Με αφορμή τη βιβλική καταστροφή από το σεισμό στην Αϊτή: Πόσο έτοιμα είναι τα νοσοκομεία μας για αντιμετώπιση μαζικών καταστροφών

Transcript

1 Με αφορμή τη βιβλική καταστροφή από το σεισμό στην Αϊτή: Πόσο έτοιμα είναι τα νοσοκομεία μας για αντιμετώπιση μαζικών καταστροφών Χ Αντωνακούδης, Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ασκλ ηπιείου Βούλας Tα τελευταία χρόνια η ανθρωπότητα βιώνει πολύ συχνά τις συνέπειες μεγάλων φυσικών αλλά και μη φυσικών μαζικών καταστροφών. Σεισμοί, πλημμύρες, τσουνάμι, καύσωνες, πυρκαγιές, τυφώνες σπέρνουν όλεθρο, συμφορά και θάνατο σε διάφορα μέρη του κόσμου και δυστυχώς οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δυσοίωνες αφού το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η αλόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος μπορεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερες καταστροφές. Παράλληλα σοβαρό είναι σήμερα το πρόβλημα των συνεπειών από μη φυσικές ανθρώπινες μαζικές καταστροφές. Το το ενδεχόμενο της χρήσης βιολογικών όπλων και η τρομοκρατία αποτελεί σήμερα μια πραγματική απειλή για την ανθρωπότητα και ήδη μετά τα γεγονότα της 11 ης 1 / 51

2 Σεπτεμβρίου έχει αλλάξει τα πάντα στη ζωή μας. Η ετοιμότητα έναντι μαζικών φυσικών και μη φυσικών καταστροφών είναι θεμελιώδης υποχρέωση για τα νοσοκομεία και οι σημερινές κοινωνίες εξαρτώνται και απαιτούν από τα νοσοκομεία τη δυνατότητα να καλύψουν ενδεχόμενη τέτοια κρίση. Η ετοιμότητα πρέπει να αφορά βεβαίως και την προ-νοσοκομειακή αντιμετώπιση και διάσωση που είναι πρωταρχικής σημασίας. Σήμερα ίσως δεν υπάρχει 2 / 51

3 τεκμηριωμένη βιβλιογραφία και Οδηγίες για τις ακριβείς ευθύνες και δράσεις των νοσοκομείων. Αυτό θα γίνει ενδεχομένως μετά από δεκαετίες αφού η Ιατρική Φυσικών Καταστροφών σαν ξεχωριστή επιστημονική και ιατρική οντότητα πρόσφατα μόλις έχει αναγνωρισθεί. Η ενδεδειγμένη ετοιμότητα σήμερα βασίζεται κυρίως στην κτηθείσα εμπειρία από προηγούμενες καταστροφές. Στις ΗΠΑ μια εκτεταμένη μετα-ανάλυση από το 1977 έως το 1999 όλων των δεδομένων στο Medline και Healthstar 3 / 51

4 έδειξε ότι πολλά νοσοκομεία είχαν δυσκολίες και αποτυχίες σε πολλούς τομείς. Συνηθέστερα προβλήματα ήταν η έλλειψη νερού, η διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος, η διακοπή επικοινωνιών, η έκθεση σε επικίνδυνα υλικά, η οργάνωση μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών καθώς και η έλλειψη πόρων. Η κατανόηση του μεγέθους της τραγωδίας της κατάρρευσης των διδύμων πύργων έφερε άμεσα στο προσκήνιο νέα μηνύματα. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία από τη μελέτη NHAMCS ( 4 / 51

5 National Hospital Ambulatory Medical Care Survey ), που είναι μια ετήσια καταγραφή των σχετικών δεδομένων από 500 νοσοκομεία, σχεδόν όλα τα νοσοκομεία (97.3%) έχουν σχέδια δράσης για αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, τα περισσότερα (85.5%) έχουν σχέδια για χημικό πόλεμο, το 72.2% έχουν σχέδια για μαζικά ατυχήματα από εκρήξεις. Τα 5 / 51

6 ¾ των νοσοκομείων συμμετέχουν σε ασκήσεις ή σχέδια των τοπικών κοινωνιών ή άλλων υπηρεσιών υγείας. Οι ασκήσεις αντιμετώπισης κρίσεων γίνονται συχνά και τα νοσοκομεία συνεργάζονται με τις υπηρεσίες επείγουσας ιατρικής, την πυροσβεστική και τις δικαστικές αρχές. Τα δεδομένα αυτά φαίνεται ότι σήμαναν συναγερμό και σε πολλά άλλα κράτη. Πρόσφατα στην Αυστραλία έγινε μια καταγραφή ακριβώς για την 6 / 51

7 ετοιμότητα των νοσοκομείων και δημοσιεύθηκε η μελέτη SCOPE ( Surge Capacity for People in Emergencies ). Στη μελέτη συμμετείχαν νοσοκομεία Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας και έγινε σύγκριση με τα δεδομένα από τις ΗΠΑ. Βρέθηκε ότι 61-82% των σοβαρά τραυματιών δεν μπορούσε να έχει άμεση δυνατότητα 7 / 51

8 χειρουργικής αντιμετώπισης, το 34-70% είχαν σημαντική καθυστέρηση στη δυνατότητα ανεύρεσης κλίνης για νοσηλεία σε μονάδες εντατικής θεραπείας και... το 42% είχαν πολύ καθυστερημένη δυνατότητα ακόμη και για μια απλή ακτινογραφία. Οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι η κατάσταση στην Αυστραλία υστερεί κατά πολύ από τα δεδομένα των ΗΠΑ και συνιστούν να γίνει μια εθνική συμφωνία για την ετοιμότητα των νοσοκομείων και περιοδική δημοσίευση/αναφορά των 8 / 51

9 πεπραγμένων (ασκήσεων..) τους. Παρακολουθώντας τις κινητοποιήσεις αυτές για ετοιμότητα που συμβαίνουν στα νοσοκομεία του υπόλοιπου κόσμου εύλογο είναι το ερώτημα για το τί συμβαίνει στην Ελλάδα. Πόσο έτοιμα είναι τα νοσοκομεία μας για την αντιμετώπιση των συνεπειών από μαζικές καταστροφές; Οι αρμόδιοι 9 / 51

10 φορείς πρέπει να προτείνουν μέτρα και σίγουρα πρέπει να γίνει και στη χώρα μας μια καταγραφή της σημερινής κατάστασης ετοιμότητας,αφού είναι αυτονόητο ότι οι μη οργανωμένες και απροετοίμαστες κοινωνίες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Γνωρίζουμε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις στην πατρίδα μας εφαρμόζονται ίσως από την Πολιτεία τα σχέδια ΠΕΡΣΕΥΣ ή ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ και 10 / 51

11 μακάρι τα σχέδια αυτά να είναι πλήρη και αποτελεσματικά, μακάρι να ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα και τις σημερινές ανάγκες και να μην περιλαμβάνουν μόνο τις απαραίτητες διοικητικές παρεμβάσεις. Είναι γεγονός όμως ότι το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό δεν εκπαιδεύεται και δεν ενημερώνεται στο θέμα αυτό. Γιατροί και φαρμακοποιοί εργαζόμενοι στα νοσοκομεία 11 / 51

12 πρέπει να γνωρίζουν όλες τις αρμοδιότητές τους σε αυτές τις περιπτώσεις.αυτό μπορει να γίνει μόνο με με εκπαίδευση και ασκήσεις ετοιμότητας και ασφαλώς δεν πρέπει να τα περιμένουμε όλα από το κράτος. Οι φυσικές καταστροφές στα νοσοκομεία μπορεί να αφορούν το κτίριο ή βλάβη μηχανημάτων και 12 / 51

13 εξοπλισμού γενικώς.τα νοσοκομεία έχουν μεγάλη πιθανότητα βλάβης από σεισμό γιατί συνήθως έχουν μεγάλο όγκο ή έκταση αλλά και γιατί μπορεί να είναι παλαιά κτίρια, πράγμα σύνηθες στη χώρα μας. Στο Los Angeles από το 1973 σε δεκάδες σεισμούς δεν αναφέρονται καταστροφές κτιρίων νοσοκομείων,προφανώς 13 / 51

14 λόγω των αντισεισμικών κατασκευών ενώ στο χθεσινό σεισμό στην Αιτή κατέρρευσε νοσοκομείο. Η συνεργασία των νοσοκομείων με άλλους οργανισμούς εκτάκτων αναγκών είναι απαραίτητη Η έκθεση σε επικίνδυνες τοξικές ουσίες ( αμμωνία, 14 / 51

15 χλωρίνη, διάφορα οξέα από βιομηχανικά ατυχήματα) είναι ένα σημαντικό πρόβλημα και το το προσωπικό των ΤΕΠ πρέπει να είναι έτοιμο. Στην τρομοκρατική ενέργεια με το αέριο sarin στο T όκυο ένα τμήμα επειγόντων έπρεπε να αντιμετωπίσει 85 θύματα 15 / 51

16 (συνήθως τα ΤΕΠ σε όλο τον κόσμο έχουν δυνατότητα να αντιμετωπίσουν έως 2 θύματα) και από τους 15 γιατρούς του ΤΕΠ οι 13 δηλητηριάσθηκαν ( 6 χρειάσθηκαν χορήγηση ατροπίνης ). Κανείς δεν μπορεί 16 / 51

17 να προβλέψει το χρόνο, τόπο, την έκταση και την πολυπλοκότητα μιας νέας καταστροφής. Όμως αν και οι μαζικές καταστροφές διαφέρουν στο είδος, μέγεθος, αιτιολογία υπάρχουν κοινές ιατρικές και οργανωτικές αρχές. 17 / 51

18 Πρέπει να υπάρχει πάντα ετοιμότητα για μια νέα καταστροφή ή νέα κρίση. Χρειάζεται σχεδιασμός, δικτύωση, πρόσβαση σε λύσεις, εξασφάλιση επικοινωνιών, συνεχής εκπαίδευση ιατρών, νοσηλευτών, τεχνικών. Η σύγχρονη τεχνολογία που εφαρμόζεται στα 18 / 51

19 νοσοκομεία μπορεί να έχει και περισσότερα προβλήματα. Σε μια κρίση στα νοσοκομεία θα συσσωρευθεί μεγάλος αριθμός ατόμων (ιατρικό προσωπικό, μέσα μαζικής ενημέρωσης, διασώστες, εθελοντές, φίλοι-οικογένειες θυμάτων και φυσικά ο 19 / 51

20 μεγάλος αριθμός των ασθενών). Τα νοσοκομεία θα πρέπει να είναι έτοιμα για την εξασφάλιση της διαμονής, σίτισης και άλλων αναγκών. Ο Dr Milsten σε μια 20 / 51

21 ανασκόπηση της βιβλιογραφίας από το που περιελάμβανε 107 άρθρα τονίζει ότι τα κυριότερα προβλήματα είναι: επικοινωνίες, παροχή ρεύματος και νερού, καταστροφή εξοπλισμού, έκθεση σε επικίνδυνες τοξικές 21 / 51

22 ουσίες, εκκκένωση νοσοκομείου, κατανομή βοήθειας (εθελοντές, αιμοδότες, τραυματισμοί,διαχείρι ση νεκρών, συμπεριφορά πληθυσμού. Παροτρύνει τους γιατρούς να φροντίσουν έγκαιρα 22 / 51

23 να αποφύγουν την ερήμωση και τον αφανισμό των ηλεκτρονικών τους αρχείων από τις μαζικές καταστροφές. Πρέπει, τόνισε, σε καθημερινή βάση όλα τα δεδομένα της καθημερινότητας να καταγράφονται 23 / 51

24 ηλεκτρονικά και να φυλάσσονται σε ασφαλές μέρος με αδιάβροχο και άκαυστο τρόπο καθώς και τα τηλέφωνα, διευθύνσεις προμηθευτών των νοσοκομείων. 24 / 51

25 Kαι κάτι πολύ σημαντικό: στα μέσα ενημέρωσης πρέπει να υπάρχει ένα είδος αυτο-λογοκρισίας και ίσως και ένας βαθμός λογοκρισίας. 25 / 51

26 Οι κυριότερες συστάσεις από τους ειδικούς μετά τον τυφώνα Katrina είναι: δημιουργία ειδικών προνοσοκομειακών κέντρων υγείας για υποδοχή των θυμάτων που να 26 / 51

27 συνδέονται με τα νοσοκομεία, σχέδια εκκένωσης, επικοινωνίες, δημιουργία κινητού συστήματος ενημέρωσης θυμάτων, συνεχής καταγραφή δημογραφικών 27 / 51

28 δεδομένων της περιοχής, συνεχής έλεγχος εξοπλισμού, προσωπικού, προμηθειών και κυρίως συχνές ασκήσεις ετοιμότητας. 28 / 51

29 Στη Ελλάδα, τη χώρα του Ιπποκράτη,ασφαλώς δεχόμαστε ότι η καλύτερη λύση για να αντιμετωπισθεί μια κρίση είναι αυτή να μη συμβεί 29 / 51

30 ποτέ ή με άλλα λόγια να υπάρχει πρόληψη. Σοφότεροι ίσως στο θέμα αυτό είναι οι Κινέζοι αφού στην κινέζικη γλώσσα η λέξη «κρίση» 30 / 51

31 αποτελείται από δύο ενωμένα ιδεογράμματα, από τα οποία το πρώτο σημαίνει κίνδυνος και το δεύτερο σημαίνει ευκαιρία. Η κινέζικη φιλοσοφία μας 31 / 51

32 διδάσκει ότι κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία για μελλοντική καλύτερη αντιμετώπιση, που ελπίζουμε να μη 32 / 51

33 χρειασθεί. Είναι βέβαιο ότι σε μια κατάσταση κρίσης αυτά που συνήθως νομίζουμε ως 33 / 51

34 δεδομένα δεν ισχύουν. Ασκήσεις ετοιμότητας είναι απαραίτητες.το άρθρο αυτό αποτελεί τροποποιημένη προηγούμενη δική μας δημοσίευση 34 / 51

35 στο περιοδικό Νοσοκομειακή Φαρμακευτική, αναδημοσιεύεται στην ιστοσελίδα μας με αφορμή το σεισμό της Αϊτής και με την ευχή να διαβασθεί από 35 / 51

36 συναρμόδιους φορείς. Νομίζω ότι Επιστημονικές Επιτροπές,Διοική σεις Νοσοκομείων και Κεντρική Εξουσία πρέπει να εξετάσουν το θέμα. 36 / 51

37 Συνιστώμενη Βιβλιογραφία 1. Campell DJ, 9/11 a health care provider s response, Front 37 / 51

38 Health Serv Manage ;19(1): Ni ska RW, Burt CW. Bioterrorism and mass casualty preparedness in 38 / 51

39 hospitals in United States. Adv Data. 2005, Sep, 27; (364): Wetter DC, Daniell WE, Tresser CD. 39 / 51

40 Hospital preparedness for victims of chemical or biological terrorism, Am J Public Health May; 40 / 51

41 91(5): Rodriguez H, Aguirre BE, Hurricane Katrina and the healthcare infrastructure: A 41 / 51

42 focus on disaster preparedness, response and resiliency, Front Health Serv Manage / 51

43 Fall;23(1):13-23 ; 5.Milsten A, Hospital responses to acute onset disasters: a 43 / 51

44 review, Prehosp Disaster Med Jan-Mar;15(1): / 51

45 Chaffee MW. Hospital response to acute-onset disasters: the state of 45 / 51

46 the science in 2005, Nurs Clin North Am Sep;40(3): / 51

47 7. SCOPE: a study in Australian hospitals, Med J Aust Apr 47 / 51

48 16;186(8): Χ 48 / 51

49 Αντωνακούδ ης, Ν Λάκκας. Πόσο έτοιμα είναι τα νοσοκομεία 49 / 51

50 μας για την αντιμετώπισ η μαζικών καταστροφώ ν.νοσοκομει ακή 50 / 51

51 Φαρμακευτικ ή / 51