Αθλητισµός Αναψυχής: Χρήση Αυτοδιάλογου από Αθλητές Αναρρίχησης. Χρόνη, Σ. & Κουρτεσοπούλου, Α. Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας

Transcript

1 Τρέχων Τίτλος: ΑΥΤΟ ΙΑΛΟΓΟΣ ΑΠΟ ΑΘΛΗΤΕΣ ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗΣ Αθλητισµός Αναψυχής: Χρήση Αυτοδιάλογου από Αθλητές Αναρρίχησης Χρόνη, Σ. & Κουρτεσοπούλου, Α. Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ιεύθυνση Αλληλογραφίας: Στυλιανή Χρόνη, Ph.D. Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Τ.Ε.Φ.Α.Α. Καριές, Τρίκαλα Τηλ Fax Περιοδικό υποβολής: Αθλητική Ψυχολογία Ηµεροµηνία υποβολής: 15 Ιανουαρίου 2002

2 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 2 Περίληψη Στην παρούσα εργασία διερευνήθηκε η χρήση της τεχνικής του αυτοδιαλόγου από αθλητές αγωνιστικής αναρρίχησης µέσα από αναφορές των ίδιων των αθλητών. Συµµετείχαν 21 αναρριχητές, οι οποίοι συµπλήρωσαν ένα σύντοµο ερωτηµατολόγιο σχετικά µε την συχνότητα χρήσης, το είδος και του λόγους χρησιµοποίησης του αυτοδιαλόγου κατά την προπόνηση και τους αγώνες. Σχεδόν το σύνολο των αναρριχητών δήλωσε ότι χρησιµοποιεί την τεχνική του αυτοδιαλόγου είτε εσωτερικά, είτε εξωτερικά. Από αυτούς, οι περισσότεροι την χρησιµοποιούν κατά την προπόνησή τους, αλλά και στους αγώνες που λαµβάνουν µέρος. Σχετικά µε τις περιπτώσεις στις οποίες οι αναρριχητές χρησιµοποιούν αυτοδιάλογο, η ύπαρξη έντασης ήταν η πιο συχνή περίπτωση για την χρήση αυτού. Η χρήση αυτοδιαλόγου παρακίνησης στην προπόνηση και τον αγώνα καταγράφηκε σε πολύ µεγαλύτερη κλίµακα από τον αυτοδιάλογο καθοδήγησης. Τα αποτελέσµατα της έρευνας ερµηνεύονται και γίνεται συζήτηση σχετικά µε την ευρεία χρήση της τεχνικής του αυτοδιάλογου στο άθληµα της αναρρίχησης, όπου οι αθλητές προσπαθούν να ενισχύσουν την προετοιµασία και απόδοσή τους στους αγώνες. Λέξεις κλειδιά: Αυτοδιάλογος, αγωνιστική αναρρίχηση.

3 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 3 Recreational Sports: Use of Self-Talk by Sport Climbing Athletes Abstract In the present paper, the use of the self-talk technique by sport climbing athletes was investigated through self-reported data. Twenty-one climbers completed a short questionnaire about the prevalence, types, and reasons for self-talk use in training and competition. The majority of the climbers reported using self-talk either internally or externally. Most climbers use self-talk both in training and in competition. With regard to situations that trigger selftalk, presence of pressure was the most frequent situation that led to the use of the technique. Moreover, motivational self-talk was reported in higher rates as compared to instructional self-talk. The results of the study are interpreted and discussed with relation to the extended use of the self-talk technique by sport climbing athletes in the effort to enhance their preparation and performance in competition. Key words: Self-talk, sport climbing

4 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 4 Αθλητισµός Αναψυχής: Χρήση Αυτοδιάλογου από Αθλητές Αναρρίχησης ένα άθληµα σύνθετο και γεµάτο αντιθέσεις. Χρησιµοποιώντας δύναµη η οποία αµβλύνεται µε την τεχνική, προσπαθώντας να εµφυσήσει ασφάλεια σε ένα περιβάλλον εν δυνάµει κινδύνου, και ισορροπώντας µε αβεβαιότητα µεταξύ άγχους και αποφασιστικότητας, ο αναρριχητής βρίσκει περάσµατα µέσα από το ακατόρθωτο. Η αναρρίχηση είναι έκφραση όλου του ατόµου και χρειάζεται να θεωρηθεί ως το άθροισµα πολλών διαφορετικών συνθηκών και ικανοτήτων. (σελ. 12, Goddard & Neumann 1993) Η αναρρίχηση έχει περιγραφεί ως µία πολύπλευρη δραστηριότητα. Η αγωνιστική αναρρίχηση αλλά και η αναρρίχηση σε βράχο περικλείουν έναν βαθµό επικινδυνότητας, τον οποίο ο αναρριχητής προσπαθεί να διαχειριστεί µέσα από τη χρήση εξοπλισµού ασφάλειας και τεχνικών αναρρίχησης. Αρκετοί παράγοντες επηρεάζουν την απόδοση του αναρριχητή, όπως το επίπεδο φυσικής κατάστασης, οι εξωτερικές συνθήκες, η τεχνική, η τακτική και η ψυχολογική κατάσταση. (Goddard & Neumann 1993) Η αγωνιστική αναρρίχηση είναι ένα σχετικά νέο και µη διαδεδοµένο άθληµα στη χώρα µας. Η ιστορία του στην Ελλάδα είναι αρκετά σύντοµη, καθώς οι πρώτοι αγώνες διοργανώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 90, στους οποίους συµµετείχαν άτοµα που ασχολούνταν µε την αναρρίχηση σε συστηµατική βάση µεν, αναψυχικά δε, δηλαδή αφού ολοκλήρωναν τις καθηµερινές εργασιακές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις (Χρόνη 2000). Σε πρόσφατη έρευνα στην Ελλάδα σχετικά µε δραστηριότητες αθλητισµού αναψυχής, η αναρρίχηση αναφέρθηκε ως µια από τις πιο ενδεικτικές δραστηριότητες αθλητισµού αναψυχής, µε ποσοστό 45% στο σύνολο των δραστηριοτήτων που καταγράφηκαν ως αθλητισµός αναψυχής από τους ερωτηθέντες (Χρόνη & Ζουρµπάνος 2001). Παρόλο που οι αθλητές αναψυχής αποτελούν ένα σηµαντικό κοµµάτι του πληθυσµού κάθε χώρας, στην προσπάθεια ανασκόπησης της υπάρχουσας βιβλιογραφίας φάνηκε ότι η έρευνα σχετικά µε τις ψυχολογικές δεξιότητες και τεχνικές αυτής της κατηγορίας αθλούµενων είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Οι Whelan, Meyers και Donovan (1995) ανέφεραν ότι

5 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 5 οι γνώσεις που εφαρµόζονται για την παροχή υπηρεσιών ψυχολογικής υποστήριξης και συµβουλευτικής προέρχονται από τον υψηλό αγωνιστικό αθλητισµό, ερασιτεχνικό και πανεπιστηµιακό. Τα τελευταία χρόνια στον ευρύτερο χώρο του αθλητισµού παρατηρείται µια αλµατώδης ανάπτυξη στους ρυθµούς εξάπλωσης γνωστικών τεχνικών, όπως είναι ο καθορισµός στόχων, η χαλάρωση, η νοερή απεικόνιση και ο αυτοδιάλογος. Ωστόσο, µόνο εµπειρικά γνωρίζουµε ότι οι αθλητές αναψυχής κάνουν χρήση γνωστικών τεχνικών για να ενισχύσουν την απόδοσή τους. Πιο συγκεκριµένα, πολλοί αναρριχητές υποστηρίζουν ότι τεχνικές όπως η νοερή απεικόνιση, η χαλάρωση και ο διάλογος µε τον εαυτό τους είναι αναπόσπαστα µέρη της προετοιµασίας τους αλλά και ουσιαστικά βοηθήµατα για την απόδοσή τους στο βράχο και στην πίστα. Αρκετές έρευνες και µαρτυρίες επαγγελµατιών και ερασιτεχνών αθλητών και αθλητριών συστήνουν τον αυτοδιάλογο ως τεχνική που ωφελεί την απόδοση, µέσα από την ενίσχυση της παρακίνησης και της αυτοπεποίθησης που µπορεί να επιφέρει, αλλά και µέσα από την προετοιµασία τους για επικείµενο αγώνα (Rushall 1984, Van Raalte, Brewer, Rivera, & Petitpas 1994, Weinberg, Grove, & Jackson 1992). Οι Hackfort και Schwenkmezger (1993) έδωσαν έναν αρκετά λειτουργικό ορισµό για τον αυτοδιάλογο ως διάλογος που εκφράζει αισθήµατα και αντιλήψεις, καθορίζει και αλλάζει αξιολογήσεις, δίνει οδηγίες, και ενισχύει το άτοµο. Οι αθλητικοί ψυχολόγοι προωθούν τον αυτοδιάλογο ως γνωστική τεχνική που στηρίζεται στην επανάληψη θετικών δηλώσεων και σκέψεων (Zinnser, Bunker, & Williams 1993). Παρά τις γενικεύσεις που έχουν αποτολµήσει οι αθλητικοί ψυχολόγοι για τα οφέλη του αυτοδιαλόγου και µε βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία, οι ερευνητές που ασχολήθηκαν µε τη µελέτη του αυτοδιαλόγου, όπως αυτός αναφέρθηκε από τους ίδιους τους αθλητές, έχουν παρουσιάσει αµφίπλευρα αποτελέσµατα. Οι Rottella, Gansneder, Ojala και Billings (1980) βρήκαν ότι επιτυχηµένοι αθλητές χιονοδροµίας υψηλού επιπέδου δεν διέφεραν από

6 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 6 λιγότερο επιτυχηµένους αθλητές ως προς τη χρήση και το περιεχόµενο του αυτοδιαλόγου. Παροµοίως, οι Dargou, Gauvin και Halliwell (1991) δεν βρήκαν διαφορές στον αυτοδιάλογο που χρησιµοποιούσαν αθλητές µεταξύ των καλύτερων και χειρότερων αγώνων τους. Από την άλλη πλευρά, οι Highlen και Bennett (1983) ανέφεραν ότι αθλητές που προκρίθηκαν σε αγώνες εθνικού επιπέδου χρησιµοποιούσαν περισσότερο επικριτικό αυτοδιάλογο σε σύγκριση µε αθλητές που δεν είχαν καταφέρει να προκριθούν. Οι Van Raalte et al. (1994) υποστήριξαν ότι ο αρνητικός αυτοδιάλογος, που οι ίδιοι οι ερευνητές παρατήρησαν και οι αθλητές ανέφεραν, συσχετίστηκε µε την ήττα σε νεαρούς αθλητές αντισφαίρισης, ενώ δεν υπήρξε συσχέτιση µεταξύ θετικού αυτοδιαλόγου και νίκης. Βασιζόµενοι λοιπόν σε ετερογενή αποτελέσµατα ερευνών, οι Hardy, Jones και Gould (1996) επιχειρηµατολόγησαν ότι αυτή η έλλειψη υποστήριξης του θετικού αυτοδιαλόγου ως τεχνική ενίσχυσης της απόδοσης µέσα από έρευνες, δεν αποτελεί έκπληξη αν κάποιος εκτιµήσει τις προφανείς δυσκολίες που υπάρχουν για τη διεκπεραίωση περιγραφικής έρευνας. Επιπρόσθετα, οι Hardy et al. (1996) παρέθεσαν, ότι παρά τον σηµαντικό ρόλο που φαίνεται να έχει ο αυτοδιάλογος για την προσπάθεια των αθλητών, ο αριθµός των ερευνών γύρω από το θέµα είναι αποθαρρυντικός. Έως σήµερα αρκετές έρευνες έχουν ολοκληρωθεί γύρω από τον αυτοδιάλογο, παρά ταύτα σηµαντικό µειονέκτηµα των περισσοτέρων είναι η απουσία θεωρητικής βάσης πάνω στην οποία στηρίζεται η επιστηµονική διαδικασία και η κάθε έρευνα. Η απουσία αυτή, όπως και πάλι τονίζει ο Hardy µε συνεργάτες του (Hardy, Gammage, & Hall 2001), είναι κρίσιµη για τη συστηµατική διερεύνηση και πλήρη κατανόηση της τεχνικής του αυτοδιαλόγου, καθώς και της επίδρασης που αυτή έχει στην αθλητική απόδοση. Έτσι, οι Hardy et al. (2001) και Gammage, Hardy και Hall (2001) επισηµαίνοντας την έλλειψη ουσιαστικών περιγραφικών δεδοµένων, απαραίτητων για την δηµιουργία µιας θεωρητικής βάσης, προχώρησαν στη συλλογή δεδοµένων από αθλητές πανεπιστηµίου και

7 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 7 ασκούµενους βασιζόµενοι στην εξέταση τεσσάρων βασικών ερωτηµάτων. Τα ερωτήµατα αυτά (πού, πότε, τι, και γιατί) αφορούν πληροφορίες σχετικές µε το χώρο χρήσης, τη χρονική στιγµή, το περιεχόµενο και τους λόγους χρήσης του αυτοδιαλόγου. Οι έρευνες αυτές προσεγγίστηκαν µε ποιοτική µεθοδολογία και βασίστηκαν σε ανοιχτές ερωτήσεις. Στα αποτελέσµατα αναφέρουν ότι οι αθλητές χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο κυρίως κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης δεξιοτήτων και συνεπώς στους αθλητικούς χώρους. Ως προς το περιεχόµενο, προέκυψαν τέσσερις κατηγοριοποιήσεις οι οποίες αναφέρονται: (α) στην ποιότητα της δήλωσης (χρήση θετικού αλλά και αρνητικού αυτοδιαλόγου σε ορισµένες περιπτώσεις), (β) στη µορφή (χρήση σύντοµων φράσεων), (γ) στο πρόσωπο στο οποίο γίνεται η δήλωση (συνοµιλούν σε πρώτο και δεύτερο πρόσωπο), και (δ) στην καθοδήγηση που παρέχει η δήλωση (ειδική ή γενική). Τέλος, ως προς το σκοπό της χρησιµοποίησης, αναγνωρίστηκαν δύο κατηγορίες: (α) γνωστικοί λόγοι (τεχνική καθοδήγηση και γενικότερη καθοδήγηση) και (β) λόγοι παρακίνησης (Hardy, et al. 2001). Για τους ασκούµενους οι Gammage et al. (2001) στα αποτελέσµατα τους αναφέρουν, ότι πιο συχνή χρήση του αυτοδιαλόγου γίνεται στο χώρο όπου ασκούνται (πού;) κατά την διάρκεια της άσκησης (πότε;). Ως προς το περιεχόµενο (τί;), οι ασκούµενοι χρησιµοποιούν σύντοµες φράσεις, ουδέτερου περιεχοµένου και αναφέρονται στον εαυτό σους σε δεύτερο πρόσωπο. Ως προς τους λόγους (γιατί;) προέκυψαν και πάλι οι κατηγορίες του αυτοδιαλόγου παρακίνησης και γνωστικών λόγων (δηλ. τεχνική καθοδήγηση και γενικός αυτοδιάλογος). Ο αυτοδιάλογος λοιπόν, χρησιµοποιείται ευρέως από αθλητές διαφορετικού επιπέδου και στόχων και για πολλαπλούς σκοπούς, ανάλογα µε τις ανάγκες κάθε ατόµου αλλά και της περίστασης. Όπως προαναφέρθηκε, πολλοί αναρριχητές πιστεύουν ότι η τεχνική του αυτοδιαλόγου προσφέρει σηµαντική βοήθεια τόσο στην προετοιµασία τους όσο και στην απόδοσή τους στο βράχο και στην πίστα. Όµως, η έλλειψη θεωρητικής κατάρτισης και υποστήριξης που έχει αναφερθεί από τους ίδιους τους αναρριχητές, η οποία διαφαίνεται και

8 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 8 µέσα από τα βιβλία εµπορίου και άλλα έντυπα που πραγµατεύονται την αναρρίχηση, έχει αρκετές φορές ως αποτέλεσµα τη µειωµένη αποτελεσµατικότητα των γνωστικών τεχνικών που χρησιµοποιούν. Συνεπώς, η διερεύνηση των γνωστικών τεχνικών θεωρείται σηµαντική τόσο για ερευνητικούς, όσο και για πρακτικούς σκοπούς. Με έναυσµα την απουσία δεδοµένων για το άθληµα της αναρρίχησης και οδηγό τα παραπάνω δεδοµένα, στην παρούσα εργασία εξετάστηκε η χρήση της τεχνικής του αυτοδιαλόγου από αθλητές αγωνιστικής αναρρίχησης, µέσα από αναφορές των ίδιων των αθλητών. Μέδοθος Συµµετέχοντες Στην έρευνα συµµετείχαν 21 άνδρες αναρριχητές, ηλικίας 16 έως 32 (Μ.Ο. = 22,67, Τ.Α. =.), οι οποίοι είχαν µέσο όρο ενασχόλησης µε την αναρρίχηση 4,76 χρόνια (από 1 έως 12 χρόνια, Τ.Α. =.). Οι συµµετέχοντες αντιπροσώπευαν διαφορετικά επίπεδα αναρριχητικής ικανότητας, έχοντας ως µέσο όρο το βαθµό δυσκολίας 7+ στην πίστα και 8- στο φυσικό πεδίο (δηλαδή κυµαίνονταν από 6 εώς 9- στην πίστα και από 6 έως 9 στο βράχο), µε βάση τη βαθµολογική κλίµακα της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Ορειβασίας (U.I.A.A.). Το πρόγραµµα τους περιελάµβανε κατά µέσο όρο 9,55 ώρες προπόνησης την εβδοµάδα, από τις οποίες στο 22% ήταν µόνοι τους και στο 78% προπονούνταν µε άλλα άτοµα. Όργανα αξιολόγησης Η συλλογή των πληροφοριών έγινε µε σύντοµο γραπτό ερωτηµατολόγιο το οποίο περιελάµβανε κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις. Το ερωτηµατολόγιο βασίστηκε σε έρωτηµατολόγιο αυτοδιαλόγου για µαραθωνοδρόµους (Brennan 2002), στο οποίο έγιναν οι απαραίτητες προσαρµογές ώστε να ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά της αναρρίχησης. Κατά την προσαρµογή του στην ελληνική γλώσσα, αξιολογήθηκε από πέντε αθλητικούς ψυχολόγους ως προς την απόδοση της µετάφρασης και το περιεχόµενό του σχετικά µε την

9 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 9 τεχνική του αυτοδιαλόγου. Επίσης, αξιολογήθηκε από τρεις αθλητές αναρρίχησης, αφού συµπληρώθηκε, ως προς την καταλληλότητα του περιεχοµένου για το άθληµα της αναρρίχησης. Το πρώτο µέρος του ερωτηµατολογίου περιελάµβανε (α) δηµογραφικά στοιχεία και (β) ορισµό, περιγραφή και παραδείγµατα αυτοδιαλόγου, για την καλύτερη κατανόηση της έννοιας από τους συµµετέχοντες, οι οποίοι στη συνέχεια απαντούσαν αν χρησιµοποιούν την τεχνική του αυτοδιαλόγου στην προπόνηση και στον αγώνα. Για όσους απάντησαν αρνητικά και στις δύο πιθανές χρήσεις αυτοδιαλόγου, η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου ολοκληρώθηκε στο σηµείο αυτό, ενώ όσοι απάντησαν θετικά σε τουλάχιστον µία από τις δύο κατηγορίες χρήσης αυτοδιαλόγου συνέχισαν στο δεύτερο µέρος. Το δεύτερο µέρος αποτελούνταν από πέντε τµήµατα. Το πρώτο τµήµα περιελάµβανε δύο ερωτήσεις στοχεύοντας να διερευνήσει τον τρόπο µε τον οποίο ο αυτοδιάλογος χρησιµοποιείται κατά τη διάρκεια της προπόνησης και του αγώνα, και πιο συγκεκριµένα εξέταζε τη χρήση εσωτερικού και εξωτερικού αυτοδιαλόγου. Το δεύτερο τµήµα περιελάµβανε µια ερώτηση που αφορούσε τις περιπτώσεις χρησιµοποίησης του αυτοδιαλόγου (π.χ. όταν νιώθω ένταση, χαλαρός, κουρασµένος, κ.α.). Το τρίτο τµήµα αναφερόταν στους λόγους χρησιµοποίησης αυτοδιαλόγου (π.χ. για να διατηρώ την παρακίνησή µου, εστιάζω την προσοχή µου, κ.α.). Το δεύτερο και τρίτο τµήµα περιελάµβαναν και από µια ανοιχτή ερώτηση όπου οι συµµετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να προσθέσουν και άλλους λόγους χρησιµοποίησης της τεχνικής. Τέλος, το τέταρτο τµήµα του ερωτηµατολογίου αποτελούνταν από δύο ανοιχτές ερωτήσεις που ζητούσαν την καταγραφή συγκεκριµένων σκέψεων/δηλώσεων που χρησιµοποιούν ως αυτοδιάλογο οι αναρριχητές στη διάρκεια (1) προπόνησης και (2) αγώνα.

10 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 10 Ερευνητική διαδικασία Οι συµµετέχοντες προσεγγίστηκαν σε αγώνα Κυπέλλου Ελλάδος. Η συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου έγινε στο χώρο αποµόνωσης των αθλητών πριν την έναρξη του αγώνα, παρουσία της δεύτερης ερευνήτριας, η οποία έδωσε τις απαραίτητες οδηγίες. Οι αναρριχητές αρχικά ενηµερώθηκαν για τους σκοπούς της έρευνας, στη συνέχεια ότι τα ερωτηµατολόγια ήταν ανώνυµα και εµπιστευτικά και τέλος, ότι η συµµετοχή τους στην έρευνα ήταν εθελοντική. Αποτελέσµατα Από τα 21 άτοµα που συµµετείχαν, 20 δήλωσαν ότι χρησιµοποιούν την τεχνική του αυτοδιαλόγου στην προπόνηση και ένας ότι δεν την χρησιµοποιεί. Όσον αφορά τους αγώνες, 18 άτοµα χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο και τρεις δεν τον χρησιµοποιούν. Με βάση την χρήση του αυτοδιαλόγου από την πλειοψηφία των συµµετεχόντων θεωρήθηκε ότι δεν θα ήταν ουσιαστική η ανάλυση της χρησιµοποίησης ή µη του αυτοδιαλόγου σε σχέση µε την ηλικία και την αναρριχητική εµπειρία. Οι αναλύσεις που ακολουθούν έγιναν µε βάση τους 20 αναρριχητές που ολοκλήρωσαν τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου. Εσωτερικός και εξωτερικός αυτοδιάλογος Οι συµµετέχοντες που ολοκλήρωσαν τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου δήλωσαν ότι χρησιµοποιούν εσωτερικό αυτοδιάλογο σε ποσοστιαίο µέσο όρο 79.5% (από 40% έως 100%). ώδεκα αναρριχητές δηλώσαν ότι χρησιµοποιούν εξωτερικό αυτοδιάλογο σε ποσοστιαίο µέσο όρο 20.5% (από 5% έως 60%). Τη χρησιµοποίηση και των δυο µορφών αυτοδιαλόγου δηλώσαν 12 άτοµα. Αναλύσεις x 2 (chi square) έδειξαν ότι δεν υπήρχε σηµαντική διαφορά (p >.05) µεταξύ αναρριχητών που ολοκληρώνουν περάσµατα υψηλού και χαµηλού βαθµού δυσκολίας, αλλά ούτε και µεταξύ αθλητών µε λίγα (1-4) και αρκετά (6-12) χρόνια ενασχόλησης µε το άθληµα.

11 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 11 Περιπτώσεις χρήσης αυτοδιαλόγου Εδώ, οι συµµετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ποιες περιπτώσεις χρησιµοποιούν αυτοδιαλόγου. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει πόσοι αθλητές δήλωσαν ότι χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο σε κάθε περίπτωση που αναφερόταν στο ερωτηµατολόγιο. Επιπρόσθετα, οι αναρριχητές είχαν την ευκαιρία να διατυπώσουν και άλλες περιπτώσεις στις οποίες χρησιµοποιούν αυτοδιάλογο: Ένας ανέφερε «όταν είµαι στο όριό µου» και ένας άλλος «πάντα.» Εισαγωγή Πίνακα 1 περίπου εδώ Λόγοι χρήσης αυτοδιαλόγου Η επόµενη ερώτηση αναφερόταν στους λόγους για τους οποίους οι συµµετέχοντες χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο. Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει τη συχνότητα των λόγων χρήσης του αυτοδιαλόγου. Και εδώ οι αναρριχητές είχαν την ευκαιρία να προσθέσουν λόγους που εκφράζουν τους ίδιους και δεν είχαν συµπεριληφθεί στο ερωτηµατολόγιο. Ένας αθλητής πρόσθεσε τον εξής λόγο: «να µη ξεχνώ το στόχο µου για το συγκεκριµένο αγώνα.» Εισαγωγή Πίνακα 2 περίπου εδώ Τι περιέχει ο αυτοδιάλογος; Το τελευταίο τµήµα του ερωτηµατολογίου περιελάµβανε δύο ανοιχτές ερωτήσεις, οι οποίες ζητούσαν από τους αθλητές να καταγράψουν παραδείγµατα δηλώσεων αυτοδιαλόγου που χρησιµοποιούν στην διάρκεια προπόνησης και αγώνα. Οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν σχετικά µε τις συνοµιλίες των αθλητών µε τον εαυτό τους κατηγοριοποιήθηκαν µε βάση προϋπάρχουσες κατηγορίες από τη βιβλιογραφία του αυτοδιαλόγου. Αρχικά έγιναν δύο

12 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 12 ανεξάρτητες κατηγοριοποιήσεις από κάθε ερευνήτρια και µετά ακολούθησε συζήτηση για τυχόν διαφωνίες στην κατηγοριοποίηση ωσότου να φτάσουµε σε συµφωνία. Η πρώτη κατηγοριοποίηση έγινε µε γνώµονα το αρνητικό, θετικό ή ουδέτερο περιεχόµενο των δηλώσεων. Η δεύτερη κατηγοριοποίηση αφορούσε το αν το περιεχόµενο κάθε δήλωσης εξέφραζε παρακίνηση ή καθοδήγηση (τεχνική, τακτική, ή επικέντρωση σε αίσθηση κίνησης) Όσον αφορά την προπόνηση, από τους 20 αναρριχητές που συµµετείχαν καταγράφηκαν 25 δηλώσεις αυτοδιαλόγου. Από το σύνολο των δηλώσεων 64% ήταν θετικός αυτοδιάλογος, 32% ουδέτερος και 4% αρνητικός. Επίσης, 80% των δηλώσεων αφορούσε παρακίνηση, 12% καθοδήγηση και 8% ήταν διάφορες γενικές δηλώσεις που δεν άνηκαν σε καµία από τις δύο κατηγορίες. Για τον αγώνα, καταγράφηκαν 28 δηλώσεις αυτοδιαλόγου από τους συµµετέχοντες. Από τις δηλώσεις αυτές, 61% ήταν θετικές, 32% ήταν ουδέτερες και 7% αρνητικές. Τέλος, 86% των δηλώσεων περιέγραφε αυτοδιάλογο παρακίνησης, 11% αυτοδιάλογο καθοδήγησης, ενώ 3% ήταν δηλώσεις που δεν κατηγοριοποιήθηκαν. Αντιπροσωπευτικές φράσεις αυτοδιαλόγου παρακίνησης που παρέθεσαν οι αναρριχητές για τον αγώνα αλλά και την προπόνηση είναι «δώσε κι άλλο,» «λίγο ακόµα,» «δώσε ότι έχεις,» «συνέχισε, µπορείς, έχει µείνει ακόµα λίγο.» Οι χρήστες αυτοδιαλόγου καθοδήγησης έγραψαν τα εξής: «χαλάρωσε,» «συγκεντρώσου,» «πως θα πιαστείς, που θα πατήσεις,» «οργάνωση προγράµµατος.» Συζήτηση Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν να διερευνήσουµε τη χρήση της τεχνικής του αυτοδιαλόγου από αθλητές αγωνιστικής αναρρίχησης, µέσα από αναφορές αθλητών αναρρίχησης. Σχεδόν το σύνολο των αναρριχητών δήλωσε ότι χρησιµοποιεί την τεχνική του αυτοδιαλόγου. Από αυτούς, οι περισσότεροι τη χρησιµοποιούν κατά την προπόνησή τους, καθώς και στους αγώνες που λαµβάνουν µέρος. Μέσα από την έρευνα αυτή γίνεται εµφανής η εξάπλωση της τεχνικής του αυτοδιαλόγου ακόµη και σε ένα λιγότερο διαδεδοµένο άθληµα.

13 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 13 Θα µπορούσαµε να ερµηνεύσουµε αυτό το αποτέλεσµα µε βάση τα λεγόµενα των Zinnser et al. (1993), οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ο διάλογος ενός αθλητή µε τον εαυτό του αναπτύσσεται σχεδόν ενστικτωδώς καθώς περιλαµβάνει όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές συνοµιλίες. Η αγωνιστική αναρρίχηση στη χώρα µας παρουσιάζει την εξής ιδιαιτερότητα: υπάρχει έλλειψη προπονητών και η πλειοψηφία των αθλητών προπονούνται µόνοι τους, αναπτύσσουν τεχνική και τακτική αγώνα εµπειρικά συνήθως µε τη βοήθεια καλύτερων συναθλητών τους, οι οποίοι είναι εξίσου εµπειρικοί. Αν λάβουµε λοιπόν υπόψη την ιδιαιτερότητα αυτή για το συγκεκριµένο άθληµα, πιθανολογούµε ότι η χρήση του αυτοδιαλόγου για τους αναρριχητές είναι απαραίτητη διότι καλύπτει ορισµένα κενά που δηµιουργούνται από την έλλειψη προπονητών, όπως η παρακίνηση και η τεχνική καθοδήγηση. Οι χρήστες της τεχνικής του αυτοδιαλόγου επιλέγουν µεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού ή χρησιµοποιούν και τις δύο µορφές. Στην παρούσα έρευνα, 12 άτοµα δήλωσαν ότι χρησιµοποιούν και τις δύο µορφές, ενώ οκτώ αναρριχητές χρησιµοποιούν µόνο εσωτερικό αυτοδιάλογο. Η απουσία διαφοράς µεταξύ αναρριχητών που ολοκληρώνουν περάσµατα και διαδροµές υψηλού και χαµηλού βαθµού δυσκολίας, αλλά και µεταξύ αναρριχητών µε µικρή και µεγάλη εµπειρία µας οδηγεί στο συµπέρασµα, ότι η επιλογή µεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού αυτοδιαλόγου γίνεται µε βάση τις ανάγκες του αναρριχητή, λαµβάνοντας υπόψη και τα χαρακτηριστικά της περίστασης, όπως αγώνας, προπόνηση, πίεση απόδοσης, δυσκολίας περάσµατος, κ.α.. Ο σχεδιασµός του ερωτηµατολογίου δεν βοήθησε να ξεκαθαρίσουµε αν οι αθλητές δείχνουν κάποια προτίµηση προς τον εξωτερικό ή τον εσωτερικό αυτοδιάλογο στην προπόνηση και στον αγώνα. Ακόµη, εξετάστηκαν οι περιπτώσεις στις οποίες οι αναρριχητές χρησιµοποιούν αυτοδιάλογο. Η ύπαρξη έντασης ήταν η πιο συχνή περίπτωση για την χρήση του αυτοδιαλόγου. Στην αγωνιστική αναρρίχηση η ένταση µπορεί να εµφανιστεί είτε από το

14 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 14 περιβάλλον του αγώνα είτε και από τη φύση της δραστηριότητας η οποία εµπεριέχει κίνδυνο και δηµιουργεί ρίσκο (Priest & Gass, 1997). Συνεπώς, εύλογα ενεργοποιείται η τεχνική του αυτοδιαλόγου για την αντιµετώπιση της πίεσης. Στη δεύτερη θέση περιπτώσεων χρήσης αυτοδιαλόγου αναφέρθηκαν η κούραση, η απογοήτευση και η αίσθηση του πόνου, ενώ µε µικρή διαφορά στις συχνότητες που καταγράφηκαν ήταν η έλλειψη συγκέντρωσης. Οι περιπτώσεις χαλαρότητας και αίσθησης ξεκούρασης φάνηκαν να ενεργοποιούν πολύ λιγότερο την τεχνική του αυτοδιαλόγου. Με βάση τα παραπάνω, φαίνεται ότι οι αντίξοες περιστάσεις είναι αυτές που ενεργοποιούν συχνότερα τον αυτοδιάλογο, δηλαδή θα πρέπει να υπάρχει κάποια δυσκολία προς αντιµετώπιση για να ξεκινήσει ο αθλητής την συνοµιλία µε τον εαυτό του, είτε αυτή είναι προς παρακίνηση, είτε προς καθοδήγησή του. Μόνον ένας αθλητής ανέφερε ότι κάνει συνεχή χρήση της τεχνικής. Η διερεύνηση των λόγων που οδηγούν τους αθλητές στη χρήση του αυτοδιαλόγου ήταν το επόµενο βήµα στην έρευνα αυτή. Κατά κύριο λόγο, ο αυτοδιάλογος βοηθά τους αναρριχητές να διατηρούν την παρακίνησή τους ώστε να συνεχίσουν να σκαρφαλώνουν και να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε σηµεία σχετικά µε την απόδοσή τους. Η πλειοψηφία των αθλητικών ψυχολόγων υποστηρίζει τη χρήση του αυτοδιαλόγου για λόγους διατήρησης της παρακίνησης (Zinnser, et al 1993, Gould, Hodge, Peterson & Gianni 1989, Landin & Herbert 1999, Van Raalte, et al. 1994). Ακόµη, ο Nideffer (1993) ανέφερε ότι ο αυτοδιάλογος «οδηγεί στην επαναφορά της προσοχής σε σηµεία σχετικά µε τη δραστηριότητα» (σελ. 552), στοιχείο που ενισχύουν οι αναφορές των συµµετεχόντων στην έρευνα αυτή. Στους λόγους χρήσης αυτοδιαλόγου, ακολουθούν η διατήρηση στην ένταση της προσπάθειας όταν νιώθουν κουρασµένοι, η επικέντρωση στην τακτική του αγώνα, καθώς και η απαραίτητη χαλάρωση σε στιγµές έντασης. Τέλος, ένας αναρριχητής ανέφερε ότι ο αυτοδιάλογος τον βοηθά να διατηρεί στο µυαλό το στόχο που έχει για τον αγώνα.

15 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 15 Οι Hardy et al. (2001) και οι Gammage et al. (2001) στις πρόσφατες έρευνες τους, όπου συνέλεξαν πληθώρα δηλώσεων αυτοδιαλόγου και κατηγοριοποίησαν τους λόγους χρήσης αυτών, ανέφεραν και τους παραπάνω λόγους. Φαίνεται λοιπόν, ότι οι αναρριχητές της έρευνας από τους οποίους, οι περισσότεροι προπονούνται και πηγαίνουν στους αγώνες χωρίς προπονητή, χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο όταν αντιληφθούν την κούραση και ξέρουν ότι πρέπει να διατηρήσουν την ένταση στην προσπάθειά τους, εστιάζοντας στην τακτική του αγώνα και όχι στην αίσθηση της κούρασης. Επίσης, όταν αντιλαµβάνονται ότι η ένταση ξεπερνά τα επιτρεπτά όρια συνοµιλούν µε τον εαυτό τους µε στόχο να συνεχίσουν την προσπάθεια. Οι αναρριχητές που συµµετείχαν στην παρούσα έρευνα ανέφεραν ότι χρησιµοποιούν αυτοδιάλογο παρακίνησης στην προπόνηση αλλά και τον αγώνα σε πολύ µεγαλύτερη κλίµακα από τον αυτοδιάλογο καθοδήγησης. Οι παραπάνω λόγοι που οδηγούν στη χρήση αυτοδιαλόγου, αφορούν και ενισχύουν την παρακίνηση των αναρριχητών σε µεγαλύτερο βαθµό από ότι την καθοδήγησή τους. Συµπερασµατικά, ο αυτοδιάλογος ως τεχνική χρησιµοποιείται ευρέως στο άθληµα της αναρρίχησης, όπου αυτοδίδακτοι στην τεχνική αθλητές προσπαθούν να ενισχύσουν την προετοιµασία και απόδοσή τους στους αγώνες. Τα αποτελέσµατα της παρούσας έρευνας δεν απέχουν πολύ από αποτελέσµατα ερευνών που παρουσιάζουν στοιχεία από αθλητές επαγγελµατίες ή ερασιτέχνες (Hardy, et al. 2001, Van Raalte, Cornelius, Brewer, & Hatten 2000, Χατζηγεωργιάδης & Χρόνη 2001). Παρόλα αυτά, περισσότερα περιγραφικά στοιχεία είναι απαραίτητα για την κατανόηση της χρήσης της τεχνικής του αυτοδιαλόγου, την ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας της, αλλά και τη διαµόρφωση ενός θεωρητικού υπόβαθρου για τη συγκεκριµένη τεχνική.

16 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 16 Παραποµπές Brennan, R. D. (2002). An assessment of self-talk among marathon runners: Prevalence, types, and reasons for self-talk use among elite and non-elite marthoners. Unpublished manuscript. Springfield College, Springfield, MA, U.S.A. Dagrou, E., Gauvin, L., & Halliwell, W. (1991). La preparation mentale des athletes Ivoiriens: Pratiques courantes de perspectives de recherche (Mental preparation of Ivory Coast athletes: Current practice and research perspective). International Journal of Sport Psychology, 22, Gammage, K.L., Hardy, J., & Hall, C.R. (2001). A description of self-talk in exercise. Psychology of Sport and Exercise, 2, Goddard, D., & Neumann, U. (1993). Performance rock climbing. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. Gould, D., Hodge, K., Peterson, K., & Gianni, J. (1989). An exploratory examination of strategies used by elite coaches to enhance self-efficacy in athletes. Journal of Sport and Exercise Psychology, 11, Hackfort, D. & Schwenkmezger, P. (1993). Anxiety. In R.N. Singer, M. Murphy & L.K. Tennant (Eds) Handbook of research on sport psychology. New York: Macmillan. Hardy, J., Gammage, K., & Hall, C. (2001). A descriptive study of athlete self-talk. The Sport Psychologist, 15, Hardy, L., Jones, G., & Gould, D. (1996). Understanding psychological preparation for sport: Theory and practice. Chichester, UK: John Wiley & Sons. Highlen, P.S., & Bennet, B.B. (1983). Elite divers and wrestlers: A comparison between open and closed skill athletes. Journal of Sport Psychology, 1, Landin, D.K., & Hebert, P.E. (1999). The influence of ST on the performance of skilled female tennis players. Journal of Applied Sport Psychology, 11,

17 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 17 Nideffer, R.N. (1993). Attention control training. In R.N. Singer, M., Murphey, & I.K., Tennant (Eds.), Handbook of research on sport psychology (pp ). New York: Macmillan. Priest, S. & Gass, M.A. (1997). Effective leadership in adventure programming. Champaign, IL: Human Kinetics. Rotella, R.J., Gansneder, B., Ojala, D., & Billings, J. (1980). Cognitions and coping strategies of elite skiers: An exploratory study on young developing athletes. Journal of Sport Psychology, 2, Rushall, B. (1984) The content of competition thinking. In W. Straub & J.M. Williams (Eds.), Cognitive sport psychology, (pp ). New York: Sports Sciences Associates. Van Raalte, J. L., Cornelius, A. E., Brewer, B. W., & Hatten, S. J. (2000). The antecedents and consequences of self-talk in competitive tennis. Journal of Sport and Exercise Psychology, 22, Van Raalte, J.L., Brewer, B.W., Rivera, P.M., & Petitpas, A.J. (1994). The relationship between observable ST and competitive junior tennis players match performances. Journal of Sport & Exercise Psychology, 16, Weinberg, R.S., Grove, R., & Jackson, A. (1992). Strategies for building self-efficacy in tennis players: A comparative analysis of Australian and American coaches. The Sport Psychologist, 6, Whelan, J.P., Meyers, A.W., & Donovan, C. (1995). Competitive recreational athletes: A multisystemic approach. In S.M. Murphy (Ed.) Sport Psychology Interventions (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. Zinsser, N., Bunker, L.K, & Williams, J.M. (1998). Cognitive techniques for improving performance and building confidence. In J.M. Williams (Ed.), Applied sport

18 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 18 psychology: Personal growth to peak performance (3rd ed., pp ). Mountain View, CA: Mayfield Publishing Company. Χατζηγεωργιάδης, A. (2001). Ο αυτοδιάλογος στην κολύµβηση. Υποβλήθηκε για δηµοσίευση στο Φυσική ραστηριότητα και Ποιότητα Ζωής. Χρόνη, Σ. (2000). Η εξέλιξη της αγωνιστικής αναρρίχησης στην Ελλάδα. Μη δηµοσιευµένη έρευνα. Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Τρίκαλα. Χρόνη, Σ. (υπό εκτύπωση). ραστηριότητες αθλητισµού αναψυχής στην Ελλάδα: Ποιες είναι αυτές; Φυσική ραστηριότητα και Ποιότητα Ζωής

19 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 19 Πίνακας 1. Αριθµός αθλητών που χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο στις παρακάτω περιπτώσεις. Χρησιµοποιώ αυτοδιάλογο όταν : Ν νιώθω ένταση 12 νιώθω άσχηµα ή πονάω 10 νιώθω κουρασµένος 10 νιώθω απογοήτευση 10 δεν είµαι συγκεντρωµένος 8 νιώθω χαλαρός 4 νιώθω ξεκούραστος & γεµάτος ενέργεια 4

20 Αυτοδιάλογος από Αθλητές Αναρρίχησης 20 Πίνακας 2. Αριθµός αθλητών που χρησιµοποιούν τον αυτοδιάλογο για τους ακόλουθους λόγους. Χρησιµοποιώ αυτοδιάλογο για να : Ν να αποµονώνοµαι από ερεθίσµατα που µου αποσπούν την προσοχή. 14 να διατηρώ την παρακίνησή µου, ώστε να συνεχίσω να σκαρφαλώνω. 13 να διατηρώ την έντασή µου όταν αισθάνοµαι κουρασµένος ή άσχηµα. 12 να εστιάζω την προσοχή µου στην τακτική του αγώνα. 10 να χαλαρώνω/ να µειώνω την ένταση στο σώµα µου 10