ΜΙΚΡΟΕΝΚΑΨΑΚΙΩΣΗ 1. Εισαγωγή πυρήνα περίβληµα

Transcript

1 ΜΙΚΡΟΕΝΚΑΨΑΚΙΩΣΗ 1. Εισαγωγή Ως µικροενκαψακίωση (microencapsulation) ορίζεται η διαδικασία εγκλεισµού φαρµάκων ή αλλων βιοδραστικών παραγόντων µέσα σε µικροσκοπικές σφαίρες. Το µέγεθος των µικροκαψακίων (microcapsules) που παράγονται µπορεί να κυµαίνεται στο εύρος µ. Η µικροενκαψακίωση εφαρµόζεται για: 1) την µετατροπή υγρών υλικών (π.χ. υγρών φαρµάκων) σε στερεά 2) την αλλαγή των επιφανειακών ιδιοτήτων των υλικών 3) την προστασία των υλικών από το περιβάλλον ή προστασία των ιστών του σώµατος από ερεθιστικά φάρµακα 4) τον έλεγχο της αποδέσµευσης των φαρµάκων από τα µικροκαψάκια (ή από φαρµακοµορφές στις οποίες εισάγονται τα µικροκαψάκια) και την βελτίωση της βιοδιαθεσιµότητας των φαρµάκων Τα µικροκαψάκια αποτελούνται από τον πυρήνα (εγκλεισµένο υλικό) και το περίβληµα (µεµβράνη). Ο πυρήνας είναι συνήθως στερεά σωµατίδια ή υγρά υλικά (π.χ. υγρά φάρµακα ή διαλύµατα/εναιωρήµατα φαρµάκων). Παραδείγµατα υλικών που έχουν εισαχθεί σε µικροκαψάκια και οι λόγοι µικροενκαψακίωσης αυτών δίνονται στον Πίνακα 1. Το περίβληµα παρασκευάζεται από το υλικό επικάλυψης και καθορίζει σε µεγάλο βαθµό τις φυσικές και χηµικές ιδιότητες των µικροκαψακίων. Το περίβληµα επιλέγεται µε βάση τον σκοπό της µικροενκαψακίωσης και τις επιδιωκόµενες ιδιότητες των µικροκαψακίων αλλά και µε βάση την µέθοδο µικροενκαψακίωσης. Το υλικό επικάλυψης πρέπει να υπακούει στις παρακάτω αξιώσεις: 1) να διαθέτει ικανότητα σχηµατισµού υµενίου που συνδέεται ισχυρά µε τον πυρήνα 2) να παρέχει τις επιδιωκόµενες ιδιότητες του περιβλήµατος, π.χ. αντοχή, ευκαµψία, αδιαπερατότητα, σταθερότητα και έλεγχο της αποδέσµευσης του φαρµάκου 3) να είναι συµβατό µε τα υλικά του πυρήνα των µικροκαψακίων 1

2 Οι ιδιότητες του περιβλήµατος µπορούν να µεταβληθούν in situ ώστε αυτό αν αποκτήσει συγκεκριµένες ιδιότητες (π.χ. σταυρωτή διασύνδεση των πολυµερικών αλυσίδων µε σκοπό τον έλεγχο της διαλυτότητας του ή της διάχυσης του φαρµάκου µέσω του περιβλήµατος). Για την παρασκευή του περιβλήµατος χρησιµοποιούνται: α) Συνθετικά πολυµερή: πολυ(ακρυλικά), πολυ(µεθακρυλικά), πολυ(αµίδια), πολυ(αιθυλένιο), πολυ(αιθυλενιο-οξικό βινύλιο), πολυ(βινυλοπυρρολιδόνη), πολυ(βινυλο αλκοόλη), πολυ(γαλακτικό) οξύ και πολυ(γαλακτικό-γλυκολικό) οξύ. β) Φυσικά πολυµερή/µακροµόρια και ηµισυνθετικά παράγωγα αυτών: υδροξυαιθυλοκυτταρίνη, µεθυλοκυτταρίνη, καρβοξυµεθυλοκυτταρίνη, νιτρική κυτταρίνη, οξική φθαλική κυτταρίνη, shellac, άµυλο, ζελατίνη, αλβουµίνη. γ) Κηροί και λίπη: παραφίνη, καρναουβικός κηρός, κηρός µελισσών, κήτειο στέαρ, στεατικό οξύ, στεατική αλκοόλη, στεατική γλυκερόλη. Πίνακας 1. Παραδείγµατα µικροενκαψακιωµένων φαρµάκων και άλλων υλικών. Υλικό πυρήνα Χαρακτηριστικές ιδιότητες Λόγος ενκαψακίωσης παρακεταµόλη στερεό µε µικρή κάλυψη γεύσης υδατοδιαλυτότητα ασπιρίνη στερεό µε µικρή ελάττωση ερεθισµού υδατοδιαλυτότητα, στοµάχου, ερεθιστικό στο παρατεταµένη στοµάχι αποδέσµευση δινιτρική ισοδορβίδη υδατοδιαλυτό στερεό παρατεταµένη αποδέσµευση µινθόλη, σαλικυλικό πτητικό διάλυµα ελάττωση µεθύλιο, καµφορά πτητικότητας, παρατεταµένη αποδέσµευση παλµιτικός εστέρας µη-πτητικό υγρό προστασία από την βιταµίνης Α νησίδες του Langerhans ζωντανά κύτταρα οξείδωση παρατεταµένη ρύθµιση διαβητικών Μορφή τελικού προϊόντος δισκίο δισκίο ή καψάκι καψάκι λοτιόν ξηρή κόνις ενέσιµο 2. Μέθοδοι µικροενκαψακίωσης 2.1 Ψεκασµός αιωρούµενου στρώµατος κόνεως (µέθοδος Wurster) 2

3 Κατά την διαδικασία τα στερεά σωµατίδια (πυρήνες) αιωρούνται εντός ανοδικά κινούµενου ρεύµατος αέρα και ψεκάζονται µε το υγρό επικάλυψης (Εικ. 1). Τα σωµατίδια διέρχονται πολλές φορές από την ζώνη ψεκασµού µέχρι να επιτευχθεί περίβληµα επιθυµητού πάχους. Το ρεύµα αέρος χρησιµεύει και για την ξήρανση του (υγρού αρχικά) περιβλήµατος. Το ψεκαζόµενο υλικό µπορεί να είναι διάλυµα, εναιώρηµα ή γαλάκτωµα του υλικού επικάλυψης (υλικό επικάλυψης: πολυµερές) ή τηγµένο υλικό επικάλυψης (υλικό επικάλυψης: κηρός). Εικ. 1. Συσκευή Wurster: A: µονάδα ελέγχου, Β: θάλαµος επικάλυψης, C: πυρήνες, D: κίνηση ρεύµατος αέρα, Ε: δίσκος κατανοµής αέρα, F: ψεκαστήρας. 3

4 Οι σηµαντικότερες µεταβλητές της διαδικασίας, οι οποίες πρέπει προσεκτικά να θεωρηθούν για να έχουµε αποτελεσµατική µικροενκαψακίωση, είναι: 1) Η πυκνότητα, το εµβαδόν επιφανείας, το σηµείο τήξεως, η διαλυτότητα, η ευθρυπτότητα, η πτητικότητα, η κρυσταλλικότητα, και η ικανότητα ροής των πυρήνων. 2) Η συγκέντρωση του υλικού επικάλυψης (αν υλικό επικάλυψης είναι διάλυµα πολυµερούς) ή το σηµείο τήξεως του υλικού επικάλυψης (αν υλικό επικάλυψης είναι τήµα κηρών). 3) Ο ρυθµός παροχής του υλικού επικάλυψης. 4) Ο όγκος του αέρα που απαιτείται για την εναιώρηση των πυρήνων. 5) Η θερµοκρασία εισόδου και εξόδου. Μεγάλη ποικιλλία υλικών επικάλυψης µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την παραγωγή µικροκαψακίων µε την µέθοδο Wurster (Πίνακας 2). Ουσιαστικά, ο µόνος περιορισµός στην επιλογή του υλικού του περιβλήµατος είναι ότι το υλικό αυτό πρέπει να δηµιουργεί επαρκή συνεκτικό δεσµό µε το υλικό του πυρήνα. Η µέθοδος θεωρείται γενικά ως µέθοδος µικροενκαψακίωσης στερεών πυρήνων αν και υγρά υλικά µπορεί εµµέσως να µικροενκαψακιωθούν µε την µέθοδο αυτή κατόπιν προσρόφησης τους σε στερεά σωµατίδια. Το µέγεθος των πυρήνων που µπορούν να µικροενκαψακιωθούν µε την µέθοδο Wurster είναι πρακτικά πάνω από 74 µ. 2.2 Μέθοδος συνάθροισης-διαχωρισµού φάσεως (coacervation, phase separation) Κατά την µέθοδο αυτή το προς ενκαψακίωση υλικό διασπείρεται εντός υγρού φορέα µέσα στον οποίο έχει διαλυθεί το υλικό επικάλυψης (πολυµερές) και στην συνέχεια προκαλείται διαχωρισµός φάσης του υλικού επικάλυψης το οποίο προσροφάται στην επιφάνεια των σωµατιδίων του προς ενκαψακίωση υλικού. Η διαδικασία περιλαµβάνει τα ακόλουθα στάδια: Στάδιο 1: Σχηµατισµός τριών µη-αναµιγνυόµενων χηµικών φάσεων 1 η φάση: πυρήνες (προς ενκαψακίωση υλικό) 2 η φάση: υλικό επικάλυψης (πολυµερές σε «υγρή» κατάσταση) 3 η φάση: υγρός φορέας παρασκευής (διαλύτης του υλικού επικάλυψης στο οποίο δεν διαλύονται οι πυρήνες) 4

5 Οι πυρήνες διασπείρονται στο διάλυµα του πολυµερούς υπό συνεχή ανάδευση. Ο σχηµατισµός της φάσης του υλικού επικάλυψης µε την επαγωγή διαχωρισµού φάσης (π.χ. µε µεταβολή της θερµοκρασίας, µε προσθήκη άλατος ή µη-συµβατού πολυµερούς ή µη-διαλύτη, µε επαγωγή αντίδρασης µεταξύ πολυµερών). Στάδιο 2: Εναπόθεση του υλικού επικάλυψης στους πυρήνες Η εναπόθεση του υλικού επικάλυψης στους πυρήνες επιτυγχάνεται µε ελεγχόµενη ανάµιξη των πυρήνων και του υλικού επικάλυψης, η οποία επιτρέπει την προσρόφηση του υλικού επικάλυψης στην επιφάνεια των πυρήνων. Στάδιο3: Σκλήρυνση του περιβλήµατος Η σκλήρυνση του περιβλήµατος επιτυγχάνεται µε εφαρµογή θέρµανσης ή ψύξης, µε επαγωγή σταυρωτής διασύνδεσης των αλυσίδων του πολυµερούς, µε αποµάκρυνση του διαλύτη του υλικού επικάλυψης µε εκχύλιση ή άλλες τεχνικές. Η µέθοδος επιτρέπει την µικροενκαψακίωση στερεών ή υγρών φαρµακευτικών ουσιών µε διαφόρου τύπου υλικά επικάλυψης, υδατοδιαλυτά και µή (Πίνακας 2). Α) Παραγωγή µικροκαψακίων µε επαγωγή διαχωρισµού φάσεως µε µεταβολή της θερµοκρασίας Προυπόθεση για εφαρµογή της µεθόδου αυτής είναι η θερµοεξαρτώµενη διαλυτότητα του υλικού επικάλυψης (πολυµερούς) στον υγρό φορέα παρασκευής των µικροκαψακίων. Η µικροενκαψακίωση Ν-ακετυλο-π-αµινοφαινόλης (Φ) εντός αιθυλοκυτταρίνης (EC), η οποία.(ec) είναι διαλυτή στο κυκλοεξάνιο µόνο σε υψηλή θερµοκρασία, έχει ως εξής: 1] ιάλυση EC σε κυκλοεξάνιο µε την βοήθεια θέρµανσης. 2] Προσθήκη λεπτής κόνεως Φ στο θερµό διάλυµα της EC (αναλογία EC:Φ 1:2) 3] Το διάλυµα αφήνεται να κρυώσει υπό ανάδευση, οπότε επέρχεται διαχωρισµός φάσεως (EC) και επικάλυψη των σωµατιδίων του Φ. 4] Περαιτέρω ψύξη του διαλύµατος οδηγεί σε στερεοποίηση του περιβλήµατος. 5

6 Β) Παραγωγή µικροκαψακίων µε επαγωγή διαχωρισµού φάσεως µε προσθήκη µη-διαλύτη Κατά την εφαρµογή αυτής της τεχνικής γίνεται προσθήκη υγρού (µη-διαλύτης) που δεν διαλύει το πολυµερές αλλά όµως αναµιγνύεται µε τον υγρό φορέα εντός του οποίου συµβαίνει η παραγωγή των µικροκαψακίων. Η µικροενκαψακίωση υδροβρωµικής µεθυλοσκοπολαµίνης (Φ) εντός οξικής-βουτυρικής κυτταρίνης (CAB) έχει ως εξής: 1) ιάλυση CAB σε µεθυλ-αιθυλκετόνη. 2) Προσθήκη λεπτής κόνεως Φ στο θερµό διάλυµα της CAB (αναλογία CAB:Φ 1:2) 3) Θέρµανση στους 55 ο C και αργή προσθήκη ισοπροπυλαιθέρα (µη-διαλύτης), οπότε επέρχεται διαχωρισµός φάσεως (CAB) και επικάλυψη των σωµατιδίων του Φ. 4) Συλλογή µικροκαψακίων µε φυγοκέντριση, ξέπλυµα µε ισοπροπυλαιθέρα (σκλήρυνση του περιβλήµατος) και ξήρανση τους υπό κενό. Γ) Παραγωγή µικροκαψακίων µε επαγωγή διαχωρισµού φάσεως µεσω της αλληλεπίδρασης πολυµερών Κατά την εφαρµογή αυτής της τεχνικής γίνεται αλληλεπίδραση αντίθετα φορτισµένων πολυµερών η οποία οδηγεί στον σχηµατισµό αδιάλυτου συµπλόκου που εγκαψακιώνει τους πυρήνες. Η µικροενκαψακίωση σαλικυλικού µεθυλίου (Φ) µε την µέθοδο αυτή έχει ως εξής: 1) Παρασκευή (ξεχωριστά) υδατικών διαλυµάτων αραβικού κόµµεως (2%) και ζελατίνης (2%). 2) Ανάµιξη ίσων όγκων των παραπάνω διαλυµάτων και αραίωση στο διπλάσιο όγκο µε νερό. 3) Ρύθµση του ph στο 4.5 και θέρµανση στους ο C, οπότε επέρχεται διαχωρισµός φάσεως (σύµπλοκο αραβικού κόµµεως-ζελατίνης) 4) Προσθήκη του Φ σε αναλογία 25 µέρη Φ ανά 1 µέρος ζελατίνης-αραβικού κόµµεως (σε ξηρή βάση). 5) Γαλακτωµατοποίηση (του υγρού Φ) µε ανάδευση. Ψύξη στους 25 ο C σε διάστηµα µιας ώρας. 6) Σκλήρυνση του περιβλήµατος µε περαιτέρω ψύξη στους 10 ο C. 6

7 Μέθοδος εκσφενδόνισης πυρήνων σε προσχηµατισµένα υµένια (multiorificecentrifugal process) H µικροενκαψακίωση πραγµατοποιείται µηχανικά σε ειδική συσκευή (Εικ. 2). Περιστρεφόµενος κύλινδρος φέρει τρεις αυλακώσεις. Εξ αιτίας της φυγοκέντρου δυνάµεως που αναπτύσεται από την περιστροφή του κυλίνδρου, το υλικό επικάλυψης ρέει από τις δύο ακριανές προς την κεντρική αυλάκωση η οποία φέρει µεγάλο αριθµό οπών. Το υλικό επικάλυψης σχηµατίζει στις οπές αυτές υµένιο. Από περιστρεφόµενο (µε αντίθετη φορά ως προς τον κύλινδρο) δίσκο εκσφενδονίζοντα οι πυρήνες προς τις οπές, όπου συγκρούονται µε το υµένιο του πολυµερούς και επικαλύπτονται απ αυτό. Το περίβληµα των σχηµατισθέντων µικροκαψακίων σκληραίνει µετά την έξοδο τους από τις οπές µε διαφόρους τρόπους ανάλογα µε την φύση του περιβλήµατος. υλικό επικάλυψης είσοδος υλικού πυρήνων µεµβράνη περιστρεφόµενος δίσκος περιστρεφόµενος κύλινδρος Εικ. 2. Συσκευή εκσφενδόνισης πυρήνων σε προσχηµατισµένα υµένια. Σηµαντικές µεταβλητές της διαδικασίας είναι: 1) η ταχύτητα περιστροφής του κυλίνδρου 7

8 2) ο ρυθµός παροχής του υλικού των πυρήνων και του υλικού επικάλυψης 3) η συγκέντρωση και το ιξώδες του υλικού επικάλυψης 4) το ιξώδες και η επιφανειακή τάση του υλικού των πυρήνων Εφαρµογές: Η µέθοδος επιτρέπει την µικροενκαψακίωση στερεών ή υγρών φαρµακευτικών µορίων µε διαφόρου τύπου υλικά επικάλυψης (πολυµερή, µακροµόρια, κηρώδη υλικά). Έχουν επιτευχθεί ρυθµοί παραγωγής Kg/ώρα. Μέθοδος επικάλυψης σε τύµπανο (pan coating) Η µέθοδος επικάλυψης σε τύµπανο εφαρµόζεται για την επικάλυψη σχετικά µεγάλων σωµ ατιδίων (µεγαλύτερων από 600 µm). Συνήθως το φάρµακο προσκολλάται στην επιφάνεια κόκκων (π.χ. από σακχαρόζη) οι οποίοι στην συνέχεια επικαλύπτονται µε πολυµερή ή κηρώδη-λιπαρά υλικά. Η µέθοδος έχει χρησιµοποιηθεί ευρέως για την παραγωγή σφαιριδίων βραδείας αποδέσµευσης. Μέθοδοι ξήρανσης µε ψεκασµό (spray drying) και πήξης µε ψεκασµό (spray congealing) Oι δύο µέθοδοι έχουν παρόµοια λειτουργικά χαρακτηριστικά. Η παραγωγή µικροκαψακίων µε την µέθοδο της ξήρανσης µε ψεκασµό περιλαµβάνει: 1) Την διασπορά του υλικού του πυρήνα σε διάλυµα του υλικού επικάλυψης. 2) Τον ψεκασµό του µίγµατος εντός ρεύµατος θερµού αέρα. Σηµαντικές µεταβλητές της διαδικασίας είναι: 1) Οι ιδιότητες του προς ψεκασµό µίγµατος: ιξώδες, οµοιογένεια, συγκέντρωση του υλικού των πυρήνων και συγκέντρωση του υλικού της επικάλυψης 2) Ο ρυθµός τροφοδοσίας του προς ψεκασµό µίγµατος 3) Η µέθοδος ψεκασµού 4) Η ταχύτητα ξήρανσης των σταγονιδίων που δηµιουργούνται µε τον ψεκασµό. Εφαρµογές: 8

9 Η µέθοδος αποδίδει πορώδη σφαιρικά σωµατίδια µεγέθους µm. Συνήθως η περιεκτικότητα σε φάρµακο του προς ψεκασµό µίγµατος πρέπει να είναι χαµηλή για την αποτελεσµατική ενκαψακίωση του. Η µέθοδος εφαρµόζεται συχνά για την µικροενκαψακίωση υγρών βελτιωτικών γ εύσεως και οσµ ής. Στην περίπτωση της µικροενκαψακίωσης µε την µέθοδο της πήξης µε ψεκασµό το υλικό των πυρήνων διασπείρεται σε τήγµα του υλικού επικάλυψης και ψεκάζεται σε ρεύµα ψυχρού αέρα. Ως υλικά επικάλυψης χρησιµοποιούνται υλικά µε σχετικά χαµηλό σηµείο τήξεως, όπως κηροί, λιπαρά οξέα και αλκοόλες, πολυµερή και σάκχαρα. Οι σηµαντικές µεταβλητές της διαδικασίας είναι παρόµοιες µε αυτές της µεθόδου της ξήρανσης µε ψεκασµό. Μέθοδος εξάτµισης του διαλύτη (solvent evaporation) Η µέθοδος αναφέρεται στην βιβλιογραφία και ως γαλακτωµατοποίηση-εξάτµιση του διαλύτη (emulsification-solvent evaporation) και µπορεί να περιλαµβάνει την παρασκευή απλού (Ε/Υ ή Υ/Ε) ή διπλού (Υ 1 /Ε/Υ 2 ) γαλακτώµατος. ιαδικασία: Α) απλό γαλάκτωµα 1) Το υλικό επικάλυψης διαλύεται σε πτητικό οργανικό διαλύτη. 2) Στο διάλυµα αυτό διαλύεται ή διασπείρεται το προς ενκαψακίωση υλικό (φάρµακο). 3) Το µίγµα που προκύπτει γαλακτωµατοποιείται εντός υγρού φορέα (που δεν διαλύει τα υλικά του πυρήνα ή της επικάλυψης) ο οποίος περιέχει γαλακτωµατοποιητή. 4) Ο οργανικός διαλύτης εξατµίζεται κάτω από ήπιες συνθήκες (π.χ. µε ελαφριά θέρµανση ή εφαρµογή κενού). 5) Επάγεται σκλήρυνση του περιβλήµατος µε την πλήρη αποµάκρυνση του οργανικού διαλύτη. 6) Τα µικροκαψάκια συλλέγονται µε διήθηση ή φυγοκέντριση και ξηραίνονται. Η µέθοδος του απλού γαλακτώµατος είναι κατάλληλη για την µικροενκαψακίωση φαρµάκων µε µικρή υδατοδιαλυτότητα. 9

10 Β) διπλό γαλάκτωµα 1) Το προς ενκαψακίωση υλικό (φάρµακο) διαλύεται σε υδατική φάση (Υ 1 ). 2) Η Υ 1 γαλακτωµατοποιείται εντός πτητικής οργανικής φάσης (Ε) στην οποία έχει διαλυθεί το υλικό επικάλυψης. 3) Το Υ 1 /Ε που προέκυψε στο προηγούµενο στάδιο γαλακτωµατοποιείται εντός υδατικής φάσης Υ 2. 4) Ακολουθεί η ίδια διαδικασία µε την µέθοδο του απλού γαλακτώµατος (εξάτµιση του οργανικού διαλύτη κλπ). Η µέθοδος του διπλού γαλακτώµατος είναι κατάλληλη για την µικροενκαψακίωση υδατοδιαλυτών φαρµάκων, πεπτιδίων και πρωτεϊνών. Σηµαντικές µεταβλητές της µικροενκαψακίωσης µε την µέθοδο εξάτµισης του διαλύτη είναι: 1) Η µέθοδος και οι πειραµατικές συνθήκες γαλακτωµατοποίησης (ένταση ανάδευσης, αναλογία φάσεων, τύπος και συγκέντρωση γαλακτωµατοποιητή). 2) Ο ρυθµός εξάτµισης του διαλύτη. Μέθοδος πολυµερισµού Η µέθοδος χρησιµοποιεί πολυµερισµό in situ κατάλληλα επιλεγµένων µονοµερών για τον σχηµατισµό του περιβλήµατος. Ο πολυµερισµός λαµβάνει χώρα στην διεπιφάνεια µεταξύ του προς ενκαψακίωση υλικού (στερεό ή υγρό) και µιας συνεχούς φάσης (υγρής ή αέριας) στην οποία το υλικό αυτό έχει διασπαρεί. Η διαδικασία παρασκευής µικροκαψακίων πολυαµιδίου (nylon) έχει ως εξής: 1) ιάλυση αλειφατικής διαµίνης σε υδατική φάση που περιέχει το προς ενκαψακίωση υλικό (π.χ. ένα φάρµακο ή µία πρωτεϊνη). 2) Γαλακτωµατοποίηση του διαλύµατος αυτού σε οργανική φάση που περιέχει αλογονίδιο δικαρβοξυλικού οξέος 10

11 3) Η διαµίνη διαχέεται αργά προς την οργανική φάση όπου αντιδρά ταχέως µε το αλογονίδιο σχηµατίζοντας περίβληµα από πολυαµίδιο στην διεπιφάνεια (γύρω από τα σταγονίδια του γαλακτώµατος). Πίνακας 2. Αντιπροσωπευτικά στις οποίες µπορούν αυτά να χρησιµοποιηθούν. Υλικό επικάλυψης Μέθοδος εκσφενδόνισης πυρήνων υλικά επικάλυψης και οι µέθοδοι µικροενκαψακίωσης Συνάθροιση- ιαχωρισµός φάσεως Επικάλυψη σε τύµ πανο Ξήρανση/ πήξη διά ψεκασµού Ψεκασµός αιωρούµεν ου στρώµατος Εξάτµιση του διαλύτη ζελατίνη x x x x x x πολυ(βινυλπυρρολιδόνη) x x x x x πολυ(βινυλ-αλκόλη) x x x x x x πολυακρυλικά x x x x x µεθυλοκυτταρίνη x x x x υδροξυαιθυλκυτταρίνη x x x x x αιθυλοκυτταρίνη x x x x x πολυαιθυλένιο x x x πολυµεθακρυλικό x x x x x πολυαµίδιο (nylon) x x πολυ(γαλακτικό) x x x παραφίνη x x x x x κηρός µελισσών x x x κηρός Carnauba x x x στεατική γλυκερόλη x x x Οξική-φθαλική κυτταρίνη x x x x x Shellac x x x x 11

12 . 12