ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΚΒ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΚΒ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: ΣΟ ΗΟΕΤΓΗΟ ΣΡΔΥΟΤΧΝ ΤΝΑΛΛΑΓΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΓΟ ΚΑΗ Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΟΤ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Δπηβιέπσλ: ΑΓΓΔΛΟ ΚΑΡΑΠΑΣΗ πνπδάζηξηα: Α Ν Σ Χ Ν Η Α Φ Λ Χ Ρ Ο Τ ΑΘΖΝΑ 2014

2 Π Δ Ρ Η Λ Ζ Φ Ζ Η παξνχζα εξγαζία έρεη σο αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο ηε δηεξεχλεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζηελ Διιάδα θαηά ηε δεθαεηία , δίλνληαο έκθαζε ζην δήηεκα ησλ κεγάισλ θαη ρξφλησλ ειιεηκκάησλ ηνπ θαη ησλ εγγελψλ πξνβιεκάησλ κεησκέλεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ππεξθαηαλάισζεο πνπ απηά αληαλαθινχλ. Όπσο ππνζηεξίδεηαη ζπρλά, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ απνηειεί ηνλ θαζξέθηε ηνπ επηπέδνπ αληαγσληζηηθφηεηαο κηαο νηθνλνκίαο θαη ε αληαγσληζηηθφηεηα απνηειεί ην θιεηδί γηα ηελ αχμεζε ηεο επεκεξίαο. Δίλαη γεγνλφο αλακθηζβήηεην φηη ζηηο αξρέο ηνπ 21 νπ αηψλα, ηα θξάηε είλαη πεξηζζφηεξν ζπλδεδεκέλα απφ πνηέ άιινηε κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ εκπνξίνπ ζε αγαζά θαη ππεξεζίεο θαη ησλ ξνψλ ρξήκαηνο θαη θεθαιαίσλ. Η παγθφζκηα νηθνλνκία πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ απηέο ηηο δηαζπλδέζεηο επεξεάδεη ηελ επεκεξία φισλ καο. Γηαρξνληθά, ε ειιεληθή νηθνλνκία ραξαθηεξηδφηαλ πξάγκαηη απφ ρακειή αληαγσληζηηθφηεηα σο απνηέιεζκα ηεο αθνινπζνχκελεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Η ρψξα, αληί λα επηδηψθεη ηελ πςειή αληαγσληζηηθφηεηα, ζεσξνχζε φηη κπνξεί λα επηηχρεη ηε βηψζηκε αλάπηπμε κε ζπλερή ελίζρπζε ησλ εγρψξησλ εηζνδεκάησλ θαη ηεο εγρψξηαο δήηεζεο κε κεγηζηνπνίεζε θαηά ην δπλαηφ ησλ πιενλαζκάησλ ζην ινγαξηαζκφ θεθαιαίσλ ζην ηζνδχγην ησλ εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ ηεο. Δθάξκνδε δειαδή κηα πνιηηηθή πνπ ζπλέβαιε ζηελ θαζήισζε ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο. Μεηά ηελ θξίζε (2009 θαη εληεχζελ) θαη ηε κεηαηξνπή ησλ πιενλαζκάησλ ηνπ ινγαξηαζκνχ θεθαιαίσλ ζε ειιείκκαηα, ε δηεζλήο αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ρψξαο έρεη βειηησζεί θαηά θάπνην βαζκφ θαη αλακέλεηαη λα βειηησζεί πεξαηηέξσ ζηα επφκελα έηε θαη λα θαηαζηεί ν βαζηθφο κνριφο ηεο βηψζηκεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Η βειηίσζε απηή αληαλαθιάηαη ζηελ επίηεπμε πιενλάζκαηνο ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο χςνπο 0,77% ηνπ Α.Δ.Π. γηα πξψηε θνξά ην 2013 κεηά απφ ηα πςειά ειιείκκαηα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ. Η πεξαηηέξσ πξνζπάζεηα ηεο ρψξαο λα επαλαθηήζεη κέξνο ηεο ρακέλεο αληαγσληζηηθφηεηάο ηεο πξέπεη λα εζηηαζηεί θπξίσο ζε ηξεηο παξάγνληεο. Πξψηνλ, - 1 -

3 ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ζε ζρέζε κε ηνπο εκπνξηθνχο ηεο εηαίξνπο κέζσ ζπγθξάηεζεο ησλ κηζζψλ θαη ησλ πεξηζσξίσλ θέξδνπο. Γεχηεξνλ, ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ζηε ζηξνθή πξνο θιάδνπο πςειφηεξεο πξνζηηζέκελεο αμίαο θαη εμσζηξέθεηαο. Απηφ πξνυπνζέηεη επελδχζεηο ζε παξαγσγηθφ εμνπιηζκφ θαη λέεο ηερλνινγίεο. Σξίηνλ, ζηε κείσζε ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ (θαη κηζζψλ) ηνπ ηνκέα κε εκπνξεχζηκσλ ζε ζρέζε κε ηνλ ηνκέα εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ θίλεηξα ζηηο εηαηξείεο θαη ζηνπο εξγαδφκελνπο λα κεηαηνπηζηνχλ ζηνλ ηνκέα ησλ εκπνξεχζηκσλ. ε επξσπατθφ επίπεδν, νη ρψξεο αληηκεησπίδνπλ κηα νμχηαηε νηθνλνκηθή θξίζε θαη ζνβαξά θνηλσληθά πξνβιήκαηα. Η Δπξψπε βξίζθεηαη ζήκεξα ζε ζηαπξνδξφκη. Υψξεο φπσο ε Διιάδα, ε Ιζπαλία θαη ε Πνξηνγαιία κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο «πεξηθεξεηαθέο» φρη εμαηηίαο ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο ζέζεο ή ηνπ κεγέζνπο ηνπο αιιά εμαηηίαο ηνπ ηξφπνπ ελζσκάησζήο ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο δψλεο ηνπ επξψ, ν νπνίνο ζπλίζηαηαη ζε πςειφηεξνπο ξπζκνχο ζπζζψξεπζεο (κείσζε ηεο αλαπηπμηαθήο απφζηαζεο απφ ηηο αληαγσληζηηθέο ρψξεο ηνπ επξσπατθνχ θέληξνπ) θαζψο θαη ζε επηδείλσζε ηνπ εκπνξηθνχ ηνπο ηζνδπγίνπ. Δίλαη γεγνλφο φηη ε αλάπηπμε ζηελ πεξηθέξεηα πξνζέιθπζε ηηο απνηακηεχζεηο ηνπ θέληξνπ, ρξεκαηνδφηεζε ηελ απμαλφκελε δήηεζε θαη θαη επέθηαζε ελίζρπζε ηα ειιείκκαηα ζηηο ηξέρνπζεο ζπλαιιαγέο. πλνςίδνληαο, ε ζπλερήο επηδείλσζε ηνπ ειιεληθνχ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κέρξη ην 2009 θαη ε αικαηψδεο αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηεο ρψξαο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία νθείινληαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Γηα λα θαηαθέξεη ε Διιάδα λα δηαηεξήζεη ην εμσηεξηθφ ηεο ρξένο ζε έλα καθξνρξφληα βηψζηκν επίπεδν, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη ε δεκηνπξγία εκπνξηθψλ πιενλαζκάησλ. Η ζηαδηαθή πξνζαξκνγή ηεο νηθνλνκίαο απφ δξαζηεξηφηεηεο πνπ ηξνθνδνηνχληαλ απφ ηε ζπλερή αχμεζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ζε δξάζεηο πνπ ζα ζηεξίδνληαη ζηε δηεζλψο αληαγσληζηηθή εγρψξηα παξαγσγή απαηηεί πξάγκαηη ζεκαληηθφ ρξφλν αιιά ζπληζηά ηαπηφρξνλα αλαγθαία ζπλζήθε γηα ηελ επαλεθθίλεζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηελ επίηεπμε πςειψλ ξπζκψλ αλάπηπμεο

4 Λέμεηο Κιεηδηά: Ιζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, εμαγσγέο εηζαγσγέο, εκπνξηθφ ηζνδχγην, ηζνδχγην ππεξεζηψλ, ηζνδχγην εηζνδεκάησλ, ηζνδχγην ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ, «δίδπκα ειιείκκαηα», έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο, ππεξθαηαλάισζε, θξίζε ρξένπο θαη ξεπζηφηεηαο, δηαηεξεζηκφηεηα πιενλάζκαηνο ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ, πξννπηηθέο αλάπηπμεο, καθξννηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο επξσδψλεο, πιενλάζκαηα Βνξξά ειιείκκαηα Νφηνπ, πξαγκαηηθή ζχγθιηζε, αιιαγή ππνδείγκαηνο αλάπηπμεο, πξνζαξκνγή, αθακςίεο αγνξψλ πξντφλησλ θαη εξγαζίαο, θφζηνο παξαγσγήο, ηνκείο εκπνξεχζηκσλ θαη κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία, δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο, εμσζηξέθεηα

5 A B S T R A C T The existing paper investigates the evolution of the current account balance of Greece during the decade of by emphasizing the issue of its large and chronic deficits and the inherent problems of low competitiveness and overconsumption that they reflect. It is generally alleged that the current account balance reflects the competitiveness of an economy and the last one constitutes the key in order to increase the welfare. It is an undeniable fact that at the dawn of the 21 st century, the states are more connected than ever before through the trade in goods and services and capital flows. The global economy created by these interconnections affects the welfare of all of us. Over the years, the Greek economy was characterized by low competitiveness as a result of its economic policy. Instead of aiming at the high competitiveness, the country considered that it can achieve a sustainable growth by strengthening the domestic income and the domestic demand and by maximizing as much as possible the surplus in the financial account balance. Namely, Greece implemented a policy that contributed to the stagnation of its international competitiveness. After the crisis (after 2009) and the transformation of the surpluses of the financial account balance into deficits, the international competitiveness of the country has been enhanced to some extent and is expected to be further enhanced in the coming years by representing the key for a sustainable growth. This improvement is reflected on the current account surplus of 0.77% of GDP for the first time for Greece in 2013 after the high deficits of the previous years. The additional effort of Greece to regain part of its lost competitiveness should mainly focus on three factors. First, on reducing its production costs compared to those of its trading partners through restraints on wages and profit margins. Second, on increasing its productivity and turning to higher value-added and extroverted industries. This requires investments in production equipment and new technology. Third, on reducing the relative prices (and wages) of the non-tradable sector compared to the sector of tradable goods and services in order to create incentives for enterprises and workers to move to the tradable sector

6 In Europe, countries face a severe economic crisis and serious social problems. Europe is now at a crossroad. Countries such as Greece, Spain and Portugal can be classified as periphery countries not because of their geographical position or size, but because of the manner of their integration into the euro area, firstly by showing higher rates of accumulation (reduction in development distance compared to the countries of the European Centre) and secondly by deteriorating their trade balance. It is an indisputable fact that the growth of the periphery attracted the savings of the centre, financed the increasing demand and boosted current account deficits. To sum up, the continuous deterioration of the Greek current account balance by 2009 and the rapid growth of the debt of the country during the last decade are largely due to the loss of the competitiveness of the Greek economy. In order for Greece to be able to maintain its debt at a long-term sustainable level, it is necessary to create future trade surpluses. The gradual adjustment of the economy to actions based on the internationally competitive domestic production, instead of actions based on the continuous increase in domestic demand, actually requires time but simultaneously, it constitutes a necessary condition for restarting the economy and achieving high growth rates. Key Words: Current account balance, exports imports, trade balance, balance on services, balance on income, balance of current transfers, "twin deficits", competitiveness deficit, overconsumption, debt and liquidity crisis, sustainability of the current account surplus, Gross Domestic Product, growth prospects, macroeconomic imbalances of the euro area, North surpluses South deficits, real convergence, change of development model, adjustment, rigidities of product and labor markets, production costs, sectors of tradable and non-tradable goods and services, exchange rate, structural reforms, extrovertedness

7 Π Δ Ρ Η Δ Υ Ο Μ Δ Ν Α ΔΗΑΓΧΓΖ. 11 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ: «Αλάιπζε ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ησλ κεραληζκψλ πξνζαξκνγήο ηνπ θαη ηεο ζρέζεο ηνπ κε ην δεκνζηνλνκηθφ ηζνδχγην». 1.1 Η ζηαηηζηηθή ηαμηλφκεζε ησλ δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ θαη ε ινγηζηηθή ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ Αηηίεο αληζνξξνπίαο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ Μεραληζκνί πξνζαξκνγήο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ 22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: «Γηεξεχλεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο θαηά ηε δεθαεηία ». 2.1 Η δηάξζξσζε ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ θαη εηζαγσγψλ θαη νη ζεκαληηθφηεξνη εκπνξηθνί εηαίξνη θαη αληαγσληζηέο ηεο Διιάδαο Ωθέιεηεο θαη θίλδπλνη ζηελ ηζνξξνπία ηνπ εμσηεξηθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ελφο θξάηνπο κέινπο ηεο επξσδψλεο Η έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ επξσδψλε θαη νη επηπηψζεηο ηεο αζθνχκελεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ζηηο εμσηεξηθέο ζπλαιιαγέο ηεο ρψξαο πγθξηηηθή αλάιπζε ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο θαηά ηελ πεξίνδν Η εμέιημε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηελ πεξίνδν Η εμέιημε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηελ πεξίνδν Αμηνιφγεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο απφ ηελ έληαμή ηεο ζηελ επξσδψλε κέρξη ζήκεξα: ε ρξφληα εκκνλή ζε πνιηηηθέο πνπ επηδεηλψλνπλ ηε ρακειή αληαγσληζηηθφηεηα

8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ: «Σν έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. χγθξηζε επηπέδσλ αληαγσληζηηθφηεηαο κεηαμχ επξσπατθψλ ρσξψλ». 3.1 Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο Σν δηηηφ πξφβιεκα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ε θνξχθσζή ηνπ κε ην μέζπαζκα ηεο θξίζεο ρξένπο θαη ξεπζηφηεηαο ην Θεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο αλαθνξηθά κε ην έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο Πιενλαζκαηηθφο Βνξξάο - ειιεηκκαηηθφο Νφηνο χγθξηζε κεηαμχ ησλ νηθνλνκηψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ: απμαλφκελεο αληζφηεηεο θαη καθξννηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο.. 66 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: «Πξννπηηθέο αλάπηπμεο θαη ηφλσζεο ηεο εμσζηξέθεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο». 4.1 Η αλάγθε αιιαγήο ηνπ ππνδείγκαηνο αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο: απφ ηελ εγρψξηα δήηεζε ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα Η νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηελ πεξίνδν κεηά ηελ θξίζε γηα ηελ εμάιεηςε ησλ εμσηεξηθψλ αληζνξξνπηψλ θαη ε πξνζπάζεηα αλάθηεζεο απσιεηψλ αληαγσληζηηθφηεηαο Η ξεηνξηθή αλαθνξηθά κε ηε δηαηεξεζηκφηεηα ησλ πιενλαζκάησλ ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη κειινληηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο.. 81 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΗ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 92 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η. 99 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ

9 Π Η Ν Α Κ Α Τ Ν Σ Μ Ζ Δ Χ Ν Κ Α Η Τ Ν Σ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ Η Χ Ν Α.Δ.Π.: Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ A.N.F.A.: Agreement on Net Financial Assets Γ.Ν.Σ.: Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν Γ.Σ.Κ.: Γείθηεο Σηκψλ Καηαλαισηή Δ.Δ.: Δπξσπατθή Έλσζε Δ.Κ.Σ.: Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα ΔΛ.ΣΑΣ.: Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή Δ..Α.Α.: Δζληθφ πκβνχιην Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Αλάπηπμεο Δ..Π.Α.: Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο Η.Π.Α.: Ηλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο Κ.Α.Κ.: Κνηλνπνιηηεία Αλεμάξηεησλ Κξαηψλ Κ.Α.Π.: Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή Ξ.Α.Δ.: Ξέλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο Ο.Ν.Δ.: Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε Ο.Ο..Α.: Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο P.S.I.: Private Sector Involvement S.M.P.: Securities Markets Programme ΣηΔ: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο - 8 -

10 Π Η Ν Α Κ Α Δ Η Κ Ο Ν Ο Γ Ρ Α Φ Ζ Ζ Πίλαθεο: Πίλαθαο 1: Οη ειιεληθέο εμαγσγέο θαη εηζαγσγέο θαηά γεσγξαθηθέο πεξηνρέο.. 28 Πίλαθαο 2: Ιζνδχγην Δμσηεξηθψλ πλαιιαγψλ (ζε εθαη. επξψ).. 36 Πίλαθαο 3: Δμαγσγηθέο επηδφζεηο εηζαγσγηθή δηείζδπζε θαηά θιάδν.. 43 Πίλαθαο 4: Μεηαβηβάζεηο απφ ηελ Δ.Δ. 48 Πίλαθαο 5: Βαζηθά κεγέζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. 87 Γηαγξάκκαηα: Γηάγξακκα 1: Η δηάξζξσζε ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ θαη εηζαγσγψλ Γηάγξακκα 2: Έιιεηκκα / Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π Γηάγξακκα 3: Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Γηάγξακκα 4: Γηάξζξσζε ησλ εμαγσγψλ αγαζψλ θαηά θιάδν Γηάγξακκα 5: Γηάξζξσζε ησλ εηζαγσγψλ αγαζψλ αλάινγα κε ηε ρξήζε Γηάγξακκα 6: Έιιεηκκα / Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π

11 Γηάγξακκα 7: Πξσηνγελέο απνηέιεζκα γεληθήο θπβέξλεζεο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π Γηάγξακκα 8: Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Γηάγξακκα 9α: Γηάξζξσζε ηδησηηθνχ ηνκέα (πνζνζηά πξνζηηζέκελεο αμίαο) [2000] Γηάγξακκα 9β: Γηάξζξσζε ηδησηηθνχ ηνκέα (πνζνζηά πξνζηηζέκελεο αμίαο) [2009].. 60 Γηάγξακκα 10: ρεηηθέο ηηκέο κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα 11: Ιζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Ιξιαλδίαο, Διιάδαο, Ιζπαλίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π Γηάγξακκα 12: Ιζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Βειγίνπ, Γεξκαλίαο, Κάησ Υσξψλ, Απζηξίαο, Φηλιαλδίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. Γηάγξακκα 13: Ιζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Γαιιίαο, Ιηαιίαο, Πνξηνγαιίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π.... Γηάγξακκα 14: Δμαγσγέο αγαζψλ απφ θιάδνπο πςειήο ηερλνινγίαο σο πνζνζηφ ησλ ζπλνιηθψλ εμαγσγψλ αγαζψλ, Διιάδα θαη Δ.Δ Γηάγξακκα 15: Μεηαβνιή ζην βαζκφ αληαπφθξηζεο ζηηο ζπζηάζεηο ηνπ Ο.Ο..Α.. Γηάγξακκα 16: Πξσηνγελέο απνηέιεζκα γεληθήο θπβέξλεζεο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π.... Γηάγξακκα 17: Κπθιηθά πξνζαξκνζκέλν πξσηνγελέο απνηέιεζκα γεληθήο θπβέξλεζεο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π

12 Δ Η Α Γ Χ Γ Ζ ην πιαίζην ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα, ν δεκφζηνο δηάινγνο ν νπνίνο αλαπηχζζεηαη επηθεληξψλεηαη πξσηίζησο ζηηο ζνβαξέο δεκνζηνλνκηθέο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ε ρψξα. Ωζηφζν, πέξαλ απφ ην δεκνζηνλνκηθφ πξφβιεκα, ππάξρεη θαη ε επίκνλε εμσηεξηθή αληζνξξνπία ηεο νηθνλνκίαο πνπ εδψ θαη ρξφληα ειάκβαλε ηε κνξθή ελφο κεγάινπ θαη δηνγθνχκελνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Απηέο νη δχν πξνθιήζεηο είλαη αιιειέλδεηεο ζην βαζκφ πνπ ην πςειφ δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα απνηειεί κηα βαζηθή αηηία πνπ πξνθαιεί ην πςειφ έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Παξάιιεια, φκσο, ην κέγεζνο θαη ε επηκνλή ηεο εμσηεξηθήο αληζνξξνπίαο είλαη δπλαηφλ λα ππνδειψλνπλ επίζεο ηελ χπαξμε ζεκαληηθψλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960 κέρξη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζηελ Διιάδα δηακνξθσλφηαλ, ζχκθσλα κε ηα εζληθνινγηζηηθά ζηνηρεία, κεηαμχ 0% θαη 5% σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. Απφ ην 2000 θαη έπεηηα, ε θαηάζηαζε επηδεηλψζεθε θαη ην έιιεηκκα θνξπθψζεθε πξνζεγγίδνληαο πεξίπνπ ην 15% σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. ην 2008, πξάγκα ην νπνίν ππνδειψλεη αδχλακε αληαγσληζηηθφηεηα. Έρεη ππνζηεξηρζεί φηη ηα ειιείκκαηα / πιενλάζκαηα πνπ θαηαγξάθνληαη ζε επηκέξνπο ρψξεο ή πεξηνρέο κηαο λνκηζκαηηθήο έλσζεο νθείινληαη ζηε δηαδηθαζία πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο πξαγκαηνπνηνχληαη ξνέο θεθαιαίσλ απφ ηηο πην πξνεγκέλεο πξνο ηηο ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξεο. Απηέο νη ξνέο θεθαιαίσλ έρνπλ σο αληαλάθιαζε αληίζηνηρεο αληζνξξνπίεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Καζψο πξνρσξεί ε δηαδηθαζία ηεο πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο, νη ξνέο απηέο ηείλνπλ λα κεηψλνληαη θαη νη επελδχζεηο πνπ ζηεξίδνπλ ηε δηαδηθαζία πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο αξρίδνπλ λα απνδίδνπλ θαξπνχο. Η εκπεηξία σζηφζν ηεο Διιάδαο, φπσο θαη άιισλ ρσξψλ ηεο Νφηηαο Δπξψπεο, έρεη δείμεη φηη ε άπνςε απηή είλαη ππεξβνιηθά αηζηφδνμε. Σα ειιείκκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπλνδεχνληαλ ζπλήζσο ζηηο ρψξεο απηέο απφ ηαπηφρξνλε ζπζζψξεπζε εμσηεξηθνχ ρξένπο. Σα ρξέε φκσο δελ κπνξνχλ λα ζπλερίδνπλ λα ζπζζσξεχνληαη επ άπεηξνλ, αθνχ πξέπεη ζηαδηαθά λα εμππεξεηνχληαη

13 θαη ζηε ιήμε ηνπο λα απνπιεξψλνληαη. Η νκαιή εμππεξέηεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο είλαη δπλαηή, φηαλ θαη εθφζνλ νη εηζξνέο θεθαιαίσλ δηνρεηεχνληαη ζε παξαγσγηθέο επελδχζεηο, νη απνδφζεηο ησλ νπνίσλ επαξθνχλ γηα λα θαιχςνπλ ην θφζηνο δαλεηζκνχ. Αληίζεηα, ε εμππεξέηεζε δελ ζα είλαη δπλαηή, αλ ε ζπλερήο αχμεζε ηνπ ρξένπο δηνρεηεχεηαη ζηελ θαηαλάισζε. Απηή ε πξνζέγγηζε ηνπ ειιείκκαηνο ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ αλαδεηθλχεη κηα αδήξηηε αιήζεηα: ηα εμσηεξηθά ειιείκκαηα δελ κπνξνχλ λα δηαηεξεζνχλ επ αφξηζηνλ πςειά, αλ αληηθαηνπηξίδνπλ κηα ππεξβνιηθή ζπλνιηθή εγρψξηα θαηαλάισζε. Σα πςειά θαη παξαηεηακέλα ειιείκκαηα δεκηνπξγνχλ εμσηεξηθφ ρξένο, ην νπνίν κπνξεί λα αλαπηχμεη κηα αζηαζή δπλακηθή, πξάγκα ην νπνίν θαηαξξίπηεη ηελ άπνςε φηη νη θεξδνζθνπηθέο επηζέζεηο είλαη δπλαηφλ λα εθιείςνπλ κε ηε ζπκκεηνρή ζε κηα λνκηζκαηηθή έλσζε. Αλ θαη νη θεξδνζθνπηθέο επηζέζεηο θαηά ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο παχνπλ εμ νξηζκνχ λα ππάξρνπλ, αθνχ ζε κηα λνκηζκαηηθή έλσζε δελ ππάξρνπλ επηκέξνπο εζληθά λνκίζκαηα, νη θεξδνζθνπηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ ρσξψλ κε πςειφ ρξένο εμαθνινπζνχλ λα είλαη πηζαλέο θαη κπνξνχλ λα ππξνδνηεζνχλ απφ κε δηαηεξήζηκα ειιείκκαηα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, δειαδή ειιείκκαηα πνπ πξνζδίδνπλ αζηαζή δπλακηθή ζην εμσηεξηθφ ρξένο. ηηο ρψξεο κηαο λνκηζκαηηθήο έλσζεο, απηνχ ηνπ είδνπο νη θεξδνζθνπηθέο επηζέζεηο εθδειψλνληαη, κέζσ ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, κε ηε κνξθή ηεο δηεχξπλζεο ησλ πηζησηηθψλ πεξηζσξίσλ (spreads) ησλ επηηνθίσλ ζηηο αγνξέο νκνιφγσλ. Υαξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε είλαη ε πξφζθαηε εκπεηξία ηεο Διιάδαο. Γελ είλαη κφλν ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα πνπ ζπλέβαιε νπζησδψο ζην πξφβιεκα νκαιήο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ρψξαο, αιιά θαη ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ην νπνίν αληαλαθιά ηελ ππέξβαζε ηεο θαηαλάισζεο ζε ζρέζε κε ην εηζφδεκα, ηφζν ζηνλ ηδησηηθφ φζν θαη ζην δεκφζην ηνκέα. Δμάιινπ, ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ νδήγεζε ζε αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο σο πνζνζηνχ ηνπ Α.Δ.Π. Η παξνχζα εξγαζία απνηειεί ζπκβνιή ζηνλ επξχηεξν δηάινγν ζρεηηθά κε ην κέιινλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηηο επηινγέο πνιηηηθήο πνπ αληηκεησπίδεη ε ρψξα ζην πιαίζην αληηκεηψπηζεο ηνπ ειιείκκαηνο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο πνπ ηε ραξαθηεξίδεη

14 Αλαιχνληαο ηε δνκή ηεο ελ ιφγσ εξγαζίαο, ην πξώην θεθάιαην εηζάγεη ηνλ αλαγλψζηε ζε ζεσξεηηθέο έλλνηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηάξζξσζε ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ηνπο παξάγνληεο πνπ πξνθαινχλ ηηο αληζνξξνπίεο ηνπ, θαζψο επίζεο θαη ηνπο κεραληζκνχο πξνζαξκνγήο ηνπ, ελψ ζπλάκα δίλεηαη ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε ζρέζε ησλ ειιεηκκάησλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηφζν ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ φζν θαη ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο ζην πιαίζην ηεο αλάιπζεο ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ. Σν δεύηεξν θεθάιαην πξνβαίλεη ζηελ εκπεηξηθή θαηαγξαθή θαη αμηνιφγεζε ηεο εμέιημεο ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο θαηά ηε δεθαεηία , αθνχ έρεη πξνεγεζεί ε έληαμε ηεο ρψξαο ζηελ επξσδψλε, θάλνληαο ζπλάκα κηα παξνπζίαζε ηεο δηάξζξσζεο ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ θαη εηζαγσγψλ θαη ησλ ζεκαληηθφηεξσλ εκπνξηθψλ εηαίξσλ θαη αληαγσληζηψλ ηεο Διιάδαο. Σν ηξίην θεθάιαην πεξηγξάθεη εθηελέζηεξα ην έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Σν ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην αλαιχεη ηνπο παξάγνληεο πνπ νδήγεζαλ ηε ρψξα ζην δηηηφ έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ζηε ρξφληα εκκνλή ζε πνιηηηθέο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ αλάπηπμε, ελψ παξάιιεια παξνπζηάδνληαη νη ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο, νη νπνίεο ζπλδένπλ ην εμσηεξηθφ έιιεηκκα κε ηε δηαδηθαζία πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο, ηελ αηζηνδνμία λνηθνθπξηψλ θαη επηρεηξήζεσλ γηα ηηο νηθνλνκηθέο ηνπο πξννπηηθέο, ηελ πηζησηηθή επέθηαζε, ηηο αθακςίεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ επεθηαηηθή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή. Η αλάιπζε πνπ αθνινπζεί ζπλδέεη ηηο πξναλαθεξζείζεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο κε ηα ηδηνζπγθξαζηαθά γλσξίζκαηα ηεο ειιεληθήο πεξίπησζεο. Σέινο, ην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην νινθιεξψλεηαη κε κηα ζχγθξηζε ησλ νηθνλνκηψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ, πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα αλαθνξηθά κε ηηο αληζνξξνπίεο πνπ πθίζηαληαη ηα ηζνδχγηα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηνπο. Σν ηέηαξην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο πξνβαίλεη ζε κηα αλάιπζε ησλ πξννπηηθψλ αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ελφςεη ησλ ζεκαληηθψλ πξφζθαησλ δεκνζηνλνκηθψλ εμειίμεσλ θαη ηνπ πιενλάζκαηνο πνπ παξνπζίαζε γηα πξψηε θνξά εδψ θαη ρξφληα ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο ρψξαο καο, ηνλίδνληαο ηελ αλάγθε αιιαγήο ππνδείγκαηνο αλάπηπμεο κε κεηαζηξνθή απφ ηελ εγρψξηα δήηεζε ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ζην πιαίζην ηεο επξχηεξεο

15 ζπδήηεζεο αλαθνξηθά κε ηε δηαηεξεζηκφηεηα ησλ πιενλαζκάησλ ζηνλ εμσηεξηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο. Σέινο, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ε πιήξεο απνθαηάζηαζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο είλαη αλαγθαία ζπλζήθε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο, φκσο πξνυπνζέηεη ηελ άκεζε πινπνίεζε ησλ δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, νη νπνίεο ζα βειηηψζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο θαη ην ηερλνινγηθφ πεξηερφκελν ησλ εμαγσγψλ θαη ζα επηβνεζήζνπλ ηε κεηαηφπηζε πφξσλ πξνο ηνπο εμσζηξεθείο ηνκείο

16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ: «Αλάιπζε ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ησλ κεραληζκψλ πξνζαξκνγήο ηνπ θαη ηεο ζρέζεο ηνπ κε ην δεκνζηνλνκηθφ ηζνδχγην». 1.1 Ζ ζηαηηζηηθή ηαμηλφκεζε ησλ δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ θαη ε ινγηζηηθή ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Με ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ νη εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο νινέλα απμάλνπλ. Οη ζπλαιιαγέο απηέο αθνξνχλ αγαζά, ππεξεζίεο θαη θεθάιαηα θαη θαηαρσξνχληαη ζε κηα ινγηζηηθή θαηάζηαζε πνπ νλνκάδεηαη ηζνδχγην πιεξσκψλ (balance of payments). Σν ηζνδχγην πιεξσκψλ, επνκέλσο, είλαη έλαο αλαιπηηθφο ινγαξηαζκφο, ζηνλ νπνίν απνηππψλεηαη ε ζρέζε κηαο νηθνλνκίαο κε ηνλ ππφινηπν θφζκν, ήηνη απεηθνλίδνληαη νη εμαγσγέο θαη νη εηζαγσγέο κηαο ρψξαο ζε πξντφληα, ππεξεζίεο θαη θεθάιαηα. χκθσλα κε ην δηπινγξαθηθό ινγηζηηθό ζύζηεκα, ε δηεζλήο ζπλαιιαγή κηαο ρψξαο θαηαγξάθεηαη απηφκαηα ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ δχν θνξέο, κία σο ρξέσζε θαη κία σο πίζησζε. Απφ ηε κηα κεξηά, νη ζπλαιιαγέο ηεο ρψξαο πνπ θαηαιήγνπλ ζε πιεξσκέο ζην εμσηεξηθφ θαηαγξάθνληαη ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ σο ρξέωζε (debit). Η ρξέσζε απεηθνλίδεηαη κε αξλεηηθφ πξφζεκν. Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη ζπλαιιαγέο ηεο ρψξαο πνπ απεηθνλίδνπλ εηζπξάμεηο απφ ην εμσηεξηθφ αλαθέξνληαη ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ σο πίζηωζε (credit). Η πίζησζε απεηθνλίδεηαη ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ κε ζεηηθφ πξφζεκν. Με άιια ιφγηα, νη ζπλαιιαγέο πνπ απνηεινχλ ηηο πεγέο πξνζθνξάο ζπλαιιάγκαηνο ή θαιχηεξα ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ζηηο μέλεο αγνξέο θαηαρσξνχληαη σο πηζηψζεηο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ. Απελαληίαο, νη ρξεψζεηο δείρλνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηαηίζεηαη ε αγνξαζηηθή δχλακε ζε ζπλάιιαγκα θαη γεληθά ηηο ζπλαιιαγέο πνπ νδεγνχλ ζε εκπνξεπκαηηθέο πιεξσκέο ή εθξνή θεθαιαίσλ. Μηα ηαμηλφκεζε θαη νκαδνπνίεζε ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ θαηαγξάθνληαη σο πηζηψζεηο δείρλεη φηη ηέηνηεο ζπλαιιαγέο είλαη νη εμαγσγέο αγαζψλ, νη δηάθνξεο ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη ζηνπο αιινδαπνχο (εμαγσγέο ππεξεζηψλ), νη κνλνκεξείο παξνρέο απφ ηνπο αιινδαπνχο (ηδηψηεο θαη θξάηε), νη επελδχζεηο απφ ηνπο αιινδαπνχο ζηελ εκεδαπή θ.ιπ. Αληίζηνηρα, κηα νκαδνπνίεζε ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ θαηαγξάθνληαη σο ρξεψζεηο πεξηιακβάλεη ηηο εηζαγσγέο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ απφ

17 ηελ αιινδαπή, ηηο κνλνκεξείο παξνρέο απφ ηνπο εκεδαπνχο ζηνπο αιινδαπνχο, ηηο εμαγσγέο θεθαιαίνπ θ.ιπ. Σν ηζνδχγην πιεξσκψλ κηαο ρψξαο απνηειείηαη απφ δηάθνξνπο επηκέξνπο ινγαξηαζκνχο. Ο ζεκαληηθφηεξνο ινγαξηαζκφο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ είλαη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (current account balance), ην νπνίν είλαη ην άζξνηζκα ηεζζάξσλ επηκέξνπο ηζνδπγίσλ θαη ζπγθεθξηκέλα: ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ (trade balance) ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ (balance on services) ηνπ ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ (balance on income) θαη ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ (balance of current transfers). Σν εκπνξηθό ηζνδύγην, ην νπνίν απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν ινγαξηαζκφ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, πξνθχπηεη απφ ηε δηαθνξά κεηαμχ εμαγσγψλ θαη εηζαγσγψλ εκπνξεπκάησλ. Οη εμαγσγέο θαηαρσξνχληαη σο πηζηψζεηο, θαζψο απεηθνλίδνπλ έζνδα (εηζξνή) ζπλαιιάγκαηνο απφ ηηο ρψξεο ζηηο νπνίεο εμήρζεζαλ ηα πξντφληα θαη απεηθνλίδνληαη κε ζεηηθφ πξφζεκν. Αληηζέησο, νη εηζαγσγέο θαηαγξάθνληαη σο ρξεψζεηο, ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε ρψξα πνπ πξαγκαηνπνηεί ηηο εηζαγσγέο, θαηαβάιιεη ζπλάιιαγκα ζηηο ρψξεο απφ ηηο νπνίεο εηζάγεη ηα πξντφληα θαη απεηθνλίδνληαη ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ κε αξλεηηθφ πξφζεκν. Δάλ νη εμαγσγέο είλαη κεγαιχηεξεο ησλ εηζαγσγψλ, ην εκπνξηθφ ηζνδχγην έρεη ζεηηθφ πξφζεκν θαη θαιείηαη πιενλαζκαηηθό. Αληηζέησο, φηαλ νη εηζαγσγέο ππεξβαίλνπλ ηηο εμαγσγέο, ην εκπνξηθφ ηζνδχγην απνθηά αξλεηηθφ πξφζεκν θαη ζεσξείηαη ειιεηκκαηηθό. ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία νη εμαγσγέο είλαη ίζεο κε ηηο εηζαγσγέο, ην εκπνξηθφ ηζνδχγην είλαη ηζνζθειηζκέλν. ην ηζνδύγην ππεξεζηώλ θαηαγξάθνληαη νη εηζπξάμεηο θαη νη πιεξσκέο γηα αληαιιαγή ππεξεζηψλ κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηεο ρψξαο θαη ηνπ ππφινηπνπ θφζκνπ. Σαμηδησηηθέο, κεηαθνξηθέο, αζθαιηζηηθέο, ηξαπεδηθέο, ζπκβνπιεπηηθέο θαη άιιεο ππεξεζίεο πεξηιακβάλνληαη ζηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία. ην ηζνδύγην εηζνδεκάηωλ πεξηιακβάλνληαη νη εηζπξάμεηο κηζζψλ θαηνίθσλ απφ ην εμσηεξηθφ (αληαλαθιψληαο ηελ ακνηβή ηνπ ζπληειεζηή παξαγσγήο εξγαζία), θαζψο θαη αληίζηνηρεο εηζπξάμεηο απφ ηφθνπο, κεξίζκαηα θαη θέξδε πνπ πξνέξρνληαη απφ

18 ζρεηηθέο επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ (ακνηβέο ηνπ ζπληειεζηή παξαγσγήο θεθάιαην). Αληίζηνηρα, πεξηιακβάλνληαη θαη νη αληίζηνηρεο πιεξσκέο θαηνίθσλ ζην εμσηεξηθφ. Όζνλ αθνξά ην ηζνδύγην ηξερνπζώλ κεηαβηβάζεωλ, αμίδεη λα ζεκεησζεί ελ πξνθεηκέλσ φηη σο ηξέρνπζεο κεηαβηβάζεηο ραξαθηεξίδνληαη νη κνλνκεξείο εηζπξάμεηο θαη πιεξσκέο κεηαμχ θαηνίθσλ θαη κε θαηνίθσλ πνπ δελ ζπλδένληαη κε επελδχζεηο παγίνπ θεθαιαίνπ. Οη ηξέρνπζεο κεηαβηβάζεηο πεξηιακβάλνπλ θπξίσο έλα κέξνο ησλ κεηαβηβάζεσλ (εηζπξάμεσλ) απφ ηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηε γεληθή θπβέξλεζε (φπσο απνιήςεηο απφ ην Σκήκα Δγγπήζεσλ ηνπ Δπξσπατθνχ Γεσξγηθνχ Σακείνπ Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπήζεσλ θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν), ηε ζπλεηζθνξά (πιεξσκέο) ηεο Διιάδαο ζηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ θαη ηα κεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα. Οη ρψξεο, νη νπνίεο παξάγνπλ δηεζλψο αληαγσληζηηθά πξντφληα, έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηηχρνπλ πιενλάζκαηα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, θαζψο ε δηείζδπζε ησλ πξντφλησλ ηνπο ζηηο δηεζλείο αγνξέο ζπκβάιιεη ζηελ άλνδν ηνπ εμαγσγηθνχ ηνπο εκπνξίνπ. Απηέο νη νηθνλνκίεο δχλαηαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην πιεφλαζκά ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ρξεκαηνδνηήζνπλ έξγα θαη δξάζεηο επελδπηηθνχ ραξαθηήξα πνπ ζα βειηηψζνπλ πεξαηηέξσ ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο. Αληίζεηα, ηα ειιείκκαηα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ θαη ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πεξηνξηζκέλεο εηζξνέο μέλσλ θεθαιαίσλ γηα άκεζεο επελδχζεηο, αληηθαηνπηξίδνπλ ην ρακειφ επίπεδν αληαγσληζηηθφηεηαο κηαο νηθνλνκίαο. Η πεξηζηνιή ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ απαηηεί θαηά βάζε ηελ άλνδν ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ παξαγφκελσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Όηαλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κηαο ρψξαο είλαη ειιεηκκαηηθφ, ε εμηζνξξφπεζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ ζα πξέπεη λα γίλεη κέζσ ρξεκαηνδφηεζεο απηνχ. Μηα κέζνδνο πνιηηηθήο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ειιείκκαηνο είλαη ε πξνζθπγή ηεο ρψξαο ζε μέλν δαλεηζκφ, κε αλαπφθεπθηε αξλεηηθή ζπλέπεηα ηελ άλνδν ηνπ εμσηεξηθνχ ηεο ρξένπο. Υψξεο κε πνιχ πςειφ εμσηεξηθφ ρξένο, φπσο ε Αξγεληηλή, ε Βξαδηιία θαη άιιεο, αληηκεησπίδνπλ έληνλα απνζηαζεξνπνηεηηθά νηθνλνκηθά θαηλφκελα απφ ηελ χπαξμε κεγάισλ ειιεηκκάησλ ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Δάλ ηα ειιείκκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη πςειά θαη δηαηεξνχληαη γηα πνιιά ρξφληα, ην εμσηεξηθφ ρξένο ηεο ρψξαο ζα

19 ζεκεηψλεη δηαρξνληθή άλνδν, κε επαθφινπζν ηελ πνιηηηθννηθνλνκηθή ηεο εμάξηεζε απφ ηηο πηζηψηξηεο ρψξεο. Η απνδνηηθφηεξε κέζνδνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη ε πξνζέιεπζε μέλσλ θεθαιαίσλ γηα άκεζεο επελδχζεηο. Ωζηφζν, έλα πνζνζηφ ησλ εηζξεφκελσλ θεθαιαίσλ ζε κηα ρψξα έρεη θεξδνζθνπηθφ ραξαθηήξα, ιφγσ ηνπ φηη είλαη θεθάιαηα πνπ ηνπνζεηνχληαη ζε κεηνρέο, θξαηηθά ρξεφγξαθα, ακνηβαία θεθάιαηα θ.ιπ., κε επηδίσμε ηελ αλαδήηεζε ηνπ γξήγνξνπ θαη εχθνινπ θέξδνπο. Δάλ ε ρψξα έρεη πςειφ εμσηεξηθφ ρξένο θαη δηαησληδφκελα ειιείκκαηα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ηφηε νη εηζξνέο θεξδνζθνπηθψλ θεθαιαίσλ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ζηε ιεηηνπξγία ηνπ νηθνλνκηθνχ ηεο ζπζηήκαηνο. Δλδεηθηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα αξθεηψλ ρσξψλ ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο, φπσο Αξγεληηλή, Μεμηθφ, Βξαδηιία θ.α., νη νπνίεο αξθεηέο θνξέο έρνπλ ππνζηεί ηηο νδπλεξέο ζπλέπεηεο απφ ηελ εηζξνή θαη ηελ εθξνή ζην νηθνλνκηθφ ηνπο ζχζηεκα θεξδνζθνπηθψλ θεθαιαίσλ. Απελαληίαο, φηαλ ηα θεθάιαηα πνπ εηζξένπλ ζε κηα ρψξα αμηνπνηνχληαη ζε παξαγσγηθέο επελδχζεηο, φπσο θαηαζθεπή έξγσλ ππνδνκήο θ.ιπ., ηφηε ηα θεθάιαηα απηά παξακέλνπλ ζηε ρψξα θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν ρξεκαηνδνηείηαη ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Η Οιιαλδία θαη ε Κίλα απνηεινχλ πεξηπηψζεηο ρσξψλ πνπ παξαηεξνχληαη αμηφινγεο εηζξνέο θεθαιαίσλ γηα άκεζεο επελδχζεηο. Έλα πξφζζεην ηζνδχγην, πνπ δελ πεξηιακβάλεηαη ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ αιιά είλαη κέξνο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, είλαη ην ηζνδχγην θεθαιαηαθψλ κεηαβηβάζεσλ (capital account balance), ηα νπνίν πεξηιακβάλεη θπξίσο ηηο εηζπξάμεηο θαη πιεξσκέο απφ θαη πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Πεξηέρεη φιεο ηηο κνλνκεξείο θεθαιαηαθέο κεηαβηβάζεηο θαζψο θαη ηηο αγνξνπσιεζίεο ζε άπια ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ (φπσο γηα παξάδεηγκα ηα δηθαηψκαηα εθκεηάιιεπζεο επξεζηηερλίαο). Οη εηζξνέο θαη νη εθξνέο θεθαιαίσλ απεηθνλίδνληαη ζην ινγαξηαζκφ ηνπ ηζνδπγίνπ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ (financial account balance), ζην νπνίν θαηαγξάθνληαη νη αγνξέο θαη πσιήζεηο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζηνηρείσλ κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηεο ρψξαο θαη ηνπ ππφινηπνπ θφζκνπ (π.ρ., εηζξνέο θαη εθξνέο άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ, αγνξαπσιεζίεο κεηνρψλ θαη νκνιφγσλ). Δηδηθφηεξα, ην ηζνδχγην ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ πξνθχπηεη απφ ην άζξνηζκα ηξηψλ επηκέξνπο

20 ινγαξηαζκψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ησλ άκεζσλ επελδχζεσλ (direct investments), ησλ επελδχζεσλ ραξηνθπιαθίνπ (portfolio investments) θαη ησλ ινηπψλ επελδχζεσλ (other investments). Δηδηθφηεξα, ζηηο άκεζεο επελδύζεηο θαηαγξάθνληαη φιεο νη ζπλαιιαγέο γηα ηελ απφθηεζε θπζηθνχ θεθαιαίνπ, φπσο παξαγσγηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, κεραλεκάησλ, θηηξίσλ θαη γεο, ηφζν ζην εμσηεξηθφ απφ θαηνίθνπο, φζν θαη ζηελ εγρψξηα νηθνλνκία απφ κε θαηνίθνπο. ηηο επελδύζεηο ραξηνθπιαθίνπ θαηαγξάθνληαη νη δηεζλείο ζπλαιιαγέο πνπ επηθέξνπλ κεηαβνιέο ζηε ζχλζεζε ησλ ραξηνθπιαθίσλ, δειαδή δηεζλείο αγνξνπσιεζίεο ζε νκφινγα, κεηνρέο, έληνθα γξακκάηηα, παξάγσγα θαη ζε άιινπο ηίηινπο. Οη ινηπέο επελδύζεηο ζρεηίδνληαη κε εηζξεφκελα θαη εθξεφκελα θεθάιαηα, ηα νπνία αθνξνχλ δεκφζην δαλεηζκφ, θαηαζέζεηο ζε θάπνην ηξαπεδνπηζησηηθφ ίδξπκα θ.ιπ. Σέινο, κέξνο ηνπ ηζνδπγίνπ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ απνηειεί ε κεηαβνιή ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ δηαζεζίκσλ. Δδψ θαηαγξάθνληαη δηεζλείο ζπλαιιαγέο νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηηο Κεληξηθέο Σξάπεδεο ησλ ρσξψλ θαη αθνξνχλ κεηαβνιέο ησλ απνζεκάησλ ηνπο ζε βξαρπρξφληεο απαηηήζεηο ζε ζθιεξφ λφκηζκα. Οη ζπλαιιαγέο απηέο απνθαινχληαη θαη «επίζεκεο» ή «εμηζωηηθέο» κε ηελ έλλνηα φηη είλαη απνηέιεζκα πνιηηηθήο ζθνπηκφηεηαο, κε ζηφρν ηε ζηήξημε, γηα παξάδεηγκα, ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο θπξίσο ζε θαζεζηψο ζηαζεξψλ ηζνηηκηψλ. Δπνκέλσο, ηα ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα απνηεινχλ έλα θξίζηκν κέγεζνο, ηδηαίηεξα γηα ρψξεο κε ζηαζεξή ηζνηηκία, δεδνκέλνπ φηη αληαλαθινχλ ηε δπλαηφηεηα παξέκβαζεο θαη αληνρήο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο θπξίσο ζε πεξηφδνπο έληνλεο λνκηζκαηηθήο αζηάζεηαο. Απφ ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηε δψλε ηνπ επξψ ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2001, ηα ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα, ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Σξάπεδαο (Δ.Κ.Σ.), πεξηιακβάλνπλ κφλν ην λνκηζκαηηθφ ρξπζφ, ηε ζπλαιιαγκαηηθή ζέζε ζην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν, ηα εηδηθά ηξαβεθηηθά δηθαηψκαηα θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο ζε μέλν λφκηζκα έλαληη θαηνίθσλ ρσξψλ εθηφο ηεο δψλεο ηνπ επξψ. Αληίζεηα, δελ πεξηιακβάλνπλ ηηο απαηηήζεηο ζε επξψ έλαληη θαηνίθσλ ρσξψλ εθηφο ηεο δψλεο ηνπ επξψ, ηηο απαηηήζεηο ζε ζπλάιιαγκα θαη ζε επξψ έλαληη θαηνίθσλ ρσξψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ θαη ηε ζπκκεηνρή ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο ζην θεθάιαην θαη ζηα ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα ηεο Δ.Κ.Σ

21 Απφ ινγηζηηθήο άπνςεο ην ηζνδχγην πιεξσκψλ είλαη πάληνηε ηζνζθειηζκέλν. Με άιια ιφγηα ζα πξέπεη CA + KFA = 0, φπνπ CA = ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, θαη KFA = ηα ηζνδχγηα θεθαιαηαθψλ κεηαβηβάζεσλ θαη ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζπλαιιαγψλ. ηελ πξάμε φκσο, ην άζξνηζκα ησλ ηξηψλ ηζνδπγίσλ δελ είλαη ίζν κε ην κεδέλ, ιφγσ θπξίσο πξνβιεκάησλ θαηαγξαθήο θαη ρξνληθψλ πζηεξήζεσλ. Η δηαθνξά θαηαρσξίδεηαη ζε έλαλ μερσξηζηφ ινγαξηαζκφ, ν νπνίνο νλνκάδεηαη ηαθηνπνηεηέα ζηνηρεία έηζη ψζηε, φπσο απαηηείηαη ζεσξεηηθά, ην ηζνδχγην πιεξσκψλ λα είλαη πάληα ηζνζθειηζκέλν. Δπνκέλσο, αλ νξίζνπκε σο TS = ηαθηνπνηεηέα ζηνηρεία, ηφηε ζηελ πξάμε, CA + KFA + TS = 0. Αλ ην ηζνδχγην πιεξσκψλ κηαο ρψξαο είλαη αλαγθαζηηθά ίζν κε ην κεδέλ, ην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη πψο κπνξεί κηα ρψξα λα έρεη «πξφβιεκα» κε ηηο δηεζλείο ζπλαιιαγέο ηεο. Σν πξφβιεκα είλαη δπλαηφλ λα πξνθχςεη επεηδή ην έιιεηκκα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κηαο ρψξαο ζπλεπάγεηαη κείσζε ηνπ εζληθνχ πινχηνπ. Αλ ε ρψξα πνπιά ηα πεξηνπζηαθά ηεο ζηνηρεία πξνθεηκέλνπ λα θαιχςεη ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, απηφ ζπλεπάγεηαη κείσζε ηνπ θαζαξνχ πινχηνπ ησλ θαηνίθσλ ηεο ρψξαο. Σν ίδην πξνθαλψο ζπκβαίλεη αλ ε ρψξα δαλείδεηαη απφ ην εμσηεξηθφ γηα λα θαιχςεη ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Δπηπιένλ, ε χπαξμε ειιείκκαηνο ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπλεπάγεηαη κείσζε ηεο κειινληηθήο δαπάλεο ηεο ρψξαο πξνθεηκέλνπ λα βξεζνχλ νη αλαγθαίνη πφξνη γηα ηελ πιεξσκή ησλ ηφθσλ θαη ηελ εμφθιεζε ηνπ δαλείνπ, αλ ν δαλεηζκφο δελ νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο. Αλ φκσο ην έιιεηκκα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (θαη ν ζπλεπαγφκελνο δαλεηζκφο) εθδειψλεηαη π.ρ. ιφγσ ηεο επηζπκίαο ησλ εγρψξησλ επηρεηξήζεσλ λα απμήζνπλ ηελ παξαγσγηθή ηνπο δπλακηθφηεηα κέζσ ηεο αγνξάο κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ απφ ην εμσηεξηθφ, ε πιεξσκή ησλ ηφθσλ θαη ε εμφθιεζε ηνπ δαλείνπ δελ ρξεηάδεηαη λα ζπλνδεχεηαη απφ κείσζε ηεο κειινληηθήο δαπάλεο. Όηαλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κηαο ρψξαο παξνπζηάδεη έιιεηκκα, γηα ηε ρξεκαηνδφηεζή ηνπ απαηηνχληαη ζπλαιιαγκαηνθφξνη πφξνη, νη νπνίνη ζα πξέπεη λα εηζξεχζνπλ απφ άιιεο ρψξεο. Αληηζέησο, φηαλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ

22 ζπλαιιαγψλ είλαη πιενλαζκαηηθφ, έλα κέξνο ησλ θεθαιαίσλ αζξνίδεηαη ζηα ζπλαιιαγκαηηθά ηεο δηαζέζηκα. Η θαηάζηαζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πνζφηεηα ησλ εηζξεφκελσλ θαη εθξεφκελσλ θεθαιαίσλ επεξεάδεη ηελ ηζνξξνπία κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ρξήκαηνο. ηελ πεξίπησζε απηή, ε Κεληξηθή Σξάπεδα κπνξεί λα παξέκβεη ψζηε λα απνθαηαζηήζεη ηελ ηζνξξνπία κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ρξήκαηνο. Όηαλ ε Κεληξηθή Σξάπεδα παξεκβαίλεη κε δηάθνξεο πνιηηηθέο αλνηρηήο αγνξάο, ψζηε λα εμνπδεηεξψζεη ηα απνζηαζεξνπνηεηηθά θαηλφκελα ζηελ αγνξά ρξήκαηνο, ιφγσ χπαξμεο ειιεηκκάησλ θαη πιενλαζκάησλ ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ηφηε απηή ε κέζνδνο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο είλαη γλσζηή σο νπδεηεξνπνίεζε. 1.2 Αηηίεο αληζνξξνπίαο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ. Η αληζνξξνπία ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ δελ είλαη ρσξίο ζπλέπεηεο ζηελ νηθνλνκία κηαο ρψξαο. Σν έιιεηκκα ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ απνηειεί ζνβαξή αληζνξξνπία. Δπνκέλσο, νη πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ειιείκκαηνο πξέπεη λα εληνπηζηνχλ, νχησο ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ν πξνγξακκαηηζκφο ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο κηαο ρψξαο. Δίλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ λα δηαπηζησζεί αλ ε πεγή πξνέιεπζεο ηνπ ειιείκκαηνο εληνπίδεηαη πεξηζζφηεξν ζην ινγαξηαζκφ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ή ζην ινγαξηαζκφ θεθαιαίσλ. Δπηπιένλ, ζα πξέπεη λα δηαπηζησζεί αλ ην έιιεηκκα είλαη παξνδηθήο κνξθήο ιφγσ επνρηθψλ δηαθπκάλζεσλ ζηα επηκέξνπο ηζνδχγηα ή είλαη κνληκφηεξεο θχζεο. Πνιιέο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο αληηκεησπίδνπλ ην πξφβιεκα επνρηθήο αληζνξξνπίαο, γηαηί ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εμαγσγψλ ηνπο απνηεινχλ γεσξγηθά πξντφληα. Πεξηζζφηεξν ζνβαξή είλαη ε δηαξζξσηηθή αληζνξξνπία ειιείκκαηνο πνπ είλαη κνληκφηεξεο θχζεο θαη ππνδειψλεη κεησκέλε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο. Δπηπξνζζέησο, είλαη δπλαηφλ ην ηζνδχγην λα δείρλεη αληζνξξνπία ζπγθπξηαθή ή θπθιηθή πνπ αλάγεηαη ζηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο γεληθψο. Δμσηεξηθνί παξάγνληεο, φπσο ε πηψζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ ρσξψλ κε ηηο νπνίεο εκπνξεχεηαη κηα ρψξα θαη ε θξίζε ζηελ πξνζθνξά ελέξγεηαο, φπσο ζπλέβε κε ηηο πεηξειατθέο θξίζεηο ηνπ 1973 θαη 1979, κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ιφγνπο αληζνξξνπίαο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ κηαο ρψξαο

23 Καζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ αηηίεο ειιείκκαηνο απαηηεί ηνλ αλάινγν ρεηξηζκφ θαη κέηξα πνιηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηεο ηζνξξνπίαο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ. 1.3 Μεραληζκνί πξνζαξκνγήο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Αξθεηνί ζπγγξαθείο απφ δηαθνξεηηθέο ζρνιέο νηθνλνκηθήο ζθέςεο έρνπλ πξνηείλεη ελδηαθέξνληα ζεσξεηηθά κνληέια, κε ηα νπνία πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ ην κεραληζκφ βάζεη ηνπ νπνίνπ δηάθνξνη πξαγκαηηθνί θαη λνκηζκαηηθνί παξάγνληεο επεξεάδνπλ ηελ θαηάζηαζε ηζνξξνπίαο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Δάλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε αληζνξξνπίαο, πνπ ζεκαίλεη φηη είλαη ειιεηκκαηηθφ, ε αγνξά ρξήκαηνο ζα εκθαλίδεη ηάζεηο απνζηαζεξνπνίεζεο. Η απνθαηάζηαζε ηεο ηζνξξνπίαο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ θαη ζηελ αγνξά ρξήκαηνο κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ πηνζέηεζε κέηξσλ πνιηηηθήο θευλζηαλνχ ή κνλεηαξηζηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Σα νηθνλνκηθά ππνδείγκαηα, ηα νπνία εμεηάδνπλ ηνπο παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηε καθξννηθνλνκηθή ηζνξξνπία ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, θαινχληαη ππνδείγκαηα πξνζαξκνγήο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ θαη αλαιχνληαη εθηελέζηεξα ζην Παξάξηεκα Ι (Δλόηεηα 1) ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σα πην ζεκαληηθά εμ απηψλ ζεσξνχληαη ε πξνζέγγηζε ησλ ειαζηηθνηήησλ, ην ππφδεηγκα ηεο απνξξφθεζεο, ν κεραληζκφο ηηκψλ ξνήο ρξήκαηνο θαη ε λνκηζκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ ζε ζπζηήκαηα ζηαζεξψλ θαη εχθακπησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. 1.4 Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ. Ζ ζεσξία ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ (the twin deficit theory) απεηθνλίδεη ην νηθνλνκηθφ θαηλφκελν θαηά ην νπνίν ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο παξνπζηάδνπλ ηαπηφρξνλα δηαρξνληθά ειιείκκαηα. Πξφθεηηαη γηα κηα ζεσξία ε νπνία πξνθαιεί κεγάιν ελδηαθέξνλ, θαζψο ε θαηάζηαζε ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ θαη ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ ηζνξξνπία ηνπ παγθφζκηνπ ζπζηήκαηνο. Απφ ηε καθξννηθνλνκηθή ζεσξία, είλαη γλσζηή ε παξαθάησ ζρέζε:

24 Y = C + I + G + X - M (1.1) φπνπ: Τ =Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ (Α.Δ.Π.), C = Ιδησηηθή Καηαλάισζε, Ι = Ιδησηηθή Δπέλδπζε, G = Γεκφζηεο Γαπάλεο, Υ = Δμαγσγέο Αγαζψλ θαη Τπεξεζηψλ, Μ = Δηζαγσγέο Αγαζψλ θαη Τπεξεζηψλ. Η δηαθνξά κεηαμχ εμαγσγψλ (Υ) θαη εηζαγσγψλ (Μ) απεηθνλίδεη ηελ έλλνηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (CA). Απφ ηε ζρέζε (1.1), πξνθχπηεη φηη: CA = Y - (C + I + G) (1.2) Σν ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη ηζνζθειηζκέλν εάλ Υ=Μ. Δάλ Υ<Μ ή Υ>Μ, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζεσξείηαη ειιεηκκαηηθφ ή πιενλαζκαηηθφ. Η πνζφηεηα (C + I + G) απνηειεί ηελ εγρψξηα ζπλνιηθή ηειηθή δήηεζε γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο θαη είλαη γλσζηή κε ηνλ φξν απνξξφθεζε (absorption). ην πιαίζην ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο θιεηζηήο νηθνλνκίαο, ηζρχεη ε ζπλζήθε ηζνξξνπίαο: S = I, φπνπ S = πλνιηθή Απνηακίεπζε. Έρνληαο ππφςε φηη: S = Y C, ζπλάγεηαη φηη: S = I + CA (1.3) H ζρέζε απηή απνηειεί ηε ζπλζήθε ηζνξξνπίαο ζην πιαίζην ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο αλνηρηήο νηθνλνκίαο θαη δείρλεη φηη εάλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κηαο ρψξαο είλαη πιενλαζκαηηθφ (CA>0), ηφηε ε ρψξα απηή κε ηνπο δηαζέζηκνπο πιενλαζκαηηθνχο πφξνπο είλαη δπλαηφλ λα ρξεκαηνδνηήζεη δηάθνξα επελδπηηθά πξνγξάκκαηα ηφζν ζην εζσηεξηθφ φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. Δπίζεο, έλα πιεφλαζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπκβάιιεη ζηελ άλνδν ησλ εγρψξησλ απνηακηεπηηθψλ πφξσλ. Απφ ηε ζρέζε (1.3), πξνθχπηεη φηη: CA = S - I (1.4)

25 Η ζρέζε (1.4) απνηππψλεη φηη ε χπαξμε πιενλάζκαηνο ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπκβάιιεη ψζηε ε ζπλνιηθή απνηακίεπζε λα ππεξβαίλεη ηε ζπλνιηθή επέλδπζε. Αληηζέησο, εάλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξνπζηάδεη έιιεηκκα, ε απνηακίεπζε ζα είλαη κηθξφηεξε ηεο επέλδπζεο κε ζπλέπεηα ε ρψξα κε εηζξνέο θεθαιαίσλ γηα άκεζεο επελδχζεηο ή κε ηελ πξνζθπγή ζε δηεζλή δαλεηζκφ λα επηδηψθεη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ειιείκκαηνο. Δπνκέλσο, εάλ CA>0, πξνθχπηεη φηη S>I, εάλ CA<0, πξνθχπηεη φηη S<I θαη εάλ CA=0, έπεηαη φηη S=I. Σν δεμί ζθέινο ηεο ζρέζεο (1.4) απεηθνλίδεη ηελ έλλνηα ηεο θαζαξήο εμωηεξηθήο επέλδπζεο (net foreign investment). Απφ ηα παξαπάλσ, ζπλάγνπκε ην ζπκπέξαζκα φηη ε θαηάζηαζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ επεξεάδεη ηελ θαζαξή εμσηεξηθή επέλδπζε κηαο ρψξαο. Όπσο είλαη γλσζηφ, ηε ζπλνιηθή απνηακίεπζε (S) απνηεινχλ ε ηδησηηθή απνηακίεπζε (private saving - S p ) θαη ε δεκφζηα απνηακίεπζε (public saving - S g ). S = S p + S g (1.5) H δεκφζηα απνηακίεπζε νξίδεηαη σο εμήο: S g = T G (1.6) φπνπ Σ = ηα δεκφζηα έζνδα θαη G = νη θξαηηθέο δαπάλεο. Η ζρέζε απηή δείρλεη φηη αλ νη θξαηηθέο δαπάλεο ππεξβαίλνπλ ηα δεκφζηα έζνδα (G>T), ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο παξνπζηάδεη έιιεηκκα, ελψ αλ νη θξαηηθέο δαπάλεο ππνιείπνληαη ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ (G<T), ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο παξνπζηάδεη πιεφλαζκα. Αλ νη θξαηηθέο δαπάλεο ηζνχληαη κε ηα δεκφζηα έζνδα (G=T), ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο είλαη ηζνζθειηζκέλνο. Απφ ηηο ζρέζεηο (1.3) θαη (1.5), έρνπκε φηη: S p + S g = I + CA (1.7) Οη ζρέζεηο (1.6) θαη (1.7) νδεγνχλ ζηελ παξαθάησ καζεκαηηθή δηαηχπσζε: S p = I + CA + (G T) (1.8) ε νπνία κπνξεί λα γξαθεί θαη σο εμήο:

26 CA = S p I (G T) (1.9) H ζρέζε (1.9) απνηειεί ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ηε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Έζησ φηη ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο είλαη ειιεηκκαηηθφο θαη ε πνζφηεηα (S p I) δηαηεξείηαη ζηαζεξή. ηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξνπζηάδεη έιιεηκκα, ην ελδερφκελν πεξαηηέξσ δηεχξπλζεο ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ζα πξνθαινχζε αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Απελαληίαο, αλ ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο ήηαλ πιενλαζκαηηθφο, ηφηε ε δηαρξνληθή άλνδνο ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ πιενλάζκαηνο ζα ζπλέβαιε ζηελ εμάιεηςε ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. πλεπψο, ε δηαρξνληθή άλνδνο ηνπ πιενλάζκαηνο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ζα ζπληεινχζε ζηελ εκθάληζε πιενλαζκάησλ ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Σν νπζηψδεο ζπκπέξαζκα πνπ αληιείηαη απφ ηε ζρέζε (1.9) είλαη φηη ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ, ε ζπλαξηεζηαθή ζρέζε κεηαμχ θξαηηθνχ ειιείκκαηνο θαη ειιείκκαηνο ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη ζεηηθή, θαζψο ε απμνκείσζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ πξνθαιεί ηελ απμνκείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Οη νπαδνί ηεο θευλζηαλήο ζρνιήο ελζηεξλίδνληαη ηελ άπνςε φηη ηα θξαηηθά ειιείκκαηα πξνθαινχλ δηεχξπλζε ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Με άιια ιφγηα, θαίλεηαη λα απνδέρνληαη πιήξσο ηελ αληηθεηκεληθή νξζφηεηα ηεο ζεσξίαο ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ. χκθσλα κε ηελ θευλζηαλή ζεσξία, ζε κηα αλνηθηή νηθνλνκία, κηα αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ (κέζσ κηαο αχμεζεο ησλ δαπαλψλ ή κηαο κείσζεο ησλ θφξσλ) ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ εηζνδήκαηνο θαη άξα θαη ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο. Παξάιιεια, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ εηζνδήκαηνο ζα πξνθιεζεί αχμεζε ηεο δήηεζεο ρξήκαηνο πνπ ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ζηα επηηφθηα. Σα πςειά επηηφθηα ζα πξνθαιέζνπλ εηζξνή θεθαιαίσλ κε απνηέιεζκα ηελ αλαηίκεζε ηνπ εγρψξηνπ λνκίζκαηνο. Η αλαηίκεζε ηνπ εγρψξηνπ λνκίζκαηνο ζα απμήζεη ηηο ηηκέο ησλ εμαγσγψλ θαη ηειηθά ζα έρνπκε επηδείλσζε ζην έιιεηκκα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Αληηζέησο, νη ππέξκαρνη ηεο ξηθαξδηαλήο ππφζεζεο αληηζηάζκηζεο (Ricardian Equivalence Hypothesis) ππνζηεξίδνπλ φηη ε κεηαβνιή ησλ θξαηηθψλ ειιεηκκάησλ δελ επεξεάδεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. πγθεθξηκέλα,

27 ππνζηεξίδνπλ φηη εάλ ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο είλαη ειιεηκκαηηθφο (G>T) θαη ην έιιεηκκα απηφ ρξεκαηνδνηεζεί κε πιενλάδνληεο απνηακηεπηηθνχο πφξνπο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ηφηε ηα δεκνζηνλνκηθά ειιείκκαηα δελ επηδξνχλ ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Αλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη ειιεηκκαηηθφ (CA<0) θαη ηαπηφρξνλα ηα θξαηηθά ειιείκκαηα παξνπζηάδνπλ αλνδηθή ηάζε, είλαη δπλαηφλ ε δηφγθσζε ησλ δεκνζίσλ ειιεηκκάησλ λα κελ επεξεάζεη ηε ζέζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, εθφζνλ S p >Ι. Σφηε, νη δηαζέζηκνη ηδησηηθνί απνηακηεπηηθνί πφξνη ζα απνηειέζνπλ πεγή ρξεκαηνδφηεζεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ κε απνηέιεζκα ηα θξαηηθά ειιείκκαηα λα κελ πξνθαιέζνπλ επίδξαζε ζηε ζέζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Σαπηφρξνλα, έλα θνκκάηη ησλ ηδησηηθψλ απνηακηεχζεσλ ζα ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ηελ θάιπςε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα θαη εηδηθφηεξα κεηά ην 1980, δηάθνξεο νηθνλνκεηξηθέο πξνζεγγίζεηο επηδηψθνπλ ηνλ εκπεηξηθφ έιεγρν ηεο νξζφηεηαο ηεο θευλζηαλήο άπνςεο θαη ηεο ξηθαξδηαλήο ππφζεζεο αληηζηάζκηζεο. Δπηζηεκνληθέο εξγαζίεο πνπ έρνπλ δεκνζηεπηεί ζε έγθπξα δηεζλή επηζηεκνληθά πεξηνδηθά απφ ηνπο Hutchison & Pigott (1984), Vamvoukas (1999), Leachman & Francis (2002) πξνζθέξνπλ κηα εκπεηξηθή δηαηχπσζε ππέξ ηεο ζεσξίαο ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ. Απελαληίαο, νη Evans (1988), Miller & Russek (1989), Enders & Bong - Soo (1990), Winner (1993), Kim (1995) ππνζηεξίδνπλ ηε ξηθαξδηαλή ππφζεζε αληηζηάζκηζεο θαη ζεσξνχλ φηη ην θαηλφκελν ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ κπνξεί λα παξαηεξείηαη ζηελ πξάμε αιιά δελ ππάξρεη αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ δχν ειιεηκκάησλ

28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: «Γηεξεχλεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο θαηά ηε δεθαεηία ». 2.1 Ζ δηάξζξσζε ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ θαη εηζαγσγψλ θαη νη ζεκαληηθφηεξνη εκπνξηθνί εηαίξνη θαη αληαγσληζηέο ηεο Διιάδαο. Η πξνζπάζεηα πεξηγξαθήο θαη επεμήγεζεο ηεο δηάξζξσζεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, δειαδή ην πνηνο πνπιάεη ηη θαη ζε πνηνλ, είλαη έλα απφ ηα θχξηα αληηθείκελα ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο. ηε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη πεξίπνπ ην 45% ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ηεο ρψξαο δηελεξγείηαη κε ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ζεκαληηθνχο εκπνξηθνχο εηαίξνπο ηε Γεξκαλία θαη ηελ Ιηαιία. Δπίζεο, ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ηεο Διιάδαο γίλεηαη κε γεηηνληθέο ρψξεο, παξά ην κηθξφ κέγεζνο ησλ νηθνλνκηψλ ηνπο. Σν εμσηεξηθφ εκπφξην κε ηε Βνπιγαξία, ηελ Σνπξθία, ηελ Κχπξν, ηε Ρνπκαλία, ηα θφπηα, ηελ Αιβαλία θαη ηε εξβία θηάλεη πεξίπνπ ην 27% ησλ ζπλνιηθψλ εμαγσγψλ ηεο Διιάδαο. Δδψ αζθαιψο δηαδξακαηίδεη νπζηαζηηθφ ξφιν ε κηθξή απφζηαζε. Παξάιιεια, ζεκαληηθφ ξφιν παίδνπλ νη εμαγσγείο ελεξγεηαθψλ πξντφλησλ (πεηξέιαην θαη θπζηθφ αέξην), φπσο ε Ρσζία, ε Ληβχε, ε ανπδηθή Αξαβία, ην Ιξάλ θαη ην Ιξάθ. Σέινο, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη παξά ην κέγεζνο ησλ νηθνλνκηψλ ησλ Η.Π.Α., ηεο Κίλαο θαη ηεο Ιαπσλίαο, κφλν ην 5% ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ηεο Διιάδαο γίλεηαη κε απηνχο ηνπο παγθφζκηνπο γίγαληεο. ηνλ Πίλαθα 1 παξνπζηάδνληαη ζηνηρεία γηα ηε δηάξζξσζε ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ηεο Διιάδαο αλά γεσγξαθηθή πεξηνρή

29 Πίλαθαο 1: Οη ειιεληθέο εμαγσγέο θαη εηζαγσγέο θαηά γεσγξαθηθέο πεξηνρέο Οη ειιεληθέο εμαγσγέο θαηά γεσγξαθηθέο πεξηνρέο Ηαλνπάξηνο-Γεθέκβξηνο 2013 (ζε εθαη. επξψ) ΓΔΩΓΡΑΦΙΚΔ ΠΔΡΙΟΥΔ ΔΞΑΓΩΓΔ % ΜΔΣΑΒΟΛΗ % ΤΝΘΔΗ / ΚΟΜΟ , ,7-0,2% 100,0% 100,0% ΟΟΑ (29 ρψξεο) , ,8 5,7% 49,0% 46,3% Δ.Δ. (27) , ,0 1,4% 43,7% 43,0% Δ.Δ. (15) 7.901, ,1 6,4% 29,0% 27,2% Β. Ακεξηθή 1.143, ,1-6,5% 4,2% 4,5% Άιιεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο 184,4 191,4-3,7% 0,7% 0,7% Τπφινηπεο ΟΟΑ (εθηφο Ν. Κνξέαο) 3.367, ,0 8,2% 12,3% 11,4% Βαιθάληα 3.649, ,2-7,0% 13,4% 14,3% Κνηλνπνι. Αλεμάξη. Κξαηψλ (ΚΑΚ) 842,8 811,7 3,8% 3,1% 3,0% Β. Αθξηθή & Μ. Αλαηνιή 3.808, ,2-7,5% 14,0% 15,1% Υψξεο Αθξηθήο (εθηφο Β. Αθξηθήο) 130,8 179,9-27,3% 0,5% 0,7% Ν.Α. Αζία 587,4 945,7-37,9% 2,2% 3,5% Λαη. Ακεξηθή 151,0 122,5 23,3% 0,6% 0,4% Λνηπέο Υψξεο 3.486, ,0 14,5% 12,8% 11,1% Οη ειιεληθέο εηζαγσγέο θαηά γεσγξαθηθέο πεξηνρέο Ηαλνπάξηνο-Γεθέκβξηνο 2013 (ζε εθαη. επξψ) ΓΔΩΓΡΑΦΙΚΔ ΠΔΡΙΟΥΔ ΔΙΑΓΩΓΔ % ΜΔΣΑΒΟΛΗ % ΤΝΘΔΗ / ΚΟΜΟ , ,9-5,2% 100,0% 100,0% ΟΟΑ (29 ρψξεο) , ,3-7,8% 48,2% 49,6% Δ.Δ. (27) , ,0-3,6% 46,1% 45,3% Δ.Δ. (15) , ,0-4,8% 38,2% 38,1% Β. Ακεξηθή 653,0 767,4-14,9% 1,4% 1,6% Άιιεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο 157,5 171,1-7,9% 0,3% 0,4% Τπφινηπεο ΟΟΑ (εθηφο Ν. Κνξέαο) 1.740, ,2-7,0% 3,8% 3,8% Βαιθάληα 2.453, ,9 6,1% 5,3% 4,8% Κνηλνπνι. Αλεμάξη. Κξαηψλ (ΚΑΚ) 9.109, ,5 13,3% 19,8% 16,5% Β. Αθξηθή & Μ. Αλαηνιή 7.377, ,7-16,6% 16,0% 18,2% Υψξεο Αθξηθήο (εθηφο Β. Αθξηθήο) 96,3 112,0-14,0% 0,2% 0,2% Ν.Α. Αζία 1.388, ,8-38,5% 3,0% 4,6% Λαη. Ακεξηθή 517,7 523,7-1,1% 1,1% 1,1% Λνηπέο Υψξεο 3.279, ,5-6,2% 7,1% 7,2% Πεγή: Κέληξν Εμαγωγηθώλ θαη Εξεπλώλ

30 Μεγάιν κέξνο ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ θαη εηζαγσγψλ, φπσο πξνθχπηεη απφ ην Γηάγξακκα 1 απνηεινχλ ηα θαχζηκα, ηα βηνκεραληθά πξντφληα, θαζψο επίζεο θαη ηα αγξνηηθά πξντφληα. Γηάγξακκα 1: Η δηάξζξσζε ησλ ειιεληθώλ εμαγσγώλ θαη εηζαγσγώλ. Α. Δμαγσγέο αγαζώλ (2013) Άλλα 2% Βιομθχανικά προϊόντα 36% Αγροτικά προϊόντα 18% Πρώτεσ φλεσ 4% Καφςιμα 40% Β. Δηζαγσγέο αγαζώλ (2013) Αγροτικά προϊόντα 13% Πρώτεσ φλεσ 3% Βιομθχανικά προϊόντα 47% Καφςιμα 37% Πεγή: Κέληξν Εμαγωγηθώλ Εξεπλώλ θαη Μειεηώλ

31 Δπηζεκαίλεηαη φηη ηελ ηειεπηαία δεθαεηία παξαηεξνχληαη νπζηψδεηο κεηαβνιέο ζηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ. εκαληηθή εμέιημε απνηειεί ε ζεακαηηθή αλάθακςε ηνπ ξφινπ ησλ ρσξψλ ηεο Βαιθαληθήο θαη ηεο Παξεπμείληαο δψλεο γηα ηηο ειιεληθέο εμαγσγέο. Με δεδνκέλεο ηηο λεφηεξεο απηέο εμειίμεηο, ε ρψξα καο απνθηά πξφζβαζε ζε λέεο αλαπηπζζφκελεο πεξηνρέο, δειαδή ζηηο λέεο ρψξεο - κέιε ηεο Δ.Δ., θαζψο θαη ζηηο ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Βφξεηαο Αθξηθήο, γηα ηηο νπνίεο ζα κπνξνχζε λα θαηαζηεί βαζηθφο εηαίξνο. Πξέπεη αθφκε λα γίλεη αλαθνξά θαη ζην πξφηππν ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ αληηκεησπίδεη ε Διιάδα, δειαδή ζην πνηεο ρψξεο ηελ αληαγσλίδνληαη ζηηο αγνξέο φπνπ θαηεπζχλεηαη ν θχξηνο φγθνο ησλ εμαγσγψλ ηεο. χκθσλα κε ζρεηηθή κειέηε ηνπ Κέληξνπ Δμαγσγηθψλ Δξεπλψλ θαη Μειεηψλ, νη θπξηφηεξεο αληαγσλίζηξηεο ρψξεο ηεο Διιάδαο ζηηο εμαγσγέο πξνο ηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. είλαη: ε Ιζπαλία, ε Ιηαιία, ε Σνπξθία, ε Γαιιία, ε Γεξκαλία, ε Οιιαλδία, νη Η.Π.Α., ην Βέιγην, ε Βξεηαλία θαη ε Κίλα. 2.2 Χθέιεηεο θαη θίλδπλνη ζηελ ηζνξξνπία ηνπ εμσηεξηθνχ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ελφο θξάηνπο κέινπο ηεο επξσδψλεο. Δίλαη γεγνλφο αλακθηζβήηεην φηη ε εμέιημε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξακέλεη ζεκαληηθή ηφζν γηα ηηο ρψξεο πνπ δελ κεηέρνπλ ζε νηθνλνκηθνχο ζπλαζπηζκνχο φζν θαη γηα ηηο ρψξεο πνπ αλήθνπλ ζε νηθνλνκηθέο θαη λνκηζκαηηθέο ελψζεηο, φπσο είλαη ε επξσδψλε. Ωζηφζν, δελ πξέπεη λα παξαθάκπηεη θαλείο ηηο νπζηαζηηθέο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ ζηα πεξηζψξηα άζθεζεο ηεο εμσηεξηθήο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ησλ δχν πξναλαθεξζεηζψλ θαηεγνξηψλ ρσξψλ, δεδνκέλνπ ηνπ γεγνλφηνο φηη κε ηελ έληαμε κηαο ρψξαο ζηε δψλε ηνπ επξψ, ε ρψξα δελ έρεη πιένλ ηε δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηήζεη ηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία σο κεραληζκφ δηφξζσζεο ησλ αληζνξξνπηψλ ζηηο εμσηεξηθέο ζπλαιιαγέο ηεο. Γελ ππάξρεη θακία ακθηβνιία φηη ην δηεζλέο εκπφξην γίλεηαη νινέλα θαη πην παγθνζκηνπνηεκέλν θαη ν αληαγσληζκφο ζηηο δηεζλείο αγνξέο έρεη εληζρπζεί ζε κεγάιν βαζκφ θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Γη απηφ, ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ε ζπγθξάηεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη ε πξνζαξκνγή ηεο

32 παξαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, έηζη ψζηε απηή λα αληαπνθξίλεηαη ζηελ εγρψξηα θαη ηελ εμσηεξηθή δήηεζε, απνηεινχλ ηνπο παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη επνκέλσο, ηε βειηίσζε ηεο εμσηεξηθήο επίδνζεο ηεο νηθνλνκίαο. Η αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο πξνέρεη, απαηηνχληαη φκσο δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο θαη ελίζρπζε ησλ ζπλζεθψλ αληαγσληζκνχ ζηηο αγνξέο πξντφλησλ θαη εξγαζίαο. Η επθακςία ησλ ηηκψλ θαη ησλ κηζζψλ κπνξεί λα ππνθαηαζηήζεη ηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία, λα εληζρχζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη λα πεξηνξίζεη ηηο αληζνξξνπίεο ζηηο εμσηεξηθέο ζπλαιιαγέο. Η εηζαγσγή ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο, κε ηε κνξθή ελφο θνηλνχ λνκίζκαηνο, ήηαλ ην απαηηνχκελν ινγηθφ ζπκπιήξσκα ηεο εληαίαο αγνξάο γηα λα εμαζθαιηζηεί φηη νη κεηαβνιέο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ δελ ζα ζηξεβιψλνπλ ηηο ζρεηηθέο κεηαβνιέο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ζηελ εζσηεξηθή αγνξά. Η εληαία αγνξά πξνζθέξεη αζθάιεηα ζπλαιιαγψλ θαη επθαηξίεο γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Σα ειιεληθά αγαζά θαη ππεξεζίεο θπθινθνξνχλ ειεχζεξα ζε κηα αληαγσληζηηθή αγνξά θαηαλαισηψλ απνθηψληαο πξφζβαζε ζε απαηηεηηθέο αγνξέο ρσξίο δαζκνχο θαη ηερλεηά εκπφδηα. Σα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δψλεο ηνπ επξψ φζνλ αθνξά ηελ άζθεζε ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο έρνπλ εηζάγεη κηα ζεκαληηθή δηάζηαζε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ αληζνξξνπηψλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Σφζν ε πλζήθε ηνπ Maastricht φζν θαη νη θαλφλεο πνπ ηίζεληαη απφ ην χκθσλν ηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο γηα ηε δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία πεξηνξίδνπλ ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα θαη ζπλεπψο, ην κέγεζνο ηεο αξλεηηθήο απνηακίεπζεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη ηε ζπκβνιή ηεο ζην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Παξάιιεια, κε ηελ έληαμε ζηελ επξσδψλε, ε ρψξα δελ αληηκεησπίδεη πιένλ ζπλαιιαγκαηηθφ θίλδπλν ζηηο ζπλαιιαγέο ηεο κε ηηο άιιεο ρψξεο ηεο δψλεο ηνπ επξψ. Δπίζεο, ε ρψξα απνθηά έλα ηζρπξφ λφκηζκα, ην νπνίν έρεη κεηψζεη ηηο αβεβαηφηεηεο πνπ πεγάδνπλ απφ ηηο κεηαβνιέο ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ έλαληη ησλ άιισλ λνκηζκάησλ. Η εμάιεηςε ηνπ ζπλαιιαγκαηηθνχ θηλδχλνπ ζπλεπάγεηαη ηε κείσζε ηεο επηβάξπλζεο ηνπ επηηνθίνπ κε ην αληίζηνηρν αζθάιηζηξν θηλδχλνπ (risk premium). Δπηπξνζζέησο, ε απφθηεζε ελφο ηζρπξνχ

33 λνκίζκαηνο ζπλεπάγεηαη κείσζε ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηηο απφηνκεο απμήζεηο ησλ ηηκψλ ησλ δηεζλψο εκπνξεχζηκσλ πξψησλ πιψλ. πγρξφλσο, έλα ηζρπξφ λφκηζκα εληζρχεη ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, δηφηη απνθεχγνληαη νη κεγάιεο δηαθπκάλζεηο ηεο αμίαο ησλ ππνρξεψζεσλ ηεο ρψξαο εθπεθξαζκέλσλ ζε άιια λνκίζκαηα. Δλ νιίγνηο, ε ζπκκεηνρή κηαο ρψξαο ζηε δψλε ηνπ επξψ πξνζθέξεη ηεξάζηηα πιενλεθηήκαηα, ην ζεκαληηθφηεξν εθ ησλ νπνίσλ είλαη ην ζηαζεξφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν ε εζληθή νηθνλνκηθή πνιηηηθή ελδέρεηαη λα αδπλαηνχζε λα δεκηνπξγήζεη. Ωζηφζν, ρσξίο ην εξγαιείν ηεο πξνζαξκνγήο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ, νξηζκέλα θξάηε - κέιε βξίζθνληαη αληηκέησπα κε ηελ πξννπηηθή είηε λα αλαγθαζηνχλ λα κεηψζνπλ ηα εγρψξηα επίπεδα ησλ κηζζψλ ηνπο θαη ηελ εγρψξηα αγνξαζηηθή δχλακε ή λα θάλνπλ ρξήζε δεκνζηνλνκηθψλ πνιηηηθψλ γηα λα αληηζηαζκίζνπλ ηηο απψιεηεο ησλ πσιήζεσλ απφ ηνπο εγρψξηνπο παξαγσγνχο θαη λα ζπλερίζνπλ ηελ επέθηαζε ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο απαζρφιεζεο παξά ηηο ζπλερηδφκελεο απψιεηεο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα. Η δεχηεξε επηινγή νδεγεί ζε αχμεζε ησλ ειιεηκκάησλ θαη ηνπ ρξένπο, παξάγνληεο πνπ απνηεινχλ απεηιή γηα ηελ επηβίσζε ηνπ θνηλνχ λνκίζκαηνο. πγθεθξηκέλα, ηα πςειά ειιείκκαηα θαη ε άλνδνο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο απμάλνπλ ηελ εππάζεηα ηεο νηθνλνκίαο, ηδίσο ζηε πεξίπησζε κεηαζηξνθήο ησλ εθηηκήζεσλ ησλ αγνξψλ φζνλ αθνξά ηε βησζηκφηεηα ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Η ζπλέπεηα κηαο ηέηνηαο κεηαζηξνθήο ζα ήηαλ ε κείσζε ηεο ξνήο θεθαιαίσλ θαη ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο δαλεηζκνχ, ιφγσ ηεο επηβάξπλζεο ηνπ επηηνθίνπ κε απμεκέλν αζθάιηζηξν θηλδχλνπ, κε δπζκελείο επηπηψζεηο ζην ξπζκφ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηε δπλαηφηεηα αλαρξεκαηνδφηεζεο ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ νπνίνπ δηαθξαηείηαη απφ θαηνίθνπο άιισλ ρσξψλ. Άιισζηε, ν ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηε κεηαβιεηφηεηα ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ λνκίζκαηνο απμάλεη ηε ζρεηηθή ζεκαζία ησλ άιισλ ζηνηρείσλ θηλδχλνπ. Ο πηζησηηθφο θίλδπλνο έρεη ήδε θαηαζηεί ην πην ζεκαληηθφ ζπζηαηηθφ ηηκνιφγεζεο ησλ νκνιφγσλ ζηε δψλε ηνπ επξψ. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ηα πιενλεθηήκαηα απφ ηελ εμάιεηςε ησλ θεξδνζθνπηθψλ επηζέζεσλ ζε βάξνο ηνπ λνκίζκαηνο κηαο ρψξαο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ θηλδχλσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηε κεηαβιεηφηεηα ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο κπνξνχλ λα απνδπλακσζνχλ απφ

34 θεξδνζθνπηθέο επηζέζεηο ζηηο αγνξέο νκνιφγσλ ζε βάξνο ηίηισλ ρσξψλ κε πςειφ δεκφζην ρξένο, κεγάια δεκνζηνλνκηθά ειιείκκαηα θαη κεγάια εμσηεξηθά ειιείκκαηα, κε απνηέιεζκα ηε δηεχξπλζε ησλ δηαθνξψλ ησλ επηηνθίσλ (spreads). Η δηεχξπλζε ησλ δηαθνξψλ ησλ επηηνθίσλ απνδπλακψλεη ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη απηφ ελδερνκέλσο απνδπλακψλεη ηε ζηαζεξφηεηα ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ λνκίζκαηνο. 2.3 Ζ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ επξσδψλε θαη νη επηπηψζεηο ηεο αζθνχκελεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ζηηο εμσηεξηθέο ζπλαιιαγέο ηεο ρψξαο. ην πιαίζην ηεο εμέηαζεο ησλ επηπηψζεσλ ηεο έληαμεο ηεο Διιάδαο ζηελ Ο.Ν.Δ., ζηηο εμσηεξηθέο ζπλαιιαγέο ηεο ρψξαο, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ε αλνδηθή ηάζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο εμεγείηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ηελ αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ, ην νπνίν δηεπξπλφηαλ φρη κφλν ιφγσ ηνπ πςεινχ ξπζκνχ αλφδνπ ηεο εγρψξηαο δήηεζεο αιιά θαη ελ κέξεη γηα ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηε δψλε ηνπ επξψ, θαζψο θαη εμαηηίαο δηαξζξσηηθψλ δπζθακςηψλ θαη πνιιψλ άιισλ παξαγφλησλ πνπ πξνθαινχλ ηηο δηαξθείο θαη επίκνλεο απψιεηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 90, κε ηελ άζθεζε πνιηηηθήο γηα ηε κείσζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο θαη κε νξηζκέλεο κεηαξξπζκίζεηο ζηηο αγνξέο πξντφλησλ θαη εξγαζίαο, θαζψο θαη κε ηε ζπγθξάηεζε ησλ κηζζνινγηθψλ απμήζεσλ, ηθαλνπνηήζεθαλ ηα θξηηήξηα ηεο πλζήθεο ηνπ Maastricht θαη έηζη ε ρψξα εληάρζεθε ζηε δψλε ηνπ επξψ. Ακέζσο φκσο κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο, ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή ραιάξσζε, θαζψο δηακνξθψζεθαλ αληηιήςεηο φηη ε ζπκκεηνρή ηεο ρψξαο ζην εληαίν λφκηζκα ζα έιπλε ζρεδφλ απηφκαηα φια ηα πξνβιήκαηα. Η επηβξάδπλζε ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ησλ κηζζψλ ζηακάηεζε θαη ην θφζηνο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο άξρηζε θαη πάιη λα απμάλεηαη κε ξπζκφ ζεκαληηθά πςειφηεξν ηνπ κέζνπ ξπζκνχ αλφδνπ ηνπ αληίζηνηρνπ θφζηνπο ζηε δψλε ηνπ επξψ. Όκσο, ηέηνηεο απμήζεηο ησλ κηζζψλ δελ κπνξνχζαλ λα δηθαηνινγεζνχλ απφ ηηο εμειίμεηο ησλ

35 βαζηθψλ κεγεζψλ ηεο νηθνλνκίαο. Απηέο νη κηζζνινγηθέο απμήζεηο ζπλέβαιαλ ζηε δηαηήξεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ ζην 3% - 3,5%, δειαδή 1,0-1,5 εθαηνζηηαίεο κνλάδεο πάλσ απφ ην κέζν πιεζσξηζκφ ησλ ρσξψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ, κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε ζπζζσξεπκέλε απψιεηα ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο. Οη ζπλζήθεο ππαγφξεπαλ φηη, κε δεδνκέλε ηελ θαηάζηαζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαηά ηελ έληαμή ηεο ζηε δψλε ηνπ επξψ, έπξεπε λα επηδησρζεί ην αληίζεην. πγθεθξηκέλα, εθφζνλ ε εληαία λνκηζκαηηθή πνιηηηθή απνζηεξεί ηε δπλαηφηεηα λα εληζρπζεί ε αληαγσληζηηθφηεηα κε ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο, ζα έπξεπε λα ζπγθξαηεζνχλ νη ξπζκνί αχμεζεο ησλ κηζζψλ, έηζη ψζηε ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο λα είλαη κηθξφηεξε ηεο αληίζηνηρεο αχμεζεο ζηε δψλε ηνπ επξψ. Παξάιιεια, ζα έπξεπε λα πξαγκαηνπνηεζνχλ πην ζαξξαιέεο κεηαξξπζκίζεηο ζηε ιεηηνπξγία ησλ αγνξψλ πξντφλησλ θαη εξγαζίαο, ψζηε λα εληζρπζεί ε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ησλ ηηκψλ θαη ησλ κηζζψλ ζην λέν πεξηβάιινλ ζην νπνίν ιεηηνπξγεί ε ειιεληθή νηθνλνκία θαη λα βειηησζεί ε θαηαλνκή ησλ παξαγσγηθψλ πφξσλ. Η νηθνλνκηθή πνιηηηθή πνπ εθαξκφζηεθε απφ ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηελ επξσδψλε θαη έπεηηα ήηαλ αζπλεπήο πξνο ην εληαίν λφκηζκα, δηφηη δελ ηήξεζε ηε δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία ηνπ πκθψλνπ ηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο φζνλ αθνξά ηε κείσζε ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη δελ πξαγκαηνπνίεζε ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ ζα βειηίσλαλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα κε ηελ άλνδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηελ επθακςία ησλ κηζζψλ θαη ησλ ηηκψλ. Δπηπιένλ, ε ζχγθιηζε ησλ επηηνθίσλ πξνο ηα επηηφθηα ησλ ρσξψλ πνπ απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηεο δψλεο ηνπ επξψ θαη ε ελίζρπζε ησλ αηζηφδνμσλ πξνζδνθηψλ γηα ηαρεία θαη κφληκε ζχγθιηζε ηνπ επηπέδνπ επεκεξίαο ζην αληίζηνηρν κέζν επίπεδν ησλ ρσξψλ ηεο επξσδψλεο πξνθάιεζαλ ππεξβνιηθή άλνδν ηεο δήηεζεο ησλ λνηθνθπξηψλ (γηα θαηαλάισζε θαη επέλδπζε ζε θαηνηθίεο). Παξάιιεια, ελζάξξπλαλ ηελ αχμεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ επελδχζεσλ, πνπ φκσο ήηαλ απαξαίηεηε γηα λα κπνξέζνπλ νη ειιεληθέο παξαγσγηθέο κνλάδεο λα αληεπεμέιζνπλ κε επηηπρία ζηνλ απμεκέλν αληαγσληζκφ ηεο εληαίαο αγνξάο. Οη εμειίμεηο απηέο νδήγεζαλ ζε άλνδν ηνπ ιφγνπ ηνπ ρξένπο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα πξνο ην Α.Δ.Π. Τπφ ηηο ζπλζήθεο απηέο, ζα έπξεπε λα ζπγθξαηεζεί ν ξπζκφο ηεο δεκνζηνλνκηθήο επέθηαζεο πξνθεηκέλνπ λα

36 αληηζηαζκηζηνχλ νη επηδξάζεηο ηεο ζχγθιηζεο ησλ εγρψξησλ επηηνθίσλ ζηα επίπεδα ησλ επηηνθίσλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ. Η αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ ιφγσ ησλ πςειψλ ξπζκψλ αλάπηπμεο επέηξεςε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ αιιά ε ηφλσζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ελίζρπζε ηηο πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο θαη νδήγεζε ζε άλνδν ηελ πξαγκαηηθή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία. Έηζη, ε αληαγσληζηηθφηεηα ρεηξνηέξεπζε, κε απνηέιεζκα ηα ειιείκκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ην εμσηεξηθφ ρξένο ηεο ρψξαο λα θζάζνπλ ζε έλα, ρσξίο πξνεγνχκελν, πςειφ επίπεδν

37 2.4 πγθξηηηθή αλάιπζε ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο θαηά ηελ πεξίνδν Πίλαθαο 2: ΙΟΖΤΓΙΟ ΕΞΩΣΕΡΙΚΩΝ ΤΝΑΛΛΑΓΩΝ (ςε εκατ. ευρώ) Ιζνδύγην ηξερνπζώλ ζπλ/γώλ , , , , , , , , , ,7 Εκπνξηθό Ιζνδύγην , , , , , , , , , ,5 1.1 Εμαγωγέο αγαζώλ , , , , , , , , , , Εμποπεύμαηα , , , , , , , , , , Επεξεπγαζία αγαθών 18,3 34,2 35,2 40,4 23,2 16,4 9,4 9,6 10,1 10, Επιζκεςέρ 73,4 85,0 81,1 124,1 159,0 182,3 153,8 128,1 126,9 150, Ππομήθειερ εθοδίων 582,5 634,8 749,9 695, , , , , , ,7 1.2 Εηζαγωγέο αγαζώλ , , , , , , , , , , Εμποπεύμαηα , , , , , , , , , , Επεξεπγαζία αγαθών 42,4 38,9 44,6 47,1 39,8 33,9 28,3 35,2 14,8 8, Επιζκεςέρ 84,1 117,6 291,0 218,7 265,5 165,5 125,1 110,6 106,8 172, Ππομήθειερ εθοδίων 235,8 285,5 657,4 733, ,4 889, , , , ,1 Ιζνδύγην ππεξεζηώλ , , , , , , , , , ,8 1.3 Εμαγωγέο ππεξεζηώλ , , , , , , , , , , Ταξιδιωηικό , , , , , , , , , , Μεηαθοπέρ , , , , , , , , , , Λοιπέρ ςπηπεζίερ 3.087, , , , , , , , , ,2 1.4 Εηζαγωγέο ππεξεζηώλ , , , , , , , , , , Ταξιδιωηικό 2.310, , , , , , , , , , Μεηαθοπέρ 5.728, , , , , , , , , , Λοιπέρ ςπηπεζίερ 3.236, , , , , , , , , ,4 Ιζνδύγην εηζνδεκάηωλ , , , , , , , , , ,9 1.5 Ιζνδύγην εηζνδεκάηωλ - εηζπξάμεηο 2.810, , , , , , , , , , Αμοιβέρ μιζθοί 280,1 287,2 318,3 366,9 344,6 294,5 199,7 188,0 200,8 209, Άμεζερ επενδύζειρ 465,2 528,4 444,9 547,2 609,8 540,1 790,7 315,0 909,6 718, Επενδύζειρ σαπηοθςλακίος 1.276, , , , , , , , , , Λοιπέρ επενδύζειρ 788, , , , , , ,6 909,4 885,2 815,4 1.6 Ιζνδύγην εηζνδεκάηωλ - πιεξωκέο 7.188, , , , , , , , , , Αμοιβέρ μιζθοί 188,9 219,7 280,6 332,7 410,2 411,8 377,6 470,0 468,0 453, Άμεζερ επενδύζειρ 1.052, , , , ,1 485,5-654, , ,5-438, Επενδύζειρ σαπηοθςλακίος 4.116, , , , , , , , , , Λοιπέρ επενδύζειρ 1.830, , , , , , , , , ,5 Ιζνδύγην ηξερνπζώλ κεηαβηβάζεωλ 3.628, , , , , ,6 198,9 560, , ,2 1.7 Ιζνδύγην ηξερνπζώλ κεηαβηβάζεωλ - εηζπξάμεηο 6.356, , , , , , , , , , Γενική κςβέπνηζη 4.080, , , , , , , , , , Λοιποί ηομείρ 2.276, , , , , , , , , ,1 1.8 Ιζνδύγην ηξερνπζώλ κεηαβηβάζεωλ - πιεξωκέο 2.727, , , , , , , , , , Γενική κςβέπνηζη 2.216, , , , , , , , , , Λοιποί ηομείρ 510,3 854,4 974, , , , , , ,3 788,7 2. Ιζνδύγην θεθαιαηαθώλ κεηαβηβάζεωλ 2.386, , , , , , , , , ,8 2.1 Εηζπξάμεηο 2.618, , , , , , , , , , Γενική κςβέπνηζη 2.464, , , , , , , , , , Λοιποί ηομείρ 154,3 187,7 194,4 272,4 395,9 195,0 116,9 134,2 78,7 81,7 2.2 Πιεξωκέο 232,3 276,4 269,6 341,6 547,1 310,8 284,7 260,8 237,0 340, Γενική κςβέπνηζη 69,8 22,9 32,3 26,8 192,0 14,5 15,8 12,7 13,5 9, Λοιποί ηομείρ 162,3 253,5 237,3 314,7 355,1 296,3 268,9 248,1 223,3 330,2 3. Ιζνδύγην ρξεκ/θώλ ζπλ/γώλ 8.098, , , , , , , , , ,6 3.1 Άκεζεο επελδύζεηο 863,5-679, , , ,6 274,6-927,0-452,6 827, , Καηοίκων ζηο εξωηεπικό -828, , , , , , , ,9-527,3 472, Μη καηοίκων ζηην Ελλάδα 1.692,6 501, , , , ,8 249,2 822, , ,3 3.2 Επελδύζεηο ραξηνθπιαθίνπ , , , , , , , , , , Απαιηήζειρ , , , ,0-268, , , , , , Υποσπεώζειρ , , , , , , , , , ,8 3.3 Λνηπέο επελδύζεηο , , , , , , , , ,0 677, Απαιηήζειρ , , , , , , , , , , Υποσπεώζειρ , , , , , , , , , ,9 3.4 Μεηαβνιή ζπλαιιαγκαηηθώλ δηαζεζίκωλ 2.611,0 49,0-224,0-322,0-29,0-106,0 97,0 19,0-9,0-107,0 4. Σαθηνπνηεηέα ζηνηρεία 232,9 88,5 263,2 699,7 792,6-594,1-419,4 123,6-370,8-829,7 Πεγή: Επεμεξγαζία ζηνηρείωλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο

38 Γηαρξνληθά, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο ήηαλ ειιεηκκαηηθφ. Αλ θαη ε ζπκκεηνρή ζηελ επξσδψλε ζα έπξεπε λα ακβιχλεη ηηο αλεζπρίεο γχξσ απφ ηε δηαηεξεζηκφηεηα ηεο ελ ιφγσ θαηάζηαζεο, εληνχηνηο ε επηκνλή ησλ ειιεηκκάησλ ζε πξσηνθαλή πςειά επίπεδα δελ άθελε κέρξη πξφζθαηα πεξηζψξηα εθεζπραζκνχ. Η επηθίλδπλε ζπζζψξεπζε ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δηφγθσζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο θαη ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο είρε σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία θξίζεο εκπηζηνζχλεο απέλαληη ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία πνπ νδήγεζε ζε πηζησηηθή θξίζε δαλεηζκνχ. Η κε έγθαηξε δηαπίζησζε ηνπ πξνβιήκαηνο αιιά θαη ε δπζθνιία πξνιεπηηθήο βξαρππξφζεζκεο αληηκεηψπηζήο ηνπ θαηαδεηθλχεη ηελ ελδερφκελε χπαξμε κφληκσλ θαη δηαξζξσηηθψλ ζηξεβιψζεσλ πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ην ζχλνιν ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, θαζξέθηεο ησλ νπνίσλ ππήξμε ε πνξεία ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. ηε ζπλέρεηα, αθνινπζεί κηα θαηαγξαθή ηεο εμέιημεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κεηά ηελ έληαμε ηεο ρψξαο καο ζηε δψλε ηνπ επξψ ψζηε λα θαηαζηεί δπλαηή ε εμαγσγή ρξήζηκσλ ζπκπεξαζκάησλ κέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εμέιημεο, φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ επφκελε ελφηεηα. πγθεθξηκέλα, ε εμέιημε ηεο πνξείαο ηνπ ηζνδπγίνπ κειεηάηαη ελ πξνθεηκέλσ ζε δχν ρξνληθέο πεξηφδνπο θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ πεξίνδν , φπνπ ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. απμαλφηαλ κε γξήγνξνπο ξπζκνχο θαη ηελ πεξίνδν , φπνπ ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ άξρηζε λα κεηψλεηαη, φπσο επίζεο θαη ην ίδην ην Α.Δ.Π., κε απνθνξχθσκα ην έηνο 2013, φπνπ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξνπζίαζε πιεφλαζκα ηεο ηάμεο ηνπ 0,77% ηνπ Α.Δ.Π. (Γηαγξάκκαηα 2 θαη 3)

39 Γηάγξακκα 2: Έιιεηκκα / Πιεόλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώλ σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. Ζλλειμμα / Πλεόναςμα Ιςοηυγίου Σρεχουςών υναλλαγών ωσ ποςοςτό του Α.Ε.Π. 0,77% ,78% -2,39% -7,64% -10,13% -9,89% -11,39% -11,17% -14,61% -14,92% Πεγή: Επεμεξγαζία ζηνηρείωλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛ.ΣΤΑΤ. 4 Γηάγξακκα 3: Αθαζάξηζην Δγρώξην Πξντόλ Α.Ε.Π. (εκατ. ευρώ) , , , , ,00 0, Πεγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ

40 2.4.1 Ζ εμέιημε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηελ πεξίνδν Όπσο θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα 2, ε επηδείλσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο ππήξμε ξαγδαία ηελ πεξίνδν , κε θνξχθσζε ηα έηε 2007 θαη 2008, φπνπ θαηαγξάθεθαλ πξσηνθαλή επίπεδα ειιείκκαηνο ηεο ηάμεο πεξίπνπ ηνπ 15% ηνπ Α.Δ.Π., εμέιημε πνπ ππξνδφηεζε αλεζπρίεο πεξί βησζηκφηεηαο ή κε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηεο ρψξαο. Δηδηθφηεξα, ην 2004, ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ πεξηνξίζηεθε ζε εθαη. επξψ, κεησκέλν ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν ηνπ 2003 ( εθαη. επξψ). Σν έιιεηκκα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ απμήζεθε θαηά εθαη. επξψ, άλνδνο πνπ νθείιεηαη ζηελ αχμεζε θαηά 21,5% ζε επξψ ηεο ηηκήο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ, φπσο επίζεο θαη ζηε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ πιεξσκψλ γηα εηζαγσγέο αγαζψλ εθηφο θαπζίκσλ (θαηά εθαη. επξψ ή 12,8%), θπξίσο ησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ πνπ απμήζεθαλ πεξηζζφηεξν γηα ηηο αλάγθεο δηεθπεξαίσζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ θαηά 38,1% ζε ζρέζε κε ην ρεηηθά κε ηηο εηζπξάμεηο εμαγσγψλ (εθηφο θαπζίκσλ), απμήζεθαλ θαηά 13% ή εθαη. επξψ θπξίσο απφ ηηο πσιήζεηο κεηαρεηξηζκέλσλ πινίσλ. Σν έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην 2005 δηακνξθψζεθε ζε εθαη. επξψ (έλαληη εθαη. επξψ ην 2004 θαη εθαη. επξψ ην 2003) θαη νθείιεηαη ζηελ άλνδν ηεο δηεζλνχο ηηκήο ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ, ζηελ αχμεζε ησλ πιεξσκψλ γηα αγνξά λέσλ πινίσλ, ζηελ αχμεζε ηφθσλ γηα ην εμσηεξηθφ ρξένο, ζηελ αχμεζε ησλ αθαζάξηζησλ πιεξσκψλ ηεο θπβέξλεζεο πξνο ηελ Δ.Δ. θαη ζηε κείσζε ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ ηα κεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα. Σν έιιεηκκα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ απμήζεθε θαηά εθαη. επξψ θαη αληαλαθιά ηελ άλνδν ησλ θαζαξψλ πιεξσκψλ γηα εηζαγσγέο θαπζίκσλ, νη νπνίεο θηάλνπλ ην 24% ηνπ ζπλνιηθνχ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο (έλαληη 18% ην 2004). Σν έιιεηκκα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ εθηφο θαπζίκσλ θαη πινίσλ κεηψζεθε θαηά 865 εθαη. επξψ θπξίσο γηαηί νη εηζπξάμεηο απφ εμαγσγέο (θπξίσο απφ ηελ αχμεζε ζηνλ ηνκέα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαηά 13,8% θαη κεηαιινπξγίαο 43,6% ζε ζρέζε κε ην 2004) απμήζεθαλ θαηά 524 εθαη. επξψ θαη νη πιεξσκέο γηα ηηο αληίζηνηρεο εηζαγσγέο (θπξίσο απφ ηε κείσζε θεθαιαηαθψλ αγαζψλ θαηά 15,9% ζε ζρέζε κε ην 2004) κεηψζεθαλ θαηά 341 εθαη. επξψ

41 Η δηεχξπλζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπλερίζηεθε θαη ην 2006 θζάλνληαο ηα εθαη. επξψ (11,39% ηνπ Α.Δ.Π.), ελψ ην ζπλνιηθφ έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηνπ ηζνδπγίνπ θεθαιαηαθψλ κεηαβηβάζεσλ δηακνξθψζεθε ζε έλαληη εθαη. επξψ ην Σν έιιεηκκα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ απμήζεθε θαηά εθαη. επξψ, άλνδνο πνπ νθείιεηαη ζηελ αχμεζε θαηά 13,6% ησλ δαπαλψλ γηα εηζαγσγέο (θπξίσο ζηνλ ηνκέα κεηαιινπξγία, πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ άλνδν ησλ ηηκψλ ησλ πξψησλ πιψλ), νη νπνίεο δελ κπφξεζαλ λα αληηζηαζκηζηνχλ απφ ηελ αχμεζε ησλ εηζπξάμεσλ ησλ εμαγσγψλ (θπξίσο ζηνλ θιάδν ησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ) θαηά 12%. Η δαπάλε γηα εηζαγσγέο θαπζίκσλ απμήζεθε θαηά εθαη. επξψ θαη νθείιεηαη ζηελ άλνδν ησλ δηεζλψλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ αιιά θαη ζηελ αχμεζε ηνπ φγθνπ ησλ εηζαγσγψλ. Οη θαζαξέο πιεξσκέο γηα εηζαγσγέο θαπζίκσλ αληηζηνηρνχλ ζην 25% ηνπ ζπλνιηθνχ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο θαη νη εηζπξάμεηο απφ ηηο εμαγσγέο θαπζίκσλ έθζαζαλ ην 20% πεξίπνπ ησλ ζπλνιηθψλ εηζπξάμεσλ. Σα πςειά ειιείκκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην 2007 θαη ην 2008, φπσο θαη ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ, αληαλαθινχλ ηηο καθξννηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο θαη ηηο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, νη νπνίεο έρνπλ νδεγήζεη ζε πζηέξεζε ηεο ζπλνιηθήο απνηακίεπζεο έλαληη ηεο εγρψξηαο επελδπηηθήο δαπάλεο, θπξίσο επεηδή ε ηδησηηθή απνηακίεπζε σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. είλαη πνιχ ρακειή θαη ε δεκφζηα απνηακίεπζε είλαη αξλεηηθή. Η πζηέξεζε απηή εμ νξηζκνχ αληαλαθιάηαη ζην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Η αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ζπλδέεηαη κε ηε ζπλερηδφκελε ππνρψξεζε ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο σο πξνο ην θφζηνο θαη ηηο ηηκέο, ελψ ην πςειφ επίπεδν ηνπ ειιείκκαηνο ζπλδέεηαη κε ην ρακειφ επίπεδν ηεο δηαξζξσηηθήο αληαγσληζηηθφηεηαο. Καηά ηα έηε 2007 θαη 2008, ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ αλήιζε ζε θαη εθαη. επξψ ή 14,61% θαη 14,92% ηνπ Α.Δ.Π. αληίζηνηρα. Η δηεχξπλζε ηνπ ειιείκκαηνο αληαλαθιά θπξίσο ηηο απμεκέλεο θαζαξέο πιεξσκέο γηα θαχζηκα θαη γηα ηφθνπο, κεξίζκαηα θαη θέξδε, θαζψο θαη ηελ αχμεζε ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο εθηφο θαπζίκσλ θαη πινίσλ. Οη εμειίμεηο απηέο αληηζηαζκίζηεθαλ κφλν ελ κέξεη απφ ηελ αχμεζε ησλ πιενλαζκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ θαη ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ

42 2.4.2 Ζ εμέιημε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηελ πεξίνδν Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηεηίαο , φπνπ ε θξίζε ρξένπο θαη ξεπζηφηεηαο έθαλε αηζζεηή ηελ παξνπζία ηεο γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξνπζίαζε κείσζε, θπξίσο ιφγσ ηεο ππνρψξεζεο ηεο εγρψξηαο θαηαλαισηηθήο θαη επελδπηηθήο δήηεζεο. Κχξηνο παξάγνληαο κείσζεο ηνπ ειιείκκαηνο ήηαλ, ηφζν ην 2009 φζν θαη ην 2010, ν ζεκαληηθφο πεξηνξηζκφο ηεο δαπάλεο γηα εηζαγσγέο αγαζψλ εθηφο θαπζίκσλ θαη πινίσλ, ελψ ην 2010 έιαβε ρψξα θαη κηα αχμεζε ησλ εηζπξάμεσλ απφ ππεξεζίεο κεηαθνξψλ. Η κεγάιε κείσζε ησλ εηζαγσγψλ αγαζψλ ην δηάζηεκα αληαλαθιά άκεζα ηε κεγάιε ππνρψξεζε ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο θαη ησλ επελδχζεσλ πάγηνπ θεθαιαίνπ ηε ζπγθεθξηκέλε δηεηία ιφγσ ηεο χθεζεο, θαζψο θαη ηελ πξνζαξκνγή ή δηφξζσζε ηνπ θαηαλαισηηθνχ πξνηχπνπ ησλ ειιεληθψλ λνηθνθπξηψλ, ε νπνία κπνξεί λα ζπκβάιεη ζην κνληκφηεξν πεξηνξηζκφ ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο ζην κέιινλ. Οη εμαγσγέο αγαζψλ κεηψζεθαλ ζεκαληηθά ην 2009, ιφγσ ηεο παγθφζκηαο χθεζεο, ελψ ην 2010 απμήζεθαλ ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο. Αλ θαη ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ εκθάληζε πεξηνξηζκέλε ππνρψξεζε ην 2010 σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. ζε ζρέζε κε ην 2009 (απφ 11,17% ζε 10,13%), πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ε αλάθακςε ησλ εμαγσγψλ αγαζψλ εθηφο θαπζίκσλ θαη πινίσλ απνηέιεζε βαζηθή ζεηηθή εμέιημε. Ωζηφζν, ην επίπεδν ησλ εμαγσγψλ, επεηδή κεηψζεθε πνιχ ην 2009, ζπλερίδεη λα πζηεξεί έλαληη ηνπ Η ζεηηθή εμέιημε ησλ εμαγσγψλ ελ κέξεη φκσο αληαλαθιά επίζεο ην φηη άξρηζε ε αλάθηεζε ησλ απσιεηψλ αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ παξειζφληνο θαηλφκελν ηνπ νπνίνπ ε επίδξαζε εθδειψλεηαη κε ζρεηηθή ρξνληθή πζηέξεζε θαη επνκέλσο αλακέλεηαη λα είλαη εληνλφηεξε ζην κέιινλ. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο, ηελ πεξίνδν , ε αληαγσληζηηθφηεηά καο έλαληη ησλ 28 βαζηθφηεξσλ εκπνξηθψλ εηαίξσλ ηεο ρψξαο είρε ππνρσξήζεη ζσξεπηηθά θαηά 19% βάζεη ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ θαηαλαισηή θαη θαηά 28% πεξίπνπ βάζεη ηνπ ζρεηηθνχ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Σν 2010 φκσο, ε αληαγσληζηηθφηεηα βάζεη ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ θαηαλαισηή βειηηψζεθε ειαθξά (θαηά 0,5% εμέιημε πνπ ζεκεηψζεθε παξά ηνλ πςειφ πιεζσξηζκφ θαη νθείιεηαη απνθιεηζηηθά ζηελ ππνρψξεζε ηεο ζηαζκηζκέλεο ηζνηηκίαο ηνπ επξψ), ελψ ε αληαγσληζηηθφηεηα βάζεη ηνπ ζρεηηθνχ θφζηνπο εξγαζίαο (ζπλππνινγίδνληαο θαη ηε κεηαβνιή ηεο ζηαζκηζκέλεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ επξψ φζνλ αθνξά ηνπο

43 εκπνξηθνχο εηαίξνπο εθηφο ηεο δψλεο ηνπ επξψ) εθηηκάηαη φηη βειηηψζεθε αηζζεηά, πεξίπνπ θαηά 6%, αλ ιεθζεί ππφςε ην ζρεηηθφ θφζηνο εξγαζίαο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο θαη γχξσ ζην 5% αλ ιεθζεί ππφςε ην ζρεηηθφ θφζηνο εξγαζίαο ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ηνκέα. Σν γεγνλφο απηφ αληαλαθιά ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηε ζεκαληηθή κείσζε ησλ απνδνρψλ θαη ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο ηφζν ζην δεκφζην, φζν θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Η εμέιημε ζε νιφθιεξν ην 2010 αληαλαθιά θπξίσο ηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ θαη ηελ αχμεζε ηνπ πιενλάζκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ησλ ππεξεζηψλ. Η άλνδνο ηνπ πιενλάζκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ άλνδν ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ ππεξεζίεο κεηαθνξψλ. Αληηζέησο, ην πιεφλαζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ πεξηνξίζηεθε ζεκαληηθά ελψ ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ παξνπζίαζε κηθξή πηψζε ιφγσ ησλ θαζαξψλ πιεξσκψλ θπξίσο γηα ηφθνπο, κεξίζκαηα θαη θέξδε. Οη ζπλζήθεο πνπ επηθξάηεζαλ ζηελ εζσηεξηθή θαη ηε δηεζλή αγνξά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2011 ζπλεηέιεζαλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ζηε δηακφξθσζή ηνπ ζε εθαη. επξψ ή 9,8% ηνπ Α.Δ.Π., απφ 10,1% ηνπ Α.Δ.Π. ην 2010, 11,1% ην 2009 θαη 14,9% ην Η χθεζε ζηελ εγρψξηα αγνξά θαηά ηελ πεξίνδν είρε σο απνηέιεζκα λα κεησζεί ε δαπάλε γηα εηζαγσγέο ζρεδφλ φισλ ησλ θαηεγνξηψλ πξντφλησλ εθηφο ησλ θαπζίκσλ. Δπίζεο, ε αλάθακςε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ έσο ηα κέζα ηνπ 2011 ζπλέηεηλε ζηελ αχμεζε ησλ εηζπξάμεσλ απφ εμαγσγέο. Σηνλ Πίλαθα 3, παξνπζηάδνληαη νη εμαγσγηθέο επηδφζεηο θαη ε δηείζδπζε ησλ εηζαγσγψλ θαηά θιάδν γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Αλ ιεθζνχλ ππφςε ηα αλσηέξσ, θαζψο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζην πξφγξακκα αληαιιαγήο νκνιφγσλ (ε νπνία ζπκβάιιεη ζε ζεκαληηθή κείσζε ησλ πιεξσκψλ ηφθσλ), ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη εθηηκάηαη ε ζπλέρηζε ηεο ζεηηθήο εηθφλαο ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη γηα ηα επφκελα έηε

44 (ςε εκατοςτιαίεσ μονάδεσ) α. Εξαγωγικζσ επιδόςεισ Πίλαθαο 3: Δμαγσγηθέο επηδόζεηο εηζαγσγηθή δηείζδπζε θαηά θιάδν*. Κλάδοι Σρόφιμα 19,1 20,0 18,8 20,8 23,3 21,1 25,3 Ποτά 6,3 6,1 4,1 4,3 3,2 3,0 3,7 Καπνόσ 77,5 66,9 65,2 84,9 61,0 59,8 61,2 Κλωςτοχφαντουργικζσ φλεσ 78,6 68,5 56,9 63,7 97,9 139,1 160,8 Είδθ ζνδυςθσ 58,4 60,2 62,1 68,6 71,7 68,3 88,8 Δζρματα - είδθ υπόδθςθσ 24,0 39,8 41,6 34,6 26,0 47,6 79,2 Ξφλο και φελλόσ 10,6 8,0 8,9 9,7 11,4 5,8 7,9 Χαρτί και προϊόντα από χαρτί 13,6 10,8 11,8 14,9 15,8 12,9 17,8 Εκτυπώςεισ 4,6 2,8 1,5 2,1 3,2 2,0 2,8 Παράγωγα πετρελαίου και άνκρακα 30,6 33,0 31,5 38,8 38,2 42,9 50,8 Χθμικά προϊόντα 26,9 29,6 22,8 33,1 34,4 32,0 36,7 Βαςικά φαρμακευτικά προϊόντα 87,7 77,8 63,5 65,5 61,0 61,8 59,5 Προϊόντα από ελαςτικά και πλαςτικι φλθ 39,6 49,7 52,2 48,4 37,9 39,3 64,2 Μθ μεταλλικά ορυκτά 8,8 8,6 7,9 10,0 11,5 11,4 9,5 Βαςικά μζταλλα 27,1 33,1 33,9 34,2 24,3 25,9 35,7 Καταςκευι μεταλλικών προϊόντων 33,9 36,1 42,1 61,2 57,6 50,3 62,9 Η/Τ, θλεκτρονικά και οπτικά προϊόντα 8,4 5,1 7,9 11,7 26,3 28,4 13,5 Ηλεκτρολογικόσ εξοπλιςμόσ 42,5 40,3 68,9 53,8 47,4 44,2 53,8 Μθχανιματα και είδθ εξοπλιςμοφ 56,1 51,7 64,5 80,3 87,5 100,8 117,3 Μθχανοκίνθτα οχιματα και εξοπλιςμόσ μεταφορών 19,5 29,9 38,9 17,8 14,5 16,4 17,3 Ζπιπλα 5,9 8,0 9,5 9,4 9,2 11,5 9,0 Άλλεσ μεταποιθτικζσ δραςτθριότθτεσ 169,7 162,6 228,3 192,1 110,1 115,2 153,3 Σφνολο μεταποίηςησ 28,5 30,3 31,1 34,1 32,3 36,1 45,0 Σφνολο μεταποίηςησ χωρίσ καφςιμα 27,9 29,4 31,0 32,3 30,4 32,6 41,6 β. Ειςαγωγική διείςδυςη Κλάδοι Σρόφιμα 38,6 39,5 40,5 43,4 41,5 38,8 40,7 Ποτά 18,0 18,9 18,6 17,6 15,4 14,6 9,3 Καπνόσ 71,4 65,7 66,6 83,4 63,6 63,7 57,2 Κλωςτοχφαντουργικζσ φλεσ 76,1 71,5 65,2 72,5 98,0 186,7 334,2 Είδθ ζνδυςθσ 76,2 81,3 82,3 87,9 90,1 89,6 96,3 Δζρματα - είδθ υπόδθςθσ 81,4 85,5 85,9 85,8 84,4 90,1 95,2 Ξφλο και φελλόσ 59,9 60,6 65,7 65,2 62,1 49,0 37,2 Χαρτί και προϊόντα από χαρτί 58,4 59,,3 61,0 61,6 53,8 48,8 45,0 Εκτυπώςεισ 27,3 27,0 25,9 20,8 21,3 19,4 21,6-43 -

45 Παράγωγα πετρελαίου και άνκρακα 63,4 66,3 64,9 70,6 68,3 67,7 74,3 Χθμικά προϊόντα 68,2 70,0 67,1 70,8 69,8 68,4 69,1 Βαςικά φαρμακευτικά προϊόντα 94,9 90,8 85,4 86,0 82,5 82,4 85,1 Προϊόντα από ελαςτικά και πλαςτικι φλθ 70,5 75,1 76,9 74,5 67,8 65,5 76,5 Μθ μεταλλικά ορυκτά 19,2 18,2 20,1 19,8 19,1 16,8 20,7 Βαςικά μζταλλα 40,1 47,5 48,4 49,2 35,5 34,4 39,0 Καταςκευι μεταλλικών προϊόντων 61,8 55,5 62,2 72,2 66,5 58,9 60,3 Η/Τ, θλεκτρονικά και οπτικά προϊόντα 74,5 77,4 82,3 83,2 88,4 88,4 85,5 Ηλεκτρολογικόσ εξοπλιςμόσ 81,1 78,5 88,4 84,9 82,2 77,8 79,4 Μθχανιματα και είδθ εξοπλιςμοφ 94,6 93,4 95,6 97,7 98,6 100,1 102,5 Μθχανοκίνθτα οχιματα και εξοπλιςμόσ μεταφορών 85,8 89,8 90,5 88,0 84,1 82,7 80,5 Ζπιπλα 55,1 60,6 63,4 65,3 66,9 67,0 66,1 Άλλεσ μεταποιθτικζσ δραςτθριότθτεσ 112,1 111,4 125,5 114,5 101,7 103,0 111,8 Σφνολο μεταποίηςησ 61,7 63,8 64,9 67,7 64,1 63,7 68,2 Σφνολο μεταποίηςησ χωρίσ καφςιμα 61,2 62,9 64,9 66,5 62,6 61,7 64,0 * Η εμαγσγηθή επίδνζε νξίδεηαη σο ην κεξίδην ηεο παξαγσγήο πνπ εμάγεηαη θαη ε εηζαγσγηθή δηείζδπζε νξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο αμίαο ησλ εηζαγσγψλ πξνο ηε θαηλφκελε θαηαλάισζε (ην άζξνηζκα ησλ εηζαγσγψλ θαη ηεο κε εμαγφκελεο εγρψξηαο παξαγσγήο). Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο (2014), Έθζεζε ηνπ Δηνηθεηή γηα ην έηνο Σν 2012, ην χςνο ηνπ ειιείκκαηνο κεηψζεθε κφιηο ζην 1/4 πεξίπνπ ηνπ αληηζηνίρνπ ηνπ 2011, δειαδή ζε εθαη. επξψ, έλαληη εθαη. επξψ ην Σν έιιεηκκα πεξηνξίζηεθε ζην 2,39% ηνπ εηήζηνπ Α.Δ.Π. ην 2012 έλαληη 9,89% ην Δάλ κάιηζηα δελ ιεθζνχλ ππφςε νη θαζαξέο πιεξσκέο γηα εηζαγσγέο θαπζίκσλ, θαζψο θαη νη θαζαξέο πιεξσκέο ηφθσλ επί ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξνπζίαζε ζεκαληηθφ πιεφλαζκα (4,5% ηνπ Α.Δ.Π. ην 2012). Η δξαζηηθή κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην 2012 αληαλαθιά πξψηνλ, ηε κείσζε ησλ θαζαξψλ πιεξσκψλ ηφθσλ επί ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ PSI, θαζψο θαη εμαηηίαο ηεο ρξνληθήο κεηαηφπηζεο ηεο θαηαβνιήο ησλ ηφθσλ πνπ αθνξνχλ δάλεηα ηνπ κεραληζκνχ ζηήξημεο, ιφγσ αλαπξνζαξκνγήο ηνπ επηηνθίνπ θαη δεχηεξνλ, ηε κείσζε ησλ εηζαγσγψλ θαηαλαισηηθψλ, ελδηάκεζσλ θαη θεθαιαηαθψλ αγαζψλ ιφγσ ηεο ζπλερηδφκελεο χθεζεο θαη ηεο κεγάιεο ππνρψξεζεο ηεο θαηαλάισζεο θαη ησλ

46 επελδχζεσλ. ε κηθξφηεξν βαζκφ, ε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο αληαλαθιά ηελ αλάθακςε ησλ εμαγσγψλ αγαζψλ εθηφο θαπζίκσλ θαη πινίσλ, νη εηζπξάμεηο απφ ηηο νπνίεο ην 2012 απείραλ ειάρηζηα (κφιηο θαηά 0,9%) απφ ην πςειφ επίπεδν ηνπ Η αλάθακςε απηή, πνπ άξρηζε απφ ηα κέζα ηνπ 2010, ζπλδεφηαλ ηφζν κε ηελ αλάθακςε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο φζν θαη κε ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θφζηνπο (πνπ άξρηζε ην 2010). Ωζηφζν, ε αλάθακςε ησλ εμαγσγψλ αγαζψλ δελ ζπλνδεχζεθε απφ αλάινγε αλάθακςε ησλ εμαγσγψλ ππεξεζηψλ (δειαδή θπξίσο ησλ εηζπξάμεσλ απφ ηαμηδησηηθέο ππεξεζίεο θαη ππεξεζίεο κεηαθνξψλ), ηα επίπεδα ησλ νπνίσλ ην 2012 εμαθνινπζνχζαλ λα ππνιείπνληαη θαηά 13,9% θαη 30,8% αληίζηνηρα ησλ πςειψλ επηπέδσλ ηνπ Η δξαζηηθή κείσζε ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο αληηπξνζσπεχεη πεξίπνπ ην κηζφ ηεο ζπλνιηθήο βειηίσζεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην δηάζηεκα Σν 2013, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, κεηά ηα ζπλερή ειιείκκαηα πνιιψλ εηψλ, παξνπζίαζε γηα πξψηε θνξά πιεφλαζκα ηεο ηάμεο ηνπ 0,77% ηνπ Α.Δ.Π. Αμηφινγε ζπκβνιή ζηελ άλνδν ησλ εηζπξάμεσλ απφ εμαγσγέο είραλ νη θιάδνη ησλ ηξνθίκσλ θαη πνηψλ, ησλ κεηάιισλ θαη κεηαιιηθψλ πξντφλησλ, ησλ κε κεηαιιηθψλ νξπθηψλ θαη ησλ πιαζηηθψλ (Γηάγξακκα 4). Η κείσζε ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο φκσο ζε κεγάιν βαζκφ νθείιεηαη θαη ζηε κείσζε ηεο δαπάλεο γηα εηζαγσγέο. Η ζπλερηδφκελε κείσζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ε επηδείλσζε ησλ ζπλζεθψλ ξεπζηφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ ζπλέβαιαλ ζηελ επηηάρπλζε, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ηνπ ξπζκνχ κείσζεο ηεο δαπάλεο γηα εηζαγσγέο θαηαλαισηηθψλ θαη δηαξθψλ θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ, φπσο απεηθνλίδεηαη ζην Γηάγξακκα

47 Γηάγξακκα 4: Γηάξζξσζε ησλ εμαγσγώλ αγαζώλ θαηά θιάδν. (% ηνπ ζπλφινπ ησλ εηζπξάμεσλ απφ εμαγσγέο ρσξίο θαχζηκα θαη πινία) Τίτλοσ γραφήματοσ ,8 24,6 21,2 16,6 2,5 2,7 10,1 8,1 7,9 6,2 4,6 5,3 4,9 4,8 5,7 4,8 7,2 5,1 12,3 10,4 4,2 2,8 Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο (2014), Έθζεζε ηνπ Δηνηθεηή γηα ην έηνο Γηάγξακκα 5: Γηάξζξσζε ησλ εηζαγσγώλ αγαζώλ αλάινγα κε ηε ρξήζε. (πνζνζηφ ηνπ ζπλφινπ ησλ πιεξσκψλ εθηφο θαπζίκσλ θαη πινίσλ) ,2 53,6 15,8 21,7 5,6 9,0 17,4 15,7 Κεφαλαιακά αγακά Διαρκι καναλωτικά αγακά Μθ διαρκι καταναλωτικά αγακά Πρώτεσ φλεσ (εκτόσ καυςίμων) και ενδιάμεςα αγακά Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο (2014), Έθζεζε ηνπ Δηνηθεηή γηα ην έηνο

48 ην δηάζηεκα ην ηζνδχγην ππεξεζηψλ παξνπζηάδεη πιεφλαζκα θαηά κέζν φξν 15 δηζ. επξψ πεξίπνπ, κε κέζν εηήζην ξπζκφ αχμεζεο άλσ ηνπ 7%, αληηζηαζκίδνληαο ην έιιεηκκα ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ θαηά 70% πεξίπνπ. Δηδηθφηεξα, νη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ ηελ παξνρή ηαμηδησηηθψλ ππεξεζηψλ ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν αληηπξνζσπεχνπλ, θαηά κέζν φξν, ζρεδφλ ην 60% ηνπ ζπλφινπ ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ ππεξεζίεο θαη ρξεκαηνδνηνχλ άλσ ηνπ 40% ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο. Ο θχξηνο φγθνο ησλ εηζπξάμεσλ απφ ηελ παξνρή ηαμηδησηηθψλ ππεξεζηψλ αθνξά επηζθέπηεο πξνεξρφκελνπο απφ ρψξεο ηεο Δ.Δ.-27, ελψ αλνδηθή ηάζε ηα ηειεπηαία έηε παξνπζηάδεη θαη ν αξηζκφο ησλ επηζθεπηψλ απφ ηε Ρσζία. Σν ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα, νη θαζαξέο εηζπξάμεηο απφ ηελ παξνρή ππεξεζηψλ κεηαθνξψλ αληηπξνζψπεπαλ ην 3,4% ηνπ Α.Δ.Π. θαη ρξεκαηνδφηεζαλ άλσ ηνπ 30% ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο. Σν ηζνδχγην ππεξεζηψλ ην 2013 παξνπζίαζε πιεφλαζκα 16,9 δηζ. επξψ, απμεκέλν θαηά 11,1% ζε ζρέζε κε ην Η άλνδνο απηή νθείιεηαη θπξίσο ζηελ άλνδν ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ ηαμηδησηηθέο ππεξεζίεο, ε νπνία αληηζηάζκηζε ηε κείσζε ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ ππεξεζίεο κεηαθνξψλ. Όζνλ αθνξά ηελ επηβάξπλζε ηνπ ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ, πξν ηεο εθαξκνγήο ηνπ PSI, θπξίσο ιφγσ ησλ πιεξσκψλ ηφθσλ επί ησλ ηίηισλ ηνπ Γεκνζίνπ πνπ δηαθξαηνχλ θάηνηθνη ηνπ εμσηεξηθνχ, ππεξέβαηλε ην 5% ηνπ Α.Δ.Π. έσο ην Σν 2012 σζηφζν, ην πνζνζηφ απηφ κεηψζεθε πεξίπνπ θαηά ην ήκηζπ, κεηά ην ζεκαληηθφ πεξηνξηζκφ ησλ θαζαξψλ πιεξσκψλ γηα ηφθνπο ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ PSI, θαζψο θαη κεηά ηε ρξνληθή κεηάζεζε ηεο θαηαβνιήο ησλ ηφθσλ πνπ αθνξνχλ δάλεηα ηνπ Μεραληζκνχ ηήξημεο, ιφγσ αλαπξνζαξκνγήο ηνπ επηηνθίνπ. Γηα ην 2013, ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ αλήιζε πεξίπνπ ζε 1,5% ηνπ Α.Δ.Π., έλαληη 0,8% ηνπ Α.Δ.Π. γηα ην Η εμέιημε απηή είλαη απνηέιεζκα ηεο αλφδνπ ησλ θαζαξψλ πιεξσκψλ γηα ηφθνπο, κεξίζκαηα θαη θέξδε κεηά ηε κείσζε ησλ θαζαξψλ εηζπξάμεσλ απφ επαλεπελδπζέληα θέξδε, θπξίσο ιφγσ ηεο πψιεζεο δεκηνγφλσλ ζπγαηξηθψλ ηξαπεδψλ απφ κε θαηνίθνπο. Σέινο, φζνλ αθνξά ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ, ην 2013, παξνπζίαζε πιεφλαζκα 4,5 δηζ. επξψ, κεγαιχηεξν θαηά 3 δηζ. επξψ απφ ην 2012, θπξίσο ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ ηξερνπζψλ κεηαβηβαζηηθψλ εηζπξάμεσλ ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο (θπξίσο απφ ηελ Δ.Δ.). Οη θαζαξέο ηξέρνπζεο κεηαβηβάζεηο απφ ηελ Δ.Δ. αλήιζαλ ζε

49 3,9 δηζ. ην 2013, έλαληη 1,4 δηζ. επξψ ην 2012 (Πίλαθαο 4). Η εμέιημε απηή πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηελ αχμεζε ησλ ηξερνπζψλ κεηαβηβαζηηθψλ εηζπξάμεσλ, ιφγσ ηεο κεηαθνξάο εζφδσλ ησλ εζληθψλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ χςνπο 2,4 δηζ. επξψ, θαη εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ ηνπ Eurogroup ζηηο θαη ζηηο (ANFA Agreement on Net Financial Assets θαη SMP Securities Markets Programme). Σαπηφρξνλα, ην 2013 βειηηψζεθε ε απνξξφθεζε ησλ θνλδπιίσλ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα έηε, ελψ νη εηζπξάμεηο απφ ηελ εθαξκνγή ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο (Κ.Α.Π.) παξέκεηλαλ ζηα κέζα επίπεδα ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ. Σα επφκελα έηε, νη θαζαξέο ηξέρνπζεο κεηαβηβάζεηο απφ ηελ Δ.Δ. αλακέλεηαη λα παξακείλνπλ πςειέο, θπξίσο ιφγσ ηεο κεηαθνξάο εζφδσλ ησλ εζληθψλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ ησλ ρσξψλ - κειψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ. Πίλαθαο 4: Μεηαβηβάζεηο από ηελ Δ.Δ. εκατ. ευρώ % του Α.Ε.Π. Τρζχουςεσ ειςπράξεισ ,0% 1,5% 1,4% 1,6% 2,1% 3,5% Τρζχουςεσ πληρωμζσ ,2% 1,2% 1,3% 1,2% 1,4% 1,3% Καθαρζσ τρζχουςεσ μεταβιβάςεισ ,8% 0,4% 0,1% 0,4% 0,7% 2,2% Κεφαλαιακζσ ειςπράξεισ ,8% 0,9% 1,0% 1,3% 1,3% 1,8% Κεφαλαιακζσ πληρωμζσ ,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Καθαρζσ κεφαλαιακζσ ,7% 0,9% 1,0% 1,3% 1,3% 1,8% μεταβιβάςεισ Συνολικζσ καθαρζσ μεταβιβάςεισ ,6% 1,3% 1,1% 1,7% 2,0% 4,0% Συνολικζσ καθαρζσ μεταβιβάςεισ εκτόσ εςόδων κατ' εφαρμογή των αποφάςεων του Eurogroup ,6% 1,3% 1,1% 1,7% 1,8% 2,7% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο (2014), Έθζεζε ηνπ Δηνηθεηή γηα ην έηνο

50 2.5 Αμηνιφγεζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο απφ ηελ έληαμή ηεο ζηελ επξσδψλε κέρξη ζήκεξα: ε ρξφληα εκκνλή ζε πνιηηηθέο πνπ επηδεηλψλνπλ ηε ρακειή αληαγσληζηηθφηεηα. Λακβάλνληαο ππφςε φια φζα αλαθέξζεθαλ ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, νθείινπκε λα επηζεκάλνπκε φηη ε ζπκκεηνρή ζε κηα λνκηζκαηηθή έλσζε ζπλήζσο πξνθαιεί κηα απηφκαηε δηαδηθαζία ζχγθιηζεο κεηαμχ ησλ νηθνλνκηψλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ, ε νπνία ζπλνδεχεηαη κε ξνέο επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ απφ ηηο πινπζηφηεξεο ρψξεο πνπ απνηακηεχνπλ πεξηζζφηεξα ζηηο θησρφηεξεο πνπ έρνπλ πξννπηηθέο αλάπηπμεο θαη πςειφηεξε απνδνηηθφηεηα θεθαιαίνπ. Απηφ ζπλέβε θαη ζηελ Διιάδα, κε ηηο επελδχζεηο λα ζηεξίδνληαη ζε μέλα επελδπηηθά θεθάιαηα θαη ηε ζπλαθφινπζε επηδείλσζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Απηφ πνπ ζπλήζσο επαθνινπζεί είλαη ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο ζχγθιηζεο, ε νπνία ζπλνδεχεηαη απφ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο απνδνηηθφηεηαο ηνπ θεθαιαίνπ θαη απφ ελδεδεηγκέλε ζηαδηαθή πξνζαξκνγή ηεο θαηαλάισζεο πνπ ζα επηηξέςεη ηελ απνπιεξσκή ησλ ζπζζσξεπκέλσλ ρξεψλ. ηελ Διιάδα, φπσο θαη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ, απηή ε νξζνινγηθή ζπκπεξηθνξά δελ παξαηεξήζεθε κε απνηέιεζκα ηε δπζρεξή νηθνλνκηθή ζπγθπξία ζηελ νπνία βξίζθεηαη ε ρψξα. Η δπζκελήο θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξέζεθε ε ρψξα ζα κπνξνχζε ζε θάπνην βαζκφ λα απνθεπρζεί, αλ νη εηζξνέο θεθαιαίσλ δηνρεηεχνληαλ είηε κέζσ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ (νη νπνίεο δελ ζπζζσξεχνπλ ρξένο) είηε κέζσ παξαγσγηθψλ επελδχζεσλ ησλ νπνίσλ νη απνδφζεηο ζα επαξθνχζαλ γηα ηελ θάιπςε ηνπ θφζηνπο δαλεηζκνχ. Όρη κφλν απηφ δελ ζπλέβε αιιά αληηζέησο ν εμσηεξηθφο δαλεηζκφο δηνρεηεχηεθε ζε θαηαλαισηηθέο αλάγθεο, αληηθαηνπηξίδνληαο ηελ αδηακθηζβήηεηε πξαγκαηηθφηεηα πνπ επηθξάηεζε ηελ πεξίνδν , κε ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ην έιιεηκκα ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο λα εθηηλάζζνληαη ζε πξσηνθαλή επίπεδα, φπσο απνηππψλεηαη θαη ζηα Γηαγξάκκαηα 6 θαη

51 Γηάγξακκα 6: Έιιεηκκα / Πιεόλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώλ σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. 2,00% 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% -12,00% -14,00% -16,00% Πεγή: Επεμεξγαζία ζηνηρείωλ Τξάπεδαο ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛ.ΣΤΑΤ. 6 Γηάγξακκα 7: Πξσηνγελέο απνηέιεζκα γεληθήο θπβέξλεζεο σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. Πεγή: Υπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ (2014), Αηηηνινγηθή Έθζεζε ζην ζρέδην λόκνπ «Μεζνπξόζεζκν Πιαίζην Δεκνζηνλνκηθήο Σηξαηεγηθήο »

52 Καηά ηα πξψηα δχν ρξφληα ηεο έληαμεο ηεο ρψξαο ζηε δψλε ηνπ επξψ ( ), ν κέζνο ξπζκφο αχμεζεο ηνπ Α.Δ.Π. ήηαλ 3,8%, ελψ θαηά ηελ πεληαεηία , ν ξπζκφο αλάπηπμεο επηηαρχλζεθε ζην 4,3%. Ο ξπζκφο αλάπηπμεο ζηεξίρζεθε ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα θαηαλάισζε θαη επελδχζεηο ζε ηνκείο πνπ δελ ζπκβάιινπλ άκεζα ζηελ ελίζρπζε ηεο παξαγσγήο εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ. Γηα παξάδεηγκα, θαηά ηελ πεξίνδν , νη επελδχζεηο ζε θαηνηθίεο απνηεινχζαλ ην 7,5% ηνπ Α.Δ.Π. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ε αχμεζε ηεο δήηεζεο ήηαλ απνηέιεζκα δηαθφξσλ παξαγφλησλ θαη ζπγθεθξηκέλα: - ηεο επεθηαηηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο, ε νπνία θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ κεηά ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηε δψλε ηνπ επξψ ππήξμε ππεξθπθιηθή, δειαδή επεθηαηηθή ζην βαζκφ πνπ ελίζρπζε ηε θάζε άλζεζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ, - ηεο εηζξνήο ζεκαληηθψλ πφξσλ απφ ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ.Δ.), - ηεο ππεξβνιηθήο αληίδξαζεο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο ζεηηθέο ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψζεθαλ ζηε ρξεκαηνπηζησηηθή αγνξά κε ηελ νινθιήξσζε ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο - θαη ηέινο, ηνπ επλντθνχ δηεζλνχο πεξηβάιινληνο. Η νινθιήξσζε ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, κε ηελ θαηάξγεζε ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ πεξηνξηζκψλ πνπ είραλ απνκείλεη, ε ζχγθιηζε ησλ επηηνθίσλ πξνο ηα ρακειά επηηφθηα ηεο δψλεο ηνπ επξψ, ε έληαζε ηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ γηα ηελ αχμεζε ησλ κεξηδίσλ ηνπο ζηελ αγνξά, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αηζηφδνμεο εθηηκήζεηο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ ζρεηηθά κε ηελ εμέιημε ησλ κειινληηθψλ εηζνδεκάησλ θαη ησλ θεξδψλ, αιιά θαη ε ππεξβνιηθή αληίδξαζε ηνπ πηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ αλνδηθή θάζε ηεο νηθνλνκίαο νδήγεζαλ ζε αχμεζε ηνπ δαλεηζκνχ θαη ζε ηζρπξή δήηεζε. Ο πςειφο ξπζκφο αλάπηπμεο ζπλερίζηεθε κέρξη θαη ην 2007, νπφηε ε δηεζλήο θξίζε επέδξαζε αξλεηηθά ζηηο πξνζδνθίεο θαη δηαηάξαμε ηελ ηζνξξνπία ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα

53 Η ηζρπξή δήηεζε, ν πςειφο ξπζκφο αχμεζεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ επελδχζεσλ (κέζνο εηήζηνο ξπζκφο 8,5% - 9,0%) θαη ε αχμεζε ηνπ ελεξγνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ ζεκεηψζεθε ηελ πεξίνδν κέρξη ην 2007, θαζψο θαη φζεο δηαζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο πξαγκαηνπνηήζεθαλ, δελ ελίζρπζαλ ην ξπζκφ αχμεζεο ηνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ θαη ηνπ δπλεηηθνχ πξντφληνο φζν ήηαλ απαξαίηεην πξνθεηκέλνπ ε αχμεζε ηεο πξνζθνξάο λα κελ πζηεξεί ηεο αχμεζεο ηεο δήηεζεο. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ πξνζθνξά (επηρεηξεκαηηθέο επελδχζεηο θαη αχμεζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ) δελ ελίζρπζαλ φζν ζα έπξεπε ην ξπζκφ αχμεζεο ηνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ είλαη ε αξλεηηθή επίδξαζε παξαγφλησλ θφζηνπο, ε απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο, ε αηειήο ιεηηνπξγία ησλ αγνξψλ θαη ε αλεπάξθεηα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ. Δίλαη βέβαην φηη κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ αλαγθαίσλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ηελ νπζηαζηηθφηεξε ελίζρπζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί αχμεζε ηνπ πξντφληνο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Απηφ ηζρχεη επεηδή νη δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο εκπνδίδνπλ ηελ πξνζέιθπζε παξαγσγηθψλ επελδχζεσλ, ελψ νη αηέιεηεο ηνπ επνπηηθνχ πιαηζίνπ ζηηο αγνξέο πξντφλησλ δηεπθνιχλνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ζε ιηγφηεξν παξαγσγηθνχο ηνκείο. Δπηπξνζζέησο, κεηά ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηε δψλε ηνπ επξψ, ν πιεζσξηζκφο θαη ε άλνδνο ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο δηαηεξήζεθαλ ζε επίπεδν πςειφηεξν ηνπ κέζνπ επηπέδνπ ησλ αληίζηνηρσλ κεγεζψλ ησλ ρσξψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ, αληαλαθιψληαο ηηο αδπλακίεο ησλ ζπλζεθψλ ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξψλ θαη ηελ θαηάζηαζε ηεο νηθνλνκίαο. Οη ζπλζήθεο αηεινχο αληαγσληζκνχ ζηηο αγνξέο πξντφλησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πςειή δήηεζε επηηξέπνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο λα ρνξεγνχλ πςειέο απμήζεηο ζηνπο κηζζνχο θαη λα επηξξίπηνπλ ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο ζηηο ηηκέο ή λα απμάλνπλ ηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ ηνπο πεξηζζφηεξν απφ φζν δηθαηνινγνχλ νη απμήζεηο ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη λα δηακνξθψλνπλ νιηγνπσιηαθά πεξηζψξηα θέξδνπο. Καηά ηελ πεξίνδν κέρξη ην 2008, ν ιφγνο ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο ζηελ Διιάδα πξνο ην αληίζηνηρν κέζν κέγεζνο ζηηο ρψξεο ηεο δψλεο ηνπ επξψ, πνπ απνηειεί θαη ηελ πξαγκαηηθή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία γηα ην κεηαμχ ηνπο εκπφξην αιιά θαη γηα ην εκπφξην κε ηξίηεο ρψξεο γηα ην νπνίν αληαγσλίδνληαη, απμήζεθε θαηά 21,4%. Δπίζεο, ηελ ίδηα πεξίνδν, ε απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ

54 εμαγσγψλ, κεηξνχκελε απφ ηηο ζρεηηθέο ηηκέο ησλ εμαγσγψλ ηεο Διιάδαο ζε ζρέζε κε ηηο ηηκέο ησλ εμαγσγψλ ησλ ρσξψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ, ήηαλ 20,5%, ε νπνία αληηπξνζσπεχεη ηελ πςειφηεξε απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ. Απφ ην 2001 θαη κεηά, ε πξαγκαηηθή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία απμήζεθε ζεκαληηθά ιφγσ ηεο αλφδνπ ηνπ ζρεηηθνχ θφζηνπο εξγαζίαο θαη ηεο αλαηίκεζεο ηεο κέζεο νλνκαζηηθήο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ επξψ. Σα πςειά ειιείκκαηα ηεο δηεηίαο άξρηζαλ λα βειηηψλνληαη ην ακέζσο επφκελν ρξνληθφ δηάζηεκα , πξάγκα ην νπνίν εμεγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε θξίζε ρξένπο είρε σο αλαπφθεπθηε ζπλέπεηα ηε ξαγδαία κείσζε ηεο δήηεζεο. Αλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην 2011 θαη 2012 ήηαλ απφηνκε, ηείλνληαο ζε επίπεδα δηαρεηξίζηκα, απηή δελ πξνήιζε απφ δηφξζσζε ησλ ρξφλησλ αληζνξξνπηψλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ψζηε λα κπνξεί θάπνηνο λα ππεξαζπηζηεί ηε κνληκφηεηά ηεο. Αλ θαη έρεη παξαηεξεζεί κηα αχμεζε ησλ εμαγσγηθψλ επηδφζεσλ, ε βειηίσζε θπξίσο απνδίδεηαη ζηελ απφηνκε πηψζε ηεο δήηεζεο θαη ηνπ Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο, φπσο απνηππψλεηαη ζην Γηάγξακκα 8, πξάγκα ην νπνίν πεξηφξηζε δξαζηηθά ηηο εηζαγσγέο θαη ηελ θαηαλάισζε. ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ηζνξξνπίαο ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπλέβαιε σζηφζν ζεκαληηθά ε κείσζε ησλ θαζαξψλ πιεξσκψλ ηφθσλ επί ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο, αθελφο ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ PSI θαη αθεηέξνπ ιφγσ ηεο ρξνληθήο κεηάζεζεο ηεο θαηαβνιήο ησλ ηφθσλ πνπ αθνξνχλ δάλεηα ηνπ Μεραληζκνχ ηήξημεο. Γηάγξακκα 8: Αθαζάξηζην Δγρώξην Πξντόλ , , , , ,00 0, Α.Ε.Π. (εκατ. ευρώ) Πεγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ

55 Βεβαίσο, γηα λα είλαη δηαηεξήζηκε ε πεξηζηνιή ηνπ ειιείκκαηνο ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, πξέπεη λα ζηεξηρζεί ζηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο νη νπνίεο νδήγεζαλ ζηε δηφγθσζή ηνπ. Οη θπξηφηεξεο είλαη νη δπζιεηηνπξγίεο ησλ αγνξψλ πξντφλησλ θαη εξγαζίαο, νη νπνίεο ζπλεηέιεζαλ ζην λα δηαηεξείηαη ρακειφ ην επίπεδν ηεο δηαξζξσηηθήο αληαγσληζηηθφηεηαο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ε πςειή ελεξγεηαθή εμάξηεζε ηεο νηθνλνκίαο απφ ην εμσηεξηθφ, θαζψο θαη ε ρακεινχ βαζκνχ ππνθαηάζηαζε ησλ εηζαγνκέλσλ απφ εγρσξίσο παξαγφκελα πξντφληα ιφγσ ηεο αδπλακίαο ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο λα αληαπνθξηζεί ζηηο κεηαβνιέο θαη ζηε ζχλζεζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. Οη αδπλακίεο απηέο ζπληεξνχλ κνλίκσο πςειφ ην εκπνξηθφ έιιεηκκα, ελψ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο επεξεάδνπλ θαη ην ηζνδχγην ησλ ππεξεζηψλ, ηα θνλδχιηα ηνπ νπνίνπ είλαη νχησο ή άιισο επαίζζεηα ζε εμσγελείο επηδξάζεηο θαη επνκέλσο επκεηάβιεηα. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ δηαηεξήζηκα πιενλάζκαηα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, απαηηείηαη λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξναλαθεξζέληα δνκηθά πξνβιήκαηα. ε αληίζεηε πεξίπησζε, ε ηάζε δηεχξπλζεο ηνπ ειιείκκαηνο ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ελδέρεηαη λα αλαδσππξσζεί κεηά ηελ αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο θαη επνκέλσο ελδερνκέλε δπζρέξεηα ρξεκαηνδφηεζήο ηνπ ζα απνηεινχζε εθ λένπ ζεκαληηθή πεγή αληζνξξνπίαο. Ο θίλδπλνο απηφο απνκαθξχλεηαη ζην βαζκφ πνπ ε αλάθακςε ζα επηηεπρζεί κε ηε βνήζεηα μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ζπληειέζνπλ ζε παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα γηα ηελ ππνθαηάζηαζε ησλ εηζαγνκέλσλ κε αληίζηνηρα εγρσξίσο παξαγφκελα πξντφληα. ηελ πεξίπησζε απηή, νη μέλεο άκεζεο επελδχζεηο ζα πεξηνξίζνπλ ην έιιεηκκα ησλ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ζα ζπκβάινπλ ζηε ρξεκαηνδφηεζή ηνπ, ζπληειψληαο ηαπηφρξνλα ζηελ ελίζρπζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηε κείσζε ηεο αλεξγίαο. Πξνυπφζεζε σζηφζν γηα ηελ πξνζέιθπζε μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ είλαη ε δεκηνπξγία επλντθνχ επελδπηηθνχ θιίκαηνο επνκέλσο θαη ε αληηκεηψπηζε ησλ δπζιεηηνπξγηψλ ησλ αγνξψλ πξντφλησλ θαη εξγαζίαο, ε δηεπθφιπλζε ηεο παξνρήο ξεπζηφηεηαο θπξίσο ζε εμαγσγηθέο επηρεηξήζεηο, θαζψο θαη ε απινχζηεπζε ησλ πεξίπινθσλ

56 γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ νη νπνίεο ηξνθνδνηνχλ θαηλφκελα εθηεηακέλεο δηαθζνξάο 9. Δπηζεκαίλεηαη φκσο φηη, ελψ ε αληηκεηψπηζε δνκηθψλ αδπλακηψλ απηνχ ηνπ είδνπο απαηηεί ζπλήζσο καθξνρξφλην νξίδνληα, ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδνο ηα δηαζέζηκα ρξνληθά πεξηζψξηα έρνπλ πεξηνξηζηεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ, θαζψο ε νηθνλνκία βξίζθεηαη ζε ζπλζήθεο χθεζεο γηα έθην θαηά ζεηξά έηνο. Απηή ε παξαηεηακέλε χθεζε θαη ε παξεπφκελε καθξνρξφληα απνρή ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο απφ ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξαγδαία ηερλνινγηθή εμέιημε ζε πνιινχο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο, θηλδπλεχεη λα νδεγήζεη ζε ζηαδηαθή απαμίσζε ηνπ πάγηνπ θαη ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. 9 Σν πξφβιεκα ηεο γξαθεηνθξαηίαο ζηελ Διιάδα θαη ην παξεπφκελν πξφβιεκα ηεο δηαθζνξάο, πνπ απνζαξξχλνπλ ηελ επελδπηηθή πξσηνβνπιία, αληηθαηνπηξίδνληαη ζηηο ηδηαηηέξσο ρακειέο επηδφζεηο ηεο ρψξαο καο ζε αμηνινγήζεηο δηεζλψλ νξγαληζκψλ φπσο ε Γηεζλήο Γηαθάλεηα ( Money, Politics, Power: Corruption Risks in Europe, Ινχληνο 2012), ε νπνία ηελ θαηαηάζζεη ζηελ 125ε ζέζε κεηαμχ 142 ρσξψλ θαη ηειεπηαία κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ. Αληίζεηα, ε Παγθφζκηα Σξάπεδα (World Bank, Doing Business 2013) θαηαηάζζεη ηελ Διιάδα ζηελ 78ε ζέζε κεηαμχ 185 ρσξψλ κε ηελ επηζήκαλζε φηη έρεη ζεκεηψζεη ζεκαληηθή πξφνδν ζηελ δηεπθφιπλζε θαη ελζάξξπλζε ηνπ επηρεηξείλ ζηε ρψξα

57 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ: «Σν έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. χγθξηζε επηπέδσλ αληαγσληζηηθφηεηαο κεηαμχ επξσπατθψλ ρσξψλ». 3.1 Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Η δηεζλήο βηβιηνγξαθία είλαη ηδηαίηεξα εθηελήο ζηελ αλάπηπμε ηεο έλλνηαο θαη ηνπ νξηζκνχ ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. ηελ ηζηνξία ησλ νηθνλνκηθψλ ηδεψλ, δελ είλαη πνιιέο νη πεξηπηψζεηο πνπ κηα έλλνηα πξαγκαηνπνηεί ην άικα απφ ηελ αθάλεηα ζην πξνζθήλην κέζα ζε δηάζηεκα ιίγσλ κφλν εηψλ. Γελλεκέλε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ε ζπδήηεζε γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ γλψξηζε γξήγνξα απνδνρή θαη ζχληνκα πηνζεηήζεθε θαη θαιιηεξγήζεθε απφ επίζεκνπο θξαηηθνχο θνξείο 10. Γηα ηελ έλλνηα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κηαο ρψξαο έρνπλ δνζεί θαηά θαηξνχο πνιινί θαη δηαθνξεηηθνί νξηζκνί. πλνπηηθά, θξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζνχλ νη εμήο: Η εζληθή αληαγσληζηηθφηεηα είλαη ην πιέγκα εθείλν ησλ παξαγφλησλ, πνιηηηθψλ θαη ζεζκψλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην επίπεδν παξαγσγηθφηεηαο κηαο ρψξαο. Σν επίπεδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο κε ηε ζεηξά ηνπ πξνζδηνξίδεη ην δηαηεξήζηκν επίπεδν επεκεξίαο πνπ κπνξεί λα απνιακβάλεη κηα νηθνλνκία. Με άιια ιφγηα, νη πην αληαγσληζηηθέο νηθνλνκίεο κπνξνχλ λα ηείλνπλ λα είλαη ζε ζέζε λα πξνζθέξνπλ πςειφηεξα επίπεδα εηζνδήκαηνο ζηνπο πνιίηεο ηνπο. Σν επίπεδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο πξνζδηνξίδεη επίζεο ηελ απφδνζε ησλ επελδχζεσλ ζε κηα νηθνλνκία. Καζψο νη απνδφζεηο είλαη νη θαζνξηζηηθνί πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ζηε κεγέζπλζε ησλ νηθνλνκηψλ, κηα πην αληαγσληζηηθή νηθνλνκία είλαη κηα νηθνλνκία πνπ πηζαλφηαηα ζα αλαπηπρζεί ηαρχηεξα ζην κεζνπξφζεζκν θαη καθξνπξφζεζκν νξίδνληα. (World Economic Forum, 2007). Η αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ρσξψλ είλαη ην πεδίν εθείλν ηεο νηθνλνκηθήο ζεσξίαο πνπ αλαιχεη ηα ζηνηρεία θαη ηηο πνιηηηθέο εθείλεο πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ 10 Σν 1986, νη Η.Π.Α. ίδξπζαλ ην πκβνχιην γηα ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα (Council on Competitiveness), ελψ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ε Δ.Δ. πξνζέγγηδε ην δήηεκα κέζα απφ ηξεηο ζπλζέζεηο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δζσηεξηθήο Αγνξάο, Βηνκεραλίαο θαη Έξεπλαο) γηα λα πξνρσξήζεη ην 2002 κέζσ ζπλελψζεσλ ζηε ζπγθξφηεζε απηνηεινχο πκβνπιίνπ Αληαγσληζηηθφηεηαο (European Competitiveness Council)

58 ηθαλφηεηα κηαο ρψξαο λα δεκηνπξγεί θαη λα δηαηεξεί έλα πεξηβάιινλ πνπ ππνζηεξίδεη κεγαιχηεξε παξαγσγή αμίαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη κεγαιχηεξε επεκεξία γηα ηνπο πνιίηεο. (Institute for Management Development, 2006). Αληαγσληζηηθφηεηα είλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν έλα θξάηνο κπνξεί, ππφ ζπλζήθεο ειεχζεξεο θαη δηθαίαο αγνξάο, λα πξνζθέξεη αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ πιεξνχλ ηα θξηηήξηα ησλ δηεζλψλ αγνξψλ, δηαηεξψληαο θαη απμάλνληαο ηαπηφρξνλα ηα πξαγκαηηθά εηζνδήκαηα ησλ αλζξψπσλ καθξνρξφληα. (OECD, 1992). Η εζληθή αληαγσληζηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα κηαο ρψξαο λα παξάγεη θαη λα δηαλέκεη πξντφληα θαη ππεξεζίεο ζηε δηεζλή νηθνλνκία ζε αληαγσληζκφ κε ηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ παξάγνληαη απφ άιιεο ρψξεο θαη απηφ λα ην θάλεη κε ηξφπν πνπ λα εμαζθαιίδεη απμαλφκελν βηνηηθφ επίπεδν. Σν ηειηθφ θξηηήξην δελ είλαη έλα επλντθφ «εκπνξηθφ» ηζνδχγην, έλα πιενλαζκαηηθφ ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ή κηα αχμεζε ζηα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα αιιά ε αχμεζε ζην βηνηηθφ επίπεδν. Σν λα είλαη αληαγσληζηηθή κηα ρψξα ζεκαίλεη λα κπνξεί λα απαζρνιεί εζληθνχο πφξνπο, θπξίσο ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο, κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα απνθνκίδεη απμαλφκελα πξαγκαηηθά εηζνδήκαηα κέζσ ηεο εμεηδίθεπζεο θαη ηνπ εκπνξίνπ ζηε δηεζλή νηθνλνκία. (Scott & Lodge, 1985). Όζνλ αθνξά ηελ Διιάδα, ην Δζληθφ πκβνχιην Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Αλάπηπμεο (ΔΑΑ), κε γλψκνλα ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη ηελ ειιεληθή εκπεηξία, έρεη πξνρσξήζεη ζηελ θαηάξηηζε ηνπ δηθνχ ηνπ νξηζκνχ ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ απηφ, ε αληαγσληζηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα δηαηήξεζεο θαη βειηίσζεο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο αλαβάζκηζεο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο, ελίζρπζεο ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο πξαγκαηηθήο ζπλνρήο, ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο θαη αλαβάζκηζεο, ηεο δηαξθνχο βειηίσζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ππφ ζπλζήθεο παγθνζκηνπνίεζεο. (ΔΑΑ, 2008). Ο νξηζκφο απηφο ελζσκαηψλεη ηα δηδάγκαηα απφ ηηο εχζηνρεο επηζεκάλζεηο εθείλσλ ησλ πιεπξψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα κε ζθεπηηθηζκφ, αθνχ φρη κφλν απνδέρνληαη ην επξχηεξν πιαίζην ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, δειαδή κηαο ζηαδηαθήο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ θαη απνθπγήο ησλ εκπνξηθψλ «ζπγθξνχζεσλ» αιιά ηαπηφρξνλα θάλεη ξεηά ιφγν γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πξαγκαηηθήο ζπλνρήο θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο, δηεπθξηλίδνληαο θαη απηφλ ηνλ ηξφπν φηη ε πξνψζεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο δελ λνείηαη ζε βάξνο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ή ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ ηεο ρψξαο

59 Πεξαηηέξσ ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηηο δηαζηάζεηο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο αλαιχνληαη ζην Παξάξηεκα Ι (Δλόηεηα 2), φπνπ παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ε ππξακίδα ηεο αληαγωληζηηθόηεηαο θαη ην δηακάληη ηνπ Porter. 3.2 Σν δηηηφ πξφβιεκα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ε θνξχθσζή ηνπ κε ην μέζπαζκα ηεο θξίζεο ρξένπο θαη ξεπζηφηεηαο ην ηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ε απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο, θαηά ηε δεθαεηία , κε ηδηαίηεξε έκθαζε θαηά ηα έηε , φπνπ ε νηθνλνκηθή θξίζε έπιεμε ζνβαξά ηε ρψξα καο, νθείιεηαη ζε δύν βαζηθέο αηηίεο, νη νπνίεο αλαιχνληαη εθηελέζηεξα ζηε ζπλέρεηα. - Πξψηνλ, ε ηζρπξή αλαηίκεζε ηνπ επξψ θαηά ηα πξψηα ρξφληα κεηά ηελ γέλλεζή ηνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο κε ξπζκφ κεγαιχηεξν ηεο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο, νδήγεζε ζε κηα απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ εμαγσγψλ ζε ζρέζε κε ηνπο εκπνξηθνχο εηαίξνπο ηεο ρψξαο. Ο παξάγνληαο απηφο εμεγεί ην 30% ηεο απψιεηαο αληαγσληζηηθφηεηαο (Μαιιηαξφπνπινο Γ. & Αλαζηαζάηνο Σ., 2011). - Γεχηεξνλ, ην γεγνλφο φηη ην θφζηνο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο απμήζεθε κε ξπζκνχο πεξίπνπ δηπιάζηνπο ηνπ αληίζηνηρνπ θφζηνπο εξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ησλ εμαγψγηκσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ζεκαίλεη φηη νη κηζζνινγηθέο απμήζεηο ζηνλ ηνκέα ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ μεπέξαζαλ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Ωο απνηέιεζκα, απμήζεθαλ νη ηηκέο ησλ κε εκπνξεχζηκσλ ζε ζρέζε κε ηα εμαγψγηκα πξντφληα, νδεγψληαο ζε κηα εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε θεθαιαίνπ θαη εξγαζίαο απφ ηνκείο παξαγσγήο εμαγψγηκσλ πξντφλησλ ζε ηνκείο παξνρήο ππεξεζηψλ εγρψξηαο θαηαλάισζεο. χκθσλα κε εθηηκήζεηο (Μαιιηαξφπνπινο Γ. & Αλαζηαζάηνο Σ., 2011), ε επηδείλσζε ησλ φξσλ αληαιιαγήο κεηαμχ εμαγψγηκσλ θαη κε εμαγψγηκσλ πξντφλησλ εμεγεί ην 70% ηεο ζπλνιηθήο απψιεηαο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ηε δεθαεηία Όπσο πξνθχπηεη απφ ηα παξαπάλσ, ε επηδείλσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαηά πεξίπνπ νθηψ πνζνζηηαίεο κνλάδεο ηνπ Α.Δ.Π. ηελ δεθαεηία ήηαλ απνηέιεζκα φρη κφλν ηεο απψιεηαο δηεζλνχο

60 αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ αιιά θαη ηεο κεηαθνξάο παξαγσγηθψλ πφξσλ θαη εγρψξηαο δήηεζεο απφ ηνλ ηνκέα ησλ εκπνξεχζηκσλ ζηνλ ηνκέα ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ (Γεκφζην, θαηαζθεπέο, ππεξεζίεο εγρψξηαο θαηαλάισζεο θ.ιπ.). Σα Γηαγξάκκαηα 9α θαη 9β απεηθνλίδνπλ ραξαθηεξηζηηθά ηελ κεηαηφπηζε παξαγσγηθψλ πφξσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο απφ ηε βηνκεραλία θαη ηε γεσξγία ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ. Μέζα ζε κηα δεθαεηία, ν ηνκέαο ησλ ππεξεζηψλ απμήζεθε θαηά 5 πνζνζηηαίεο κνλάδεο (απφ 74% ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ην 2000 ζε 79% ην 2009) εηο βάξνο ηεο βηνκεραλίαο θαη ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο. Καζψο νη εμαγσγέο ππεξεζηψλ ζην δηάζηεκα απηφ παξέκεηλαλ ζηαζεξέο (ζε ηηκέο ηνπ 2000), ελψ ε ζπλνιηθή παξαγσγή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα απμήζεθε θαηά 26% ζε πξαγκαηηθνχο φξνπο, ε αχμεζε ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ ηε δεθαεηία αθνξά θπξηαξρηθά κε εκπνξεχζηκεο ππεξεζίεο, νη νπνίεο εμππεξεηνχλ απνθιεηζηηθά ηελ εγρψξηα θαηαλάισζε. χκθσλα κε ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία, ε θαηαλνκή παξαγσγηθψλ πφξσλ θαη εγρψξηαο δήηεζεο κεηαμχ εκπνξεχζηκσλ θαη κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαζνξίδεηαη απφ ηελ ζρεηηθή ηηκή ηνπο (Obstfeld & Rogoff, 2004 θαη Ruscher & Wolff, 2009). Γηάγξακκα 9α: Γηάξζξσζε ηδησηηθνύ ηνκέα (πνζνζηά πξνζηηζέκελεο αμίαο) Γεωργία 6% Καταςκευζσ 6% Βιομθχανία 14% Τπθρεςίεσ 74% Πεγή: Eurobank Research (2011), «Αληαγωληζηηθόηεηα, Εμωηεξηθό Έιιεηκκα θαη Εμωηεξηθό Φξένο ηεο Ειιεληθήο Οηθνλνκίαο»

61 Γηάγξακκα 9β: Γηάξζξσζε ηδησηηθνύ ηνκέα (πνζνζηά πξνζηηζέκελεο αμίαο) Γεωργία 4% Καταςκευζσ 5% Βιομθχανία 12% Τπθρεςίεσ 79% Πεγή: Eurobank Research (2011), «Αληαγωληζηηθόηεηα, Εμωηεξηθό Έιιεηκκα θαη Εμωηεξηθό Φξένο ηεο Ειιεληθήο Οηθνλνκίαο». 12 Όπσο θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα 10, νη ζρεηηθέο ηηκέο ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζηελ Διιάδα απμήζεθαλ θαηά 13,5% απφ ην 2000 έσο ην 2009, φπνπ ε θξίζε ρξένπο ρηχπεζε ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Σν απνηέιεζκα απηφ είλαη επίζεο ζπκβαηφ κε ηελ εθηίκεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (2009) φηη ε απαξαίηεηε εζσηεξηθή ππνηίκεζε γηα λα επαλέιζεη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο ζε θαηάζηαζε καθξνρξφληαο ηζνξξνπίαο είλαη πεξίπνπ 13%. Οη πεξηθνπέο ησλ κηζζψλ ζην Γεκφζην θαηά ην 2010 κείσζαλ ηηο ηηκέο ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζε ζρέζε κε ηηο ηηκέο ησλ εμαγσγψλ θαηά 3 πνζνζηηαίεο κνλάδεο, πεξηνξίδνληαο έηζη ηε ζπλνιηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ κε εκπνξεχζηκσλ ζε ζρέζε κε ηηο ηηκέο ησλ εμαγσγψλ απφ ην 2000 έσο ην 2010 ζην 10,5%. Ωζηφζν, θαζψο νη πεξηθνπέο ησλ κηζζψλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ην 2010 ήηαλ ηεο ηάμεο ηνπ 15% θαη ην δεκφζην απαζρνιεί πεξίπνπ 30% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ε επίδξαζε ζηηο ζρεηηθέο ηηκέο ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ (-3%) θαίλεηαη ζρεηηθά κηθξή

62 Γηάγξακκα 10: ρεηηθέο ηηκέο κε εκπνξεύζηκσλ αγαζώλ θαη ππεξεζηώλ ζηελ Διιάδα. Πεγή: Eurobank Research (2011), «Αληαγωληζηηθόηεηα, Εμωηεξηθό Έιιεηκκα θαη Εμωηεξηθό Φξένο ηεο Ειιεληθήο Οηθνλνκίαο» Θεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο αλαθνξηθά κε ην έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο. εκαληηθή αηηία ηεο κείσζεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηηκψλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο είλαη ηα πςειά δεκφζηα ειιείκκαηα θαη ην ρξένο. Η δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ήηαλ ππεξθπθιηθή ηα πξνεγνχκελα έηε θαηά ηα νπνία ε ειιεληθή νηθνλνκία ήηαλ ζε θάζε ππεξζέξκαλζεο. Απηφ ππνλφκεπε ηνπο ξπζκνχο ζπλνιηθήο απνηακίεπζεο θαη δηφγθσλε ηε ζπλνιηθή δήηεζε. Η ππεξβάιινπζα δήηεζε ζπληεινχζε θαη ζηε ζηαζεξή ζπζζψξεπζε ζεηηθψλ δηαθνξψλ πιεζσξηζκνχ ζε ζρέζε κε ηα άιια θξάηε - κέιε ηεο επξσδψλεο. Ωζηφζν, αθφκα θαη ηα έηε θαηά ηα νπνία ηα δεκφζηα ειιείκκαηα κεηψλνληαλ σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. ή απμάλνληαλ κε ζρεηηθά κηθξφ ξπζκφ, ηα ειιείκκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπλέρηδαλ λα δηνγθψλνληαη. Δπνκέλσο, θξίλεηαη ζθφπηκε ε αλαδήηεζε εμεγήζεσλ πνπ λα δηθαηνινγνχλ ηελ πξναλαθεξζείζα θαηάζηαζε

63 Οη ελ ιφγσ εμεγήζεηο κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ γχξσ απφ ηξεηο βαζηθέο γξακκέο ζθέςεο, φπσο πξνηείλεηαη απφ ηε βηβιηνγξαθία. Η πξψηε εμήγεζε είλαη γλσζηή σο ππφζεζε Balassa Samuelson. Βάζεη απηήο, φζν απμάλεηαη ε παξαγσγηθφηεηα ζηνπο θιάδνπο πνπ παξάγνπλ δηεζλψο εκπνξεχζηκα αγαζά (tradables), νη εξγαδφκελνη ζε απηνχο ζα πιεξψλνληαη πςειφηεξνπο κηζζνχο. Ωζηφζν, ππάξρνπλ θάπνηνη θιάδνη πνπ παξάγνπλ αγαζά πνπ δελ είλαη δηεζλψο εκπνξεχζηκα (non-tradables). Απηνί ρξεζηκνπνηνχλ εληαηηθά εξγαζία θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ κηθξφηεξε επαηζζεζία ηεο παξαγσγηθφηεηαο ζηηο κεηαβνιέο ηεο ηερλνινγίαο. Οη απμήζεηο κηζζψλ ζηνπο θιάδνπο απηνχο φκσο πξέπεη λα ζπκβαδίδνπλ κε ηηο απμήζεηο κηζζψλ ζηνπο θιάδνπο ησλ εκπνξεχζηκσλ, εηδάιισο νη εξγαδφκελνη ζα αιιάμνπλ θιάδν. Ωο απνηέιεζκα, φζν αλαπηχζζεηαη κία ρψξα, ην γεληθφ επίπεδν κηζζψλ θαη άξα ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ ησλ πξντφλησλ - ζα απμάλεηαη. Απηφ ηζρχεη ηδίσο επεηδή ε ζχγθιηζε απμάλεη ηε δήηεζε γηα ππεξεζίεο, νη νπνίεο είλαη θαηά θφξνλ κε δηεζλψο εκπνξεχζηκεο. Γεδνκέλνπ επίζεο φηη ε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία αληαπνθξίλεηαη πιήξσο ζηηο δηαθνξέο παξαγσγηθφηεηαο ζηνπο ηνκείο εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ, ζα ηείλεη λα αλαηηκάηαη πεξηζζφηεξν απφ φζν δηθαηνινγεί ε κέζε παξαγσγηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο. ηελ πεξίπησζε ηεο επξσδψλεο φπνπ ππάξρεη θνηλφ λφκηζκα, απηφ ηζνδπλακεί κε κία επηδείλσζε ησλ φξσλ εκπνξίνπ κε ηηο πινπζηφηεξεο ρψξεο, δειαδή κία πξαγκαηηθή αλαηίκεζε. ηελ Διιάδα, ε επίδξαζε Balassa Samuelson δελ πξέπεη λα είλαη πνιχ κεγάιε δηφηη ν ηνκέαο ησλ εκπνξεχζηκσλ είλαη ζρεηηθά κηθξφο θαη άξα έρεη πεξηνξηζκέλν ξφιν ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ κηζζψλ. Αληηζέησο, θπξίαξρνο είλαη ν ξφινο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, ν νπνίνο φκσο απνηειεί θαηεμνρήλ κε δηεζλψο εκπνξεχζηκε δξαζηεξηφηεηα. Δπίζεο, ε δηαθνξά παξαγσγηθφηεηαο κεηαμχ εκπνξεχζηκσλ θαη κε εκπνξεχζηκσλ ηνκέσλ είλαη κηθξή. Η επφκελε πξνζέγγηζε εθθηλεί απφ ην άξζξν ησλ Blanchard & Giavazzi (2002). Οη ζπγγξαθείο ππνζηεξίδνπλ φηη ε ζπκκεηνρή ζηελ Ο.Ν.Δ. δεκηνχξγεζε πξνζδνθίεο ζχγθιηζεο ηνπ επηπέδνπ παξαγσγηθφηεηαο κε απηφ ησλ πεξηζζφηεξν αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ θαη πςειφηεξεο κειινληηθήο αλάπηπμεο. Όπσο θαη ζηελ ππφζεζε Balassa - Samuelson, ε αχμεζε ησλ ξπζκψλ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο απαηηεί αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ζπλνιηθήο επέλδπζεο, γεγνλφο ην νπνίν επηδεηλψλεη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Δπηπξνζζέησο, φκσο, ε πςειφηεξε αλάπηπμε νδεγεί θαη ζε αχμεζε ηνπ πξνζδνθψκελνπ κειινληηθνχ θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο. Δλ φςεη απηήο ηεο αχμεζεο ηνπ εηζνδήκαηνο, ηα νξζνινγηθά άηνκα κεηαθέξνπλ πφξνπο ζηελ παξνχζα

64 ρξνληθή ζηηγκή, δειαδή δαλείδνληαη, ψζηε λα απμήζνπλ ηελ παξνχζα θαηαλάισζή ηνπο θαη λα επηηχρνπλ ηε δηαρξνληθή εμνκάιπλζε ηεο θαηαλάισζήο ηνπο ζηα λέα πςειφηεξα επίπεδα. Απηφ επηβαξχλεη επηπιένλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ δεδνκέλνπ φηη έλα ηκήκα ηεο θαηαλάισζεο αθνξά εηζαγσγέο. Η Ο.Ν.Δ. δηεπθφιπλε ηελ αλάιεςε εμσηεξηθνχ ρξένπο δηφηη θαηέζηεζε ηε ρξεκαηνδφηεζή ηνπ επρεξέζηεξε, παξά ηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο γηα δάλεηα, ρσξίο νη απνθιίζεηο λα ηηκσξνχληαη κε πςειφηεξα επηηφθηα. Η νινθιήξσζε ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ, θαζψο θαη ε εμάιεηςε ηνπ θηλδχλνπ ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο θαη ησλ πεξηνξηζκψλ ζηελ θίλεζε θεθαιαίσλ, δηεπθφιπλαλ ηελ πξφζβαζε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ ζηηο πεξηζζφηεξν ξεπζηέο επξσπατθέο αγνξέο. Η αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο θαηέζηε δπλαηή αιιά κεγεζχλζεθε απφ ηελ κείσζε ησλ επηηνθίσλ δαλεηζκνχ ηελ νπνία επέθεξε ζηηο ρψξεο ηνπ επξσπατθνχ Νφηνπ ε ζπκκεηνρή ζηελ Ο.Ν.Δ. Οη Fagan & Gaspar (2005, 2007) έδεημαλ κε πξνζνκνηψζεηο φηη ε κείσζε ησλ επηηνθίσλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη κία επκεγέζε αχμεζε ηεο δήηεζεο θαη κία επηδείλσζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Σν απνηέιεζκα επαπμάλεηαη απφ ηελ επίδξαζε πινχηνπ πνπ επηθέξεη ε αχμεζε ηεο αμίαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη νη πςειφηεξνη κηζζνί. Ωζηφζν, ε αδπλακία ηεο πξνζθνξάο λα πξνζαξκνζηεί κε ηνλ ίδην ξπζκφ ζηελ ηαρεία αχμεζε ηεο δήηεζεο ππνθηλεί ηε κεηαηφπηζε ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο πξνο ηα κε εκπνξεχζηκα δηεζλψο αγαζά θαη ζε αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ. Απηφ απμάλεη ην κνλαδηαίν θφζηνο εξγαζίαο ηαρχηεξα απφ ην κέζν φξν ηεο επξσδψλεο θαη ε πξαγκαηηθή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία αλαηηκάηαη, απμάλνληαο ηα εμσηεξηθά ειιείκκαηα θαη ην εμσηεξηθφ ρξένο. Οη Blanchard & Giavazzi (2002) ππνζηήξημαλ φηη ην εμσηεξηθφ έιιεηκκα δελ ζπληζηά απεηιή δηφηη, ζην βαζκφ πνπ ε παξαγσγηθφηεηα ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ ζπγθιίλεη κε ηηο ππφινηπεο, ην κειινληηθφ εηζφδεκα ζα απμεζεί πξάγκαηη θαη άξα ζα επηηξέςεη ηελ απνπιεξσκή ηνπ ρξένπο πνπ ζσξεχεηαη απφ ηελ αχμεζε ηεο παξνχζαο θαηαλάισζεο. Απηή ε πεπνίζεζε απνδείρηεθε ιαλζαζκέλε. Η αδπλακία απηφκαηεο πξνζαξκνγήο εξκελεχηεθε απφ ηελ ηξίηε πξνζέγγηζε, ηνπ Blanchard (2006), κε ηελ επίθιεζε ησλ αθακςηψλ ζηνπο κηζζνχο. Όπσο θαη ζηηο πξνεγνχκελεο πξνζεγγίζεηο, ν ζπγγξαθέαο πεξηγξάθεη πψο ηα ρακειφηεξα επηηφθηα ηεο Ο.Ν.Δ. θαη νη πξνζδνθίεο γηα πςειφηεξα κειινληηθά εηζνδήκαηα νδήγεζαλ ζε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ησλ εμσηεξηθψλ ειιεηκκάησλ. Η εζσηεξηθή δήηεζε, ζπλεπηθνπξνχκελε απφ κηα επεθηαηηθή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, ψζεζε ηνπο κηζζνχο

65 πξνο ηα πάλσ, θαζφζνλ ε αλεξγία κεησλφηαλ. Η αχμεζε ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο έπιεμε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, επηδεηλψλνληαο πεξαηηέξσ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Δλψ φκσο ζηελ Πνξηνγαιία, ε πξνζδνθψκελε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο δελ πξαγκαηψζεθε, νη κηζζνί ζπλέρηδαλ λα απμάλνληαη κε ξπζκνχο πςειφηεξνπο απηψλ ηεο Ο.Ν.Δ, απμάλνληαο θαη ηε δήηεζε γηα εηζαγσγέο θαη ππνλνκεχνληαο ηελ αληαγσληζηηθφηεηα. Παξνκνίσο θαη ζηελ Διιάδα, ε παξαγσγηθφηεηα απμήζεθε αιιά, φπσο αλαθέξζεθε, νη νλνκαζηηθνί κηζζνί απμήζεθαλ αθφκα ηαρχηεξα. Ο Blanchard (2006) ην απνδίδεη απηφ ζηελ παξνπζία αθακςηψλ ζηνπο κηζζνχο. Αλ ππάξρεη αθακςία ζηνλ πξαγκαηηθφ κηζζφ, ν νλνκαζηηθφο κηζζφο ζπλερίδεη λα απμάλεηαη αθφκα θαη φηαλ ππάξρεη πςειφ πνζνζηφ αλεξγίαο. Αλ ππάξρεη αθακςία ζηνλ νλνκαζηηθφ κηζζφ πξνο ηα θάησ, νη κηζζνί αληαπνθξίλνληαη ζηηο κεηαβνιέο ησλ ηηκψλ θαη ηεο αλεξγίαο (θαη ην αληίζηξνθν) κε κεγάιεο ρξνληθέο πζηεξήζεηο ή θαη θαζφινπ. ε ηέηνηεο ζπλζήθεο, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κπνξεί λα ζπλερίδεη λα επηδεηλψλεηαη εθξεθηηθά γηα ζεκαληηθφ δηάζηεκα αθφηνπ δηαπηζησζεί ην έιιεηκκα αληαγσληζηηθφηεηαο. Η αδπλακία απηφκαηεο πξνζαξκνγήο ηεο εμσηεξηθήο αληζνξξνπίαο ζπζρεηίδεηαη κε δχν αθφκε παξάγνληεο: α) ηε κηθξή δηαθάλεηα ζηε ξνή ησλ καθξννηθνλνκηθψλ πιεξνθνξηψλ βάζεη ησλ νπνίσλ θαζνξηδφηαλ ε παξνρή δαλείσλ δηεπξσπατθά, ηδίσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο θαη β) ην γεγνλφο φηη ε θνηλή λνκηζκαηηθή πνιηηηθή ηεο Δ.Κ.Σ. ζέηεη κέζνπο ζηφρνπο πνπ αθνξνχλ φιε ηελ επξσδψλε θαη φρη ηελ θαηάζηαζε ελφο εθάζηνπ κέινπο μερσξηζηά. Έηζη, ε θαηεχζπλζή ηεο ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ήηαλ κάιινλ επεθηαηηθή, φηαλ ε ειιεληθή νηθνλνκία παξνπζίαδε ζπκπηψκαηα ππεξζέξκαλζεο θαη δελ επεξεάζηεθε απφ ην ειιεληθφ εμσηεξηθφ έιιεηκκα, δεδνκέλνπ φηη ην εκπνξηθφ ηζνδχγην ηεο επξσδψλεο ελ ζπλφισ ήηαλ ηζνζθειηζκέλν. 3.4 Πιενλαζκαηηθφο Βνξξάο - ειιεηκκαηηθφο Νφηνο. Γεδνκέλνπ ηνπ γεγνλφηνο φηη ζηηο πξνεγνχκελεο ελφηεηεο παξαηέζεθε κηα εθηελήο αλάιπζε ησλ πξνβιεκάησλ αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, θξίζεθε ζθφπηκν νη δχν ηειεπηαίεο ελφηεηεο ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ λα επεθηαζνχλ ζε δεηήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηηο ζπγθξίζεηο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ, θαζψο φηαλ δεκηνπξγήζεθε ε δψλε ηνπ επξψ, νη ρψξεο πνπ απνθάζηζαλ λα

66 πηνζεηήζνπλ ην θνηλφ λφκηζκα είραλ ήδε δηαλχζεη κηα καθξά ηζηνξία. Δίλαη γεγνλφο φηη ζεκαληηθέο δηαξζξσηηθέο θαη δνκηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Βνξξά θαη Νφηνπ 14 έδσζαλ ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα εθθίλεζεο ζηηο ήδε αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηνπ Βνξξά, θαηαδηθάδνληαο ην Νφην ζηε ζπζζψξεπζε ειιεηκκάησλ θαη κεηαηξέπνληαο ζε κεγάιν βαζκφ ζε δηαξζξσηηθά ηα πιενλάζκαηα ηνπ Βνξξά θαη ηα ειιείκκαηα ηνπ Νφηνπ. ε κηα δψλε ειεχζεξνπ εκπνξίνπ θαη θνηλνχ λνκίζκαηνο, νη νηθνλνκηθνί πφξνη εηζέξξεαλ πξνο ηνλ πιενλαζκαηηθφ Βνξξά, ελψ ν ειιεηκκαηηθφο Νφηνο ζπζζψξεπε ρξέε. Κάησ απφ άιιεο ζπλζήθεο, νη ειιεηκκαηηθέο ρψξεο ηνπ Νφηνπ ζα ππνηηκνχζαλ ην λφκηζκά ηνπο θαη ζα επέβαιαλ πξνζηαηεπηηθά κέηξα. Μέζα ζηελ Ο.Ν.Δ. φκσο, ε κεηαθνξά πφξσλ απφ ην Νφην ζην Βνξξά ζα έθεξλε κηα λέα ηζνξξνπία κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ κηζζψλ ζηνλ πιενλαζκαηηθφ Βνξξά θαη ηεο κείσζεο ησλ κηζζψλ ζηνλ ειιεηκκαηηθφ Νφην, επαλαθέξνληαο έηζη ηε ρακέλε ηνπο αληαγσληζηηθφηεηα. Γπζηπρψο φκσο, γηα πνιιά ρξφληα γηλφηαλ αθξηβψο ην αληίζεην: έλαο ζπλδπαζκφο θπβεξλεηηθψλ πνιηηηθψλ θαη δηαξζξσηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ νδήγεζαλ ζε απμήζεηο κηζζψλ πάλσ απφ ηελ παξαγσγηθφηεηα ζηηο ρψξεο ηνπ Νφηνπ, ελψ ε Γεξκαλία αθνινπζνχζε πνιηηηθή wage dumping 15 γηα ηε ζηήξημε ησλ εμαγσγψλ ηεο, κε απνηέιεζκα ρψξεο φπσο ε Ιζπαλία, ε Πνξηνγαιία, ε Ιηαιία θαη ε Διιάδα λα απνιέζνπλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο αληαγσληζηηθφηεηάο ηνπο θαη λα ζπζζσξεχνπλ ειιείκκαηα θαη ρξέε νδεγψληαο ηελ επξσδψλε ζηελ πξψηε ζεκαληηθή θξίζε ηεο ζχληνκεο ηζηνξίαο ηεο ηελ άλνημε ηνπ Οη δηακάρεο κέζα ζηελ επξσδψλε είλαη απνηέιεζκα ηεο απνπζίαο θεληξηθήο νηθνλνκηθήο δηαθπβέξλεζεο, κε απνηέιεζκα λα ζπγθξνχνληαη δηάθνξεο εζληθέο νηθνλνκηθέο πνιηηηθέο θαη ζηξαηεγηθέο. ε κηα λνκηζκαηηθή έλσζε, φπσο π.ρ. ησλ Η.Π.Α., ππάξρεη θεληξηθή νηθνλνκηθή δηαθπβέξλεζε, αιιά θαη αιιειεγγχε. ηελ Ο.Ν.Δ. ζπγθξνχνληαη δηάθνξεο εζληθέο ζηξαηεγηθέο, νη νπνίεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε θεληξηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη νπζηαζηηθήο αιιειεγγχεο κεηαηξέπνπλ ηα πξνβιήκαηα ζε θξίζεηο Ο Νφηνο πάληα ηαιαληδφηαλ απφ έλα πδξνθέθαιν θαη δπζθίλεην θξάηνο, κε θιεηζηέο αγνξέο θαη ρακειή παξαγσγηθφηεηα 15 Σν wage dumping αλαθέξεηαη ζηελ πξαθηηθή δηαηήξεζεο ησλ κηζζψλ ζε πνιχ ρακειά επίπεδα. 16 Σξαληαρηά παξαδείγκαηα έιιεηςεο αιιειεγγχεο απνηεινχλ ε αξλεηηθή δηάζεζε ηεο πιεηνςεθίαο ηνπ γεξκαληθνχ ιανχ λα ζπλδξάκεη ηελ Διιάδα, ε θσιπζηεξγία ηεο γεξκαληθήο θπβέξλεζεο ζηελ πηνζέηεζε ηνπ παθέηνπ ζηήξημεο κε ηειηθή εκπινθή «μέλσλ» (Γ.Ν.Σ.), αιιά θαη ε άξλεζε ηνπ Κνηλνβνπιίνπ ηεο ινβαθίαο λα επηθπξψζεη ην κεξίδην ηνπ δαλείνπ ηεο ρψξαο απηήο πξνο ηελ Διιάδα. Κάπνηνη ζα κπνξνχζαλ λα εγείξνπλ επηθπιάμεηο φζνλ αθνξά ζηελ ππνρξέσζε επίδεημεο ελδν-επξσδσληθήο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο αιιειεγγχεο. Δλψ είλαη πηζαλή ε παξνπζία άιισλ

67 3.5 χγθξηζε κεηαμχ ησλ νηθνλνκηψλ ηεο δψλεο ηνπ επξψ: απμαλφκελεο αληζφηεηεο θαη καθξννηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο. Η ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα πξνβαίλεη ζηελ αλάιπζε ησλ καθξννηθνλνκηθψλ εμειίμεσλ ζηελ επξσδψλε ηφζν πξηλ φζν θαη κεηά ηελ θξίζε, ρξεζηκνπνηψληαο απηά παξαδείγκαηα ρσξψλ πνπ εληάζζνληαη ζε δχν θχξηεο θαηεγνξίεο θαη ζπγθεθξηκέλα εθείλεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ην κνληέιν «ηεο θαηαλαισηηθήο έθξεμεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο» θαη εθείλεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ην κνληέιν «ηνπ κεξθαληηιηζκνχ», πξνβαίλνληαο ηαπηφρξνλα ζηελ παξνπζίαζε ησλ αληζνξξνπηψλ ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ ηεο επξσδψλεο σο ζπλφινπ. Σν ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζηελ πεξηνρή ηεο επξσδψλεο σο ζχλνιν ήηαλ ζρεδφλ ηζνζθειηζκέλν θαηά ηελ πεξίνδν , έηζη ψζηε ηα ηζνδχγηα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ησλ πιενλαζκαηηθψλ ρσξψλ - κειψλ λα έρνπλ ηα αληίζηνηρά ηνπο ειιεηκκαηηθά ηζνδχγηα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κέζα ζηελ επξσδψλε. Φπζηθά, νη ρψξεο - κέιε ζηελ επξσδψλε έρνπλ επίζεο πιενλάζκαηα ή ειιείκκαηα έλαληη ηεο ππφινηπεο κε επξσπατθήο πεξηνρήο ηνπ θφζκνπ αιιά γηα ηελ επξσδψλε ζην ζχλνιφ ηεο, ηα ειιείκκαηα θαη ηα πιενλάζκαηα πεξίπνπ αληηζηαζκίδνπλ ην έλα ην άιιν. Σελ πεξίνδν απφ ην 2000 κέρξη ην 2007, ην κνληέιν ηεο θαηαλαισηηθήο έθξεμεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο κπνξεί λα εληνπηζηεί ζηελ Διιάδα, ηελ Ιξιαλδία θαη ηελ Ιζπαλία. Απηέο νη νηθνλνκίεο ζεκείσζαλ ζεκαληηθέο απμήζεηο ζηηο ηηκέο ησλ νηθηζηηθψλ αθηλήησλ θαη ζηηο αλαινγίεο πινχηνπ - εηζνδήκαηνο. Απηή ε πιαζκαηηθή αχμεζε ηνπ πινχηνπ, καδί κε ηελ απειεπζέξσζε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ θαη ηελ εμαζζέληζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηαο, ζπλέβαιε ζηελ αχμεζε ηεο θαηαλαισηηθήο δήηεζεο θαη θαηά ζπλέπεηα ζε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο ζπλεηζθνξάο ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο θαη ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. Καηαγξάθεθαλ ζρεηηθά πςεινί ξπζκνί αχμεζεο ηνπ πξαγκαηηθνχ Α.Δ.Π. αιιά αξλεηηθέο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ηζνξξνπίεο (σο πνζνζηφ ηνπ νλνκαζηηθνχ ζεκηηψλ θηλήηξσλ, ε απνπζία αιιειεγγχεο δπζρεξαίλεη ηελ φπνηα πξνζπάζεηα απνηξνπήο θαη επίιπζεο θξίζεσλ εληφο κηαο νηθνλνκηθήο «νηθνγέλεηαο»

68 Α.Δ.Π.) ζηνλ ηνκέα ησλ λνηθνθπξηψλ, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ ηδησηηθνχ ρξένπο ησλ λνηθνθπξηψλ. Απηφ κεηαθξάδεηαη επίζεο ζε αξλεηηθνχο ηζνινγηζκνχο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζην ζχλνιφ ηνπ. Η ηζρπξή αχμεζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ζηηο ρψξεο πνπ ιεηηνπξγνχζε ν ηχπνο ηεο θαηαλαισηηθήο έθξεμεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο ζπλνδεχηεθε απφ αξλεηηθέο ζπλεηζθνξέο ζηελ αλάπηπμε ησλ ηζνδπγίσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζηηο ρψξεο απηέο. Γηα ηηο ελ ιφγσ ρψξεο, ε αχμεζε ηνπ κέζνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο πάλσ απφ ηα αληίζηνηρα επίπεδα αχμεζεο ζηελ ππφινηπε επξσδψλε θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ πνπ ζπλνδεπφηαλ απφ ηελ νλνκαζηηθή αλαηίκεζε ηνπ επξψ, θαη ζπλεπψο ε απψιεηα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ εγρψξησλ παξαγσγψλ, ζπλέβαιαλ ζηα ειιείκκαηα ζηα ηζνδχγηα αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαη ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Γηάγξακκα 11). Οη νηθνλνκίεο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ θαηαλαισηηθή έθξεμε θαζνδεγνχκελε απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο ήηαλ νη κεραλέο δήηεζεο ζηελ επξσδψλε ηελ πεξίνδν πξηλ απφ ηε κεγάιε θάκςε. Γηάγξακκα 11: Ιζνδύγην ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώλ (Ιξιαλδίαο, Διιάδαο, Ιζπαλίαο) σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0 Ireland Greece Spain -15,0-20,0 Πεγή: Eurostat ηνλ αληίπνδα ησλ νηθνλνκηψλ ηεο επξσδψλεο κε βάζε ηνλ ηχπν ηεο θαηαλαισηηθήο έθξεμεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο ήηαλ νη κεξθαληηιηζηηθέο νηθνλνκίεο, πνπ θαζνδεγνχληαλ απφ ηηο εμαγσγέο. Απηή ε νκάδα ρσξψλ απνηειείηαη απφ ηελ Απζηξία, ην Βέιγην, ηε Γεξκαλία, ηηο Κάησ Υώξεο θαη

69 ηε Φηλιαλδία. Απηέο νη νηθνλνκίεο ραξαθηεξίδνληαλ απφ πιενλάζκαηα ζηα ηζνδχγηα αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαη ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Γηάγξακκα 12). Η ζπλεηζθνξά ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο θαη ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ζηελ αλάπηπμε ήηαλ κέηξηα. Η βάζε γηα ηα εμσηεξηθά πιενλάζκαηα ήηαλ ζπλεπψο κηα ζρεηηθά αδχλακε εγρψξηα δήηεζε απφ ηε κία πιεπξά αιιά θαη ην ρακειφ εξγαηηθφ θφζηνο αλά κνλάδα πξντφληνο θαη ν ρακειφο πιεζσξηζκφο απφ ηελ άιιε. Γηα ηηο ελ ιφγσ ρψξεο, ε πξαγκαηηθή ζηαζκηζκέλε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία απμήζεθε ζε κηθξφηεξν βαζκφ απφ φ,ηη ζηηο ρψξεο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ έθξεμε ηεο θαηαλάισζεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο, ή κεηψζεθε, φπσο ζπλέβε ζηελ Απζηξία θαη ηε Γεξκαλία, πξάγκα ην νπνίν ζπλεπάγεηαη αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ηηκψλ. Έηζη, νη ρψξεο απηέο επσθειήζεθαλ απφ ηελ πεξηθεξεηαθή δήηεζε πνπ θαζνδεγείην απφ ηελ έθξεμε ηε θαηαλάισζεο. Ωζηφζν, απηφ ην κνληέιν είρε έλα ηίκεκα: ε αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ρσξψλ παξέκεηλε θάησ απφ ηα επίπεδα αχμεζεο ηνπ Α.Δ.Π. ησλ ρσξψλ κε θαηαλαισηηθή έθξεμε. Αθφκα θαη ζηελ πην θιεηζηή κεγάιε νηθνλνκία, απηή ηεο Γεξκαλίαο, ε απφδνζε ηνπ Α.Δ.Π. ήηαλ αθφκε ρεηξφηεξε απφ φ,ηη ζηηο κηθξφηεξεο νηθνλνκίεο ηεο Απζηξίαο, ηεο Φηλιαλδίαο, ηνπ Βειγίνπ θαη ηεο Οιιαλδίαο. Γηάγξακκα 12: Ιζνδύγην ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώλ (Βειγίνπ, Γεξκαλίαο, Κάησ Υσξώλ, Απζηξίαο, Φηλιαλδίαο) σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Belgium Germany Netherlands Austria Finland -2,0-4,0 Πεγή: Eurostat

70 Όζνλ αθνξά ηψξα κηα άιιε νκάδα ρσξψλ, θαηά ηελ πεξίνδν πξηλ απφ ηε κεγάιε χθεζε, ε Γαιιία, ε Ιηαιία θαη ε Πνξηνγαιία δελ κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ φηη ήηαλ νηθνλνκίεο πνπ βαζίδνληαλ ζην κνληέιν ηεο έθξεμεο ηεο θαηαλάισζεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο νχηε κεξθαληαιηζηηθέο νηθνλνκίεο θαζνδεγνχκελεο απφ ηηο εμαγσγέο. Η αλάπηπμε ήηαλ κάιινλ πξντφλ ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. Αλ θαη ε Γαιιία θαη ε Ιηαιία γλψξηζαλ ζεκαληηθή αχμεζε ζηηο αλαινγίεο θαζαξνχ πινχηνπ - εηζνδήκαηνο θαη ζηηο ηηκέο ησλ θαηνηθηψλ, ελψ απηφ δελ ζπλέβε ζηελ Πνξηνγαιία, νη ρξεκαηννηθνλνκηθνί ηζνινγηζκνί ησλ λνηθνθπξηψλ παξέκεηλαλ ζεηηθνί ζηηο ηξεηο ρψξεο. Ο επηρεηξεκαηηθφο ηνκέαο είρε αξλεηηθνχο ηζνινγηζκνχο ζε απηέο ηηο ρψξεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο αξλεηηθνχο ηζνινγηζκνχο ζην δεκφζην ηνκέα, απηφ ζήκαηλε ζεκαληηθά ειιείκκαηα ζηα ηζνδχγηα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζηελ Πνξηνγαιία, ελψ ζηε Γαιιία θαη ηελ Ιηαιία ηα ηζνδχγηα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ήηαλ ζρεδφλ ηζνζθειηζκέλα θαηά κέζν φξν γηα ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ πνπ εμεηάδνπκε (Γηάγξακκα 13). Η αλάπηπμε ζηηο ρψξεο απηέο πξνήιζε απφ ηελ εγρψξηα δήηεζε. Οη θαζαξέο εμαγσγέο παξέκεηλαλ ζεηηθέο γηα ηε Γαιιία θαη ηελ Ιηαιία, αιιά ήηαλ εμαηξεηηθά αξλεηηθέο γηα ηελ Πνξηνγαιία. Όηαλ ιάβνπκε ππφςε ηνλ πιεζσξηζκφ θαη ηελ αχμεζε ζην νλνκαζηηθφ κνλαδηαίν θφζηνο εξγαζίαο απνθαιχπηεηαη φηη αθφκε θαη ε Γαιιία, αλ θαη ήηαλ απφιπηα ζηνηρηζκέλε κε ην ζηφρν ηεο Δ.Κ.Σ. γηα ηνλ πιεζσξηζκφ, «θάησ αιιά θνληά ζην 2%», είδε λα κεηψλεηαη ε αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ ηεο ζε ζρέζε κε ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κεξθαληαιηζηηθέο νηθνλνκίεο, ηδίσο ζε ζρέζε κε ηε Γεξκαλία. ηελ Ιηαιία θαη ζηελ Πνξηνγαιία, ην κνλαδηαίν θφζηνο εξγαζίαο θαη ν πιεζσξηζκφο ήηαλ πνιχ πάλσ απφ ην ζηφρν ηεο Δ.Κ.Σ. θαη ην κέζν πνζνζηφ ηνπ πιεζσξηζκνχ ηεο Δ.Δ. ησλ 11 ππνδειψλεη ζνβαξά πξνβιήκαηα αληαγσληζηηθφηεηαο ηηκψλ ζε απηέο ηηο ρψξεο, φπσο πξνθχπηεη απφ ηηο απμήζεηο ζηηο πξαγκαηηθέο ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο. Η αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ Α.Δ.Π. ζηηο νηθνλνκίεο πνπ θαζνδεγνχληαλ απφ ηελ εγρψξηα δήηεζε παξέκεηλε ρακειή ζηελ Ιηαιία θαη ηελ Πνξηνγαιία αιιά ε Γαιιία θαηάθεξε λα έρεη θαιχηεξε απφδνζε απφ φ,ηη ε Γεξκαλία θαη είδε ην Α.Δ.Π. ηεο λα απμάλεηαη κε παξφκνηνπο ξπζκνχο φπσο απηνχο ηνπ Βειγίνπ

71 Γηάγξακκα 13: Ιζνδύγην ηξερνπζώλ ζπλαιιαγώλ (Γαιιίαο, Ιηαιίαο, Πνξηνγαιίαο) σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0-12,0-14,0 France Italy Portugal Πεγή: Eurostat Με βάζε ηε δεδνκέλε ζεζκηθή αξρηηεθηνληθή ηνπ επξσζπζηήκαηνο, ε ηξέρνπζα θξίζε έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηα ηδησηηθά ειιείκκαηα θαη ζηηο αληζνξξνπίεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. ηελ Ιξιαλδία, ζηελ Ιζπαλία, ζηελ Πνξηνγαιία θαη ζηελ Διιάδα, ν ηδησηηθφο ηνκέαο έηεηλε λα μνδεχεη πεξηζζφηεξα απφ ην εηζφδεκά ηνπ. Έσο ην 2013, ην πξαγκαηηθφ Α.Δ.Π. ηεο Δ.Δ. ησλ 11 δελ είρε επαλέιζεη ζηα επίπεδα πνπ ήηαλ ην 2007, δειαδή πξηλ απφ ηελ θξίζε. Σν Α.Δ.Π. ηεο Φηλιαλδίαο, ηεο Ιηαιίαο, ηεο Ιζπαλίαο, ηεο Πνξηνγαιίαο, ηεο Ιξιαλδίαο θαη, ηδίσο, ηεο Διιάδαο, βξίζθεηαη πνιχ θάησ απφ ηα επίπεδα πνπ βξηζθφηαλ πξηλ απφ ην μέζπαζκα ηεο θξίζεο. Απφ απηή ηελ νκάδα, κφλν ε Φηλιαλδία θαη ε Ιξιαλδία έρνπλ δεη κηα αχμεζε ησλ πξαγκαηηθψλ ηάζεσλ ηνπ Α.Δ.Π. απφ ην 2010, ελψ γηα ηηο άιιεο ρψξεο ην Α.Δ.Π. ηνπο ζρεδφλ ζπλερψο ζπξξηθλψλεηαη ή παξακέλεη ζηάζηκν απφ ηελ αξρή ηεο θξίζεο. Λφγσ ηεο θξίζεο ζηηο πξψελ νηθνλνκίεο κε πξφηππν ηελ θαηαλαισηηθή έθξεμε θαζνδεγνχκελε απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο (Διιάδα, Ιξιαλδία θαη Ιζπαλία), ησλ πνιηηηθψλ ιηηφηεηαο θαη ηεο κείσζεο ηνπ κεξηδίνπ εηζνδήκαηνο ηεο εξγαζίαο, ε ζπλεηζθνξά ηεο εγρψξηαο δήηεζεο θαη ησλ ζπζηαηηθψλ ηεο ζηελ αλάπηπμε είλαη, θαηά κέζν φξν γηα ηελ πεξίνδν , αξλεηηθή γηα απηέο ηηο ρψξεο. Η ζπλεηζθνξά ζηελ αλάπηπμε ησλ θαζαξψλ εμαγσγψλ ζηα αγαζά θαη ηηο ππεξεζίεο έρεη γίλεη ζεηηθή, νη αλαινγίεο ησλ θαζαξψλ εμαγσγψλ πξνο ην Α.Δ.Π. έρνπλ βειηησζεί αιιά έρνπλ παξακείλεη ζεκαληηθά αξλεηηθέο ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο θαη

72 αξθεηά ιηγφηεξν αξλεηηθέο ζηελ πεξίπησζε ηεο Ιζπαλίαο. Ο θχξηνο ιφγνο γηα ηε βειηίσζε ησλ θαζαξψλ εμαγσγψλ νθείιεηαη, απφ ηε κηα κεξηά, ζηε ζπξξίθλσζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο θαη, σο εθ ηνχηνπ ησλ εηζαγσγψλ, θαη απφ ηελ άιιε κεξηά, ζηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ηηκψλ, φπσο ππνινγίδεηαη απφ ην ξπζκφ κεηαβνιήο ηεο πξαγκαηηθήο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο, κε βάζε ηε ζηαζηκφηεηα ή ηε ζπξξίθλσζε ηνπ νλνκαζηηθνχ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο. Όζνλ αθνξά ηηο νηθνλνκίεο κε πξφηππν ηελ εγρψξηα θαζνδεγνχκελε δήηεζε, ε Πνξηνγαιία εκθαλίδεη νπζηαζηηθά έλα παξφκνην κνηίβν κε ηελ Διιάδα, ηελ Ιξιαλδία θαη ηελ Ιζπαλία θαηά ηελ πεξίνδν , ελψ ε Ιηαιία δελ έρεη παξνπζηάζεη βειηίσζε ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ κε βάζε ηε ζηαζηκφηεηα ή ηελ πηψζε ηνπ νλνκαζηηθνχ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο. Η αχμεζε ηνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ γηα ηελ πεξίνδν έρεη παξακείλεη ζηα επίπεδα ηεο πεξηφδνπ θαη ε αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ δελ έρεη βειηησζεί. Οη κηθξέο ζεηηθέο ζπλεηζθνξέο πνπ έρνπλ ζηελ αλάπηπμε νη θαζαξέο εμαγσγέο ζηελ Ιηαιία νθείινληαη σο εθ ηνχηνπ ζηε ζπξξίθλσζε ηεο δήηεζεο εηζαγσγψλ πνπ ηελ πξνθάιεζε ε αξλεηηθή ζπλεηζθνξά ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ζηελ αλάπηπμε. Ωζηφζν, νη θαζαξέο εμαγσγέο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. έρνπλ επηδεηλσζεί, φπσο έρεη επηδεηλσζεί θαη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Η Γαιιία είλαη ε κφλε νηθνλνκία κε πξφηππν ηελ εγρψξηα θαζνδεγνχκελε δήηεζε, ε νπνία θαηάθεξε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάθακςεο λα θηάζεη ηα πξαγκαηηθά επίπεδα ηνπ Α.Δ.Π. πνπ ππήξραλ πξηλ απφ ηελ θξίζε. Με βάζε ηνπο φξνπο ηεο αχμεζεο ηνπ κεξηδίνπ ησλ κηζζψλ, σο ζηαζεξνπνηεηηθφο παξάγνληαο ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ζε πεξίνδν χθεζεο, ε αλάθακςε έρεη βαζηζηεί κφλν ζηελ εγρψξηα δήηεζε θαη ε ζπλεηζθνξά ησλ θαζαξψλ εμαγσγψλ ζην κέζν φξν αλάπηπμεο έρεη παξακείλεη κεδεληθή. Μνινλφηη ν κέζνο πιεζσξηζκφο ήηαλ ελαξκνληζκέλνο κε ην ζηφρν πιεζσξηζκνχ ηεο Δ.Κ.Σ. θαη ζπκβάδηδε κε ηνλ κέζν φξν πιεζσξηζκνχ ζηελ Δ.Δ. ησλ 11 θαη παξφηη ε αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ κε βάζε ηνλ ππνινγηζκφ ηεο πξαγκαηηθήο ζηαζκηζκέλεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο δελ έρεη κεησζεί, ε αλαινγία ησλ θαζαξψλ εμαγσγψλ πξνο ην Α.Δ.Π. έρεη επηδεηλσζεί θαη έρεη γίλεη αξλεηηθή, φπσο έρεη γίλεη αξλεηηθφ θαη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κεξθαληηιηζηηθέο νηθνλνκίεο έρνπλ αλαξξψζεη απφ ηε κεγάιε θάκςε θαη έθηαζαλ ηα επίπεδα ηνπ πξαγκαηηθνχ Α.Δ.Π. πνπ ππήξραλ πξηλ

73 απφ ηελ θξίζε είηε ην 2010 (Βέιγην) είηε ην 2011 (Απζηξία, Γεξκαλία, Κάησ Υψξεο). Με ηελ αχμεζε ησλ κεξηδίσλ ηνπ εηζνδήκαηνο εξγαζίαο, πνπ ελεξγεί σο ζηαζεξνπνηεηήο ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο θαηά ηε δηάξθεηα κηαο χθεζεο, ε νηθνλνκηθή αλάθακςε ζε απηή ηελ νκάδα ρσξψλ έρεη πξνθχςεη θπξίσο απφ ηελ εγρψξηα δήηεζε. Η αχμεζε ηνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο είλαη κεγαιχηεξε ζε ζρέζε κε ηελ πεξίνδν πξηλ απφ ηελ θξίζε θαη κεγαιχηεξε απφ φ,ηη ζηηο ρψξεο ηεο θξίζεο. Οη κεξθαληηιηζηηθέο ρψξεο έρνπλ ράζεη ιίγν έδαθνο ζε ζρέζε κε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ, κε αμηνζεκείσηεο εμαηξέζεηο ηε Γεξκαλία θαη ηηο Κάησ Υψξεο. Ωζηφζν, νη αλαινγίεο θαζαξψλ εμαγσγψλ Α.Δ.Π. παξέκεηλαλ ζεηηθέο, κε ηδηαίηεξα πςεινχο δείθηεο ζηελ Απζηξία, ηε Γεξκαλία θαη ηηο Κάησ Υψξεο αιιά ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζην Βέιγην θαη ηε Φηλιαλδία. Σα ίδηα απνηειέζκαηα θαη ην ίδην κνηίβν ηζρχνπλ κε ηα πιενλάζκαηα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζηηο ρψξεο απηέο. πλνςίδνληαο, νη πνιηηηθέο απνπιεζσξηζηηθήο ζηαζηκφηεηαο ζηελ επξσδψλε απφ ην 2010 είραλ σο απνηέιεζκα καδηθέο απψιεηεο ηνπ πξαγκαηηθνχ Α.Δ.Π. (θαη ζπλαθή αχμεζε ηεο αλεξγίαο θαη ηεο θηψρεηαο) ζηηο πξψελ νηθνλνκίεο κε πξφηππν ηελ θαηαλαισηηθή έθξεμε θαζνδεγνχκελε απφ ηε ζπζζψξεπζε ρξένπο, θαζψο θαη ζηελ Πνξηνγαιία θαη ηελ Ιηαιία, πνπ νθείιεηαη ζηελ θαηάξξεπζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. Έρεη ππάξμεη ζρεηηθή βειηίσζε ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ ηηκψλ απηψλ ησλ ρσξψλ ιφγσ απνπιεζσξηζηηθψλ εμειίμεσλ ζηνπο κηζζνχο, κε εμαίξεζε ηελ Ιηαιία. Δπηπξνζζέησο, έρνπλ ππάξμεη θάπνηεο βειηηψζεηο ζην ηζνδχγηα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, σζηφζν εμαθνινπζνχλ λα παξαηεξνχληαη ζεκαληηθέο αληζνξξνπίεο ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζηελ επξσδψλε σο ζχλνιν. Έρνπλ πξνθχςεη κεηψζεηο ζηηο αλαινγίεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ πξνο ην Α.Δ.Π. αιιά απφ ηελ άιιε κεξηά, ε αλαινγία ηνπ αθαζάξηζηνπ δεκφζηνπ ρξένπο πξνο ην Α.Δ.Π. αθνινπζεί αλνδηθέο ηάζεηο ζε φιεο ηηο ρψξεο ηνπ ππξήλα ηεο επξσδψλεο

74 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: «Πξννπηηθέο αλάπηπμεο θαη ηφλσζεο ηεο εμσζηξέθεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο». 4.1 Ζ αλάγθε αιιαγήο ηνπ ππνδείγκαηνο αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο: απφ ηελ εγρψξηα δήηεζε ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα. Σν μέζπαζκα ηεο θξίζεο ην 2009 απνηέιεζε ην έλαπζκα πξνθεηκέλνπ λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ε ειιεληθή πνιηηεία ηελ αδήξηηε αλάγθε αιιαγήο ηνπ αλαπηπμηαθνχ κνληέινπ ηεο ρψξαο θαη εηδηθφηεξα ηελ αλάγθε κεηάβαζεο απφ ηελ αλάπηπμε κε βάζε ηε ζπλερή ελίζρπζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο κε μέλν δαλεηζκφ, ζηελ αλάπηπμε κε βάζε ηελ απμεκέλε δηεζλή αληαγσληζηηθφηεηα ησλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο πνπ παξάγνπλ δηεζλψο εκπνξεχζηκα πξντφληα (ηνπξηζκφο, βηνκεραλία, νξπθηφο πινχηνο, γεσξγία). ην ππφδεηγκα απηφ, ε δξαζηηθή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο επηδηψθεηαη θπξίσο κε ηηο εθ βάζξσλ δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο, θαζψο επίζεο θαη κε ηελ εηζνδεκαηηθή πνιηηηθή θαη ηε λέα πνιηηηθή απαζρφιεζεο ζην δεκφζην θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Σν θφζηνο πξνζαξκνγήο ήηαλ, ζε κεγάιν βαζκφ αλαπφθεπθηα, ηεξάζηην. Ωζηφζν, ε πξνζαξκνγή ηεο νηθνλνκίαο ήηαλ θαη είλαη επηβεβιεκέλε, δηφηη ε Διιάδα εμάληιεζε θάζε δπλαηφηεηα ζπλέρηζεο ηνπ δαλεηζκνχ ηεο απφ ην εμσηεξηθφ. Απηφ ζπλεπάγεηαη κεηαηξνπή ησλ πιενλαζκάησλ ζην ινγαξηαζκφ θεθαιαίσλ ζε ειιείκκαηα θαη θαηά ζπλέπεηα, δξαζηηθφ πεξηνξηζκφ ηεο εγρψξηαο δήηεζεο, ν νπνίνο ιακβάλεη πνιχ κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο, αθνχ ε πξνζαξκνγή είρε σο ζπλέπεηα θαη ηελ ηαπηφρξνλε κεγάιε πηψζε ηνπ Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο. Η πνιηηηθή ηεο ζπλερνχο αχμεζεο ηεο εγρψξηαο δήηεζεο κε δαλεηζκφ απφ ην εμσηεξηθφ δελ κπνξεί λα ζπλερηζηεί πιένλ, αθνχ ε Διιάδα δελ είλαη πηα ζε ζέζε λα εμαζθαιίζεη δαλεηζκφ ζε απνδεθηφ θφζηνο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε κε παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, φπσο ζπλέβαηλε έσο ην 2008, εθηφο βέβαηα απφ ην δαλεηζκφ απφ

75 ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ην Γ.Ν.Σ., ν νπνίνο ήηαλ αλαγθαίνο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ ηεο ρψξαο ζηελ πεξίνδν ηεο πξνζαξκνγήο αιιά ρξεζηκνπνηήζεθε ζε κεγάιν βαζκφ θαη γηα λα ζπλερηζηεί ε νκαιή αλαρξεκαηνδφηεζε ηνπ εμαηξεηηθά πςεινχ (αλ θαη δξαζηηθά κεησκέλνπ θαη αλαδηαξζξσκέλνπ κε ην PSI plus) δεκνζίνπ ρξένπο ηεο ρψξαο. Η Διιάδα δελ ζα κπνξεί λα δαλεηζηεί πηα γηα λα ζπλερίζεη λα απμάλεη αβάζηκα ηελ εγρψξηα δήηεζε ζηελ νηθνλνκία ηεο κε λέα πξσηνγελή ειιείκκαηα ζηνλ δεκφζην ηνκέα θαη κε λέα πιενλάζκαηα ζην ινγαξηαζκφ θεθαιαίσλ ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ ηεο. Έηζη, ε εμάιεηςε ηνπ πιενλάζκαηνο ζην ινγαξηαζκφ θεθαιαίσλ κεηψλεη ηελ εγρψξηα δήηεζε γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο θαηά 30 δηζ. εηεζίσο ζε ζρέζε κε ην 2008 θαη επηπιένλ θαηά πεξίπνπ 45 δηζ., ιφγσ ηεο κείσζεο ηνπ Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο ζηελ πεξίνδν ηεο πξνζαξκνγήο. Η εγρψξηα δήηεζε ζα κπνξεί λα απμάλεη απφ εδψ θαη πέξα κφλν απφ ηελ αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ (κηζζψλ θαη θεξδψλ) πνπ πξνθχπηνπλ απφ δηεζλψο αληαγσληζηηθή εγρψξηα παξαγσγή, θαζψο θαη απφ ηελ αλακελφκελε απμεκέλε εηζξνή επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ ζηα πιαίζηα ηεο πξνζέιθπζεο Ξέλσλ Άκεζσλ Δπελδχζεσλ (Ξ.Α.Δ.) ζηνπο δηεζλψο αληαγσληζηηθνχο θιάδνπο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Η εμάιεηςε ησλ κεγάισλ πιενλαζκάησλ ζην ινγαξηαζκφ θεθαιαίσλ έθαλε ππνρξεσηηθή ηε δξαζηηθή κείσζε ησλ εγρψξησλ εηζνδεκάησλ ζην δεκφζην θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο ρψξαο, ε νπνία έγηλε δπλαηή κε ηελ εθ βάζξσλ αλαδηάξζξσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη ζηνπο δχν ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Απηέο νη εμειίμεηο ζπλέβαιαλ φρη κφλν ζηελ επηηεπρζείζα δξαζηηθή δεκνζηνλνκηθή πξνζαξκνγή αιιά θαη ζηε βειηίσζε θαηά θάπνην βαζκφ ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ρψξαο, φπσο απηή κεηξηέηαη κε ηελ πξαγκαηηθή ηζνηηκία ηνπ επξψ γηα ηελ Διιάδα, κε βάζε ηνπο ζρεηηθνχο δείθηεο θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο. Απηή ε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο έρεη δψζεη θαηά θάπνην ηξφπν ψζεζε ζηελ αλάπηπμε ησλ θιάδσλ πνπ παξάγνπλ δηεζλψο εκπνξεχζηκα πξντφληα, νη νπνίνη σζηφζν, απφ ηελ άιιε πιεπξά, πιήηηνληαη αθφκε απφ ηελ ηεξάζηηα πηψζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. Η πξνζαξκνγή ηεο νηθνλνκίαο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζηεξίδνληαλ ζηε ζπλερή αχμεζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο, ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα ζηεξίδνληαη εθεμήο ζηε δηεζλψο αληαγσληζηηθή εγρψξηα παξαγσγή απαηηεί πξάγκαηη ζεκαληηθφ ρξφλν. Αλαπφθεπθηα, ζηα πξψηα ρξφληα ηεο πξνζαξκνγήο ε πηψζε ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο

76 ιφγσ ηεο ηεξάζηηαο θαη απφηνκεο πηψζεο ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ήηαλ πνιχ κεγαιχηεξε απφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ εμαγσγψλ θαη ηεο ππνθαηάζηαζεο ησλ εηζαγσγψλ. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί, ελ πξνθεηκέλσ, φηη νη αλσηέξσ εθηηκήζεηο γηα ηε δπλαηφηεηα αλάθακςεο θαη πγηνχο αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο κε θηλεηήξην κνριφ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο, γηα πψιεζε ζηελ εγρψξηα θαη ηηο μέλεο αγνξέο, ακθηζβεηνχληαη απφ ηνπο ρξήζηεο ησλ θευλζηαλψλ ππνδεηγκάησλ, ζχκθσλα κε ηα νπνία: Πξψηνλ, ππνζηεξίδεηαη φηη ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο, φπσο απηή πνπ δηέξρεηαη ε Διιάδα, νη δεκφζηεο επελδχζεηο απνηεινχλ ηνλ βαζηθφ (εάλ φρη ηνλ κνλαδηθφ) κνριφ επαλεθθίλεζεο ηεο νηθνλνκίαο. Ωζηφζν, ην επηρείξεκα απηφ δελ θαίλεηαη λα επηβεβαηψλεηαη ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, φπνπ βαζηθφο κνριφο επαλεθθίλεζεο ηεο νηθνλνκίαο απνδεηθλχεηαη, ηδηαίηεξα ην 2013, ν ηνπξηζκφο θαη νη θαζαξέο εμαγσγέο αγαζψλ. Οη θιάδνη απηνί ζπλέβαιαλ ζην δξαζηηθφ πεξηνξηζκφ ηεο πηψζεο ηνπ Α.Δ.Π. ην 2013, παξά ηελ πζηέξεζε ησλ δεκφζησλ επελδχζεσλ θαηά ην έηνο απηφ. Όζνλ αθνξά ην 2014, εθηηκάηαη φηη νη ίδηνη θιάδνη ζα ζπκβάινπλ ζηε ζεηηθή αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ δξαζηηθφ πεξηνξηζκφ ηεο πηψζεο ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο θαη κε ηελ αλάθακςε ηειηθά θαη ησλ δεκφζησλ επελδχζεσλ. Γεχηεξνλ, ππνζηεξίδεηαη φηη ε αλάπηπμε ηεο ρψξαο καο κέζσ ησλ επελδχζεσλ κπνξεί λα πξνζεγγίζεη πςειά επίπεδα, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα αλαζεσξεζεί ε ππνρξέσζε λα θαηεπζχλνληαη ηα πξσηνγελή πιενλάζκαηα πνπ ζα επηηπγράλεη ην ειιεληθφ Γεκφζην πξνο ηελ εμππεξέηεζε ηνπ ρξένπο ηνπ ζην εμσηεξηθφ. Ακθηζβεηείηαη έληνλα ην βαζηθφ ζελάξην ηεο Σξφηθαο γηα κηα αλάθακςε βαζηζκέλε ζηηο επελδχζεηο θαη ζηηο εμαγσγέο. Τπνζηεξίδεηαη φηη ζε κηα νηθνλνκία κε πνιχ ρακειφ βαζκφ ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ, κε πςειά επηηφθηα θαη πεξηνξηζκέλε ξεπζηφηεηα, ν ηδησηηθφο ηνκέαο δελ έρεη θίλεηξα γηα επελδχζεηο. πλνςίδνληαο, ε αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο πξηλ απφ ηελ θξίζε ζηεξίρζεθε θαηά θχξην ιφγν ζηελ θαηαλάισζε θαη ήηαλ ε βαζηθή αηηία ηεο δηάβξσζεο ηνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο, ηεο κείσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο ξαγδαίαο αχμεζεο ηνπ ειιείκκαηνο εμσηεξηθψλ

77 ζπλαιιαγψλ. πλεπψο, βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ηεο νηθνλνκηθή πνιηηηθήο είλαη ε αιιαγή ηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνηχπνπ, ε νπνία ζα επηηεπρζεί κε ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ηελ πξνζέιεπζε επελδχζεσλ θαη ηνλ εμαγσγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο νηθνλνκίαο. 4.2 Ζ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηελ πεξίνδν κεηά ηελ θξίζε γηα ηελ εμάιεηςε ησλ εμσηεξηθψλ αληζνξξνπηψλ θαη ε πξνζπάζεηα αλάθηεζεο απσιεηψλ αληαγσληζηηθφηεηαο. Η ηεηξαεηία ραξαθηεξίζηεθε απφ ζσξεπηηθή ππνρψξεζε (ζε ζηαζεξέο ηηκέο) ηνπ Α.Δ.Π. θαηά 20,4% θαη ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ησλ ειιεληθψλ λνηθνθπξηψλ θαηά πεξηζζφηεξν απφ 30%. Η ζπξξίθλσζε απηή, αλάινγε ηεο νπνίαο ζε κέγεζνο δελ έρεη θαηαγξαθεί κεηαπνιεκηθά ζε άιιε νηθνλνκία ηνπ Ο.Ο..Α., έιαβε ρψξα ηαπηφρξνλα κε ηελ πξνζπάζεηα γηα εμάιεηςε ησλ εθηεηακέλσλ αληζνξξνπηψλ ζην δεκνζηνλνκηθφ απνηέιεζκα ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο θαη ζην ηζνδχγην εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ, νη νπνίεο ππήξμαλ θαη νη αθνξκέο γηα ηελ εθδήισζε ηεο θξίζεο. Η πξνζπάζεηα απηή ζπληειέζηεθε ζε πεξηβάιινλ πεξηνξηζκέλεο ηξαπεδηθήο ρξεκαηνδφηεζεο κέζα ζε θιίκα κεγάιεο αβεβαηφηεηαο, ην νπνίν επέηεηλε ηελ χθεζε πνπ πξνθιήζεθε. Δίλαη γεγνλφο φηη νιφθιεξε ζρεδφλ ε πξνζαξκνγή ηεο εμσηεξηθήο αληζνξξνπίαο ζηελ πεξίπησζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζπληειέζηεθε κέζσ ηνπ πθεζηαθνχ θαλαιηνχ, δειαδή κέζσ κείσζεο θαηαλάισζεο θαη επελδχζεσλ, πνπ κείσζαλ θαη ηηο εηζαγσγέο θαη φρη δηά ηεο αλφδνπ ησλ εμαγσγψλ. πλεπψο, ην ηίκεκα ηεο επηινγήο ηεο πνιηηηθήο εζσηεξηθήο ππνηίκεζεο ήηαλ βαξχηαην, δειαδή ζεκαληηθή κείσζε ηνπ Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο θαη εθηφμεπζε ηεο αλεξγίαο ζην 25,8%. Παξά ηαχηα, ε πξφνδνο ζηε δηφξζσζε ηνπ ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ήηαλ εληππσζηαθή, δεδνκέλνπ φηη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην 2013 θαηέγξαςε πιεφλαζκα 0,77% ηνπ Α.Δ.Π., έλαληη ηνπ πςεινχ ειιείκκαηνο ηεο ηάμεο ηνπ 14,9% ην Μέξνο ηεο εληππσζηαθήο πξνζαξκνγήο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ πξέπεη λα απνδνζεί θαη ζην πξφγξακκα αληαιιαγήο νκνιφγσλ (PSI) κε ηα δάλεηα λα δίλνληαη κε πνιχ επλντθφηεξνπο φξνπο (ρακειφηεξα επηηφθηα θαη κεγαιχηεξε δηάξθεηα απνπιεξσκήο) ζε ζρέζε κε απηά πνπ αληηκεηψπηδε ε ρψξα ζηηο δηεζλείο

78 αγνξέο. Απηφ κείσζε ζεκαληηθά ηηο πιεξσκέο ηνθνρξενιπζίσλ ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο, πεξηνξίδνληαο ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ, απφ 8,6 δηζ. ην 2011, ζε 1,6 δηζ. ην 2012 θαη 2,8 δηζ. ην 2013 θαη βειηηψλνληαο ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ θαηά πεξίπνπ 3,2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ηνπ Α.Δ.Π. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δηφξζσζεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ πξνήιζε απφ ην εκπνξηθφ ηζνδχγην. Μεηαμχ ηεο πεξηφδνπ , ην ηζνδχγην αγαζψλ εθηηκάηαη φηη βειηηψζεθε θαηά πεξίπνπ 9,5 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ηνπ Α.Δ.Π. (απφ έιιεηκκα 44 δηζ. ην 2008 ζε έιιεηκκα 17 δηζ. ην 2013). Ωζηφζν, απηή ε πξνζαξκνγή δελ πξνήιζε εμίζνπ κεηαμχ εηζαγσγψλ θαη εμαγσγψλ. Δλψ νη εηζαγσγέο αγαζψλ κεηψζεθαλ θαηά πεξίπνπ 24 δηζ. απφ 63,8 δηζ. ην 2008, ζε 40,0 δηζ. ην 2013, νη εμαγσγέο αγαζψλ ην αληίζηνηρν δηάζηεκα απμήζεθαλ κφιηο θαηά πεξίπνπ 2,7 δηζ. απφ 19,8 δηζ. ην 2008, ζε έλα εθηηκψκελν 22,5 δηζ. ην ηε κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θαζνξηζηηθφ ξφιν είρε ε κείσζε ησλ δηαζέζηκσλ εηζνδεκάησλ απφ ηελ χθεζε, ηελ άλνδν ηεο αλεξγίαο θαη ηελ αχμεζε ησλ θφξσλ: ην αθαζάξηζην εζληθφ δηαζέζηκν εηζφδεκα κεηψζεθε απφ 225 δηζ. ην 2008 ζε πεξίπνπ 183 δηζ. ην Ιδηαίηεξα ζεκαληηθή ζπκβνιή είρε θαη ε ζπγθξάηεζε ησλ πηζηψζεσλ, κε ην ξπζκφ πηζησηηθήο επέθηαζεο λα επηβξαδχλεηαη έληνλα θαη λα θαηαιήγεη αξλεηηθφο ην 2012 θαη ην Αζθαιψο νη εμειίμεηο απηέο ζηα ζπζηαηηθά ηνπ εγρψξηνπ Α.Δ.Π. δελ ζπλαξηψληαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε ηηο εμειίμεηο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Δλδεηθηηθφ σο πξνο απηφ είλαη φηη ε κεγαιχηεξε, ζε απφιπηνπο αξηζκνχο θαη σο πνζνζηφ, κείσζε ησλ εηζαγσγψλ ζπλέβε ην 2009, φηαλ ε αληαγσληζηηθφηεηα σο πξνο ηηο ηηκέο έβαηλε αθφκα επηδεηλνχκελε. Η πζηέξεζε ησλ εμαγσγψλ, ζε έλα βαζκφ αληαλαθιά παξάγνληεο ζρεηηδφκελνπο κε ηε δηεζλή δήηεζε. Κπξίσο, φκσο, ην κνηίβν ηεο πξνζαξκνγήο είλαη απφηνθνο ηνπ γεγνλφηνο φηη ν θχξηνο φγθνο ηεο ζπληειέζηεθε κέζσ ηνπ πθεζηαθνχ θαλαιηνχ. Μάιηζηα, ε χθεζε δελ ζρεηίδεηαη κφλν κε ηελ θαηάξξεπζε ησλ εηζαγσγψλ αιιά θαη κε ηελ πζηέξεζε ησλ εμαγσγψλ, ζηνλ βαζκφ πνπ απηή ε χθεζε πξνθάιεζε πξνβιήκαηα ξεπζηφηεηαο ησλ εμαγσγηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη απνεπέλδπζε. Ο Darvas (2013) δείρλεη φηη ηα κεξίδηα ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ ζηηο θχξηεο αγνξέο ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ δελ επσθειήζεθαλ απφ ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο φζν άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ, νη νπνίεο βειηίσζαλ αληίζηνηρα ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο. Απηφ εγείξεη

79 αλεζπρίεο φηη ην παξαγσγηθφ θαη εμαγσγηθφ δπλακηθφ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο έρεη ππνζηεί βιάβε απφ ηελ πνιπεηή χθεζε. Παξά ην γεγνλφο φηη ε πξνζαξκνγή πξνήιζε θπξίσο κέζσ ηνπ πθεζηαθνχ θαλαιηνχ, ε δηφξζσζε ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα θφζηνπο ππήξμε θαη ήηαλ ηαρχηεξε ηνπ αλακελφκελνπ απφ ην Πξφγξακκα Πξνζαξκνγήο. Μία επηζθφπεζε ησλ ζσξεπηηθψλ κεηαβνιψλ ηεο πξαγκαηηθήο ηζνηηκίαο, φπσο ηε κεηξνχλ νη δηεζλείο επίζεκεο πεγέο δείρλεη φηη, κέρξη ην ηέινο ηνπ 2013, ε πξαγκαηηθή ηζνηηκία βαζηζκέλε ζην κνλαδηαίν θφζηνο εξγαζίαο επέζηξεςε ζρεδφλ ζηα επίπεδα ηνπ 2001, αλαθηψληαο ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ απσιεηψλ αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο πξνεγνχκελεο δεθαεηίαο. Απηφ, παξά ην γεγνλφο φηη νη επίζεκνη δείθηεο δελ πξνβαίλνπλ ζε δηαθνξνπνίεζε κεηαμχ ηηκψλ εκπνξεπζίκσλ θαη κε εκπνξεπζίκσλ, θαζψο θαη κεηαμχ θχξησλ εκπνξηθψλ εηαίξσλ ζηα αγαζά θαη ηηο ππεξεζίεο. Η δηφξζσζε επεηεχρζε κέζσ ηεο ηαρείαο κείσζεο ησλ κηζζψλ. Οη κέζεο απνδνρέο κεηψζεθαλ ζσξεπηηθά κεηαμχ θαηά 18,9% ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία ελ ζπλφισ θαη θαηά 23,6% ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ηνκέα. Ωο απνηέιεζκα, ε ζσξεπηηθή κείσζε ηνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο έθηαζε ην αληίζηνηρν δηάζηεκα ζρεδφλ ην 19%, παξά ηελ πηψζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο αλά απαζρνινχκελν ιφγσ ηεο δξακαηηθήο κείσζεο ησλ επελδχζεσλ θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν. Η δηφξζσζε ηεο πξαγκαηηθήο ηζνηηκίαο, ε νπνία κεηξάηαη κε ηε ρξήζε ηνπ Γείθηε Σηκψλ Καηαλαισηή (Γ.Σ.Κ.), αλ θαη ζεκαληηθή, πζηεξεί ζε κέγεζνο. Οη θχξηνη ιφγνη είλαη νη απμήζεηο ησλ έκκεζσλ θφξσλ θαηά ηνλ πξψην ρξφλν ηνπ Πξνγξάκκαηνο Πξνζαξκνγήο, νη νπνίεο επηβάξπλαλ ηηο ηηκέο, θαζψο θαη ε θαζπζηέξεζε ζηελ εθαξκνγή ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηηο αγνξέο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ νιηγνπσιηαθψλ ζηξεβιψζεσλ. Γεδνκέλνπ φκσο φηη ε επίδξαζε ησλ απμήζεσλ ησλ έκκεζσλ θφξσλ εμαληιήζεθε θαη νη κεηαξξπζκίζεηο επηηαρχλνληαη, αιιά θαη ιφγσ ηεο πξντνχζαο χθεζεο, ν πιεζσξηζκφο έρεη κπεη απφ ην 2013 ζε αξλεηηθφ έδαθνο. Αλ θαη ν αξλεηηθφο πιεζσξηζκφο δελ εθηηκάηαη φηη ζα παγησζεί, νη αξλεηηθέο δηαθνξέο ηνπ πιεζσξηζκνχ έλαληη ησλ εηαίξσλ ηεο επξσδψλεο αλακέλεηαη λα ζπλερηζηνχλ θαη ηα επφκελα έηε. Απηή ε εμέιημε, αλ θαη επηβιαβήο γηα ηε δπλακηθή ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο σο πνζνζηνχ ηνπ Α.Δ.Π., σζηφζν αλακέλεηαη λα σθειήζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ηδίσο ησλ ππεξεζηψλ

80 Η κεηαβνιή ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ζε ηνκείο πνπ ζρεηίδνληαη κε ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο δελ ππήξμε ζεηηθή. Σν πνζνζηφ ησλ ζπλνιηθψλ εμαγσγψλ αγαζψλ πνπ πξνήιζαλ απφ θιάδνπο πςειήο ηερλνινγίαο ππνδηπιαζηάζηεθε, απφ 6,6% ην 2009 ζε 3,3% ην 2012 (Γηάγξακκα 14). Πξνθαλψο, ην ρξνληθφ δηάζηεκα είλαη πνιχ κηθξφ γηα λα ζπληειεζηνχλ νη καθξνρξφληεο κεηαβνιέο ζηε δνκή ηεο νηθνλνκίαο πνπ ζα απαηηνχλην γηα ηε βειηίσζε ηνπ ηερλνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ησλ εμαγσγψλ, φκσο θαη ε ίδηα ε θξίζε ζπλέηεηλε ζε απηφ. Πξψηνλ, νη δαπάλεο γηα έξεπλα θαη ηερλνινγία, νη νπνίεο ήηαλ ήδε πνιχ ρακειέο θαη πξν θξίζεσο ζε ζρέζε κε ηελ ππφινηπε Δπξψπε, κεηψζεθαλ ζεκαληηθά πεξαηηέξσ απηά ηα έηε. Γεχηεξνλ, ε κείσζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο επέηξεςε ηελ επηβίσζε δξαζηεξηνηήησλ έληαζεο εξγαζίαο. Απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κείσζε ησλ πεξηζσξίσλ θέξδνπο εγρσξίσο, ε νπνία έδσζε θίλεηξα ζηηο επηρεηξήζεηο λα εμάγνπλ κέξνο ηεο παξαγσγήο ηνπο, βνήζεζε ψζηε νη θιάδνη έληαζεο εξγαζίαο λα ζπληεξήζνπλ θαιχηεξα ηα κεξίδηά ηνπο. Καη απηή ηελ έλλνηα, ε πεξαηηέξσ κείσζε ησλ κηζζψλ ζα είλαη επηβιαβήο, θαζφζνλ έιθεη ην πξφηππν εμεηδηθεχζεσλ ηεο ρψξαο ζε ιάζνο θαηεχζπλζε. Γηάγξακκα 14: Δμαγσγέο αγαζώλ από θιάδνπο πςειήο ηερλνινγίαο σο πνζνζηό ησλ ζπλνιηθώλ εμαγσγώλ αγαζώλ, Διιάδα θαη Δ.Δ. 27. Πεγή: Ειιεληθή Έλωζε Τξαπεδώλ (2014), «Αληαγωληζηηθόηεηα γηα Αλάπηπμε: Πξνηάζεηο Πνιηηηθήο». Ωο πξνο ηε δηαξζξσηηθή αληαγσληζηηθφηεηα ηεο Διιάδαο, ζεκεηψλεηαη πξφνδνο, σζηφζν απηή είλαη βξαδεία θαη απφ εμαηξεηηθά ρακειά επίπεδα. Αλαιπηηθφηεξα,

81 ζχκθσλα κε ην δείθηε «επρέξεηαο πξνο ην επηρεηξείλ» (Ease of Doing Business) ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο, ζεκεηψλεηαη βειηίσζε ζηελ θαηάηαμε ηεο ρψξαο απφ ηελ 89 ε ζηελ 72 ε ζέζε κεηαμχ 189 ρσξψλ. χκθσλα κε ην δείθηε παγθφζκηαο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ World Economic Forum, ε Διιάδα θαηαηάζζεηαη 91ε κεηαμχ 148 ρσξψλ (ελψ ήηαλ 96 ε πέξπζη), ελψ ην IMD World Competitiveness Scorecard ηνπνζεηεί ηελ Διιάδα ζηελ 54 ε ζέζε κεηαμχ 60 ρσξψλ, ηέζζεξηο ζέζεηο πςειφηεξα ζε ζρέζε κε ηελ πεξζηλή θαηάηαμε. Παξά ην γεγνλφο φηη ε Διιάδα είλαη ε ρψξα πνπ έρεη αληαπνθξηζεί ζηνλ θαιχηεξν δπλαηφ βαζκφ ζηηο ζπζηάζεηο ηνπ Ο.Ο..Α. γηα ηελ πηνζέηεζε δηαζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, φπσο απνηππψλεηαη ζην Γηάγξακκα 15, εληνχηνηο ζχκθσλα κε ηνπο ζχλζεηνπο δείθηεο ζπλνιηθήο αληαγσληζηηθφηεηαο εμαθνινπζεί λα θαηαηάζζεηαη ζηελ ηειεπηαία ζέζε κεηαμχ ησλ πξνεγκέλσλ νηθνλνκηψλ. πγθεθξηκέλα, ε Διιάδα βειηίσζε πεξηζζφηεξν απφ φιεο ηηο ρψξεο ην βαζκφ αληαπφθξηζεο ζηηο ζπζηάζεηο δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ πνπ είρε απεπζχλεη ν Οξγαληζκφο, θαζψο έγηλαλ ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηελ απινπνίεζε ηεο έλαξμεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηελ άξζε ησλ πεξηνξηζκψλ ζηε δξαζηεξηφηεηα επαγγεικαηηψλ θαη επηρεηξήζεσλ (π.ρ. άλνηγκα ησλ θιεηζηψλ επαγγεικάησλ, ελίζρπζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ αληαγσληζκνχ). Η πξνζπάζεηα σζηφζν πξέπεη λα ζπλερηζηεί, κε θχξηνπο ζηφρνπο, πξψηνλ, ηελ νπζηαζηηθή βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη φρη κφλν ηελ πεξηθνπή ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ηεο, θαη δεχηεξνλ, ηελ αλαβάζκηζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν ιεηηνπξγεί ε νηθνλνκία. Γηάγξακκα 15: Μεηαβνιή ζην βαζκό αληαπόθξηζεο ζηηο ζπζηάζεηο ηνπ Ο.Ο..Α. Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο (2014), Έθζεζε ηνπ Δηνηθεηή γηα ην έηνο

82 Δλ κέξεη ζεηηθή κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί θαη ε πξφνδνο ηεο δηαδηθαζίαο κεηαθνξάο πφξσλ πξνο ηνπο ηνκείο ησλ δηεζλψο εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, πξνυπφζεζε απαξαίηεηε γηα ηελ αλαδηάξζξσζε ηνπ γεληθφηεξνπ αλαπηπμηαθνχ πξνηχπνπ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Οη ηνκείο ησλ δηεζλψο εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζπγθξάηεζαλ ηελ εγρψξηα πξνζηηζέκελε αμία ηνπ πξντφληνο ηνπο θαηά ηα έηε ηεο χθεζεο παξά ηελ έληνλε πηψζε ηνπ Α.Δ.Π. Αληηζέησο, νη ηνκείο ησλ κε εκπνξεπζίκσλ παξνπζίαζαλ έληνλε πηψζε. ρεδφλ ην ζχλνιν ηεο κείσζεο ηνπ Α.Δ.Π. πξνήιζε απφ απηνχο ηνπο ηνκείο. Βεβαίσο, κέξνο απηήο ηεο πηψζεο δελ αθνξά κείσζε ηνπ φγθνπ ηεο παξαγσγήο αιιά κείσζε ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Απηφ είλαη ζεηηθφ ζηνλ βαζκφ πνπ, φπσο εμεγήζεθε, ε εζσηεξηθή ππνηίκεζε ζπλίζηαηαη ελ κέξεη ζε αιιαγή ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ κεηαμχ κε εκπνξεπζίκσλ θαη εκπνξεπζίκσλ θαη φρη ζε νξηδφληηα κείσζε ησλ ηηκψλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε χθεζε άξρηζε λα δηνξζψλεη ηε ζηξέβισζε ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ, φηαλ ζρεδφλ ην ζχλνιν ηεο νλνκαζηηθήο αχμεζεο ηνπ Α.Δ.Π. πξνήιζε απφ ηνπο ηνκείο ησλ κε εκπνξεπζίκσλ, ελ κέξεη ιφγσ ηεο κεηαηφπηζεο πφξσλ πξνο απηνχο ηνπο ηνκείο θαη ηε δηφγθσζε ηεο ζρεηηθήο δήηεζεο, θαη ελ κέξεη ιφγσ ηεο αχμεζεο ηεο ζρεηηθήο ηηκήο ηνπο. Η πξνζαξκνγή, φκσο, έρεη ζπληειεζηεί κφλνλ θαηά ην ήκηζπ: αθνξά ηελ ηαρχηεξε ζπξξίθλσζε ησλ ηνκέσλ ησλ κε εκπνξεπζίκσλ θαη φρη ηελ επέθηαζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ηνκέα ησλ εκπνξεπζίκσλ. Απηφ κέλεη - θαη πξέπεη - λα γίλεη ηα επφκελα έηε. 4.3 Ζ ξεηνξηθή αλαθνξηθά κε ηε δηαηεξεζηκφηεηα ησλ πιενλαζκάησλ ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη κειινληηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο. ην ηειεπηαίν ηκήκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο επηρεηξείηαη κηα εθηίκεζε ησλ κειινληηθψλ εμειίμεσλ ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο επίδξαζεο πνπ απηή ζα έρεη ζηηο επηδφζεηο ηνπ εμσηεξηθνχ ηνκέα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Γεδνκέλνπ φηη ε επίηεπμε πιενλαζκαηηθνχ απνηειέζκαηνο ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ην 2013 νθείιεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ πνιπεηή χθεζε, δειαδή ζηε κείσζε ησλ εηζαγσγψλ ιφγσ ηεο θαηάξξεπζεο ησλ επελδχζεσλ θαη ηεο θαηαλάισζεο (θαη δεπηεξεπφλησο ζηε κείσζε ησλ ηνθνρξενιπζίσλ ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο ιφγσ PSI θαη επίζεκνπ δαλεηζκνχ κε επλντθνχο φξνπο), ην εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη αλ ην πιεφλαζκα απηφ είλαη δηαηεξήζηκν θαη κεηά ην πέξαο ηεο χθεζεο, φηαλ νη επελδχζεηο

83 αλαθάκςνπλ θαη ε θαηαλάισζε ζηαζεξνπνηεζεί. Πξνθαλψο απαηηείηαη κία εμίζνπ δηαηεξήζηκε κεγέζπλζε ησλ εμαγσγψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, φπσο θαη ηεο ππνθαηάζηαζεο εηζαγσγψλ απφ εγρσξίσο παξαγφκελα πξντφληα, γηα λα εμηζνξξνπεζεί ε αλακελφκελε αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ. Οη Anastasatos & Malliaropulos (2013) ππνιφγηζαλ φηη ην PSI ζα βειηηψζεη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κφληκα θαηά 1% ηνπ Α.Δ.Π. εηεζίσο, ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ ηνθνρξενιπζίσλ. Άιιν 1% βειηίσζεο ζα πξνέιζεη απφ ηελ εμνκάιπλζε ησλ δαπαλψλ γηα αγνξέο πινίσλ. Λακβάλνληαο απηά ππφςε θαη κε εχινγεο ππνζέζεηο γηα ηνλ ξπζκφ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο, ηα επηηφθηα θαη ηνλ πιεζσξηζκφ, γηα λα ζηαζεξνπνηεζεί ην θαζαξφ εμσηεξηθφ ρξένο ζην 80% ηνπ Α.Δ.Π., ην νπνίν ζεσξείηαη έλα ινγηθφ φξην βησζηκφηεηαο, νη κειεηεηέο ππνινγίδνπλ φηη ην εκπνξηθφ ηζνδχγην πξέπεη λα θαηαγξάθεη πιενλάζκαηα ηεο ηάμεο ηνπ 0,5% - 1,5% εηεζίσο έσο ην Δπνκέλσο, ε πξνζπάζεηα ζα είλαη καθξνρξφληα. Παξάιιεια, αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ην πξσηνγελέο πιεφλαζκα ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ην πιεφλαζκα ζην εμσηεξηθφ ηζνδχγην αληηκεησπίδνπλ ηα βαζηθά αίηηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, δειαδή ηα κεγάια δηαρξνληθά «δίδπκα» ειιείκκαηα ηεο νηθνλνκίαο. Η δεκνζηνλνκηθή πξνζαξκνγή ζπλέβαιε ην 2013 ζηε βειηίσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο. πγθεθξηκέλα, ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο, εμαηξψληαο ηελ εθάπαμ επίπησζε ηεο ππνζηήξημεο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ, ζχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ χζηεκα Λνγαξηαζκψλ (ESA - 95), δηακνξθψζεθε ζηα 3,8 δηζ. επξψ ή ζην 2,1% ηνπ Α.Δ.Π. Σν ζπγθεθξηκέλν πνζνζηφ είλαη αηζζεηά βειηησκέλν απφ ην 2012 (6,2% ηνπ Α.Δ.Π.), είλαη θάησ απφ ην φξην ηνπ 3% ηνπ Α.Δ.Π. θαη είλαη ρακειφηεξν απφ ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ. (3,1% ηνπ Α.Δ.Π.) θαη ηεο επξσδψλεο (2,8% ηνπ Α.Δ.Π.). Η γεληθή θπβέξλεζε εκθάληζε πξσηνγελέο πιεφλαζκα χςνπο 0,8% ηνπ Α.Δ.Π. ην 2013 κεηά απφ πνιιά έηε ζπλερψλ πξσηνγελψλ ειιεηκκάησλ, ην νπνίν είλαη αηζζεηά πςειφηεξν απφ ην κέζν φξν ηεο επξσδψλεο, φπσο απνηππψλεηαη ζην Γηάγξακκα

84 Γηάγξακκα 16: Πξσηνγελέο απνηέιεζκα γεληθήο θπβέξλεζεο σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. Πεγή: Υπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ (2014), Αηηηνινγηθή Έθζεζε ζην πιαίζην λόκνπ «Μεζνπξόζεζκν Πιαίζην Δεκνζηνλνκηθήο Σηξαηεγηθήο ». 17 Απηή ε βειηίσζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο ζέζεο ηεο ρψξαο ζε ζρέζε κε ηελ επξσδψλε θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξε νξαηή φηαλ ε αλάιπζε γίλεηαη ζε φξνπο θπθιηθά πξνζαξκνζκέλνπ πξσηνγελνχο πιενλάζκαηνο, δειαδή εμαηξνπκέλεο ηεο χθεζεο θαη άιισλ ζπγθπξηαθψλ παξαγφλησλ, φπσο παξνπζηάδεηαη ζην Γηάγξακκα 17. Γηάγξακκα 17: Κπθιηθά πξνζαξκνζκέλν πξσηνγελέο απνηέιεζκα γεληθήο θπβέξλεζεο σο πνζνζηό ηνπ Α.Δ.Π. Πεγή: Υπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ (2014), Αηηηνινγηθή Έθζεζε ζην πιαίζην λόκνπ «Μεζνπξόζεζκν Πιαίζην Δεκνζηνλνκηθήο Σηξαηεγηθήο »

85 Όζνλ αθνξά ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, φπσο πξναλαθέξζεθε, εκθάληζε πιεφλαζκα χςνπο πεξίπνπ 1,3 δηζ. επξψ (0,77% ηνπ Α.Δ.Π.) ην 2013 αληαλαθιψληαο ηελ αλάθηεζε κέξνπο ηεο απψιεηαο αληαγσληζηηθφηεηαο θφζηνπο ηεο πξνεγνχκελεο δεθαεηίαο, θαζψο επίζεο θαη ηε ζεηηθή επίδξαζε ησλ κέηξσλ ειάθξπλζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο ην Σν δήηεκα πνπ πξνθχπηεη είλαη κε πνηνλ ηξφπν ε Διιάδα κπνξεί λα θαηαθέξεη δηαξθή πιενλάζκαηα ζην εμσηεξηθφ ηζνδχγην. Σν πιενλαζκαηηθφ απνηέιεζκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ έρεη θάπνηεο πξνυπνζέζεηο. Πξψηνλ, δεδνκέλνπ φηη κέρξη ην ηέινο ηνπ 2013 αλαθηήζεθαλ νη πξνεγνχκελεο απψιεηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θφζηνπο, εθεμήο ε κεηαβνιή ησλ νλνκαζηηθψλ κηζζψλ πξέπεη λα δηαηεξεζεί ην πνιχ ίζε κε ην άζξνηζκα ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη ηεο κεηαβνιήο ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη λα ζπγθξαηεζνχλ ηα πεξηζψξηα θέξδνπο, ψζηε λα κε ζπζζσξεπηνχλ εθ λένπ απψιεηεο. Γεχηεξνλ, είλαη ζεκαληηθφ λα ζπγθξαηεζεί ή θαη λα αλαζηξαθεί ε αλαηίκεζε ηνπ επξψ. Η αλαηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο πιήηηεη ηδηαίηεξα ρψξεο ζαλ ηελ Διιάδα, νη νπνίεο επί ηνπ παξφληνο δελ δηαζέηνπλ πνιιά πξντφληα κε θήκε πνηφηεηαο θαη πςειφ ηερλνινγηθφ πεξηερφκελν θαη άξα αληαγσλίδνληαη θπξίσο ζε φξνπο θφζηνπο. Σξίηνλ, πξέπεη λα βειηησζεί ην ηερλνινγηθφ πεξηερφκελν θαη ε πξνζηηζέκελε αμία ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ. Σέηαξηνλ, πξέπεη λα δηαηεξεζεί, αλ φρη λα εληζρπζεί, ε κείσζε ησλ ζρεηηθψλ ηηκψλ, κηζζψλ θαη πεξηζσξίσλ θέξδνπο ζηνπο θιάδνπο ησλ κε εκπνξεπζίκσλ, ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε κεηαθνξά πφξσλ πξνο ηνπο εμσζηξεθείο ηνκείο. Μεζνπξφζεζκα, νη εμαγσγέο έρνπλ ηε δπλακηθή λα νδεγήζνπλ ηελ ειιεληθή νηθνλνκία πξνο ηνλ δπλεηηθφ ξπζκφ αλάπηπμεο ηεο ηάμεο ηνπ 3%. Οη Anastasatos & Malliaropulos (2013) έδεημαλ φηη κε βάζε ηελ ήδε πξαγκαηνπνηεζείζα κείσζε ηνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο εξγαζίαο θαη ηελ αλακελφκελε άλνδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο, κέζα ζηα επφκελα έηε ζα έρεη επηηεπρζεί ζσξεπηηθή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαηά 30% ρσξίο πεξαηηέξσ κείσζε κηζζψλ. Γεδνκέλσλ ησλ πξννπηηθψλ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, απηφ είλαη επαξθέο γηα λα επηηεπρζεί εηήζηα πξαγκαηηθή αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαηά 8% εηεζίσο κέρξη ην 2020, έλαληη κέζεο αχμεζεο ησλ παγθφζκησλ εμαγσγψλ θαηά 5% εηεζίσο. ε έλα ηέηνην ζελάξην, νη εμαγσγέο ζα ζπλεηζθέξνπλ 2,5 πνζνζηηαίεο κνλάδεο εηεζίσο ζηελ αλάπηπμε ηνπ Α.Δ.Π., αλαπιεξψλνληαο ηε κεηνχκελε ζπλεηζθνξά ηεο θαηαλάισζεο

86 Γηα ην ηξέρνλ έηνο (2014), νη νηθνλνκηθέο πξννπηηθέο παξνπζηάδνληαη λα είλαη ελζαξξπληηθέο, ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ. Σν πξαγκαηηθφ Α.Δ.Π. αλακέλεηαη λα απμεζεί θαηά 0,6%. ηελ εμέιημε απηή αλακέλεηαη λα ζπκβάιεη ε ζεκαληηθά κηθξφηεξε πηψζε ζηελ ηδησηηθή θαη ηε δεκφζηα θαηαλάισζε (-1,8%). Δπηπιένλ, αλακέλεηαη κεηαζηξνθή ζηελ επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα θπξίσο ιφγσ ηεο βειηίσζεο ησλ πξνζδνθηψλ γηα ηελ πνξεία ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηεο κεγαιχηεξεο απνξξφθεζεο ησλ δηαξζξσηηθψλ πφξσλ απφ ηελ Δ.Δ. Δθηηκάηαη αχμεζε ηνπ αθαζάξηζηνπ ζρεκαηηζκνχ παγίνπ θεθαιαίνπ θαηά 5,3% (έλαληη κείσζεο θαηά 12,8% ην 2013) θπξίσο ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ επελδχζεσλ ζε εμνπιηζκφ (θαηά 8%). Η βειηίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θιίκαηνο γηα ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο ζεκαηνδνηεί ζηαδηαθή αλάθηεζε ησλ πξνζδνθηψλ ησλ επελδπηψλ θαη αλακέλεηαη λα νδεγήζεη ζε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο επελδπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηα επφκελα ρξφληα. Δηδηθφηεξα, φζνλ αθνξά ηελ εγρψξηα αληαγσληζηηθφηεηα, ε Διιάδα εθηηκάηαη, ην 2014, λα αλαθηήζεη ηε ζέζε πνπ θαηείρε ην 1995 ζε φξνπο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ θφζηνπο εξγαζίαο ζε ζρέζε κε ηελ επξσδψλε. Ο εμσηεξηθφο ηνκέαο εθηηκάηαη φηη ζα ζπκβάιεη ζεηηθά θαηά 1,5 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζηελ αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. Οη εμαγσγέο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ αλακέλεηαη λα απμεζνχλ 4,0% θαη νη αληίζηνηρεο εηζαγσγέο αλακέλεηαη λα ζπξξηθλσζνχλ θαηά 1,2%. Δπηπξνζζέησο, ε πησηηθή πνξεία ησλ ηηκψλ αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί θαη ν ελαξκνληζκέλνο Γ.Σ.Κ. πξνβιέπεηαη λα κεησζεί θαηά 0,8%. Όζνλ αθνξά εηδηθφηεξα ηηο ηδησηηθέο επελδχζεηο, αλακέλεηαη λα απμεζνχλ θαηά ηα επφκελα έηε γηα ηνπο αθφινπζνπο ιφγνπο: a. Γηφηη νη ηηκέο ηνπ ζπλφινπ ησλ πεξηνπζηαθψλ ηεο ζηνηρείσλ ζηελ Διιάδα έρνπλ κεησζεί ζεκαληηθά θαη κάιηζηα ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο αλαίηηα, ιφγσ ηεο παγίδαο ξεπζηφηεηαο ζηελ νπνία βξέζεθε ε ρψξα ηα ηειεπηαία ηξία έηε. Δπνκέλσο, πνιινί ζα ζειήζνπλ λα επελδχζνπλ ζε απηά ηα ζηνηρεία, ηδηαίηεξα αλ ρξεκαηνδνηνχληαη κε ηα εμαηξεηηθά ρακειά επηηφθηα πνπ ηζρχνπλ ζηηο παγθφζκηεο αγνξέο ρξήκαηνο. Απηφ πξάγκαηη ζπλέβε ήδε απφ ην 2013, φπνπ νη μέλεο επελδχζεηο γηα επαγγεικαηηθά αθίλεηα ζηελ Διιάδα μεπέξαζαλ ην 1,0 δηζ. b. Γηφηη κεηά ηε δξαζηηθή κείσζε ηνπ εγρψξηνπ θφζηνπο εξγαζίαο αλά κνλάδα πξντφληνο θαη ηε γεληθφηεξε βειηίσζε ηνπ εγρψξηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο ζηε ρψξα, πνιιέο εγρψξηεο θαη μέλεο επηρεηξήζεηο ζα ζειήζνπλ λα κεηαθέξνπλ ηελ παξαγσγηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα ζηελ Διιάδα, πξάγκα πνπ ζα απαηηήζεη θαη

87 ζεκαληηθή επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα. Η πεξαηηέξσ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ κεηά ην 2014 ζα ζηεξηρζεί θαηά θχξην ιφγν θαη ζηελ πξνζέιθπζε ζηελ Διιάδα ζεκαληηθψλ Ξ.Α.Δ. c. Γηφηη ε πξνψζεζε ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ, ε νπνία έρεη εληαζεί απφ ην 2014, ζα έρεη σο ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ηεο επελδπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε πνιινχο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Δπίζεο, ε επηηάρπλζε ηεο πινπνίεζεο ηνπ ΔΠΑ θαη ηνπ λένπ ΔΠΑ ζα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ. d. Η αλακελφκελε αλάθακςε ησλ επελδχζεσλ ζηελ αγνξά αθηλήησλ κπνξεί λα έρεη νπζηαζηηθή ζεηηθή επίπησζε ζηελ αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. απφ ην 2015 (ζρεδφλ κεδεληθή επίπησζε ην 2014), απφ ηε ζεκαληηθή πησηηθή επίπησζε θαηά -1,5 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πνπ είρε ην Δπνκέλσο, νη επελδχζεηο, θαη ηδηαίηεξα νη ηδησηηθέο, αλακέλεηαη λα θαηαζηνχλ, καδί κε ηηο εμαγσγέο, νη πην δπλακηθνί παξάγνληεο ζηελ αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ήδε απφ ην 2014, αιιά ζε πνιχ κεγαιχηεξν βαζκφ απφ ην 2015 θαη ζηα επφκελα έηε. Σν δηάζηεκα , ε ειιεληθή νηθνλνκία αλακέλεηαη λα αλαπηπρζεί, θαηά κέζν φξν, θαηά 3,3%, φπσο απνηππψλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 5. Η αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ε πςειφηεξε επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα ζα ζηεξίμνπλ ηελ πςειή αλαπηπμηαθή πνξεία (+4,8% θαη 10,6% αληίζηνηρα θαηά κέζν φξν ην δηάζηεκα ). Ωζηφζν, νη εηζαγσγέο αλακέλεηαη επίζεο λα απμεζνχλ, θαηά κέζν φξν, θαηά 2,9% ην δηάζηεκα πλεπψο, ε ζεηηθή ζπλεηζθνξά ηνπ εμσηεξηθνχ ηνκέα ζηελ αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ Α.Δ.Π. αλακέλεηαη κηθξφηεξε ηα επφκελα έηε ζε ζρέζε κε ην 2013 θαη ην Οη εμειίμεηο ζηελ εζσηεξηθή δήηεζε αλακέλεηαη λα ζπκβάινπλ ζεηηθά ζηελ αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ Α.Δ.Π. κεζνπξφζεζκα (θαηά 2,8 πνζνζηηαίεο κνλάδεο, θαηά κέζν φξν, ην δηάζηεκα ). Σέινο, ε νινθιήξσζε ησλ δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ αλακέλεηαη λα εληζρχζεη πεξαηηέξσ ηελ αλαπηπμηαθή δπλακηθή ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο κεζν-καθξνπξφζεζκα

88 Πίλαθαο 5: Βαζηθά κεγέζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (% εηήζηεο κεηαβνιέο, ζηαζεξέο ηηκέο) Πραγματικό Α.Ε.Π. -7,0-3,9 0,6 2,9 3,7 3,5 3,2 Ιδιωτική κατανάλωςη -9,3-6,0-1,8 1,6 2,2 1,8 2,1 Δημόςια κατανάλωςη -6,9-4,1-1,8-2,0 0,0 0,4 1,5 Ακαθάριςτοσ ςχηματιςμόσ παγίου κεφαλαίου -19,2-12,8 5,3 11,7 14,5 9,5 6,6 Εξαγωγζσ αγαθών και υπηρεςιών -1,7 1,8 4,0 5,2 4,6 5,2 4,4 Ειςαγωγζσ αγαθών και υπηρεςιών -13,8-5,3-1,2 2,2 3,9 2,9 2,8 Αποπληθωριςτήσ Α.Ε.Π. -0,3-2,1-0,7 0,4 1,1 1,3 1,5 Εναρμονιςμζνοσ ΔΤΚ 1,0-0,9-0,8 0,3 1,1 1,2 1,2 Απαςχόληςη -8,3-3,7 0,6 2,6 4,0 2,9 1,5 Ποςοςτό ανεργίασ 22,8 25,8 24,5 22,5 19,5 17,1 15,9 Πεγή: Υπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ (2014), Αηηηνινγηθή έθζεζε ζην ζρέδην λόκνπ «Μεζνπξόζεζκν Πιαίζην Δεκνζηνλνκηθή Σηξαηεγηθήο »

89 Τ Μ Π Δ Ρ Α Μ Α Σ Α - Π Ρ Ο Σ Α Δ Η Η παξνχζα εξγαζία επηθεληξψζεθε ζηελ αλάιπζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, θαζψο επίζεο θαη ζηηο πξνζαξκνγέο νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα λα βειηησζεί επαξθψο, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε βησζηκφηεηα ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηεο ρψξαο. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη αλ θαη ην εληαίν λφκηζκα δηεπθφιπλε ηε δηεχξπλζε ησλ ειιεηκκάησλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, παξάιιεια βειηίσζε ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ηεο ρψξαο ζηηο δηεζλείο αγνξέο θεθαιαίσλ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ειιεηκκάησλ θαη ηελ αλαρξεκαηνδφηεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο. Η δηαξθήο επηδείλσζε, κε εμαίξεζε ηα ηειεπηαία έηε, ησλ επηδφζεσλ ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο νθείιεηαη αθελφο ζηε δπζκελή εμέιημε νξηζκέλσλ βαζηθψλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ εμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο θαη αθεηέξνπ ζηηο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. πγθεθξηκέλα, ε απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηνλ πςειφηεξν πιεζσξηζκφ, ζηε κεηαθνξά πφξσλ απφ ηνλ εκπνξεχζηκν ζην κε εκπνξεχζηκν ηνκέα, ζηηο ππεξβνιηθέο κηζζνινγηθέο απαηηήζεηο ηεο πξνζθνξάο εξγαζίαο θαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ εκπνδίδνπλ ηηο αγνξέο εξγαζίαο θαη πξντφλησλ λα ιεηηνπξγήζνπλ κε αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο. Η ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο είρε ηε βάζε ηεο γηα πνιιά ρξφληα ζηελ αχμεζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. Η πξνζπάζεηα γηα θαηάθηεζε πςειφηεξνπ επηπέδνπ επεκεξίαο ζηεξίρζεθε ζηελ επέθηαζε ηνπ κε εκπνξεχζηκνπ ηνκέα (επελδχζεηο ζε θαηνηθίεο θαη δεκφζηνο ηνκέαο) ρσξίο λα εληζρπζνχλ επαξθψο νη βαζηθνί παξάγνληεο ηεο νηθνλνκηθήο επέθηαζεο. Η πνιηηηθή απηή δελ είλαη βηψζηκε, θαζψο πξψηνλ, ε ελίζρπζε ηεο δήηεζεο κέζσ ησλ ρακειψλ επηηνθίσλ θαη ηεο επεθηαηηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ππεξέβε ηα φξηά ηεο θαη δεχηεξνλ, ηα πςειά ειιείκκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπζζψξεπζαλ πςειφ ρξένο πνπ αχμεζε ην θφζηνο δαλεηζκνχ θαη θαηέζηεζε επηζθαιή ηελ αλαρξεκαηνδφηεζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο. Δίλαη γεγνλφο φηη ε άλνδνο ηεο παξαγσγηθφηεηαο, εθφζνλ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηνκέα ησλ εμαγψγηκσλ αγαζψλ, ζπληειεί ζηε ζπγθξάηεζε ησλ ηηκψλ, ζηε βειηίσζε

90 ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Αλ φκσο ε άλνδνο ηεο παξαγσγηθφηεηαο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηνκέα ησλ κε εκπνξεχζηκσλ αγαζψλ, ηφηε ε πξνθαινχκελε αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ απμάλεη ηε δήηεζε θαη ηηο εηζαγσγέο θαη δηεπξχλεη ην έιιεηκκα ζηηο ηξέρνπζεο ζπλαιιαγέο κε ην εμσηεξηθφ. Γηα λα κπνξέζεη ε Διιάδα λα κεηψζεη ην εμσηεξηθφ ρξένο θαη λα επαλέιζεη ζηηο δηεζλείο ρξεκαηαγνξέο κε ηνλ ιηγφηεξν επψδπλν ηξφπν, δειαδή απνθεχγνληαο κηα καθξνρξφληα χθεζε, πξέπεη λα γίλεη πην αληαγσληζηηθή θαη λα δεκηνπξγήζεη ζχληνκα εκπνξηθά πιενλάζκαηα ηθαλά λα επαλαθέξνπλ ην εμσηεξηθφ ρξένο ζε κηα θαζνδηθή ηξνρηά ζε βάζνο ρξφλνπ. Έλα βαζηθφ ζπκπέξαζκα ηεο παξνχζαο κειέηεο είλαη φηη ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ πιενλάζκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ηεο ρψξαο καο γηα ην 2013 πξνήιζε απφ ηελ πηψζε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο πνπ είρε σο επαθφινπζν ηε κείσζε ησλ εηζαγσγψλ ελφςεη ηεο δπζκελνχο νηθνλνκηθήο ζπγθπξίαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο πεξηνξηζκέλεο ξεπζηφηεηαο ζην νπνίν βξίζθεηαη ε ρψξα. Δπίζεο, ε ζεκαληηθή κείσζε ησλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ ην 2010 έρεη ήδε ηνλψζεη ζε θάπνην βαζκφ ηε θζίλνπζα αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Η δηαηεξήζηκε, σζηφζν, βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε έλαλ ζπλδπαζκφ βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο σο πξνο ηηο ηηκέο θαη σο πξνο ηελ πνηφηεηα ησλ εκπνξεχζηκσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ θαη κεηαηφπηζεο πφξσλ απφ ηνλ ηνκέα ησλ κε εκπνξεχζηκσλ ζηνλ ηνκέα ησλ εκπνξεχζηκσλ. Γηα λα γίλεη ε ειιεληθή νηθνλνκία πην εμσζηξεθήο, πξέπεη λα επαλέιζνπλ ζηαδηαθά παξαγσγηθνί πφξνη (θεθάιαην, ηερλνινγία θαη εξγαζία) ζε θιάδνπο θαη εηαηξείεο κε εμαγσγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. Παξάιιεια κε ηελ αλαγθαία ζπξξίθλσζε ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, απαηηνχληαη ηνικεξέο δηαξζξσηηθέο πνιηηηθέο πνπ απνζθνπνχλ ζηε κεγαιχηεξε επειημία ησλ αγνξψλ εξγαζίαο θαη πξντφλησλ θαη ζηε δεκηνπξγία θηλήηξσλ γηα ηνλ αλαπξνζαλαηνιηζκφ επελδχζεσλ ζε θιάδνπο κε ηζρπξή εμσζηξέθεηα. Απηφ είλαη θαη ην πξαγκαηηθφ δεηνχκελν πνιηηηθήο. Όζν ηαρχηεξε είλαη ε ζηξνθή ηεο πξνζθνξάο πξνο ηα δηεζλψο εκπνξεχζηκα θαη ηεο εγρψξηαο δήηεζεο απφ εηζαγφκελα ζε ειιεληθά πξντφληα, ηφζν κεηψλεηαη ε αλάγθε γηα πηνζέηεζε πνιηηηθψλ γεληθεπκέλεο εζσηεξηθήο ππνηίκεζεο. Η ζπγθξάηεζε ησλ δαλεηαθψλ αλαγθψλ ηνπ θξάηνπο, θαζψο θαη ε θαηαπνιέκεζε ησλ νιηγνπσιηαθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ησλ αθακςηψλ πξέπεη ππνρξεσηηθά λα

91 πξνρσξήζνπλ. Ο ιφγνο είλαη φηη απηά απνηεινχλ δσηηθά ζπζηαηηθά ηνπ αλαγθαίνπ δηαξζξσηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ ηνπ κνληέινπ αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Γεδνκέλεο ηεο αδπλακίαο πεξηνξηζκνχ ηεο απψιεηαο αληαγσληζηηθφηεηαο κέζσ ηνπ εξγαιείνπ ηεο ππνηίκεζεο ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο, νη απμεηηθέο ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγηθφηεηαο δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο είλαη ην νπζηαζηηθφηεξν εξγαιείν αλάπηπμεο θαη εμσηεξηθήο αληαγσληζηηθφηεηαο. Γηα ην ιφγν απηφ, ζα πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ πνιηηηθέο βειηίσζεο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ ζηελ Διιάδα, κε ηελ θαηάξγεζε πεξηνξηζηηθψλ ξπζκίζεσλ ζηε δηαδηθαζία έλαξμεο επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ απινχζηεπζε ηεο θνξνινγηθήο λνκνζεζίαο, έηζη ψζηε λα εληζρπζεί ε επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ε πξνζέιθπζε μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ. ε βξαρχ ρξνληθφ νξίδνληα, ζα πξέπεη λα επηηεπρζεί ε κεγαιχηεξε δπλαηή απνξξφθεζε ησλ θνηλνηηθψλ θνλδπιίσλ θαη ε απνηειεζκαηηθή ρξήζε ηνπο, ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ ηειηθά νη ζπλζήθεο παξαγσγήο πνπ ζα ππνθαηαζηήζνπλ απηήλ ηελ πεγή ρξεκαηνδφηεζεο φηαλ ζα παχζεη λα είλαη δηαζέζηκε, ηνπιάρηζηνλ ζηε ζεκεξηλή ηεο έθηαζε. Οη ζπλζήθεο απηέο ζα βειηηψζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, κε απνηέιεζκα ην παξαγφκελν πξντφλ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο εμειίμεηο ηεο δήηεζεο ζην εμσηεξηθφ θαη ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο, γεγνλφο πνπ ζα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ησλ ειιεηκκάησλ ζηηο εμσηεξηθέο ζπλαιιαγέο. Δπηπξνζζέησο, εηδηθήο κλείαο ρξήδεη ε αλάγθε κείσζεο ηεο εμάξηεζεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο απφ ην πεηξέιαην θαη ηεο γεληθφηεξεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ ελεξγνβφξνπ κνληέινπ αλάπηπμεο κε ζηξνθή πξνο ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Μαθξνρξφληα, ην λέν ππφδεηγκα αλάπηπμεο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηελ επέλδπζε ζηελ παηδεία, ζηελ έξεπλα θαη ζηελ ηερλνινγία, ζηελ αλάπηπμε θαηλνηφκσλ κεζφδσλ νξγάλσζεο ηεο παξαγσγήο, ζε κηα δεκφζηα δηνίθεζε πνπ ζα ζηεξίδεη ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ζε έλα πγηέο ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη ζε κηα λέα, πην παξαγσγηθή λννηξνπία φισλ ησλ νηθνλνκηθψλ θνξέσλ θαη ησλ αηφκσλ. Η Διιάδα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηήζεη επξείαο θιίκαθαο κεηαξξπζκίζεηο, αθελφο γηα λα είλαη ζε ζέζε λα δηαηεξήζεη ηα πιενλάζκαηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ηζνδπγίνπ πνπ θαηάθεξε λα δεκηνπξγήζεη ην 2013 γηα πξψηε θνξά κεηά απφ πνιιά ρξφληα θαη αθεηέξνπ γηα λα ζέζεη ζε δηαηεξήζηκε θζίλνπζα πνξεία ην δεκφζην ρξένο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. Σν κείγκα

92 ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηα δεκφζηα νηθνλνκηθά, ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηηο αγνξέο πξντφλησλ πξέπεη λα πεξηιακβάλεη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο πνπ είλαη ζπκπιεξσκαηηθέο θαη αιιειεπηβαιιφκελεο. Έλα ζχλνιν θαινζρεδηαζκέλσλ θαη αιιεινζπκπιεξνχκελσλ κεηαξξπζκίζεσλ δεκηνπξγεί θαιχηεξα απνηειέζκαηα ζε ζχγθξηζε κε ηηο κεκνλσκέλεο θαη ρσξίο ζπλνρή κεηαξξπζκίζεηο. Οη κεηαξξπζκίζεηο κε επξχηεξε αληίιεςε θαη επξχ πεξηερφκελν ζα δεκηνπξγήζνπλ ζέζεηο εξγαζίαο θαη ζα εληζρχζνπλ ην δπλεηηθφ ξπζκφ νηθνλνκηθήο επέθηαζεο

93 Β Η Β Λ Η Ο Γ Ρ Α Φ Η Α Διιεληθή Βηβιηνγξαθία Αγαπεηφο, Γ., (1993). Δμειίμεηο θαη Γηαξζξσηηθά Πξνβιήκαηα ηεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο, εθδφζεηο κπίιηα. Αινγνζθνχθεο, Γ., (1990). Αληαγσληζηηθφηεηα, πξνζαξκνγή κηζζψλ θαη καθξννηθνλνκηθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, Αζήλα: ΚΔΠΔ. Αινγνζθνχθεο, Γ., (1994). Η θξίζε ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, Ιλζηηηνχην Μειέηεο Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο, Δθδφζεηο Κξηηηθή. Αλαζηαζάηνο, Α., (2011). Η εμσηεξηθή αληζνξξνπία ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, Αίηηα, Υαξαθηεξηζηηθά θαη ελάξηα Πξνζαξκνγήο, Δλφηεηα Δ: Αληαγσληζηηθφηεηα ζην ζπιινγηθφ ηφκν: Η δηεζλήο θξίζε, ε θξίζε ζηελ επξσδψλε θαη ην ειιεληθφ ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα, Διιεληθή Έλσζε Σξαπεδψλ, Δπηκέιεηα: Γ. Υαξδνχβειεο, & Υ. Γθφξηζνο. Αλαζηαζάηνο, Σ., (2008). Η Δπηδείλσζε ηνπ Διιεληθνχ Ιζνδπγίνπ Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ: Αίηηα, Δπηπηψζεηο θαη ελάξηα Πξνζαξκνγήο, Eurobank Research, Οηθνλνκία & Αγνξέο, Σφκνο ΙΙΙ, Σεχρνο 6. Αλαζηαζάηνο, Σ. & Υαξδνχβειεο Γ., (2014). Η καθξννηθνλνκηθή αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, Δλφηεηα Α: Αληαγσληζηηθφηεηα, εμαγσγέο θαη λέν αλαπηπμηαθφ πξφηππν ζην ζπιινγηθφ ηφκν: Αληαγσληζηηθφηεηα γηα Αλάπηπμε: Πξνηάζεηο Πνιηηηθήο, Διιεληθή Έλσζε Σξαπεδψλ, Δπηκέιεηα: Μ. Μαζνπξάθεο & Υ. Γθφξηζνο. Αξγείηεο, Γ., (2012). Απαζρφιεζε, ρξεκαηννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, Παξαηεξεηήξην Οηθνλνκηθψλ θαη Κνηλσληθψλ Δμειίμεσλ, ΙΝΔ. Αξγείηεο, Γ., (2002). Παγθνζκηνπνίεζε ΟΝΔ θαη Οηθνλνκηθή Πξνζαξκνγή, ε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, Αζήλα, Δθδφζεηο Σππσζήησ

94 Βαβνχξαο, Ι., (2005). Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή, Γεχηεξε πκπιεξσκαηηθή Έθδνζε, Δθδφζεηο Παπαδήζε Βάκβνπθαο, Γ., (2004). Γηεζλείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο, Δθδφζεηο Μπέλνπ. Γεκέιε,., (2010). Μαθξννηθνλνκηθά Μεγέζε θαη Αλάπηπμε ηεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο, Δθδφζεηο ΟΠΑ. Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα (2012). Η εθαξκνγή ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ζηε δψλε ηνπ επξψ, Γεληθή ηεθκεξίσζε γηα ηα κέζα θαη ηηο δηαδηθαζίεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ηνπ επξσζπζηήκαηνο. Μαιιηαξφπνπινο, Γ. & Αλαζηαζάηνο Σ., (2011). Αληαγσληζηηθφηεηα, Δμσηεξηθφ Έιιεηκκα θαη Δμσηεξηθφ Υξένο ηεο Διιεληθήο Οηθνλνκίαο, Eurobank Research, Οηθνλνκία θαη Αγνξέο, Σφκνο VI, Σεχρνο 3. Μαιιηαξφπνπινο, Γ., (2011). Η απψιεηα αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο κεηά ηελ είζνδν ηεο ρψξαο ζηελ Ο.Ν.Δ., Δλφηεηα Δ: Αληαγσληζηηθφηεηα ζην ζπιινγηθφ ηφκν: Η δηεζλήο θξίζε, ε θξίζε ζηελ επξσδψλε θαη ην ειιεληθφ ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα, Διιεληθή Έλσζε Σξαπεδψλ, Δπηκέιεηα: Γ. Υαξδνχβειεο & Υ. Γθφξηζνο. Μαξνχιεο, Γ., (2014). Γηεζλήο Αληαγσληζηηθφηεηα Ιζνδχγην Πιεξσκψλ, θξίζε θαη αλάπηπμε, Δλφηεηα Α: Αληαγσληζηηθφηεηα, εμαγσγέο θαη λέν αλαπηπμηαθφ πξφηππν ζην ζπιινγηθφ ηφκν: Αληαγσληζηηθφηεηα γηα Αλάπηπμε: Πξνηάζεηο Πνιηηηθήο, Διιεληθή Έλσζε Σξαπεδψλ, Δπηκέιεηα: Μ. Μαζνπξάθεο & Υ. Γθφξηζνο. Μαξνχιεο, Γ., (1991). Σν ειιεληθφ ηζνδχγην πιεξσκψλ : επηπηψζεηο απφ ηελ έληαμε θαη ηελ ελνπνίεζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο ηεο ΔΟΚ, Αζήλα: ΚΔΠΔ Μνχζεο, Ν., (2011). Δπξσπατθή Έλσζε: Γίθαην, νηθνλνκία, πνιηηηθή, εθδφζεηο Παπαδήζε. Μπακπαλάζεο,., (2004). Νέα Γηεζλήο Οηθνλνκία, Δθδφζεηο Παπαδήζε. Μπισλάο, Π. & Παπαθσλζηαληίλνπ Γ., (2002). «Μεηαξξχζκηζε ηεο αγνξάο πξντφλησλ ζηελ Διιάδα: Πξνηεξαηφηεηεο Πνιηηηθήο θαη Πξννπηηθέο», ζην ζπιινγηθφ ηφκν: Οηθνλνκηθέο Δπηδφζεηο θαη Πξννπηηθέο ηεο Διιάδνο, Σξάπεδα ηεο Διιάδνο θαη

95 Brookings Institution, Δπηκέιεηα Έθδνζεο: R. C. Bryant, Ν. Γθαξγθάλαο & Γ. Σαβιάο. Νηθνιατδε, Μ. & Αξγείηεο, Γ., (2012). Η ρξεκαηννηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα ηεο Διιάδαο, Παξαηεξεηήξην Οηθνλνκηθψλ θαη Κνηλσληθψλ Δμειίμεσλ, ΙΝΔ. Οηθνλνκηθφ Δπηκειεηήξην ηεο Διιάδαο (2012). Η θξίζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ε αληηκεηψπηζή ηεο. Πνπξλαξάθεο, Δ., (2010). Γηεζλήο Οηθνλνκηθή, Μηα Δηζαγσγηθή Πξνζέγγηζε, 4 ε Έθδνζε. Ράπαλνο, Β., (2009). Μέγεζνο θαη Δχξνο Γξαζηεξηνηήησλ ηνπ Γεκνζίνπ Σνκέα, Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ & Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ. Ρέππαο, Π., (2003). Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε, Θεσξίεο θαη ηξαηεγηθέο, Γεχηεξε Έθδνζε, Σφκνο Β, Δθδφζεηο Παπαδήζε. ΣηΔ (2014), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2013), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2012), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2011), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2010), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2009), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2008), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2007), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2006), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο ΣηΔ (2005), Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο

96 ΣηΔ (2010), Ιζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ηεο Διιάδαο: Αηηίεο Αληζνξξνπηψλ θαη Πξνηάζεηο Πνιηηηθήο, Δπηκέιεηα Έθδνζεο: Οηθνλφκνπ Γ., ακπεζάη Ι., πκηγηάλλεο Γ. Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ (2014). Αηηηνινγηθή Έθζεζε ζην ζρέδην λφκνπ «Μεζνπξφζεζκν Πιαίζην Γεκνζηνλνκηθήο ηξαηεγηθήο ». Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ (2013). Δηζεγεηηθή Έθζεζε Πξνυπνινγηζκνχ Ξελφγισζζε Βηβιηνγξαθία Ahearne, A., Schmitz, B. & von Hegen, J., (2007). Current Account Imbalances in the Euro Area. Alogoskoufis, G., (2012). Greece s Sovereign Debt Crisis: Retrospect and Prospect, Hellenic Observatory European Institute, GreeSE Paper No.54, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe. Arellano, C., (2008). Default risk and income fluctuations in emerging economies, University of Minnesota, Federal Reserve Bank of Minneapolis, MPRA Paper No.7867, posted 21. March Barnes, S., Lawson, J. & Radziwill, A., (2010). Current Account Imbalances in the Euro Area, A Comparative Perspective, OECD Economics Department Working Papers No Bitzis, G., Paleologos, J. & Papazoglou, C., (2008). The Determinants of the Greek Current Account Deficit: The EMU Experience, Journal of International and Global Economic Studies. Blanchard, O., (2006). Adjustment within the Euro, The difficult case of Portugal, MIT Working Paper

97 Blanchard O. & Giavazzi, F., (2002). Current Account Deficits in the Euro Area: The End νf the Feldstein-Horioka Puzzle?, Brookings Papers on Economic Activity 2, p.p Brissimis, S., Hondroyiannis, G., Papazoglou, C., Tsaveas, N. & Vasardani, M., (2010). Current Account Determinants and External Sustainability in periods of Structural Change, European Central Bank Eurosystem Working Paper Series No Bussiere, M., Fratzscher, M. & Muller, G., (2004). Current Account dynamics in OECD and EU acceding countries An Intertemporal approach, European Central Bank Eurosystem Working Paper Series No Bussiere, M., Fratzscher, M. & Muller, G., (2005). Productivity Shocks, Budget Deficits and the Current Account, European Central Bank Working Paper Series No Chinn D., M. & Prasad S., E., (2000). Medium Term Determinants of Current Accounts in Industrial and Developing Countries: An Empirical Exploration. IMF Working Paper WP/00/46. Darvas, Z., (2013). Export and Unit Labour Cost Adjustment: Close Association in EU 15- There Is No Spanish Paradox, But A Greek Paradox Is Emerging. European Commission (2010). The Economic Adjustment Programme for Greece, European Economy, Occasional Papers 61. European Commission (2012). The Second Economic Adjustment Programme for Greece, European Economy, Occasional Paper 94, March Fagan, G. & Gaspar, V., (2005). Adjusting to the Euro Area: Some issues inspired by the Portuguese experience, Banco de Portugal and ECB. Fagan, G. & Gaspar, V., (2007). Adjusting to the Euro Area, ECB Working Paper No

98 Giavazz, F. & Spaventa, L., (2010). Why the Current Account may matter in a Monetary Union: Lessons from the Financial Crisis in the Euro Area, CERP Discussion Paper Herrmann, S. & Jochem, A., (2005). Determinants of current account developments in the central and the east European EU member states consequences for the enlargement of the euro area, Deutsche Bundesbank Discussion Paper. Jones, H., (1993). Δηζαγσγή ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξίεο νηθνλνκηθή κεγέζπλζεο, Δθδφζεηο Κξηηηθή. Kennedy, M. & Slot, T., (2005). Structural Policy Reforms and External Imbalances, OECD Economics Department Working Papers No Krugman, P. & Obstfeld, M., (2011). Γηεζλήο Οηθνλνκηθή Θεσξία θαη Πνιηηηθή, Σφκνο Α, Δθδφζεηο Κξηηηθή. Krugman, P. & Obstfeld, M., (2011). Γηεζλήο Οηθνλνκηθή Θεσξία θαη Πνιηηηθή, Σφκνο Β, Δθδφζεηο Κξηηηθή. Lane, P. & Lilesi-Firrette, G. M., (2011). External Adjustment and the Global Crisis, IMF Working Papar WP/11/197. Mankiw, N. G., (2002). Μαθξννηθνλνκηθή Θεσξία, Gutenberg. Medina, L., Prat, J. & Thomas, A., (2010). Current Account Balance Estimates for Emerging Market Economies, IMF Working Paper WP/10/43. Monokroussos, P. & Thomalos D. D., (2012). Can Greece be saved? Current Account, fiscal imbalances and competitiveness, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe GreeSe Paper No. 59. Obstfeld, M. & Rogoff, Κ., (2004). The unsustainable US current account position revisited, NBER Working Paper No Porter, Μ., (1990). The Competitive Advantage of Nations, Harvard Business Review

99 Ruscher, E. & Wolff, G.B., (2009). External Rebalancing is not an Exporters Story: Real Exchange Rates, the Non-tradable Sector and the Euro, European Commission, European Economy Economic Paper No 375. Γηθηπαθνί Σφπνη: Σξάπεδα ηεο Διιάδνο. Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα. Eurostat. Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν. Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ θαη Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ (ΙΟΒΔ). - Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ. Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο. Παλειιήληνο χλδεζκνο Δμαγσγέσλ. - Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή. Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξίνπ

100 Π Α Ρ Α Ρ Σ Ζ Μ Α Η 1. Μεραληζκνί πξνζαξκνγήο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. 1.1 Ζ πξνζέγγηζε ησλ ειαζηηθνηήησλ. Η πξνζέγγηζε ησλ ειαζηηθνηήησλ αλαπηχρζεθε θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1930 θπξίσο απφ ηε J. Robinson θαη εμεηάδεη ηηο πξνυπνζέζεηο ππφ ηηο νπνίεο ε ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο βειηηψλεη ηε ζέζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Αμίδεη λα επηζεκαλζεί φηη ε ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο απμάλεη ηηο ζε εγρψξην λφκηζκα ηηκέο ησλ εηζαγφκελσλ εκπνξεπκάησλ θαη κεηψλεη ηηο ζε μέλν λφκηζκα ηηκέο ησλ εμαγφκελσλ εκπνξεπκάησλ. Καηά ζπλέπεηα, γηα λα βειηησζεί ε ζέζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ζα πξέπεη νη κεηαβνιέο ηεο δήηεζεο γηα εηζαγσγέο θαη εμαγσγέο εκπνξεπκάησλ λα είλαη επαξθείο ψζηε λα αληηζηαζκίδεηαη ε απψιεηα ζπλαιιάγκαηνο απφ ηε κείσζε ησλ ζε ζπλάιιαγκα ηηκψλ ησλ εμαγφκελσλ εκπνξεπκάησλ. Απινπνηψληαο ηελ αλάιπζε, ηθαλή ζπλζήθε ψζηε ε ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο λα βειηηψζεη ηε ζέζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, έζησ ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ, είλαη φηη ην άζξνηζκα ησλ απφιπησλ ηηκψλ ηεο ειαζηηθφηεηαο ηεο δήηεζεο γηα εηζαγσγέο απφ κέξνπο ηεο ρψξαο ε νπνία πξαγκαηνπνηεί ηελ ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηφο ηεο θαη ηεο ειαζηηθφηεηαο ηεο δήηεζεο γηα εμαγσγέο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρψξαο απφ κέξνπο ησλ άιισλ ρσξψλ, πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξν απφ ηε κνλάδα (e Υ + e Μ > 1, φπνπ e Υ είλαη ε ειαζηηθφηεηα δήηεζεο γηα εμαγσγέο θαη e Μ είλαη ε ειαζηηθφηεηα δήηεζεο γηα εηζαγσγέο). Η ζπλζήθε απηή είλαη γλσζηή σο «ζπλζήθε Marshall - Lerner». Η ζπλζήθε απηή ζηεξίδεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηνξηζηηθέο ππνζέζεηο: - Η αλάιπζε είλαη κεξηθήο θαη φρη γεληθήο ηζνξξνπίαο, δεδνκέλνπ φηη δηεξεπλά κφλν ηηο επηπηψζεηο ησλ κεηαβνιψλ ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ζηηο αγνξέο εηζαγσγψλ θαη εμαγσγψλ, ππνζέηνληαο φηη δελ κεηαβάιινληαη νη ηηκέο φισλ ησλ άιισλ εκπνξεπκάησλ θαζψο θαη ηα εηζνδήκαηα, γεγνλφο πνπ έρεη σο ζπλέπεηα λα παξακέλνπλ ζηαζεξέο νη θακπχιεο δήηεζεο ζηηο αγνξέο εηζαγσγψλ θαη εμαγσγψλ. Όκσο, νη κεηαβνιέο ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ζπλδένληαη κε

101 δηάθνξα απνηειέζκαηα ηηκψλ, ηα νπνία έρνπλ σο ζπλέπεηα ηε κεηαηφπηζε ησλ θακππιψλ δήηεζεο γηα εηζαγσγέο θαη εμαγσγέο. - ηε βαζηθή ζπλζήθε Marshall Lerner, ππνηίζεηαη φηη φιεο νη ειαζηηθφηεηεο πξνζθνξάο είλαη άπεηξεο (πιήξσο ειαζηηθή πξνζθνξά). - Αγλννχληαη νη λνκηζκαηηθέο επηδξάζεηο ησλ κεηαβνιψλ ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο. - ηε βαζηθή ζπλζήθε Marshall Lerner, ππνηίζεηαη φηη ην ηζνδχγην πιεξσκψλ πξηλ ηελ ππνηίκεζε βξίζθεηαη ζε ηζνξξνπία. - Τπνηίζεηαη φηη ε κεηαβνιή ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο είλαη κηθξήο έθηαζεο. Η J. Robinson, αληηκεησπίδνληαο ελ κέξεη ηε δεχηεξε πεξηνξηζηηθή ππφζεζε, ελζσκάησζε ηηο ειαζηηθφηεηεο πξνζθνξάο γηα εμαγσγέο θαη εηζαγσγέο ζηε βαζηθή ζπλζήθε Marshall Lerner, ψζηε λα ιακβάλεηαη ππφςε ε πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία νη ειαζηηθφηεηεο πξνζθνξάο είλαη κηθξφηεξεο ηνπ απείξνπ (κε πιήξσο ειαζηηθή πξνζθνξά). 1.2 Σν ππφδεηγκα ηεο απνξξφθεζεο Σν ππφδεηγκα ηεο απνξξφθεζεο απερεί ηηο απφςεηο ησλ θευλζηαλψλ θαη απνηειεί ζεσξία εηζνδεκαηηθήο πξνζαξκνγήο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Απφ ηε καθξννηθνλνκηθή ζεσξία γλσξίδνπκε φηη ζην ππφδεηγκα ηεο θιεηζηήο νηθνλνκίαο ηζρχεη ε αθφινπζε ζρέζε: Τ = C + I + G (1) φπνπ: Τ = Α.Δ.Π. (Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ), C = Ιδησηηθή Καηαλάισζε, Ι = Ιδησηηθή Δπέλδπζε, G = Γεκφζηεο Γαπάλεο. Ωζηφζν, κηα ρψξα δηεμάγεη εμαγσγηθφ θαη εηζαγσγηθφ εκπφξην κε δηάθνξεο ρψξεο. Γεδνκέλνπ φηη κε Υ ζπκβνιίδνπκε ηηο εμαγσγέο θαη κε Μ ηηο εηζαγσγέο, ε ζρέζε (1) απνηππψλεηαη σο εμήο:

102 Τ = C + I + G + Υ - Μ (2) Η δηαθνξά κεηαμχ εμαγσγψλ (Υ) θαη εηζαγσγψλ (Μ) απεηθνλίδεη ηελ έλλνηα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (CA). CA = Υ Μ (3) Δάλ Υ > Μ, ε ρψξα έρεη πιενλαζκαηηθφ ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, εάλ Υ < Μ, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ παξνπζηάδεη έιιεηκκα θαη εάλ Υ = Μ, ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζεσξείηαη ηζνζθειηζκέλν. ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, ε πνζφηεηα (C + I + G) θαιείηαη απνξξφθεζε (absorption), ζπκβνιίδεηαη κε Α θαη απνηειεί ηε ζπλνιηθή εγρψξηα ηδησηηθή θαη δεκφζηα δαπάλε γηα επελδπηηθνχο θαη θαηαλαισηηθνχο ζθνπνχο. Δπνκέλσο, ηζρχεη: Α = C + I + G (4) Οη ζρέζεηο (2) θαη (4) νδεγνχλ ζηηο παξαθάησ καζεκαηηθέο εθθξάζεηο: Τ = Α + Υ Μ Τ Α = Υ Μ CA = Τ Α (5) (6) (7) Δάλ ην παξαγφκελν εγρψξην πξντφλ (Τ) ππεξβαίλεη ηελ απνξξφθεζε (Α), ε ρψξα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εμάγεη ηελ πνζφηεηα ηνπ πξντφληνο πνπ πεξηζζεχεη, κε απνηέιεζκα ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ λα είλαη πιενλαζκαηηθφ. Απελαληίαο, εάλ ε απνξξφθεζε ππεξβαίλεη ην εγρψξην παξαγφκελν πξντφλ, ε ρψξα ζα ππνρξεσζεί λα θαιχςεη κε εηζαγσγέο ηελ ππεξβάιινπζα ζπλνιηθή εγρψξηα δήηεζε γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο, κε ζπλέπεηα ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ λα εκθαλίδεη έιιεηκκα. Ο πξσηαξρηθφο ζηφρνο ηεο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο πξέπεη λα είλαη ε ππέξβαζε ηεο ζπλνιηθήο εγρψξηαο παξαγσγήο έλαληη ηεο απνξξφθεζεο, ψζηε νη εμαγσγέο λα ππεξβαίλνπλ ηηο εηζαγσγέο θαη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ λα εκθαλίδεη πιεφλαζκα. Σν θευλζηαλφ ππφδεηγκα ηεο απνξξφθεζεο παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ιεθζνχλ ππφςε ην είδνο ηεο αζθνχκελεο

103 ζπλαιιαγκαηηθήο πνιηηηθήο θαη ε ζρέζε κεηαμχ εηζνδήκαηνο ηζνξξνπίαο (Τ 0 ) θαη εηζνδήκαηνο πιήξνπο απαζρφιεζεο (Τ F ). Έζησ φηη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κηαο ρψξαο είλαη ειιεηκκαηηθφ (CA<0) θαη ην εηζφδεκα ηζνξξνπίαο είλαη κηθξφηεξν ηνπ εηζνδήκαηνο πιήξνπο απαζρφιεζεο (Τ 0 <Τ F ). Απφ ηε ζρέζε (7) ζπλάγεηαη φηη ε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ εμαξηάηαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. (Τ) ή ηε κείσζε ηεο απνξξφθεζεο (Α). Έζησ φηη ηζρχεη ε ζπλζήθε Marshall Lerner θαη ε ρψξα ππνηηκά ην εζληθφ ηεο λφκηζκα. Η ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο ζα ζπλεηζθέξεη ζηελ άλνδν ησλ εμαγσγψλ θαη ζηε κείσζε ησλ εηζαγσγψλ, κε επαθφινπζν ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Γεδνκέλνπ φηη νη εμαγσγέο επεξεάδνπλ ζεηηθά ηε κεηαβνιή ηνπ Α.Δ.Π., ε ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο έρεη έκκεζεο πνιιαπιαζηαζηηθέο επηδξάζεηο ζην Α.Δ.Π. Ωζηφζν, ε αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. ζα πξνθαιέζεη ζηε ζπλέρεηα άλνδν ησλ εηζαγσγψλ, ιφγσ ηνπ φηη ε κεηαβνιή ησλ εηζαγσγψλ είλαη ζεηηθή ζπλάξηεζε ηεο κεηαβνιήο ηνπ Α.Δ.Π. Δάλ ε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ ππεξβεί ηελ αληίζηνηρε άλνδν ησλ εηζαγσγψλ (ΓΥ>ΓΜ) θαη έλα κέξνο ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο, δειαδή ηνπ Α.Δ.Π. εμαρζεί, ηφηε ε πνιηηηθή ηεο ππνηίκεζεο ζα έρεη ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Έζησ ηψξα φηη ην εηζφδεκα ηζνξξνπίαο είλαη ίζν κε ην εηζφδεκα πιήξνπο απαζρφιεζεο (Τ 0 = Τ F ) θαη ε ρψξα ππνηηκά ην εγρψξην λφκηζκα κε ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Γεδνκέλνπ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε νηθνλνκία ιεηηνπξγεί ζε ζπλζήθεο πιήξνπο απαζρφιεζεο, ην πξαγκαηηθφ Α.Δ.Π. δελ κπνξεί λα ζεκεηψζεη αλνδηθή ηάζε. ηελ πεξίπησζε απηή, ε ρψξα είλαη δπλαηφλ λα πηνζεηήζεη κέηξα δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο (π.ρ. αχμεζε άκεζσλ θφξσλ), ψζηε κε ηε κείσζε ηεο απνξξφθεζεο λα δεκηνπξγεζεί έλα πιεφλαζκα πξντφληνο πξνο εμαγσγή. Με ηελ εμαγσγή ηνπ πιενλάδνληνο πξντφληνο ζα επηηεπρζεί ζηε ζπλέρεηα ε ειάηησζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. 1.3 Μεραληζκφο ηηκψλ ξνήο ρξήκαηνο. Η λνκηζκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ απνηειεί ηνλ αληίπνδα ηνπ ππνδείγκαηνο ηεο απνξξφθεζεο, θαζψο ε κεηαβνιή ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο ζπληζηά ηνλ θαίξην παξάγνληα πνπ επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Ο D. Hume ( ) αλέιπζε ην κεραληζκφ ηηκψλ ξνήο ρξήκαηνο,

104 ν νπνίνο απνηειεί ζεσξία λνκηζκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Ο κεραληζκφο ηηκψλ ξνήο ρξήκαηνο πξνυπνζέηεη ηελ απνδνρή ηεο πνζνηηθήο ζεσξίαο ηνπ ρξήκαηνο, ηελ ηζρχ ηνπ θαλφλα ρξπζνχ θαη ηελ πηνζέηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. Η πνζνηηθή ζεσξία ηνπ ρξήκαηνο κπνξεί λα εμεγεζεί κε ηελ αθφινπζε ζρέζε: M V = P Q (8) φπνπ: Μ = ε πξνζθνξά ρξήκαηνο, V = ε θπθινθνξηαθή ηαρχηεηα ηνπ ρξήκαηνο, Ρ = ην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ, Q = ε πνζφηεηα ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ. Αλ ε νηθνλνκία ιεηηνπξγεί ζε ζπλζήθεο πιήξνπο απαζρφιεζεο θαη νη κεηαβιεηέο V θαη Q είλαη ζηαζεξέο, ε κεηαβνιή ηνπ Μ πξνθαιεί ηελ αλαινγηθή κεηαβνιή ηνπ Ρ. Έζησ φηη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ κηαο ρψξαο παξνπζηάδεη έιιεηκκα. Δθφζνλ ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη ειιεηκκαηηθφ, ζα παξαηεξεζεί εθξνή ρξπζνχ. Έρνληαο ππφςε φηη κε βάζε ηνλ θαλφλα ρξπζνχ, ν ρξπζφο απνηειεί κέξνο ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο, ην έιιεηκκα ζην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζπλεπάγεηαη ηε κείσζε ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο (Μ). Η κείσζε ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο πξνθαιεί ηελ πηψζε ηεο ηηκήο ησλ παξαγφκελσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Έηζη, ηα εγρψξηα πξντφληα γίλνληαη θζελφηεξα, κε ζπλέπεηα νη εμαγσγέο ηεο ρψξαο λα απμεζνχλ θαη νη εηζαγσγέο λα κεησζνχλ κε απνηέιεζκα ην έιιεηκκα ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ λα κεησζεί. Έζησ ηψξα φηη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη πιενλαζκαηηθφ. Η εηζξνή ρξπζνχ ζα ζπλέβαιε ζηελ αχμεζε ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο, κε ζπλέπεηα ηελ άλνδν ηεο ηηκήο ησλ εγρσξίσο παξαγφκελσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. ηελ πεξίπησζε απηή, ε ηηκή ησλ μέλσλ πξντφλησλ ζα ήηαλ ρακειφηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηηκή ησλ εγρψξησλ πξντφλησλ, κε επαθφινπζν ηελ πηψζε ησλ εμαγσγψλ θαη ηελ άλνδν ησλ εηζαγσγψλ θαη επνκέλσο ηελ εμάιεηςε ηνπ πιενλάζκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ

105 1.4 Ννκηζκαηηθή πξνζέγγηζε ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ θαη ζηαζεξή ηζνηηκία. Η λνκηζκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ αλαπηχρζεθε δηεμνδηθφηεξα κεηά ην 1960 απφ ηνλ R. Mundell, ηνλ H. Johnson θαη δηάθνξνπο ππνζηεξηθηέο ηεο κνλεηαξηζηηθήο ζρνιήο. χκθσλα κε ηε λνκηζκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ν ινγαξηαζκφο ηεο θίλεζεο θεθαιαίσλ δηαδξακαηίδεη πξσηαξρηθφ ξφιν ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ θαη γη απηφ ην ηζνδχγην πιεξσκψλ είλαη ζε κεγάιν βαζκφ λνκηζκαηηθφ θαηλφκελν. Όηαλ ζηελ αγνξά ρξήκαηνο παξαηεξείηαη ππεξβάιινπζα πξνζθνξά ή ππεξβάιινπζα δήηεζε ρξήκαηνο, ηφηε ν ηζνδχγην πιεξσκψλ παξνπζηάδεη έιιεηκκα ή πιεφλαζκα. Όηαλ ε πξνζθνξά ρξήκαηνο είλαη ίζε κε ηε δήηεζε ρξήκαηνο, ην ηζνδχγην πιεξσκψλ εκθαλίδεη ζηαζεξνπνηεηηθέο ηάζεηο. ηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα δηαπηζηψζεθε φηη ν κεραληζκφο ηηκψλ ξνήο ρξήκαηνο πξνυπνζέηεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. Η ζχγρξνλε ζεσξία ηεο λνκηζκαηηθήο πξνζέγγηζεο ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ εμεηάδεηαη ζε ζπλζήθεο ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ θαη εχθακπησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. Η ζπλάξηεζε δήηεζεο ρξήκαηνο δίλεηαη απφ ηε ζρέζε: M d = k Ρ Τ (9) φπνπ: M d = ε δήηεζε ρξήκαηνο, k = ζηαζεξά, Ρ = ην εγρψξην γεληθφ επίπεδν ηηκψλ, Τ = ην πξαγκαηηθφ παξαγφκελν πξντφλ ή εηζφδεκα. Η ζπλάξηεζε πξνζθνξάο ρξήκαηνο δίλεηαη απφ ηε ζρέζε: Μ s = m (D + R) (10) φπνπ: Μ s = ε πξνζθνξά ρξήκαηνο, m = ν ηξαπεδηθφο πνιιαπιαζηαζηήο, D = ην εγρψξην ηκήκα ηεο λνκηζκαηηθήο βάζεο, R = ηα δηεζλή ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα κηαο ρψξαο,

106 (D + R) = λνκηζκαηηθή βάζε ή θαπηφ ρξήκα. Όηαλ ζηελ αγνξά ρξήκαηνο ππάξρεη ηζνξξνπία, ηφηε: M d = M s (11) Απφ ηε ζρέζε (9) πξνθχπηεη: dm d = k (PdY + YdP) (12) Απφ ηε ζρέζε (10) πξνθχπηεη: dm s = m (dd + dr) (13) Σν ζχκβνιν d απεηθνλίδεη κεηαβνιέο ζηηο αληίζηνηρεο κεηαβιεηέο. Σξνπνπνηψληαο ηε ζρέζε (13) ιακβάλνπκε: dr = 1 m dm s dd (14) Τπνζέηνληαο φηη ζηελ αγνξά ρξήκαηνο επηθξαηνχλ ζπλζήθεο ηζνξξνπίαο (M d = M s ) θαη αληηθαζηζηψληαο ηε ζπλάξηεζε (12) ζηε (14) πξνθχπηεη: dr = k (PdY + YdP) dd (15) m Έζησ φηη ζηε δηεζλή νηθνλνκία επηθξαηεί ην ζύζηεκα ηωλ ζηαζεξώλ ηζνηηκηώλ θαη ην εγρψξην ηκήκα (D) ηεο λνκηζκαηηθήο βάζεο απμάλεη. Δάλ ε δήηεζε ρξήκαηνο (M d ) είλαη ζηαζεξή, ε άλνδνο ηνπ D πξνθαιεί ππεξβάιινπζα πξνζθνξά ρξήκαηνο. Η εμάιεηςε ηεο ππεξβάιινπζαο πξνζθνξά ρξήκαηνο ζα επηηεπρζεί κε ηε κείσζε ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ δηαζεζίκσλ. Η ειάηησζε ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ δηαζεζίκσλ ζπλεπάγεηαη ηελ αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ή ηε κείσζε ηνπ πιενλάζκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά, αο ππνηεζεί φηη ε δήηεζε ρξήκαηνο είλαη ζηαζεξή θαη παξαηεξείηαη κείσζε ηνπ εγρψξηνπ ηκήκαηνο (D) ηεο λνκηζκαηηθήο βάζεο, κε απνηέιεζκα ζηελ αγνξά ρξήκαηνο λα πξνθιεζεί ππεξβάιινπζα δήηεζε ρξήκαηνο (M d >M s ). Η εμάιεηςε ηεο ππεξβάιινπζαο δήηεζεο ρξήκαηνο ζα επηηεπρζεί αλ απμεζνχλ ηα ζπλαιιαγκαηηθά δηαζέζηκα (R). Ωζηφζν, ε αχμεζε ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ δηαζεζίκσλ ζπλεπάγεηαη ηελ άλνδν ηνπ πιενλάζκαηνο ή ηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ

107 1.5 Ννκηζκαηηθή πξνζέγγηζε θαη ζχζηεκα εχθακπησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. ηελ πεξίπησζε ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ εχθακπησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ, ε λνκηζκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ παξνπζηάδεη νπζηαζηηθέο δηαθνξέο ζπγθξηηηθά κε ηελ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε. Έζησ φηη ζηελ αγνξά ππάξρεη ππεξβάιινπζα πξνζθνξά ρξήκαηνο θαη ην ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ είλαη ειιεηκκαηηθφ. ηελ πεξίπησζε ησλ εχθακπησλ ηζνηηκηψλ, ε ρψξα κπνξεί λα ππνηηκήζεη ην λφκηζκά ηεο, πξάγκα ην νπνίν ζα ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ. πλάκα, ε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ ζα ζπκβάιεη ζηελ άλνδν ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο (Τ), κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο ρξήκαηνο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ηζνξξνπίαο ζηελ αγνξά ρξήκαηνο. Έζησ ηψξα φηη ζηελ αγνξά ρξήκαηνο ππάξρεη ππεξβάιινπζα δήηεζε ρξήκαηνο θαη ην ηζνδχγην πιεξσκψλ είλαη πιενλαζκαηηθφ. ηελ πεξίπησζε ησλ εχθακπησλ ηζνηηκηψλ, κε ηελ αλαηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο απμάλνληαη νη εηζαγσγέο θαη κεηψλνληαη νη εμαγσγέο, κε απνηέιεζκα ε απνδπλάκσζε ηνπ εμαγσγηθνχ εκπνξίνπ λα πξνθαιέζεη κείσζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο. Η ειάηησζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο πξνθαιεί ηε κείσζε ηεο δήηεζεο ρξήκαηνο, κε ζπλέπεηα ηελ εμάιεηςε ηεο ππεξβάιινπζαο δήηεζεο ρξήκαηνο θαη ηελ επίηεπμε ηζνξξνπίαο ζηελ αγνξά ρξήκαηνο

108 2 Οη δηαζηάζεηο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. 2.1 Ζ ππξακίδα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Σν ΔΑΑ, πξνζαξκφδνληαο ηε ζρεηηθή δηεζλή εκπεηξία ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ειιεληθψλ δεδνκέλσλ έρεη θαηαιήμεη ζε κηα ππξακίδα αληαγσληζηηθφηεηαο, βάζεη ηεο νπνίαο νη δηαζηάζεηο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο επηκεξίδνληαη ζε ηέζζεξα επίπεδα: κε αθεηεξία ηελ χπαξμε ησλ «βαζηθψλ πξνυπνζέζεσλ», νη «νξηδφληηεο πνιηηηθέο θαη εηζξνέο» ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε ησλ «ελδηάκεζσλ απνηειεζκάησλ» ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο ζπληεινχλ ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ «ηειηθψλ ζηφρσλ» ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο, πνπ δελ είλαη άιινη απφ ηε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ, ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ πνηφηεηα δσήο (Γηάγξακκα 2.1). Γηάγξακκα 2.1: Η ππξακίδα ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο Πεγή: ΕΣΑΑ (2008), Εηήζηα Έθζεζε γηα ηελ Αληαγωληζηηθόηεηα (2007)

109 2.2 Σν δηακάληη ηνπ Porter. Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο πνπ επηζεκαίλνληαη απφ ηνλ Porter είλαη νη ζπλζήθεο ζπληειεζηψλ / εηζξνψλ (factor / input conditions), νη ζπλζήθεο δήηεζεο (demand conditions), ην ζηξαηεγηθφ θαη αληαγσληζηηθφ πιαίζην ησλ επηρεηξήζεσλ (context for firm strategy and rivalry), ην πιέγκα ησλ ζπλδεδεκέλσλ θαη ππνζηεξηθηηθψλ επηρεηξήζεσλ (related and supporting industries). Οη ηέζζεξηο απηνί παξάγνληεο αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο, ελψ ηαπηφρξνλα επεξεάδνληαη απφ δχν, σο επί ην πιείζηνλ, εμσγελή ζηνηρεία: α) απφ ηπραία γεγνλφηα θαη πνιηηηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά, θαζψο θαη β) απφ ηελ θξαηηθή πνιηηηθή. Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηε δηαγξακκαηηθή απεηθφληζε (Γηάγξακκα 2.2) δηακάληη ηνπ Porter απνθαιχπηεη φηη ζρεδφλ ηα πάληα έρνπλ ζεκαζία γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, γεγνλφο πνπ ηνπ πξνζδίδεη ζεκαληηθά ζηνηρεία ξεαιηζηηθφηεηαο. Γηάγξακκα 2.2: To δηακάληη ηνπ Porter Πεγή: Porter (1990), The Competitive Advantage of Nations

110 Π Α Ρ Α Ρ Σ Ζ Μ Α Η Η Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ Διιάδαο ,0 0, , , , ,0 Ιςοηφγιο τρεχουςών ςυναλλαγών Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδαο 5.000,0 0, , , , , , , , ,0 Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ Διιάδαο Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδαο Ιςοηφγιο τρεχουςών ςυναλλαγών Έιιεηκκα / Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. Ζλλειμμα / Πλεόναςμα Ιςοηυγίου Σρεχουςών υναλλαγών ωσ ποςοςτό του Α.Ε.Π. 0,77% ,39% ,78% -7,64% -11,39% -11,17% -10,13% -9,89% -14,61% -14,92% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδαο θαη ΕΛΣΤΑΤ

111 Έιιεηκκα / Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 2,00% 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% -12,00% -14,00% -16,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδαο θαη ΕΛΣΤΑΤ Ζλλειμμα / Πλεόναςμα Ιςοηυγίου Σρεχουςών υναλλαγών ωσ ποςοςτό του Α.Ε.Π. Δκπνξηθφ ηζνδχγην Διιάδαο 0, , , , , , , , , , , Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Εμπορικό Ιςοηφγιο Δκπνξηθφ ηζνδχγην Διιάδαο 0, , , ,00 Εμπορικό Ιςοηφγιο , ,00 Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο

112 80.000, ,00 Δκπνξηθφ ηζνδχγην Διιάδαο (εμαγσγέο εηζαγσγέο αγαζψλ) , ,00 0, , , , Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Εμπορικό Ιςοηφγιο Εξαγωγζσ αγακών Ειςαγωγζσ αγακών Έιιεηκκα εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% -12,00% -14,00% -16,00% -18,00% -20,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ζλλειμμα εμπορικοφ ιςοηυγίου ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ Έιιεηκκα εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% -12,00% -14,00% -16,00% -18,00% -20,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛΣΤΑΤ Ζλλειμμα εμπορικοφ ιςοηυγίου ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ

113 Ηζνδχγην ππεξεζηψλ Διιάδαο , , , , , , , , ,00 0, Ιςοηφγιο υπθρεςιών Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ηζνδχγην ππεξεζηψλ Διιάδαο , , , ,00 0, Ιςοηφγιο υπθρεςιών Πεγή: Eurostat Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 10,00% 9,00% 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% Πλεόναςμα ιςοηυγίου υπθρεςιών ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδαο θαη ΕΛΣΤΑΤ

114 10,00% 8,00% 6,00% Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ππεξεζηψλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 4,00% 2,00% Πλεόναςμα ιςοηυγίου υπθρεςιών ωσ 0,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛΣΤΑΤ Ηζνδχγην ππεξεζηψλ Διιάδαο (εμαγσγέο εηζαγσγέο ππεξεζηψλ) , , , , , , , ,00 0, Ιςοηφγιο υπθρεςιών Εξαγωγζσ υπθρεςιών Ειςαγωγζσ υπθρεςιών Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ηζνδχγην ππεξεζηψλ Διιάδαο (εμαγσγέο εηζαγσγέο ππεξεζηψλ) , , , , , , , ,00 0, Ιςοηφγιο υπθρεςιών Εξαγωγζσ υπθρεςιών Ειςαγωγζσ υπθρεςιών Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο

115 Ηζνδχγην εηζνδεκάησλ Διιάδνο 0, , , ,00 Ιςοηφγιο ειςοδθμάτων , , ,00 Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ηζνδχγην εηζνδεκάησλ Διιάδαο 0, , , ,00 Ιςοηφγιο ειςοδθμάτων , , ,00 Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ηζνδχγην εηζνδεκάησλ Διιάδαο (εηζπξάμεηο - πιεξσκέο) , , , ,00 0, , , , Ιςοηφγιο ειςοδθμάτων Ιςοηφγιο ειςοδθμάτων , 3.273, 3.529, 4.558, 5.573, 4.282, 4.009, 3.322, 3.832, 3.542, ειςπράξεισ Ιςοηφγιο ειςοδθμάτων - πλθρωμζσ 7.188, 8.949, , 6.361, Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο

116 Έιιεηκκα ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 0,00% -0,50% -1,00% -1,50% -2,00% -2,50% -3,00% -3,50% -4,00% -4,50% -5,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛΣΤΑΤ Ζλλειμμα ιςοηυγίου ειςοδθμάτων ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ Έιιεηκκα ηζνδπγίνπ εηζνδεκάησλ σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 0,00% -0,50% -1,00% -1,50% -2,00% -2,50% -3,00% -3,50% -4,00% -4,50% -5,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛΣΤΑΤ Ζλλειμμα ιςοηυγίου ειςοδθμάτων ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ 5.000, , , , , , , , ,00 500,00 0,00 Ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ Διιάδαο Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο

117 Ηζνδχγην ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ Διιάδαο 5.000, , , , ,00 Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων 0, Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ηζνδχγην ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ Διιάδαο (εηζπξάμεηο - πιεξσκέο) 9.000, , , , , , , , ,00 0, Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων - ειςπράξεισ Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων - πλθρωμζσ Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο Ηζνδχγην ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ Διιάδαο (εηζπξάμεηο - πιεξσκέο) 9.000, , , , , , , , ,00 0, Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων - ειςπράξεισ Ιςοηφγιο τρεχουςών μεταβιβάςεων - πλθρωμζσ Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο

118 Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% Πλεόναςμα ιςοηυγίου τρεχουςών μεταβιβάςεων ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ 0,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛΣΤΑΤ Πιεφλαζκα ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% Πλεόναςμα ιςοηυγίου τρεχουςών μεταβιβάςεων ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ 0,00% Πεγή: Τξάπεδα ηεο Ειιάδνο θαη ΕΛΣΤΑΤ Α.Δ.Π. Διιάδαο (εθαη. επξψ) , , , ,00 Α.Ε.Π. (εκατ. ευρώ) ,00 0, Πεγή: ΕΛΣΤΑΤ

119 Α.Δ.Π. Διιάδαο (εθαη. επξψ) ΑΚΑΘΑΡΙΣΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ (εκατ. ευρώ) Πεγή: ΕΛΣΤΑΤ Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Ηξιαλδίαο, Διιάδαο, Ηζπαλίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0-20, Πεγή: Eurostat Ireland Greece Spain Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Ηξιαλδίαο, Διιάδαο, Ηζπαλίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0-20, Πεγή: Eurostat Ireland Greece Spain

120 Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Βειγίνπ, Γεξκαλίαο, Κάησ Υσξψλ, Απζηξίαο, Φηλιαλδίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4, Πεγή: Eurostat Belgium Germany Netherlands Austria Finland Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Βειγίνπ, Γεξκαλίαο, Κάησ Υσξψλ, Απζηξίαο, Φηλιαλδίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4, Πεγή: Eurostat Belgium Germany Netherlands Austria Finland Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Γαιιίαο, Ηηαιίαο, Πνξηνγαιίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0-12,0-14, Πεγή: Eurostat France Italy Portugal

121 Ηζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ (Γαιιίαο, Ηηαιίαο, Πνξηνγαιίαο) σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0-12,0-14, France Italy Portugal Πεγή: Eurostat Ζ δηάξζξσζε ησλ παγθφζκησλ εμαγσγψλ Πεγή: Παγθόζκηνο Οξγαληζκόο Εκπνξίνπ