1. Ο ορισμός και η προέλευση της κλινικής ψυχομετρίας... 27

Transcript

1 Περιεχόμενα Πρόλογος Ο ορισμός και η προέλευση της κλινικής ψυχομετρίας Ψυχολογια και κλινικη Ψυχομετρια Ψυχολογικά τεστ και ψυχοδιαγνωστικά τεστ Ψυχοπαθολογία και κλινική διάγνωση η ποστοική ανάλυση της συμπεριφοράς Ψυχομετρικη θεωρια κριτική στην ψυχομετρική θεωρία η προελευση τησ κλινικησ Ψυχομετριασ πρόδρομοι της ψυχολογικής εξέτασης ο Friedrich Bessel και η «προσωπική εξίσωση» ο καρόλος Δαρβίνος και ο Francis Galton ο James McKeen Cattell και η «νοητική δοκιμασία» ο Alfred Binet και το «νοητικό επίπεδο» ο Lewis Terman και η κλίμακα νοημοσύνης Stanford-Binet τι μετρούν στην πραγματικότητα τα τεστ νοημοσύνης; ο Δείκτης νοημοσύνης η κατάχρηση του Δείκτη νοημοσύνης κλινική εξέταση στο νοσοκομείο Bellevue η φύση της προσωπικότητας τα τεστ προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας τα πρώτα ερωτηματολόγια προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας προβολικά τεστ προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας το τεστ Rorschach το τεστ θεματικής αντίληψης (τατ) Ένα εκφραστικό προβολικό τεστ: το τεστ σχεδιάστε Έναν Άνθρωπο η επιστροφή των ερωτηματολογίων προσωπικότητας και ψυχοπαθολογίας: το μμρι η επέκταση της κλινικής ψυχολογίας και η συρρίκνωση των ψυχοδιαγνωστικών τεστ η βελτίωση του κύρους της εκτίμησης της συμπεριφοράς η επιστροφή των παραδοσιακών μέσων εκτίμησης Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία

2 κλινική ψυχομετρία 2. Βασικές έννοιες της στατιστικής για τα ψυχομετρικά τεστ εισαγωγή Δείγματα και πληθυσμοί γραφική απεικόνιση της κατανομής βαθμολογιών Δείκτες κεντρικής τάσης αποκλίσεις από τον αριθμητικό μέσο όρο και τη διακύμανση η τυπική απόκλιση υπολογισμός κανονικών τιμών (τιμές z) η τυπική απόκλιση, οι τιμές z και η τυπική κανονική κατανομή μετατροπή τιμών z σε άλλες παράγωγες τιμές η ωφελιμότητα των κανονικών τιμών στην κλινική πρακτική οι εκατοστιαίες τιμές σχέσεις μεταξύ κατανομών ο συντελεστής συσχέτισης Pearson η έννοια της συσχέτισης Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Η αξιοπιστία των ψυχομετρικών τεστ η μεταβλητότητα σφάλματος, τα σφάλματα μέτρησης και η ψυχομετρική έννοια της αξιοπιστίας ο Charles Spearman και ο συντελεστής αξιοπιστίας η μέθοδος επαναληπτικής μέτρησης (test-retest) για την εκτίμηση της αξιοπιστίας η μέθοδος των παράλληλων τύπων για την εκτίμηση της αξιοπιστίας η μέθοδος των ημικλάστων για την εκτίμηση της αξιοπιστίας μετρήσεις ομοιογένειας μεταξύ θεμάτων: ο συντελεστής αξιοπιστίας Kuder-Richardson 20 και ο συντελεστής άλφα του Cronbach υπολογισμός του συντελεστή αξιοπιστίας KR υπολογισμός αξιοπιστίας με τον συντελεστή άλφα του Cronbach περιορισμοί υπολογισμών εσωτερικής συνέπειας και ομοιογένειας θεμάτων υπολογισμός αξιοπιστίας από διαφορετικούς εξεταστές μια δεύτερη ματιά στην ψυχομετρική έννοια της αξιοπιστίας υπολογισμοί αξιοπιστίας και σημασία των βαθμολογιών διαφορετικών υποκειμένων: το τυπικό σφάλμα μέτρησης Ένα πρόσθετο παράδειγμα υπολογισμού των διαστημάτων εμπιστοσύνης το τυπικό σφάλμα της διαφοράς μεταξύ δύο βαθμολογιών αξιοπιστία και αμφιβολίες Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία

3 περιεχόμενα 4. Η εγκυρότητα των ψυχομετρικών τεστ η αξιοπιστία και η ψυχομετρική έννοια της εγκυρότητας Φαινομενική εγκυρότητα: Ένα ψυχολογικό τεστ φαίνεται εκ πρώτης όψεως να είναι έγκυρο; εγκυρότητα περιεχομένου: αναπαριστούν τα θέματα των ψυχολογικών τεστ επαρκώς το φαινόμενο μέτρησης; αξιοπιστία θεμάτων και εγκυρότητα περιεχομένου η θεμελίωση της εγκυρότητας περιεχομένου εγκυρότητα κριτηρίου: ποια είναι η σχέση μεταξύ βαθμολογιών του τεστ και μιας ανεξάρτητης μέτρησης ή κριτηρίου; «μόλυνση κριτηρίου» εκτίμηση συντελεστών εγκυρότητας και συντελεστών προσδιοριστίας η επίδραση περιορισμού του εύρους μεταβλητότητας στους συντελεστές εγκυρότητας εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής: ποιο είναι το υπόδειγμα σχέσεων μεταξύ των βαθμολογιών των τεστ και πολλών άλλων μετρήσεων; συγκλίνουσα και αποκλίνουσα απόδειξη της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής η πειραματική μέθοδος στην εκτίμηση της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής η ανάλυση παραγόντων στην εκτίμηση της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής αυξητική εγκυρότητα: η συνεισφορά ενός τεστ στην αποτελεσματικότητα της κλινικής πρακτικής μια δεύτερη ματιά στην ψυχομετρική έννοια της εγκυρότητας Ψυχομετρική εγκυρότητα και κλινική πρακτική Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Η χρήση και ο τρόπος αναφοράς των ψυχομετρικών τεστ τα προσόντα όσων χρησιμοποιούν τα τεστ πρόσβαση στο υλικό των τεστ οι συνθήκες της εξέτασης η καλή σχέση του ψυχολόγου και του εξεταζόμενου (rapport) η επίδραση των προσδοκιών του εξεταστή στην επίδοση και τη βαθμολογία: του τεστ η επίδραση του πυγμαλίωνα και η επίδραση του φωτοστέφανου τα δικαιώματα των εξεταζόμενων αναφορές ψυχολογικής εξέτασης η δήλωση του στόχου της εξέτασης περιγραφή της επαφής με το υποκείμενο

4 κλινική ψυχομετρία σχετικό ιστορικό παρατηρήσεις της συμπεριφοράς αναφορά των αποτελεσμάτων των δοκιμασιών οι ερμηνείες και οι εντυπώσεις του ψυχολόγου για το υποκείμενο οι συστάσεις του ψυχολόγου η χρήση των ψυχομετρικών τεστ με τη βοήθεια υπολογιστή τα ψυχομετρικά τεστ στην κλινική πρακτική Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Ψυχομετρικά τεστ αρχικής ανίχνευσης το οπτικοκινητικο τεστ BENDER-GESTALT χορήγηση του οπτικοκινητικού τεστ Bender-Gestalt παρατηρήσεις της συμπεριφοράς του υποκειμένου κατά τη χορήγηση του Bender-Gestalt η αξιολόγηση της συμπεριφοράς με το πρωτότυπο σύστημα της Bender και με το Bender-Gestalt II η αξιολόγηση της συμπεριφοράς με το σύστημα της Koppitz οι «δείκτες συναισθηματικών δυσκολιών» της Koppitz το σύστημα αξιολόγησης Koppitz η κλινική χρήση πληροφοριών από το τεστ Bender-Gestalt σε παιδιά η αξιολόγηση της συμπεριφοράς ενηλίκων και εφήβων με το σύστημα της Lacks το θολό «Gestalt» του τεστ Bender-Gestalt Δοκιμασιεσ σχεδιων ανθρωπινων μορφων σχέδια ανθρώπινης μορφής και επιπέδου νοημοσύνης: το τεστ σχεδιάστε Έναν Άνδρα και το τεστ Goodenough-Harris αξιοπιστία και εγκυρότητα του συστήματος βαθμολόγησης Goodenough-Harris μεταγενέστερη εξέλιξη του τεστ Goodenough-Harris: τo σύστημα αξιολόγησης DAP του Naglieri μεταγενέστερη εξέλιξη του τεστ Goodenough-Harris: το DAP τεστ νοητικών ικανοτήτων για παιδιά, εφήβους και ενηλίκους σχέδια ανθρώπινης μορφής στην ανίχνευση της προσωπικότητας και της ψυχοπαθολογίας: το τεστ σχεδιάστε Έναν Άνθρωπο της Machover ενδεικτική διαδικασία χορήγησης του προβολικού τεστ σχεδιάστε Έναν Άνθρωπο (D-A-P) η φάση της εξακρίβωσης: η προβολική συνέντευξη για τις ζωγραφιές η προβολική ερμηνεία των ζωγραφιών του τεστ σχεδιάστε Έναν Άνθρωπο (D-A-P) η αδικαιολόγητη επίδραση των μεμονωμένων στοιχείων των σχεδίων στις διαγνωστικές υποθέσεις των κλινικών ψυχολόγων

5 περιεχόμενα Άλλα είδη εκφραστικών-προβολικών τεχνικών η χρήση των ζωγραφιών της ανθρώπινης μορφής ως γενικού δείκτη «δυσπροσαρμοστίας» To τεστ DAP ως ψυχομετρικό εργαλείο ανίχνευσης γενικών συναισθηματικών δυσκολιών η ζωγραφική ικανότητα και οι βαθμολογίες στo τεστ D-A-P Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Τεστ νοημοσύνης η φύση και η ανάπτυξη των ικανοτήτων καθυστέρηση στην απόκτηση και διάσπαση στην εκδήλωση ικανοτήτων τεστ νοημοσύνης και «νοημοσύνη» η βασική δομή των τεστ νοημοσύνης οι κλιμακεσ WECHSLER η εξέλιξη της θεώρησης της δομής νοημοσύνης στις κλίμακες Wechsler η κλιμακα νοημοσυνησ WECHSLER για ενηλικουσ οι υποκλίμακες του Δείκτη λεκτικής κατανόησης οι υποκλίμακες του Δείκτη αντιληπτικού συλλογισμού οι υποκλίμακες του Δείκτη ενεργού μνήμης οι υποκλίμακες του Δείκτη ταχύτητας επεξεργασίας η επίμαχη σημασία του Δείκτη ταχύτητας επεξεργασίας και του Δείκτη ενεργού μνήμης κατανοηση τησ εννοιασ των Βαθμων στισ κλιμακεσ WECHSLER ο υπολογισμός των βαθμολογιών στις υποκλίμακες ο υπολογισμός των δεικτών ο στατιστικός και ο λεκτικός χαρακτηρισμός των δεικτών η ερμηνεία των γενικών δεικτών νοημοσύνης η ερμηνεία των διαφορών μεταξύ του συνολικού δείκτη νοημοσύνης και του Δείκτη γενικών ικανοτήτων η ερμηνεία των διαφορών μεταξύ των επιμέρους δεικτών η ερμηνεία των διαφορών μεταξύ βαθμών στις υποκλίμακες οι «τυπικοί βαθμοί διεργασιών»: η ερμηνεία των διαφορών στις επιδόσεις εντός της ίδιας υποκλίμακας οι ψυχομετρικές ιδιότητες των βαθμών του WAIS-IV H κλιμακa νοημοσυνησ WECHSLER για παιδια η προέλευση και η ανάπτυξη του WISC η δομή του WISC-IV οι υποκλίμακες του Δείκτη λεκτικής κατανόησης οι υποκλίμακες του Δείκτη ενεργού μνήμης οι υποκλίμακες του Δείκτη ταχύτητας επεξεργασίας

6 κλινική ψυχομετρία οι ψυχομετρικές ιδιότητες των βαθμών του WISC-IV εναλλακτικοί ή συμπληρωματικοί επιμέρους δείκτες για το WISC-IV H κλιμακa νοημοσυνησ WECHSLER για την προσχολικη και πρωτη σχολικη ηλικια η προέλευση και η δομή του WPPSI-III οι υποκλίμακες του συνολικού δείκτη νοημοσύνης οι υποκλίμακες του Δείκτη λεκτικής νοημοσύνης οι υποκλίμακες του Δείκτη πρακτικής νοημοσύνης η (αμφίβολη) ερμηνεία των διαφορών στους δείκτες λεκτικής και πρακτικής νοημοσύνης οι υποκλίμακες των προαιρετικών δεικτών οι ψυχομετρικές ιδιότητες των βαθμών του WPPSI-III ο τρόπος αναφοράς των αποτελεσμάτων από τα τεστ νοημοσύνης για παιδιά αλλα σημαντικα ειδη τεστ ικανοτητων κλίμακες ανάπτυξης βρεφών και νήπιων μετρήσεις προσαρμοστικής συμπεριφοράς νευροψυχολογικά τεστ ομαδικά τεστ ικανοτήτων Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Ερωτηματολόγια η προσωπικότητα είναι μια δυναμική διεργασία και όχι μια αιτία η ψυχοπαθολογία είναι επίσης μια δυναμική διεργασία και όχι μια αιτία το βασικό πρόβλημα της αυτοαναφοράς των στοιχείων της ψυχοπαθολογίας το πολυδιαστατο ερωτηματολογιο προσωπικοτητασ τησ μινεσοτα (μμρι) η εμπειρική προσέγγιση των Hathaway και McKinley η αρχική κατασκευή του MMPI οι «κλινικές κλίμακες» οι «κλίμακες προσωπικότητας» η έκφραση της συχνότητας εμφάνισης βαθμών στις κλίμακες του MMPI οι πρωτότυπες «κλίμακες εγκυρότητας» του μμpi η κλίμακα «Δεν μπορώ να απαντήσω» (κλίμακα «?») η κλίμακα «Ψεύδος» (κλίμακα L) η κλίμακα «σπανιότητα» (κλίμακα F) η κλίμακα «Διόρθωση» (κλίμακα κ) Διόρθωση άλλων κλιμάκων με τη βαθμολογία της κλίμακας κ ο Δείκτης απάτης (F μείον κ) μεταγενέστερη εξέλιξη του μμρι/mmpi οι κλίμακες του μμρι/mmpi-2 και η ερμηνεία των «προφίλ»

7 περιεχόμενα η πολυπλοκότητα της ερμηνείας των ευρημάτων του μμρι/μμpi η κλίμακα 1 (Hs, «υποχονδρίαση») η κλίμακα 2 (D, «κατάθλιψη») η κλίμακα 3 (Hy, «υστερία») η κλίμακα 4 (Pd, «Ψυχοπαθητικότητα») η κλίμακα 5 (Mf, «αρρενωπότητα-θηλυκότητα») η κλίμακα 6 (Pa, «παράνοια») η κλίμακα 7 (Pt, «Ψυχασθένεια») η κλίμακα 8 (Sc, «σχιζοφρένεια») η κλίμακα (Ma, «υπομανία») η κλίμακα 0 (Si, «κοινωνική εσωστρέφεια») οι κωδικοί δύο σημείων στη διαγνωστική ερμηνεία των προφίλ του μμρι η «κλίμακα καταπόνησης»: συνδυαζόμενες υψηλές βαθμολογίες των κλιμάκων 2 και η «νευρωτική τριάδα»: μερικοί συνδυασμοί υψηλών βαθμολογιών στις κλίμακες 1, 2 και υποδείγματα σχετικά με αντικοινωνικές τάσεις ή κίνητρα: μερικοί συνδυασμοί υψηλών βαθμολογιών στην κλίμακα η «ψυχωτική τετράδα»: μερικοί συνδυασμοί υψηλών βαθμολογιών στις κλίμακες 6, 7, 8 και η σημασία των προφίλ του μμρι/mmpi Βασικές ψυχομετρικές αδυναμίες του MMPI και του MMPI η ψυχομετρική αξιοπιστία και εγκυρότητα του MMPI/MMPI οι «ομοιόμορφες» τιμές τ του MMPI νέες κλίμακες για τον εντοπισμό των προσπαθειών των εξεταζόμενων να δημιουργήσουν συγκεκριμένες εντυπώσεις νέες κλίμακες για τoν εντοπισμό της ασυνέπειας στις απαντήσεις «κλίμακες περιεχομένου» για τα συναισθήματα και τη σκέψη «κλίμακες περιεχομένου» για τις επιθετικές τάσεις «κλίμακες περιεχομένου» για την αρνητική αυτοεκτίμηση «κλίμακες περιεχομένου» για περιβαλλοντικά πλαίσια δυσκολιών οι ψυχομετρικές ιδιότητες και η κλινική ωφελιμότητα των «κλιμάκων περιεχομένου» οι «αναδομημένες κλινικές κλίμακες»: ποιο είναι τo μέλλον του MMPI-2; το πολυδιαστατο ερωτηματολογιο προσωπικοτητασ τησ μινεσοτα για εφηβουσ (μμρι-α) η συμπεριφορά των εφήβων και η δομή του MMPI-A Ψυχομετρικές ιδιότητες του μμpi-a οι «κλίμακες περιεχομένου» του μμpi-a η συντομη αυτοπαρατηρηση στοιχειων πολλαπλων Ψυχολογικων Διαταραχων μεσω ερωτηματολογιων το SCL-0-R οι «διαστάσεις» του SCL-0-R η βαθμολόγηση των διαστάσεων

8 κλινική ψυχομετρία οι «σφαιρικοί δείκτες» του SCL-0-R To «κλινικό προφίλ» του SCL-0-R Ψυχομετρικές ιδιότητες του SCL-0-R ερωτηματολογια για τα στοιχεια συγκεκριμενων Ψυχολογικων Διαταραχων η αυτοαναφορά των στοιχείων συγκεκριμένων διαταραχών: το ελληνικό ερωτηματολόγιο Φόβων η σχέση του FSS με τη θεραπεία συμπεριφοράς η δομή των απαντήσεων στο FSS-GR η βαθμολόγηση του FSS-GR Ψυχομετρικές ιδιότητες του FSS-GR η μέτρηση φόβων στους εφήβους, στα παιδιά και στα νήπια-βρέφη η ετεροαναφορά των στοιχείων συγκεκριμένων διαταραχών: η ελληνική κλίμακα αξιολόγησης της Δεπ/υ Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Προβολικές τεχνικές αξιολόγησης η «προβολική υπόθεση» Δύο παραδόσεις στα προβολικά τεστ: η ερμηνεία της διεργασίας της οργάνωσης και η ερμηνεία του περιεχομένου το τεστ RoRSCHACH η χορήγηση του τεστ Rorschach η φάση των συνειρμών η φάση της εξακρίβωσης Βαθμολόγηση ενός πρωτοκόλλου του τεστ Rorschach η θέση και η ποιότητα ανάπτυξης των απαντήσεων οι ορίζουσες των απαντήσεων το περιεχόμενο των απαντήσεων η συχνότητα εμφάνισης των απαντήσεων τα χαρακτηριστικά ειδικής σημασίας H σύνοψη της δομής των απαντήσεων η ερμηνεία του συνόλου όλων των απαντήσεων (R) η ερμηνεία της ταχύτητας των απαντήσεων και των αποτυχιών στην εκδήλωση απαντήσεων η ερμηνεία της θέσης και της ποιότητας ανάπτυξης των απαντήσεων η ερμηνεία των οριζουσών των απαντήσεων οι κατηγορίες δεικτών του περιεκτικού συστήματος οι Δείκτες κορμού: οι στάσεις του ατόμου προς το περιβάλλον οι Δείκτες του τρόπου οργάνωσης της σκέψης οι Δείκτες ελέγχου και έκφρασης συναισθημάτων οι Δείκτες συμβατικότητας-ιδιομορφίας

9 περιεχόμενα οι Δείκτες επεξεργασίας πληροφοριών οι Δείκτες Διαπροσωπικών σχέσεων οι Δείκτες αυτοαντίληψης οι ειδικοί δείκτες η άμεση παρατήρηση της συμπεριφοράς κατά τη χορήγηση του Rorschach η αξιοπιστία και η εγκυρότητα του τεστ Rorschach το τεστ θεματικησ αντιληψησ (τατ) η επιλογή καρτελών και η χορήγηση του τατ οι αρνήσεις και οι παρατεταμένες απαντήσεις στο τατ η ανάλυση μερικών πιθανών αποτελεσμάτων από τις εικόνες του τατ τα θέματα που συχνά εκδηλώνονται στις καρτέλες του τατ Διαδικασίες βαθμολόγησης και ερμηνείας του τατ από τον Murray Διαγνωστικές ερμηνευτικές υποθέσεις βασιζόμενες στις απαντήσεις του τατ η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των παραδοσιακών συστημάτων αξιολόγησης του TAT η αξιολόγηση της «αναπαράστασης του εαυτού και του άλλου» με το τατ η αξιολόγηση των «μηχανισμών άμυνας» με το τατ το παράδοξο της συχνής κλινικής χρήσης των προβολικών τεχνικών Παραπομπές και ενδεικτική βιβλιογραφία Ευρετήριο