδίκτυο σε φυσιολογικά πλαίσια.). Αν θέλαμε να απαριθμήσουμε τους συνηθέστερους λόγους που οδηγούν τους νέους στον εθισμό αυτοί θα ήταν: 1.Τα προβλήματα στο οικογενειακό περιβάλλον. Μέσα σε ένα περιβάλλον με συγκρούσεις το άτομο δεν μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα με αποτέλεσμα να κλείνεται στον εαυτό του και να αναζητεί τρόπους χαλάρωσης και έκφρασης των συναισθημάτων του μέσα από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. 2.Ο περιορισμός των διαπροσωπικών σχέσεων των νέων. Το άτομο αφού δεν επικοινωνεί απρόσκοπτα με άλλα άτομα δεν κοινωνικοποιείται, αντίθετα κλείνεται στον εαυτό του (εσωστρέφεια). Δεν βγαίνει έξω να παίξει αφού δεν έχει φίλους όποτε κατευθύνεται προς τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. 3.Οι δυνατότητες «εικονικής» κοινωνικοποίησης μέσα από πλαστούς αυτοδημιούργητους χαρακτήρες. 4.Η διάθεση ανάληψης κοινωνικών ρόλων. Το άτομο μπορεί να εξερευνήσει διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς και συνέπειες. Ταυτόχρονα, το άτομο μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες, εξαιτίας της ανωνυμίας του. Τη μεγαλύτερη βοήθεια ώστε να περισταλεί το φαινόμενο του εθισμού στα ηλεκτρονικά παιχνίδια δίνει η οικογένεια. Συγκεκριμένα, οι γονείς μπορούν να μάθουν οι ίδιοι τις δυνατότητες, και τους κινδύνους που κρύβουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ώστε να μπορούν να βοηθήσουν και να προφυλάξουν τα παιδιά τους. Επίσης μπορούν να θέσουν κάποιο όριο ως προς το πόσο χρόνο το παιδί θα παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Η τοποθέτηση του υπολογιστή σε ένα ορατό σημείο στο σπίτι 37

38 και όχι στο δωμάτιο του παιδιού βοηθά σημαντικά στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Εικόνα 13 Εθισμός ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Εκτός από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ένα επίσης μεγάλο μέρος των έφηβων ασχολείται και με τον τζόγο. Το 6% των παιδιών ηλικίας ετών δηλώνει ότι παίζει τυχερά παιχνίδια στο Διαδίκτυο. Στον ηλεκτρονικό τζόγο ενδίδουν ολοένα και περισσότερο οι έφηβοι, ανακαλύπτοντας πριν ακόμη ενηλικιωθούν, την «αδρεναλίνη» της ρουλέτας, κάθε λογής στοιχημάτων και της χαρτοπαιξίας μέσα από την οθόνη του υπολογιστή τους. Μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, έδειξαν το πως ο τζόγος εισβάλλει στη ζωή των εφήβων μέσα από τον εκπληκτικό, κατά τα άλλα, κόσμο του Διαδικτύου. Παίζουν κυρίως με δύο τρόπους. Χρησιμοποιούν στα κρυφά τις πιστωτικές κάρτες των γονιών τους ή με προπληρωμένες κάρτες. Τις προπληρωμένες κάρτες παλιότερα τις εξέδιδαν οι τράπεζες υπό κάποιες προϋποθέσεις, τώρα όμως τις βρίσκει κανείς ακόμη και στα ψιλικατζίδικα. Το παιδί παίρνει αυτήν την κάρτα για να πληρώσει τη συνδρομή του στο διαδικτυακό παιχνίδι που παίζει, αλλά αργότερα την «φορτώνει» και τη χρησιμοποιεί για να παίζει σε καζίνο και να τζογάρει σε διάφορες ιστοσελίδες. Εισάγοντας ψευδή ημερομηνία γέννησης είναι ελεύθερο να γυρίζει όλα τα ηλεκτρονικά καζίνο του κόσμου χωρίς περιορισμό. 38

39 Εικόνα 14 Τυχερά παιχνίδια ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Παρά την κυριαρχία των ηλεκτρονικών παιχνιδιών υπάρχουν κάποια κλασικά και σύγχρονα επιτραπέζια παιχνίδια που παίζονται ακόμα και σήμερα όπως: 1)Σκάκι: Παίζεται πάνω σε σκακιέρα, ο κάθε παίκτης έχει 16 πιόνια μαύρου η άσπρου χρώματος. 2)Τάβλι: Υπάρχουν διάφορες εκδοχές παιχνιδιών όπως πόρτες, πλακωτό και φεύγα. Ο κάθε παίκτης έχει 12 πούλια.το παιχνίδι παίζεται με ζάρια. 39

40 3) Γκρινιάρης: Παιχνίδι που 2 έως 4 άτομα ξεκινούν από ξεχωριστή βάση και πρέπει να ολοκληρώσουν 4 γύρους στο ταμπλό, παραμένοντας σώοι. Δηλαδή χωρίς κάποιος άλλος παίκτης να τους αναγκάσει να βρεθούν στην αρχή, απλά πατώντας στο τετράγωνο που βρίσκονται. 4) Monopoly: το επιτραπέζιο παιχνίδι αγοραπωλησίας ιδιοκτησιών. Σκοπός είναι οι παίκτες να αποκτήσουν πλούτο μέσω οικονομικών δραστηριοτήτων. Το παιχνίδι περιλαμβάνει αγορά και ενοικίαση ιδιοκτησιών με χρήματα του παιχνιδιού.το παιχνίδι παίρνει την ονομασία του από τον όρο "μονοπώλιο", την κυριαρχία στην αγορά μιας μόνο επιχείρησης. 5)Trivial Pursuit: Το αντικείμενο του παιχνιδιού είναι ο παίκτης να κινηθεί με το πιόνι του στο ταμπλό απαντώντας σωστά σε ερωτήσεις trivia. Οι ερωτήσεις χωρίζονται σε έξι κατηγορίες Γεωγραφία (μπλε), ψυχαγωγίας (ροζ), Ιστορία (κίτρινο), Τέχνη και Λογοτεχνία (καφέ), Επιστήμη & Φύση (πράσινο), και Sports & Leisure (πορτοκαλί). Το παιχνίδι περιλαμβάνει ένα διοικητικό συμβούλιο, παίζοντας κομμάτια, λόγω καρτών, ένα κουτί, μικρό πλαστικό σφήνες για να χωρέσει σε κομμάτια παιχνίδι, και μια μήτρα. 40

41 5. Ο περιορισμός του παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους Είναι σαφές ότι στο παρελθόν τα παιδιά είχαν πάρα πολύ χώρο για να παίξουν, όχι μόνο χώρο παιχνιδιού αλλά μπορούσαν να κυκλοφορούν οπουδήποτε ήθελαν. Αυτό έχει αλλάξει, οι κοινόχρηστοι χώροι έχουν περιοριστεί ή έχουν καταληφθεί από δρόμους. Όσοι χώροι έχουν μείνει συχνά είναι κατάλληλοι για παιχνίδι γιατί έχουν φραχτεί από ανθρώπους στους οποίους ανήκουν οι χώροι ή τους χρησιμοποιεί ο δήμος ως χωματερές και οι ελάχιστοι χώροι που έχουν απομείνει είναι λίγοι σε σχέση με τον πληθυσμό. Γενικά ο χώρος επηρεάζεται από τον τομέα της επικινδυνότητας, οι γονείς δεν αφήνουν τα παιδιά τους να πάνε σε μη περιφραγμένη παιδική χαρά γιατί φοβούνται τα αυτοκίνητα ή μήπως κάποιος τα απαγάγει. Η επικινδυνότητα επηρεάζει τον χρόνο γιατί τα παιδιά θεωρούν οι γονείς πως χρειάζονται επίβλεψη στην ώρα του παιχνιδιού και ο χρόνος των γονέων είναι πολύ περιορισμένος. Είμαστε σε μια φάση στην οποία όλοι τα μέλη της οικογένειας εργάζονται. Άρα για να παίξει ένα παιδί πρέπει να υπάρχει χρόνος από έναν ενήλικα που αυτό είναι πολύ δύσκολο. Μερικές φορές και τα παιδιά δεν έχουν χρόνο ακόμα και στις ηλικίες των 5-6 ετών γιατί είναι απασχολημένα με διάφορες δραστηριότητες και οι γονείς πιστεύουν πως το παιχνίδι στους εξωτερικούς χώρους είναι χάσιμο χρόνου. Η οικονομική κατάσταση και ο ελεύθερος χρόνος των γονέων Έχει γίνει σαφές πως το παιχνίδι στους εξωτερικούς χώρους έχει μειωθεί κατά πολύ λόγο της δημιουργίας κλειστών χώρων.πολλοί κλειστοί χώροι έχουν δημιουργηθεί επειδή τα παιδιά κυρίως μικρής ηλικίας έχουν βαρεθεί τα παλιά παιχνίδια του εξωτερικού χώρου. Τα παιδιά εθίζονται με τις διαφορές καινοτομίες που βρίσκουν στο διαδίκτυο έτσι δεν βγαίνουν από το σπίτι τους παρά μόνο να πάνε σε φίλους τους ή σε ιντερνέτ καφέ για να συνεχίσουν τις δραστηριότητες στον υπολογιστή. Οι γονείς δεν έχουν κανένα 41

42 πρόβλημα γιατί το παιδί τους έχει βρει και ασχολείται με κάτι το οποίο δεν έχει ούτε έξοδα (που θα έφερναν σε δύσκολη οικονομική θέση τους γονείς) αλλά παρέχει και ασφάλεια στο παιδί γιατί βρίσκεται σπίτι ή σε σπίτι φίλου του. Πολλοί γονείς τα βάζουν και κάθονται μπροστά από την οθόνη από πολύ μικρή ηλικία γύρω στα 5-6 χρόνια τους, αυτό επιδρά πολύ αρνητικά γιατί τα παιδιά κυρίως στη μικρή ηλικία δεν ξέρουν ποτέ να σταματάνε με αποτέλεσμα να εθίζονται και ο εθισμός των παιδιών γίνεται αντιληπτός από τους γονείς πολύ αργά και δεν μπορούν να το σταματήσουν και όλα αυτά γιατί τα παιδιά έχουν βαρεθεί τα αληθινά παιχνίδια τα όποια βρίσκονται στους εξωτερικούς χώρους ( πάρκα,παιδικές χαρές,παιδότοπους κ.α.). Ένας άλλος λόγος που έχει περιοριστεί το παιχνίδι στους εξωτερικούς χώρους οφείλεται στην αδιαφορία των γονέων αδιαφορία των γονιών. Όσο για τον μειωμένο ελεύθερο χρόνο των γονιών αυτός βασίζεται κυρίως στην οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Μια ευκατάστατη οικογένεια θα έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο από ότι μια φτωχή οικογένεια, ή αντίθετα οι ευκατάστατοι γονείς μπορεί να δουλεύουν αρκετές ώρες και έτσι να μην έχουν καθόλου ελεύθερο χρόνο και με αποτέλεσμα το παιδί τους να αποκτήσει μεγάλα προβλήματα και όχι μόνο εθισμού στο διαδίκτυο, αλλά και προβλήματα ψυχολογίας. Υπάρχουν όμως και οι γονείς που δεν έχουν δουλειά και δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα και έτσι δεν ασχολούνται με τίποτα, ελεύθερος χρόνος υπάρχει αλλά το σπαταλάνε ψάχνοντας αγγελίες για δουλειά και όταν δεν βρίσκουν τίποτα η ψυχολογική τους κατάσταση είναι πεσμένη και δεν έχουν διάθεση να ασχοληθούν με το παιδί τους ή με κάτι άλλο. Γενικώς ο ελεύθερος χρόνος το γονέων βασίζεται στην κατάσταση της οικογένειας από εκεί και πέρα οι γονείς τον χειρίζονται ανάλογα, πολλές φορές ο ελεύθερος χρόνος χρησιμοποιείται λάθος από τους γονείς αλλά άλλες φορές τον χρησιμοποιούν σωστά και τα αποτελέσματα δεν έχουν να κάνουν ούτε με προβλήματα εθισμού ούτε με ψυχολογικά προβλήματα,το παιδί έχει απολύτως μια φυσιολογική ζωή. H επικινδυνότητα των παιχνιδιών σε εξωτερικούς χώρους Το παιχνίδι στους εξωτερικούς χώρους θέλει μεγάλη προσοχή ως προς το θέμα της ασφάλειας. Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι στις δραστηριότητες οι οποίες γίνονται στους έξω χώρους για τους οποίους κινδύνους πρέπει να παίρνονται κάποια μετρά από τους γονείς που έχουν κυρίως μικρής ηλικίας παιδιά και πόσο μάλλον τα τελευταία χρόνια 42

43 που έχει σημειωθεί μια αύξηση στους κινδύνους. Κίνδυνοι όπως αλλεργίες λόγω της γύρης και άλλων λουλουδιών μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα κυρίως στα παιδιά μικρής ηλικίας. Αυτό το πρόβλημα οι γονείς πρέπει να το έχουν κοιτάξει πριν αφήσουν το παιδί τους να βγει έξω ή να βρίσκεται κάποιος που θα προσέχει τα παιδιά και να έχει μαζί του τις απαραίτητες φαρμακευτικές ύλες και να ξέρουν να παρέχουν τις πρώτες βοήθειες. Άλλο πρόβλημα που σημειώνεται και αυξάνεται στις μικρές ηλικίες είναι το πρόβλημα της άπατης απαγωγής,δηλαδή κάποιος άγνωστος μπορεί να προσελκύσει ένα μικρό παιδί και να το ξεγελάσει δίνοντας του ένα γλυκό το όποιο να περιέχει μέσα διαφορές ουσίες που θα επηρεάσουν το παιδί με αποτέλεσμα το παιδί ή να πιαστεί θύμα απαγωγείς ή θα πάθει καμία δηλητηρίαση. Σε αυτό το θέμα πρέπει να υπάρχει κάποιος ο όποιος να προσέχει τα παιδιά την ώρα που παίζουν έτσι ώστε να μην συμβεί τίποτα κακό. Ακόμα υπάρχουν και κίνδυνοι τραυματισμού,σε αυτό τον τομέα παίζουν ρολό πολλά πράγματα για παράδειγμα τα ρούχα, πρέπει να υπάρχουν τα ιδανικά νούμερα στο ντύσιμο των παιδιών έτσι ώστε όταν τρέχουν να ην πιαστεί το ρούχο τους από κάπου και πέσουν και χτυπήσουν. Επίσης οι χώροι οι όποιοι παίζουν τα παιδιά πρέπει να ελέγχονται από τους γονείς γιατί ένας κατάλληλος εξωτερικός χώρος για παιχνίδι πρώτα από όλα πρέπει να διαθέτει ένα φράχτη και να μην έχουν ρίζες που προεξέχουν ή πέτρες οι οποίες μπορούν να τραυματίσουν σοβαρά τα παιδιά. Άλλος ένας βασικός κίνδυνος είναι τα αυτοκίνητα, τα αυτοκίνητα έχουν σημειώσει τους σοβαρότερους και περισσότερους τραυματισμούς. Σε αυτό τον τομέα οι γονείς δεν μπορούν να κάνουν πολλά γιατί παίζει μεγάλο ρολό και η κατάσταση του οδηγού αν είναι μεθυσμένος κλπ,το μόνο που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να προειδοποιήσουν τα παιδιά για τους κίνδυνους που παρέχουν τα αυτοκίνητα (να μην βρίσκονται πίσω από λεωφορεία όταν περάνε το δρόμο και αλλά πολλά). Όσο για τους κινδύνους στην εφηβική ηλικία υπάρχουν πολλοί μόνο που κοντρολαρίζονταν από τα παιδιά, σχεδόν όλοι εκτός από έναν, το τσιγάρο και τα ναρκωτικά εθισμός είναι το πλέον ότι πιο καταστρεπτικό πράγμα για ένα άτομο,ποσό μάλλον να εθίζεσαι σε κάτι το όποιο σε καταστρέφει σωματικά, ψυχολογικά αλλά και οικονομικά ειδικά στην ηλικία των 12 με 15 που τα παιδιά δεν κατέχουν την πλήρη ιδέα για το τι εστί ναρκωτικό. Πολλά παιδιά ξέρουν τις επιπτώσεις παρόλα αυτά όμως 43

44 αδιαφορούν και πέφτουν υπό την εμπειρία. Σε αυτό τον τομέα πιστεύω ότι η ευθύνη πέφτει στους γονείς οι όποιοι στις περισσότερες μεταγραφόμενες περιπτώσεις οι όποιοι θα είναι σε διαζύγιο και θα έχουν συγκρούσεις-βίαιες διαμάχες μεταξύ τους οι οποίες γίνονται μπροστά στο παιδί σε αυτές τις περιπτώσεις τον παιδί δεν θα φταίει που θα πέσει στα ναρκωτικά.όμως υπάρχουν και οι περιπτώσεις που τα παιδιά,τα φυσιολογικά παιδιά πέφτουν στα ναρκωτικά για λογούς δήθεν μαγκιάς ή από επιρροή από παρέα ή ακόμα και για τη φάση. Όλα αυτά μπορούν να ξεπεραστούν αλλά χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και στήριξη από τους γονείς. 44

45 6. Παράγοντες που διαμορφώνουν τον τρόπο παιχνιδιού Η εξέλιξη και η διαφοροποίηση του παιχνιδιού στο πέρασμα του χρόνου σχετίζεται με πολλαπλούς παράγοντες που αφορούν τις κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν και επικρατούν στον ελλαδικό χώρο. Η επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στο παιχνίδι Έχει παρατηρηθεί ότι το οικογενειακό περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο για το παιδί καθώς έχει πιο εύπλαστο μυαλό σε μικρή ηλικία. Για παράδειγμα όταν μικρά αγοράκια βλέπουν ισότιμες σχέσεις μεταξύ των γονιών τους συνήθως είναι πιο φιλικά απέναντι σε μωρά. Ακόμη οι γονείς δεν πρέπει να ενδίδουν στις στερεοτυπικές προτιμήσεις των παιδιών αλλά να προσπαθούν να τους δημιουργήσουν φιλίες με παιδιά αντίθετου φύλου καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι εάν το κάνουν αυτό συνήθως τα παιδιά έχουν πιο υγιείς αισθηματικές σχέσεις σαν έφηβοι. Πολλές φορές σε μια οικογένεια γίνεται έντονη διάκριση σε αντρικές και γυναικείες δουλειές και τονίζονται προκαταλήψεις όπως ότι οι γυναίκες είναι κακοί οδηγοί και πως οι άντρες δεν κλαίνε. Για αυτό το λόγο οι γονείς πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στα πρότυπα που προβάλλουν αφού αυτά θα καθορίσουν το μέλλον του παιδιού τους. Οπότε τα αγόρια θα πρέπει να ασχολούνται και με τα ροζ παιχνίδια ενώ τα κορίτσια και με τα μπλε. Ζούµε σε µια κοινωνία που θεωρεί το παιχνίδι ευκαιρία για εµπορική εκμετάλλευση, φασαρία ή επιπόλαιη δραστηριότητα. Ίσως αυτό να είναι συνέπεια της περιθωριοποίησής του από τις κυβερνήσεις. Ωστόσο, το παιχνίδι είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική ανάπτυξη και τη διάπλαση της προσωπικότητας περισσότερο ίσως από κάθε άλλη μέθοδο εκπαίδευσης. Το παιχνίδι είναι συνυφασμένο με την ιστορική εξέλιξη κάθε κοινωνίας.. Τα παιδιά παίζουν εδώ και αιώνες, πριν ακόμα καταγραφούν οι πρώτες εμπειρίες ζωής. Το παιχνίδι καθορίζει σημαντικό ρόλο στην διανοητική, σωματική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Έχει 45

46 μεγάλη σημασία στη ζωή του παιδιού, τόση σημασία όση και η δράση, η δουλειά ή η υπηρεσία για τους ενηλίκους. Το παιδί φέρεται στο παιχνίδι, έτσι που θα φέρεται και στη δουλειά, όταν θα μεγαλώσει. Η οικογένεια είναι ο βασικός παράγοντας που επηρεάζει το παιδί για τις επιλογές του σε ένα παιχνίδι και έχουν την τάση να ανταποκρίνονται στα κοινωνικά στερεότυπα που κυριαρχούν στις μέρες μας. Για να διαπαιδαγωγήσουν οι γονείς το παιχνίδι του παιδιού και για να το διαπαιδαγωγήσουν με το παιχνίδι, πρέπει να σκεφτούν καλά τι είναι το παιχνίδι! Συμβαίνει πολύ συχνά οι γονείς να μην ενεργούν σωστά στην καθοδήγηση του παιχνιδιού. αυτό το λάθος έχει τρεις όψεις: 1. Μερικοί γονείς δεν ενδιαφέρονται για το παιχνίδι των παιδιών και πιστεύουν ότι τα παιδιά ξέρουν μονάχα τους πώς να παίζουν καλύτερα. Τα παιδιά τέτοιων γονιών παίζουν όπως θέλουν και όποτε θέλουν, διαλέγουν μόνα τους τα παιχνίδια και μόνα τους οργανώνουν το παιχνίδι. 2. Άλλοι γονείς δίνουν μια πολύ μεγάλη προσοχή στο παιχνίδι. Ανακατεύονται όλη την ώρα στο παιχνίδι των παιδιών, διηγούνται, λένε τη γνώμη τους, δίνουν θέματα παιχνιδιού και κάποτε τα λύνουν, πριν τα λύσει το παιδί, και χαίρονται γι' αυτό. Τα παιδιά με τέτοιους γονείς επαναλαμβάνουν απλά αυτό που κάνουν οι γονείς «παράδειγμα προς μίμηση» 3. Άλλοι γονείς σπαταλούν αλόγιστα λεφτά στα παιχνίδια, φορτώνουν τα παιδιά με τα πιο ποικίλα παιχνίδια και καμαρώνουν γι' αυτό. η γωνίτσα των παιδιών που έχουν τέτοιους γονείς μοιάζει με μαγαζί παιχνιδιών. Στην πιο καλή περίπτωση τα παιδιά τέτοιων γονιών γίνονται συλλέκτες παιχνιδιών, ενώ στη χειρότερη περίπτωση που είναι και η πιο συνηθισμένη περνούν χωρίς κανένα ενδιαφέρον από το ένα παιχνίδι στο άλλο, παίζουν χωρίς ευχαρίστηση, χαλούν και σπάζουν τα παιχνίδια. Επίσης, οι γονείς πρέπει να αντιμετωπίζουν τα αγόρια και τα κορίτσια με τον ίδιο τρόπο και να μην τους δίνουν διαφορετικά παιχνίδια, με κριτήριο το φύλο τους. Αν όμως εξαιρέσει κανείς την παράδοση, δεν υπάρχει κανένας λόγος να ωθεί κανείς τα κορίτσια να παίζουν με κούκλες και τα αγόρια με αυτοκινητάκια. Και τα δύο φύλα 46

47 έλκονται με τον ίδιο τρόπο από όλα αν διαλέγουν μόνοι τους τα παιχνίδια θα ωφεληθούν και θα έχουν την δυνατότητα να παίξουν και με «αγορίστικα» και με «κοριτσίστικα» παιχνίδια. Οι γονείς παίζουν μεν βασικό ρόλο, αλλά όχι τον μοναδικό. Οι συγγενείς, οι φίλοι, ακόμη και τα πρότυπα ψυχαγωγίας μπορεί να αποτελέσουν μοντέλα προς μίμηση. Τα παιδιά μαθαίνουν για τους εαυτούς τους και τους άλλους και για τον κόσµο γύρω τους µέσω του παιχνιδιού. ένα δημιουργικό περιβάλλον είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη του παιχνιδιού Οι γονείς των παιδιών µπορούν να βοηθήσουν την παιδική ανάπτυξη µέσω ενός περιβάλλοντος που δηλώνει: «Σε εμπιστεύομαι, πιστεύω σ εσένα ο κόσµος είναι δικός σου για να τον εξερευνήσεις και να µάθεις από αυτόν», τα στοιχεία αυτά είναι πολύ σηµαντικά για το παιχνίδι. Το κοινωνικό περιβάλλον και οι κοινωνικές συνθήκες Το παιχνίδι ήδη από την αρχαιότητα έως σήμερα αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης των παιδιών. Το παιχνίδι και τα χαρακτηριστικά του έχουν αλλάξει και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν αλλοιωθεί κατά τη διάρκεια των χρόνων. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στην μορφή και τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού κατά τη διάρκεια της εξελικτικής πορείας επηρεάζονται άμεσα από πολλούς κοινωνικούς παράγοντες. Οι κοινωνικές συνθήκες καθώς και το ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού παίζει σημαντικό παράγοντα στην επιλογή του παιχνιδιού. Οι κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν σε μια κοινωνία επηρεάζει στην επιλογή του παιχνιδιού από το παιδί γιατί άλλο παιχνίδι θα διαλέξει να παίξει ένα παιδί σε μια φτωχογειτονιά με αλάνες και άλλο ένα παιδί σε μια πλούσια συνοικία χωρίς αλάνες και αυλές. Το ευρύτερο περιβάλλον αποτελεί παράγοντα ενεργοποίησης πληροφόρησης και επηρεασμού του παιδιού και με τα μηνύματα που του δίνει και τις αντιδράσεις που προκαλεί μπορεί να παρέμβει θετικά ή αρνητικά στην επιλογή του παιχνιδιού. Κάθε περιβάλλον λοιπόν εκτός από τα άμεσα ερεθίσματα που παρέχει και οφείλονται στα 47

48 φυσικά του χαρακτηριστικά μεταφέρει ένα σύνολο μηνυμάτων αισθητικού συμβολισμού που συνδέονται μεταξύ τους σε κάποιο βαθμό και έτσι επηρεάζουν στην επιλογή του παιχνιδιού. Πάντως στην εποχή μας, η διαφήμιση της τηλεόρασης και του διαδικτύου επηρεάζουν στην επιλογή του παιχνιδιού γιατί τα παιχνίδια των παιδιών είναι πλέον ηλεκτρονικά και τα παλιά ομαδικά παιχνίδια που παίζονταν στις αυλές και τις πλατείες βρίσκονται με μερικές ιστοσελίδες του διαδικτύου. Το παιχνίδι σε καιρό πολέμου Τα χρόνια της Κατοχής, αλλά και μετά τον πόλεμο, που υπήρχαν ελλείψεις ακόμα και στα βασικά αγαθά, τα παιδιά κυριολεκτικά ζούσαν με το φόβο του θανάτου. Με τη λιγοστή τροφή και με το παιχνίδι κατάφερναν όμως να επιβιώνουν. Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά αποκτούσαν ελευθερία, χαρά, θάρρος και αυτοπεποίθηση. Αυτός ήταν ένας τρόπος για να μένουν αισιόδοξα και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της εποχής. Μετά τη δεκαετία του 1960 τα αυτοσχέδια και τα ομαδικά παιχνίδια στις αλάνες και τις αυλές των σπιτιών αντικαθιστώνται σιγά σιγά από τα βιομηχανοποιημένα παιχνίδια. Η οικονομική κρίση και τα παιχνίδια Διαφορετικός ήταν ο φετινός εορταστικός Δεκέμβριος και για τους εμπόρους παιχνιδιών, καθώς ο κλάδος του παιχνιδιού είναι ίσως από τους τελευταίους που υφίσταται τις συνέπειες της κρίσης. Όπως σημειώνουν στην εφημερίδα «Καθημερινή» εκπρόσωποι της αγοράς, ο τζίρος στα παιχνίδια είναι μειωμένος τουλάχιστον σε ποσοστό 10% συγκριτικά με πέρυσι, ενώ άλλοι ανεβάζουν τις σχετικές απώλειες σε 20%. Γεγονός αποτελεί πάντως η μείωση του μέσου όρου απόδειξης αγορών από τα καταστήματα, αλλά και η μεγάλη μείωση της διαφημιστικής δαπάνης εκ μέρους των πολυεθνικών εταιρειών κατασκευής παιχνιδιών. Για όσες εταιρείες, ωστόσο, διαθέτουν τα αναγκαία κεφάλαια, η 48

49 επέκταση του δικτύου καταστημάτων αποτελεί την προσφιλή τακτική, άλλοτε πιο επιθετικά και άλλοτε πιο συντηρητικά. Αυτό δείχνει ότι οι γονείς εξαιτίας της μείωσης των μισθών δεν μπορούν να προσφέρουν τα ίδια παιχνίδια. Έτσι τα παιδιά βρίσκουν άλλους τρόπους ψυχαγωγίας ή αρκούνται σε κατώτερης ποιότητας παιχνίδια. Τέλος οι καταστηματάρχες προσπαθούν να μειώσουν τις τιμές τους στα παιχνίδια αφού βλέπουν τις επιχειρήσεις τους να καταρρέουν και την ανταγωνιστικότητα να μεγαλώνει. Έχουν παραλάβει και παιχνίδια κατώτερης ποιότητας έτσι ώστε να ρίξουν ακόμη πιο πολύ τις τιμές τους για να παραμείνουν τα χαμόγελα των παιδιών σε αυτή την δύσκολη περίοδο. Θρησκευτικές πεποιθήσεις για τα παιχνίδια Η θρησκεία και οι αντιλήψεις ενός λαού επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο παιχνιδιού των παιδιών και πολλές φορές τον περιορίζουν. Γι αυτό το λόγο η εταιρία της Barbie αποφάσισε στα 50 χρόνια λειτουργίας της να δημιουργήσει μία κούκλα που θα προοριζόταν για τα κορίτσια που είναι πιστεύουν στο μουσουλμανισμό και το Ισλάμ. Η αγαπημένη αυτή κούκλα των κοριτσιών φοράει τσαντόρ (ολόσωμο ένδυμα) και στο κεφάλι μπούργκα (μαντίλα που αφήνει το πρόσωπο ακάλυπτο) ή χιτζάμπ (αφήνει ένα μικρό κενό για τα μάτια) περιλαμβάνει και μαντίλες σε «τολμηρά» χρώματα, όπως τιρκουάζ, πορτοκαλί και λαχανί. Η δημιουργία αυτής της κούκλας έχει δημιουργήσει μεγάλες αντιδράσεις καθώς μερικοί μιλούν για εξευτελισμό των υποδουλωμένων γυναικών και άλλοι δίνουν συγχαρητήρια υποστηρίζοντας ότι σέβονται την διαφορετικότητα. 49

50 7. Διαφορές στον τρόπο παιχνιδιού μεταξύ των δύο φύλων Παιχνίδια που παίζουν τα αγόρια Τα αγόρια και εν συνεχεία οι άνδρες καθ όλη, σχεδόν, την ζωής τους ασχολούνται με μεγάλη ποικιλία παιχνιδιών τα οποία όμως δεν παύουν πάντοτε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι εκείνες που συνήθως διαχωρίζουν τα παιχνίδια σε «ροζ» και «γαλάζια» δηλαδή σε παιχνίδια για κορίτσια και αγόρια αντίστοιχα. Έτσι τα παιχνίδια με τα οποία ασχολούνται τα παιδία είναι εν μέρη επιλογή τους και όχι εξ ολοκλήρου μιας και πριν καν γεννηθούν έχει καθοριστεί η γκάμα των παιχνιδιών αυτών. Ο διαχωρισμός των παιχνιδιών σχετίζεται με τις κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής, το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει κάθε παιδί, ενώ επίσης ουσιαστική επίδραση στην επιλογή παιχνιδιών από τα παιδία έχουν τα πρότυπα που προβάλλονται μέσω των διαφημίσεων. Επομένως όπως φαίνεται ακόμη και η επιλογή του παιχνιδιού με το οποίο θα ασχοληθεί κάθε παιδί δεν είναι προσωπική υπόθεση αλλά καθορίζεται από διάφορους παράγοντες. Έτσι τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια «προτιμούν» να παίζουν με παιχνίδια που ταιριάζουν στα στερεότυπα του φύλου τους. Σε καταστήματα παιχνιδιών είναι ιδιαίτερα εμφανής ο διαχωρισμός το αγορίστικων και των κοριτσίστικων παιχνιδιών κυρίως με το χρώμα και δευτερευόντως με το είδος τους. Στα παιχνίδια για κορίτσια υπάρχουν ροζ, μωβ, λευκό και παστέλ χρώματα ενώ αντίστοιχα στα παιχνίδια για αγόρια υπάρχει μπλε, μαύρο, γκρι και κόκκινο. Τα παιχνίδια σε αυτά τα καταστήματα, που προορίζονται για αγόρια έχουν δράση, προκαλούν θόρυβο και πολλές φορές περιέχουν βία ενώ συνήθως σχετίζονται με αυτοκίνητα, ήρωες και κατασκευές. Ακόμη το αρσενικό φύλο ασχολείται με παιχνίδια και αθλήματα τα οποία τις περισσότερες φορές είναι ομαδικά, απαιτούν ταχύτητα, δύναμη, προάγουν τον ανταγωνισμό ενώ κάποιες φορές είναι πολύπλοκα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα πιο δημοφιλή αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ τα οποία έχουν κύριους οπαδούς άτομα του αρσενικού φύλου. Αντίστοιχα παιχνίδια τα οποία προορίζονται για κορίτσια δεν έχουν πολλή δράση, επικεντρώνονται σε θέματα αισθητικής και στην ενσάρκωση 50

51 ρόλων, είναι λιγότερο πολύπλοκα και όχι τόσο ανταγωνιστικά. Γενικότερα ο διαχωρισμός των παιχνιδιών σχετίζεται αρκετά με την φύση του κάθε φύλου. Το αρσενικό φύλο από την φύση του έχει μεγάλη μυϊκή δύναμη, είναι περισσότερο ανταγωνιστικό και λιγότερο συναισθηματικά φορτισμένο με αποτέλεσμα να προορίζονται για εκείνο παιχνίδια και αθλήματα που επιδεικνύουν αυτά τα χαρακτηριστικά με βασικά παραδείγματα παιχνίδια που περιέχουν βία, δύναμη και ανταγωνισμό. Αντίθετα το θηλυκό γένος το οποίο δεν χαρακτηρίζεται από τα παραπάνω στοιχεία επιλέγει ή του προωθούνται παιχνίδια τα οποία δεν τα περιέχουν ενώ επίσης δεν ενδιαφέρεται στο μεγαλύτερο μέρος του για αθλήματα. Κοριτσίστικα παιχνίδια versus αγορίστικα Κι όμως τα παιχνίδια, χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: αγορίστικα και κοριτσίστικα. Τα παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά συχνά τους περνάνε τα στερεότυπα του διαρκούς διαχωρισμού των δύο φύλων. Μέσα από τα παιχνίδια τα αγόρια μαθαίνουν τις πολεμοχαρείς συμπεριφορές, ενώ τα κορίτσια μαθαίνουν την φύση τους. Η φυσική ομορφιά, η εξωτερική εμφάνιση για τα κορίτσια, η σωματική ικανότητα για τα αγόρια. Το 95% των παιχνιδιών για κορίτσια είναι ροζ, κίτρινα άσπρα μωβ και παστέλ. Τα πιο δημοφιλή χρώματα για αγόρια είναι το μπλε, το κόκκινο το μαύρο, το γκρι και το καφέ. Τα κοριτσίστικα παιχνίδια είναι κούκλες, κουζινικά, οικιακές συσκευές που μας μαθαίνουν πως ο ρόλος της γυναίκας περιορίζεται μέσα στο σπίτι στο νοικοκυριό και στην φροντίδα των παιδιών, ενισχύοντας λοιπόν το στερεότυπο ότι η εύθηνη των γυναικών είναι το σπίτι και τα παιδιά. Πολλά παιχνίδια επίσης, διδάσκουν την σημασία της ομορφιάς και της εξωτερικής εμφάνισης για την κοινωνία. Ιδανικές σιλουέτες, εξιδανικευμένες ομορφιές η περίφημη Barbie, το σύμβολο της ομορφιάς με αναλογίες αδύνατες στην πραγματικότητα. H Barbie είναι η «τέλεια γυναίκα», ελκυστική, κοινωνικά αποδεκτή, αδύνατη, φαντασμαγορική, χαμογελαστή και φυσικά σιωπηλή. 51

52 Η βασική διαφορά ανάμεσα στα παιχνίδια των αγοριών και των κοριτσιών είναι ότι αυτά των δεύτερων δεν βοηθάνε στην σκέψη και στην λύση προβλημάτων, διαδίδοντας το στερεότυπο ότι τα κορίτσια πρέπει να κάθονται και να παίζουν ήσυχα με ένα απλό, βαρετό και επαναλαμβανόμενο ρυθμό. Η κοινωνικοποίηση είναι πιο σημαντική από την εκπαίδευση και τα κορίτσια ενθαρρύνονται στον ρόλο τους μέσα στο σπίτι, να μαγειρεύουν, να καθαρίζουν και να προσέχουν τα μώρα να δείχνουν υπεροχές και όμορφες στον έξω κόσμο. Ενώ τα αγορίστικα παιχνίδια είναι σούπερ ήρωες, όπλα και οχήματα. Τα περισσότερα παιχνίδια για αγόρια αυξάνουν την επιθετικότατα. Τα αρσενικά παιχνίδια είναι παιχνίδια δράσης, κυριαρχίας, συναγωνισμού, δίνοντας το μήνυμα ότι με την βία μπορούμε να λύνουμε προβλήματα μας. Τα αγόρια μαθαίνουν ότι οι άνδρες είναι δυνατοί και πολεμιστές. Η περιπέτεια και η φυσική δραστηριότητα εκτός των ορίων του σπιτιού, προετοιμάζουν τα αγόρια για τον έξω κόσμο και τα διδάσκουν τις ανδρικές δουλειές: γιατροί, δικηγόροι, αστυνομικοί, πυροσβέστες. Τα αγορίστικα παιχνίδια απατούν συντονισμούς δεξιοτήτων και λύσης προβλημάτων, τεχνικές γνώσεις, ανώτερη εκπαίδευση, μέσα από τις επιστήμες και την τεχνολογία, τα αγόρια εξερευνούν, και πειραματίζονται στον έξω κόσμο αντίθετα με τα ήσυχα παιχνίδια μέσα στο σπίτι. Η γνώμη της ειδικού Σύμφωνα με όσα αποκομίσαμε από τη συζήτηση με την κυρία Καλπογιάννη, το παιχνίδι των παιδιών επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Δεν θεωρεί ότι υπάρχουν κοριτσίστικα και αγορίστικα παιχνίδια. Τα παιχνίδια διασκεδάζουν τα παιδιά, καλλιεργούν την μάθηση, τη φαντασία και την δημιουργικότητα. Δεν υπάρχει καμία συνταγή στο τι είναι σωστό ή λάθος στο παιχνίδι των παιδιών. Οι γονείς είναι ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει το παιδί στην επιλογή παιχνιδιού, κάποιες φορές θετικά και άλλες αρνητικά. Τα παιδιά ανέκαθεν είχαν μία τάση να διαλέγουν παιχνίδια αναλόγως του φύλου τους γιατί προσπαθούν να ταυτιστούν με τους γονείς τους. Τα κορίτσια με τη μαμά, τα αγόρια με τον μπαμπά. Τα αγόρια θέλουν εργαλεία μηχανές, αυτοκινητάκια και πολεμικά ή περισσότερο περιπετειώδη. Τα κορίτσια 52

53 προτιμούν τα κουζινικά ή τις κούκλες γιατί βλέπουν την μαμά που περιποιείται το μωρό. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ένα κορίτσι δείχνει μια προτίμηση στα όπλα ή στα αυτοκίνητα αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αρνείται την θηλυκότητα του και οι γονείς του δεν χρειάζεται να στρέψουν το ενδιαφέρον της στις κούκλες και στα κουζινικά. Το ίδιο συμβαίνει και με ένα αγόρι αν δείξει μια προτίμηση στη μαγειρική, δε σημαίνει ότι το μαγείρεμα είναι γυναικεία δουλειά και δεν πρέπει οι γονείς του να στρέψουν το ενδιαφέρον του στα όπλα ή στα αυτοκινητάκια. Οι γονείς πρέπει να αντιμετωπίζουν τα αγόρια και τα κορίτσια με τον ίδιο τρόπο και να μην τους δίνουν διαφορετικά παιχνίδια, με κριτήριο το φύλο τους. Είναι σημαντικό να διαλέγουν τα παιδιά και όχι οι γονείς το παιχνίδι που τους αρέσει. Οι γονείς πρέπει να ξεκολλήσουν από τα στερεότυπα και να καταλάβουν πως η ποικιλία και ελευθερία στην επιλογή παιχνιδιού καλλιεργεί τα παιδιά στις επιλογές τους, όποιες και αν είναι αυτές και ότι δεν είναι αυτά που θα προσδιορίσουν τη μελλοντική τους σεξουαλική ταυτότητα. Τα παιδιά μπορούν να αποφασίσουν μόνα τους τι είναι διασκεδαστικό και τα στημένα παιχνίδια το μόνο που κάνουν είναι να περιορίζουν την δημιουργικότητα των παιδιών. 53

54 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Μεθοδολογία έρευνας Ως ερευνητικά εργαλεία για την παρούσα εργασία επιλέχθηκαν η συνέντευξη με ειδικό και η διανομή και συμπλήρωση ερωτηματολογίου από μαθητικό πληθυσμό όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης στην περιοχή μας. Ξεκινώντας την έρευνα οι μαθητές παρακολούθησαν μια παρουσίαση και συζήτησαν πάνω στις γενικές αρχές κατασκευής ερωτηματολογίου και διεξαγωγής συνέντευξης. Στη συνέχεια, ανά ομάδες και σύμφωνα με τα ερευνητικά ερωτήματα της κάθε μίας δημιουργήθηκαν τα ερωτηματολόγια για τη συνέντευξη και για τη διανομή στους μαθητές. Συνέντευξη Η αρχική επαφή με την ειδικό πραγματοποιήθηκε από την κυρία Χριστοπούλου, η οποία επικοινώνησε με την κυρία Καλπογιάννη και ζήτησε τη συνδρομή της στην παρούσα έρευνα. Στη συνέχεια, η μαθήτρια Αγγελική Ρέστα συνεννοήθηκε με την κυρία Καλπογιάννη μέσω τηλεφώνου και η συνάντηση για την συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στις 3 Απριλίου στην αίθουσα του 3ου λυκείου Αγ.Παρασκευής. Αρμόδιοι για την συνέντευξη ήταν η Πλιατσικούρη Αγγελική, η Ρέστα Αγγελική, η Φάκου Νικολέτα, ο Τζαφέρος Κωσταντίνος και η Ρουκουνάκη Σοφία, δηλαδή ένας εκπρόσωπος από κάθε ομάδα. Παρούσα ήταν και η καθηγήτρια που επέβλεπε τη διαδικασία. Κάθε μαθητής υπέβαλε τα ερωτήματα στην ειδικό με τη σειρά του. Η συνέντευξη και η συζήτηση που προέκυψε μαγνητοσκοπήθηκε. Στο τέλος, η κυρία Καλπογιάννη έθεσε και εκείνη κάποιες ερωτήσεις στους μαθητές για να μάθει την γνώμη τους. Η εμπειρία της συνέντευξης και οι γνώσεις που αποκτήθηκαν μέσω αυτής αξιολογήθηκαν ιδιαίτερα θετικά. 54

55 Ερωτηματολόγιο Αφού καταλήξαμε στις ερωτήσεις ανά ομάδα, με τη βοήθεια του Survey Monkey, ενός online εργαλείου σχεδίασης ερωτηματολογίου, δημιουργήσαμε το δικό μας ερωτηματολόγιο. Οι ερωτήσεις που περιελάμβανε ήταν ανοιχτού και κλειστού τύπου με ανεξάρτητες μεταβλητές το φύλο και την ηλικία των ερωτηθέντων. Το ερωτηματολόγιο στην τελική του μορφή παρατίθεται στο παράρτημα Α. Ακολούθησε η πιλοτική συμπλήρωση του ερωτηματολογίου από τους ίδιους τους μαθητές της τάξης για να δοκιμαστεί και να διορθωθούν τυχόν λάθη. Μετά την τελική του διόρθωση περάστηκε στο Microsoft Word για να χρησιμοποιηθεί και σε έντυπη μορφή. Έπειτα από συζητήσεις αποφασίστηκε τα ερωτηματολόγια να μοιραστούν σε σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο πληθυσμός της έρευνας ήταν μαθητές της Αγ. Παρασκευής. Τελικώς το δείγμα επιλέχθηκε με τυχαίο τρόπο από μαθητές που επιθυμούσαν να συμμετάσχουν από τα 4 ο και 10 ο Δημοτικά σχολεία, 3 ο Γυμνάσιο και τα 2 ο και 3 ο Γενικά Λύκεια Αγ. Παρασκευής. Υπεύθυνοι για τα ερωτηματολόγια σε κάθε σχολείο ήταν οι Τσώνης Αποστόλης και Συμβώνης Κυριάκος για τα Δημοτικά, Χαρδαλούπα Ιωάννα και Ροβολή Μανταλένα για το Γυμνάσιο και Τσίρκα Ειρήνη και Σταυράκη Άρτεμις για το 3 ο Γενικό Λύκειο. Στο 2 ο ΓΕΛ τα ερωτηματολόγια απαντήθηκαν με την βοήθεια της κ. Χριστοπούλου Ελένης. Οι οδηγίες που δόθηκαν στους μαθητές ήταν οι ακόλουθες : «Αγαπητοί φίλοι και συμμαθητές Το ερωτηματολόγιο αυτό έχει δημιουργηθεί από το τμήμα Β4 του 3ου Λυκείου Αγίας Παρασκευής στο πλαίσιο της ερευνητικής του εργασίας με τίτλο "Το παιδικό παιχνίδι στο πέρασμα του χρόνου". Σκοπός της έρευνάς μας είναι να αναδειχθεί η διαχρονική σημασία του παιχνιδιού στη ζωή των παιδιών και να αξιολογηθεί ο σύγχρονος τρόπος παιχνιδιού σε σχέση με το παρελθόν. 55

56 Θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για μας να συμπληρώσετε με ειλικρίνεια το ερωτηματολόγιο που ακολουθεί. Οι απαντήσεις σας θα είναι ανώνυμες και θα χρησιμοποιηθούν μόνο για τους σκοπούς της έρευνας. Σας ευχαριστούμε για τη συμβολή σας. Οι μαθητές του Β4» Η έρευνα μας ξεκίνησε στις 26/3/2014 και τελείωσε στις 4/4/2014. Συνολικά απαντήθηκαν 183 ερωτηματολόγια εκ των οποίων αξιοποιήθηκαν τα ερωτηματολόγια απάντησαν οι μαθητές του Δημοτικού, ενώ 44 και 34 ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από τα παιδιά του Γυμνασίου και του Λυκείου αντίστοιχα. Είναι γεγονός πως κάποιοι μαθητές αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων για δικούς τους λόγους. Ένα δεύτερο πρόβλημα που χρειάστηκε να αντιμετωπίσουμε ήταν πως στα έντυπα ερωτηματολόγια που δόθηκαν στους μαθητές του δημοτικού υπήρχαν κάποιες ελλείψεις. Συγκεκριμένα σε δύο ερωτήσεις έλειπε μια ενδεχόμενη απάντηση και γι αυτό έγινε παραδοχή πως δεν απαντήθηκαν οι συγκεκριμένες ερωτήσεις. Το Survey Monkey εκτός από την δημιουργία του ερωτηματολόγιου χρησιμοποιήθηκε και στην ανάλυση των αποτελεσμάτων. Έτσι, όταν απαντήθηκαν όλα τα ερωτηματολόγια μπαίνοντας στο πρόγραμμα είχαμε έτοιμες τις απαντήσεις που παριστάνονταν σε διαγράμματα πράγμα που μας βοήθησε στην ευκολότερη επεξεργασία και ένταξη των αποτελεσμάτων στην συνολική εργασία μας. 56

57 2. Αποτελέσματα - Συμπεράσματα Στη συνέχεια, παρατίθενται τα σημαντικότερα αποτελέσματα όπως προέκυψαν από την επεξεργασία των απαντήσεων του ερωτηματολογίου. Σε ποιους χώρους παίζεις πιο συχνά; 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο σπίτια υπαίθριους χώρους κλειστούς χώρους αναψυχής 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% αγόρι 30,00% κορίτσι 20,00% 10,00% 0,00% σπίτια υπαίθριους χώρους κλειστούς χώρους αναψυχής 57

58 Ποιο είναι το αγαπημένο σου παιχνίδι; 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Δημοτικό γυμνάσιο λύκειο Στο Δημοτικό: 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% αγόρι κορίτσι 0,00% 58

59 Στο Γυμνάσιο και Λύκειο: 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% αγόρι κορίτσι 0,00% Πόσο θεωρείς ότι το παιχνίδι : Στο Δημοτικό: 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% σε βοηθάει να αναπτύξεις τις κοινωνικές σου σχέσεις διευκολύνει τη μάθηση συμβάλλει στη σωματική σου υγεία παρέχει συναισθηματική και ψυχική ικανοποίηση 5,00% 0,00% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ 59

60 Στο Γυμνάσιο: 60% 50% 40% 30% 20% 10% σε βοηθάει να αναπτύξεις τις κοινωνικές σου σχέσεις διευκολύνει τη μάθηση συμβάλλει στη σωματική σου υγεία παρέχει συναισθηματική και ψυχική ικανοποίηση 0% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ Στο Λύκειο: 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% σε βοηθάει να αναπτύξεις τις κοινωνικές σου σχέσεις διευκολύνει τη μάθηση 30,00% 20,00% 10,00% συμβάλλει στη σωματική σου υγεία παρέχει συναισθηματική και ψυχική ικανοποίηση 0,00% Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ 60

61 Πόσες ώρες παίζεις κατά μέσο όρο την ημέρα; Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών του δημοτικού (και αγόρια και κορίτσια) παίζουν κατά μέσο όρο 1-2 ώρες την ημέρα. 61

62 Στο γυμνάσιο και στο Λύκειο, το μεγαλύτερο ποσοστό(53.85%) δεν παίζει πάνω από 2 ώρες την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά σήμερα ή δεν έχουν ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι ή δεν διαθέτουν χρόνο σε αυτό. 62

63 Πόσο συχνά παίζεις τα παρακάτω παιχνίδια; 63

64 Τα παιδία του δημοτικού δεν παίζουν καθόλου ηλεκτρονικές κονσόλες, ενώ παίζουν συχνότερα από οτιδήποτε άλλο ομαδικά παιχνίδια. 64

65 Τα παιχνίδια που παίζονται πιο πολύ από τα παιδιά στο γυμνάσιο και στο Λύκειο, είναι τα ομαδικά παιχνίδια και τα παιχνίδια σε εξωτερικούς χώρους. Αυτό μας δείχνει πως τα παιδιά έχουν ανάγκη για κοινωνικοποίηση και γι αυτό προτιμούν να συναναστρέφονται με συνομηλίκους τους την ώρα του παιχνιδιού και γενικά τα προτιμούν από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Αυτό μας δείχνει επίσης πως τα παιδιά δεν κλείνονται από μόνα τους στο σπίτι αλλά απλά δεν τους δίνεται η δυνατότητα να βγουν να παίξουν έξω. 65

66 Για να θεωρηθεί μια δραστηριότητα ως παιχνίδι, ποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά πιστεύεις πως πρέπει να έχει; Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών πιστεύει πως για να θεωρηθεί μία δραστηριότητα παιχνίδι πρέπει να έχει κανόνες και να είναι ελεύθερη επιλογή τους. 66

67 Φαίνεται πως τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας προτιμούν να εμπλέκονται ενεργά στο παιχνίδι, κάτι το οποίο δεν γίνεται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά προτιμούν να παίζουν έξω παρά να κάθονται μπροστά από μία οθόνη. 67

68 Πόσο θεωρείς ότι οι παρακάτω παράγοντες επειρεάζουν τη μείωση του παιχνιδιού σε εξωτερικούς υπαίθριους χώρους. Από το διάγραμμα βλέπουμε ότι τα παιδιά του λυκείου-γυμνασίου αποδίδουν την μείωση του παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους στις αυξημένες υποχρεώσεις.έπειτα ακολουθούν η εξέλιξη της τεχνολογίας και οι υπόλοιπες απαντήσεις. 68

69 Τα παιδιά του δημοτικού αποδίδουν τη μείωση του παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους στην εξέλιξη της τεχνολογίας. 69

70 Πιστεύεις ότι μπορεί κάποιος να εθιστεί στη χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών; Τα παιδιά του Λυκείου-Γυμνασίου πιστεύουν ότι μπορει κάποιος να εθιστεί στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. 70

71 Και τα παιδιά του δημοτικού πιστεύουν το ίδιο. 71

72 Αν ναι, σε ποιο βαθμό θεωρείς ότι μπορούν οι παρακάτω φορείς να προστατέψουν τα παιδιά από το φαινόμενο του εθισμού στα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Τα παιδιά του λυκείου-γυμνασίου πιστεύουν ότι μπορει να προστατέψει η οικογένεια κάποιον από τον εθισμό. 72