ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ ΣΟΙΧΕΙΑ Η λιψθ επαρκοφσ ποςότθτασ μετάλλων από τισ τροφζσ, βοθκά ςτθν ρφκμιςθ του οργανικοφ ιςοηυγίου ςε νερό, ςτθν ομαλότερθ διακίνθςθ των κρεπτικϊν ςυςτατικϊν, ςτθν διατιρθςθ τθσ φυςιολογικισ οξφτθτασ του αίματοσ, ςτθν αποτοξίνωςθ του οργανιςμοφ, ςτθν εξουδετζρωςθ τοξινϊν κι επικίνδυνων ουςιϊν και ςτθν καλφτερθ λειτουργία των εξωκρινϊν κι ενδοκρινϊν αδζνων. Η εξουδετζρωςθ των τοξινϊν και των επικινδφνων ουςιϊν από τον οργανιςμό γίνεται μζςω μίασ ειδικισ διαδικαςίασ που ζχει ςαν κφριο ςτάδιο τθν ζνωςθ διαφόρων μετάλλων με τισ άχρθςτεσ αυτζσ ουςίεσ (απενεργοποίθςθ δθλθτθριωδϊν ουςιϊν). ΓΕΝΙΚΗ ΧΡΗΙΜΟΣΗΣΑ ΜΕΣΑΛΛΩΝ Τα μζταλλα ζχουν τριπλό ρόλο : Δομικό, λειτουργικό και ρυκμιςτικό. Σαν δομικά ςυςτατικά τα ανόργανα άλατα (αςβζςτιο, φϊςφοροσ, κ.λπ) προςφζρουν ςτερεότθτα, αντοχι και ιςχφ ςτα δόντια και ςτα οςτά. Σαν λειτουργικά ςτοιχεία βρίςκονται ςε όλουσ τουσ μαλακοφσ ιςτοφσ και τα υγρά βοθκϊντασ : 1. Στθν φπαρξθ και ςτθ διατιρθςθ τθσ αναγκαίασ ποςότθτασ όλων των υγρϊν του ςϊματοσ. 2. Στθν ςωςτι κατανομι των υγρϊν ςε όλον τον οργανιςμό. 3. Στθ διατιρθςθ τθσ οξεοβαςικισ ιςορροπίασ αίματοσ και ιςτϊν. 4. Στθν φυςιολογικι λειτουργία τθσ καρδιάσ και ςτθ λειτουργία (ςυςτολι) των μυϊκϊν ιςτϊν.
5. Στθ διατιρθςθ τθσ φυςιολογικισ νευρικισ αντίδραςθσ ςτα αντίςτοιχα ερεκίςματα. 6. Στο ςχθματιςμό κρόμβων του αίματοσ για τθν αντιμετϊπιςθ αιμορραγιϊν. Σαν ρυκμιςτικά ςτοιχεία τα μζταλλα αποτελοφν μζροσ οριςμζνων ενηφμων, βιταμινϊν κι ορμονϊν. Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΗΛΕΚΣΡΟΛΤΣΩΝ Η φυςιολογικι ποςότθτα θλεκτρολυτϊν ςτο ανκρϊπινο ςϊμα, είναι προχπόκεςθ για τθν ομαλι λειτουργία του οργανιςμοφ και τθν διατιρθςθ τθσ κυτταρικισ ιςορροπίασ. Οι θλεκτρολφτεσ κακορίηουν τον βακμό απορρόφθςθσ και κινθτικότθτασ του νεροφ. Οποιαδιποτε ζλλειψθ, διαταραχι ι αναςτολι τθσ απορρόφθςισ τουσ ζχει ωσ ςυνζπεια τθν αφυδάτωςθ που μπορεί να καταλιξει ςε κάνατο. ΓΕΝΙΚΕ ΤΝΕΠΕΙΕ ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΕΣΑΛΛΩΝ Σε περίπτωςθ ζλλειψθσ κάποιου ι κάποιων μετάλλων παρατθρείται διαταραχι του μεταβολιςμοφ των κρεπτικϊν ουςιϊν και ςυνεπϊσ τθσ λειτουργίασ του οργανιςμοφ. Επιπλζον οριςμζνα από τα μζταλλα παίηουν ιςχυρό αποτοξινωτικό ρόλο, πράγμα που ςθμαίνει ότι τυχόν ζλλειψι τουσ ι αυξθμζνθσ ανάγκθσ τουσ που δεν καλφπτεται, μπορεί να δθμιουργιςει ςοβαρά προβλιματα. Αςβζςτιο Το αςβζςτιο είναι το ςυνθκζςτερο μεταλλικό ςτοιχείο ςτο ςϊμα μασ. Είναι ςθμαντικό για τθ δθμιουργία των οςτϊν και των δοντιϊν, τθ κρόμβωςθ του αίματοσ, τισ ςυςπάςεισ των μυϊν και τθ λειτουργία τθσ καρδιάσ. Η απορρόφθςθ του αςβεςτίου αυξάνεται όταν υπάρχουν αρκετζσ ποςότθτεσ βιταμίνθσ D και παρακορμόνθσ, ενϊ μειϊνεται ςε περίπτωςθ που λαμβάνεται μαηί με τροφζσ που περιζχουν φυτικό οξφ (π.χ χόρτα), πολλά λιπαρά οξζα και περίςςεια οξαλικϊν ι φωςφορικϊν αλάτων. Το γάλα και τα γαλακτοκομικά είναι πλοφςια ςε αςβζςτιο, το ίδιο ωςτόςο ιςχφει για το ψωμί ολικισ αλζςεωσ, κάποια μεταλλικά νερά, τα μπρόκολα, τα όςπρια και τουσ ξθροφσ καρποφσ. RDA = 800 mg
Φωςφόροσ Ο φωςφόροσ αποτελεί μζροσ των οςτϊν και των δοντιϊν ςασ, και είναι θ βάςθ για τισ ποικίλεσ ενδογενείσ ορμόνεσ και βιταμίνεσ B. Ο φωςφόροσ ςυμμετζχει ςτθν απελευκζρωςθ ενζργειασ από τισ τροφζσ ςασ και ςτθ μεταφορά του λίπουσ. Το ςϊμα μασ περιζχει περίπου 700 γραμμάρια φωςφόρου, 80% από τα οποία είναι αποκθκευμζνα ςτα οςτά και τα δόντια. Ο φϊςφοροσ και το αςβζςτιο πρζπει να λαμβάνονται ςτισ ίδιεσ περίπου ποςότθτεσ γιατί ο φϊςφοροσ διεγείρει και το αςβζςτιο θρεμεί. Διατροφι πλοφςια ςε κρζατα και ηωικζσ πρωτεΐνεσ αυξάνει το επίπεδο πρόςλθψθ φωςφόρου και ταυτόχρονα ελαττϊνει τισ αποκικεσ αςβεςτίου με ςυνζπεια τθν αφξθςθ τθσ νευρικότθτασ και, ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, το χάςιμο οςτικισ μάηασ. Ο φωςφόροσ υπάρχει κυρίωσ ςτα γαλακτοκομικά, το τυρί, τα ψάρια, τα αυγά και τα προϊόντα ολικισ αλζςεωσ. RDA = 800 mg Χρϊμιο Το χρϊμιο υπάρχει ςε όλα τα όργανα του ςϊματόσ ςασ, αλλά ςε πολφ μικρζσ ποςότθτεσ - μεταξφ 10 και 20 mg. Σο μεταλλικό ςτοιχείο χρϊμιο υποςτθρίηει τθ λειτουργία τθσ ορμόνθσ ινςουλίνθσ, θ οποία φροντίηει το επίπεδο του ςακχάρου ςτο αίμα ςασ να μθν παρουςιάηει ζντονεσ διακυμάνςεισ. Σο περιςςότερο ςτακερό επίπεδο ςακχάρου μειϊνει τθν «επικυμία για τροφι» και ςασ διευκολφνει να πεικαρχιςετε ςτθ δίαιτά ςασ. Το χρϊμιο καταςτρζφεται ι επθρεάηεται αρνθτικά από τθ ηάχαρθ, τον καφζ, τα ποτά και το κάπνιςμα. Το χρϊμιο υπάρχει ςτα φροφτα, τα λαχανικά, το κρζασ, το ψάρι, το γάλα και τα προϊόντα ολικισ αλζςεωσ και τα λίπθ. RDA = 125 mcg
Πικολινικό χρϊμιο Το πικολινικό χρϊμιο δθμιουργείται όταν το χρϊμιο αντιδρά με το πικολινικό οξφ. Με τον τρόπο αυτό δθμιουργείται μία ζνωςθ θ οποία μπορεί να διειςδφςει ευκολότερα ςτο κφτταρο. Αυτό εξαςφαλίηει μια πιο ιςορροπθμζνθ ςτάκμθ ςακχάρου και κινθτοποιεί τθν καφςθ του λίπουσ. Σο πικολινικό χρϊμιο ςασ βοθκά να πεικαρχιςετε ςτθ δίαιτά ςασ. Η ομαλι ςτάκμθ ηάχαρθσ ςτο αίμα ςασ περιορίηει τθν επικυμία για φαγθτό ανάμεςα ςε γεφματα. Χαλκόσ O χαλκόσ ςυμμετζχει ςτθ δθμιουργία του ςυνδετικοφ ιςτοφ, τθσ αιμογλοβίνθσ και ςτθ λειτουργία του κεντρικοφ νευρικοφ ςυςτιματοσ. Διακζτει ευεργετικι επίδραςθ ςτθν απορρόφθςθ και τθ μεταφορά του ςιδιρου. Ο χαλκόσ φροντίηει να παραμζνουν υψθλά τα επίπεδα ενζργειάσ ςασ, βοθκϊντασ ςασ να απορροφάτε αποτελεςματικά το ςίδθρο. Ο χαλκόσ είναι απαραίτθτοσ για τισ ποικίλεσ διεργαςίεσ του μεταβολιςμοφ. Το ςϊμα μασ περιζχει περίπου 100 mg χαλκοφ, τα περιςςότερα από τα οποία βρίςκονται ςτο ςυκϊτι και το ςκελετό μασ. Το αίμα και οι μυσ περιζχουν μικρι μόνο ποςότθτα χαλκοφ. Η υπερβολικι ποςότθτα ψευδαργφρου μειϊνει τθ ςυγκράτθςθ του χαλκοφ. Λαμβάνουμε το χαλκό από τισ πατάτεσ, τα προϊόντα ολικισ αλζςεωσ, τα φροφτα, το κρζασ, τα ψάρια, τα αυγά, τα λαχανικά, τα ηαχαρωτά και τα ςοκολατοφχα ποτά. Χαλκό λαμβάνουμε επίςθσ όταν πίνουμε καφζ και τςάι. RDA = 1.0 και 1.5 mg Ιϊδιο Αυτό το ιχνοςτοιχείο αποτελεί κεμζλιο λίκο των ορμονϊν του κυρεοειδοφσ. Αυτζσ οι ορμόνεσ είναι απαραίτθτεσ για τθν ανάπτυξθ, τθν ανάπτυξθ του νευρικοφ ςυςτιματόσ ςασ και τθ ςυντιρθςθ του παραμζνοντοσ μεταβολιςμοφ και τθσ λειτουργίασ τθσ καρδιάσ ςασ. Το ιϊδιο είναι απαραίτθτο για τθ διατιρθςθ υγιοφσ δζρματοσ, μαλλιϊν και νυχιϊν. Το ιϊδιο υπάρχει ςε μικρζσ ποςότθτεσ ςτισ τροφζσ. Υπάρχει κατά κφριο λόγο ςτα ψάρια, τα οςτρακοειδι, το κρζασ, τα προϊόντα αρτοποιείου και (ςε μικρό βακμό) ςτα γαλακτοκομικά. Επειδι ςτο παρελκόν, θ ανεπάρκεια ιωδίου ιταν κάτι το ςυνθκιςμζνο, ιταν υποχρεωτικι θ χριςθ αλατιοφ με ιϊδιο ςτθν αρτοποιία. Η κακθμερινι απαίτθςθ λιψθσ ιωδίου για ζναν ενιλικα είναι μεταξφ 150 και 300 μικρογραμμαρίων. RDA = 150 mcg
ίδθροσ Ο ςίδθροσ είναι ζνα από τα ςθμαντικότερα ςτοιχεία ςτο ςϊμα μασ. Αποτελεί κεμζλιο λίκο τθσ αιμογλοβίνθσ και τθσ μυογλοβίνθσ. Η αιμογλοβίνθ είναι θ ουςία που δίνει ςτο αίμα το κόκκινο χρϊμα του. Συνδζεται με το οξυγόνο και ςτθ ςυνζχεια το μεταφζρει ςτα κφτταρά ςασ. Η μυογλοβίνθ υπάρχει κυρίωσ ςτουσ μυσ ςασ. Ο ςίδθροσ είναι επίςθσ ζνα ςυςτατικό πολλϊν ενηφμων, τα οποία είναι όλα απαραίτθτα για τισ κάκε είδουσ διεργαςίεσ μζςα ςτο ςϊμα μασ. Το ςϊμα μασ περιζχει περίπου 4 γραμμάρια ςιδιρου, το μεγαλφτερο μζροσ τθσ οποίασ (60%) ςυνδζεται με τθν αιμογλοβίνθ. Στο ςυκϊτι, τθ ςπλινα και το μυελό των οςτϊν υπάρχει αποκθκευμζνο περίπου 1 γραμμάριο ςιδιρου. Μόνο περίπου 10% του ςιδιρου ςτο ςϊμα μασ απορροφάται. Οι άνκρωποι με αυξθμζνεσ ανάγκεσ ςιδιρου, όπωσ τα παιδιά, οι ζγκυεσ και οι αςκενείσ, ζχουν τθ δυνατότθτα να απορροφιςουν περιςςότερο ςίδθρο από τθν τροφι τουσ διότι το ςϊμα τουσ προςαρμόηεται ανάλογα. Μία ζλλειψθ ςιδιρου μπορεί να οδθγιςει ςε αναιμία που ςθμαίνει ότι μειϊνεται θ παροχι οξυγόνου ςτουσ μυσ. Μια τζτοια ζλλειψθ, όμωσ, είναι πολφ ςυχνι ειδικά ςτισ γυναίκεσ και ςε όςουσ αςκοφνται πολφ. Eλλειψθ ςιδιρου ςυνικωσ παρατθρείται όταν υπάρχει απϊλεια αίματοσ ι/και προβλιματα ςτθν απορρόφθςι του. Η θμεριςια ανάγκθ ςε ςίδθρο αυξάνεται ςε περίπτωςθ τραυματιςμοφ, πολφ ζντονθσ εφίδρωςθσ ι εμμινου ρφςθσ. Η επάρκεια βιταμίνθσ C αυξάνει τθν ικανότθτα αφομοίωςθσ ενϊ θ ταυτόχρονθ λιψθ βιταμίνθσ Ε και ςιδιρου ςε χάπια, οδθγεί ςε καταςτροφι και μειωμζνθ απορροφθτικότθτα και των δφο. Οι φακζσ και το ςπανάκι περιζχουν περίπου 3-7 mg ςίδθρο ανά 100 γραμμάρια αλλά ςε μορφι τζτοια που δεν κεωρείται υψθλισ αφομοιωςιμότθτασ. Η RDA όςον αφορά το ςίδθρο είναι: 9 mg / θμερθςίωσ για ενιλικουσ άνδρεσ 14 mg / θμερθςίωσ για ενιλικεσ γυναίκεσ (20 mg / θμερθςίωσ κατά τθν εγκυμοςφνθ)
10 mg / θμερθςίωσ για γυναίκεσ μετά τθν εμμθνόπαυςθ, άτομα άνω των 60, και εγκφουσ ι κθλάηουςεσ γυναίκεσ. Μαγνιςιο Συμβάλλει ςτθν απελευκζρωςθ ενζργειασ από τισ τροφζσ ςασ, ςυμβάλλει ςτθ μυϊκι ςυςτολι και είναι ςθμαντικόσ για τθν καλι λειτουργία του νευρικοφ ςυςτιματόσ ςασ. Το μαγνιςιο υπάρχει ςε όλα τα κφτταρα του ςϊματοσ και είναι πολφ ςθμαντικό για το ςχθματιςμό των οςτϊν και των δοντιϊν. Το μαγνιςιο πρζπει να λαμβάνεται ςε αναλογία ζνα προσ δφο με το αςβζςτιο Το μαγνιςιο υπάρχει ςτα λαχανικά, διότι αποτελεί ςυςτατικό τθσ χλωροφφλλθσ (τθσ ουςίασ που δίνει το πράςινο χρϊμα ςτα φφλλα και τα φυτά). Οι ξθροί καρποί, τα δθμθτριακά, το τυρί, το κρζασ, τα ψάρια, τα όςπρια, οι πατάτεσ, θ ςοκολάτα, το κακάο και το γάλα περιζχουν επίςθσ ςθμαντικζσ ποςότθτεσ μαγνθςίου. RDA = 300 mg Μαγγάνιο Αυτό το μζταλλο ςυμμετζχει ςτθ ςφνκεςθ των πρωτεϊνικϊν ουςιϊν και αποτελεί μζροσ του χόνδρου. Προςτατεφει το ςϊμα ςασ από τισ ελεφκερεσ ρίηεσ. Το μαγγάνιο προςτατεφει τουσ ςυνδζςμουσ και τα γυναικεία γεννθτικά όργανα. Το ςϊμα μασ περιζχει 20 mg μαγγανίου, κυρίωσ ςτα οςτά. Το μαγγάνιο αποτελεί παράγοντα τθσ λειτουργίασ πολλϊν ενηφμων, τα οποία είναι απαραίτθτα για το μεταβολιςμό. RDA = 5 mg Κάλιο Η διάδοςθ των νευρικϊν παλμϊν και θ ςυςτολι των μυϊν ςασ λαμβάνουν χϊρα κάτω από τθν επίδραςθ του καλίου. Κατά κφριο λόγο όλεσ οι τροφζσ περιζχουν κάλιο, θ ζλλειψθ λοιπόν του ςτοιχείου αυτοφ είναι ςπάνια. Στο μαγείρεμα καταςτρζφεται το 40-80% του καλίου που περιζχουν οι τροφζσ: Ζτςι πρζπει να βαςιςτοφμε κυρίωσ ςτισ φρζςκιεσ τροφζσ. Τα παρακάτω είναι πλοφςια ςε κάλιο: πατάτεσ, λαχανικά, φροφτα, όςπρια, κρζασ, ψάρι και ξθροί καρποί.
ελινιο Το ςελινιο αποτελεί κεμζλιο λίκο πολλϊν από τα ζνηυμα ςτο ςϊμα μασ. Τα 15 mg ςελθνίου τα οποία υπάρχουν ςτο ςϊμα ςασ βρίςκονται κυρίωσ ςτο ςυκϊτι, το πάγκρεασ, το αίμα και τα νεφρα ςασ. Το ςελινιο είναι επίςθσ ςθμαντικό για τθν καλι λειτουργία των ορμονϊν του κυρεοειδοφσ. Το ςελινιο επίςθσ είναι αντιοξειδωτικό και κατά ςυνζπεια προςτατεφει το ςϊμα ςασ από τισ ελεφκερεσ ρίηεσ. Το ςελινιο κα το βρείτε κυρίωσ ςτα προϊόντα ολικισ αλζςεωσ, το κρζασ, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, τα λαχανικά και τισ πατάτεσ. RDA = 75 mcg Νάτριο / άλασ Το νάτριο υπάρχει κυρίωσ ςτο αίμα ςασ και το υγρό των ιςτϊν (με άλλα λόγια εκτόσ των κυττάρων). Η κφρια αποςτολι του είναι να παραμζνουν τα υγρά του ςϊματόσ ςασ ςτο απαιτοφμενο επίπεδο. Μαηί με το κάλιο, το νάτριο ρυκμίηει τθν ποςότθτα του υγροφ ςτο ςϊμα ςασ, προκαλεί τθν ςυςτολι των μυϊν και διαδίδει τουσ παλμοφσ μζςω των νεφρων ςασ. Όταν ο οργανιςμόσ λειτουργεί με φυςιολογικό τρόπο, υπάρχει, ςυνικωσ, "ιςοηφγιο νατρίου" δθλαδι αποβάλλεται τόςο νάτριο από τον οργανιςμό όςο προςλαμβάνεται. Με αυξθμζνθ λιψθ αλατιοφ ζχουμε αφξθςθ τθσ κατακράτθςθσ νεροφ, ενϊ με μειωμζνθ λιψθ αλατιοφ αυξθμζνθ αποβολι νεροφ και μείωςθ του ςωματικοφ βάρουσ για τισ επόμενεσ 2-3 θμζρεσ. Το Συμβοφλιο Τροφίμων τθσ Ολλανδίασ ςυνιςτά τθ λιψθ όχι περιςςότερων των 9 γραμμαρίων μαγειρικοφ άλατοσ θμερθςίωσ. Μία κουταλιά μόνο περιζχει 5 γραμμάρια. Συχόν ζλλειψι του γίνεται εμφανισ διαμζςου ςυμπτωμάτων εμετοφ, διάρροιασ ι ζντονθσ εφίδρωςθσ και μπορεί να προκαλζςει κράμπεσ των μυϊν, απάκεια και ζλλειψθ όρεξθσ. RDA = 9 γρ Βανάδιο Πρόκειται για ζνα ςθμαντικό παράγοντα του μεταβολιςμοφ τθσ γλυκόηθσ και του λίπουσ. Το βανάδιο είναι ςθμαντικό για τθν ανάπτυξθ και τθν καταςκευι των δοντιϊν και των οςτϊν. Παίηει επίςθσ ρόλο για τθ διατιρθςθ τθσ ιςορροπίασ μεταξφ του νατρίου και του καλίου ςτο ςϊμα.
Το βανάδιο βοθκάει ςτθν αποκατάςταςθ του οργανιςμοφ μετά από βαριζσ ςωματικζσ δραςτθριότθτεσ και φαίνεται ότι ρυκμίηει τισ διαδικαςίεσ παραγωγισ ινςουλίνθσ, Το βανάδιο υπάρχει ςτα δθμθτριακά, το ψάρι και το λάδι. Ψευδάργυροσ Ο ψευδάργυροσ είναι ζνα ιχνοςτοιχείο το οποίο παίηει ςθμαντικό ρόλο ςε ζνα μεγάλο αρικμό μεταβολικϊν διαδικαςιϊν (άνω των 200). Ο ψευδάργυροσ ςυμμετζχει ςτθ δθμιουργία του γενετικοφ υλικοφ, των πρωτεϊνϊν και ςτθν άμυνα του οργανιςμοφ. Ο ψευδάργυροσ είναι επίςθσ ςθμαντικόσ για τθν ανάπτυξθ τθσ γεφςθσ ςασ και τθν ικανότθτά ςασ να βλζπετε ςτο ςκοτάδι, και ςυμμετζχει ςτθ δθμιουργία τθσ ινςουλίνθσ. Το ςϊμα μασ περιζχει περίπου 3 γραμμάρια ψευδαργφρου, ςχεδόν 2 γραμμάρια από τα οποία βρίςκονται ςτουσ μυσ. Ο ψευδάργυροσ καταπολεμά τθν υπζρταςθ και υποβοθκάει τθν ορμονικι παραγωγι. Ο ψευδάργυροσ υπάρχει ςτο κρζασ, τα ψάρια, τα αυγά, τα προϊόντα ολικισ αλζςεωσ, τα γαλακτοκομικά και τουσ ξθροφσ καρποφσ, αλλά (ςε μικρότερο βακμό) και ςτα φροφτα και τα λαχανικά. Λαμβάνουμε επίςθσ ψευδάργυρο από το τςάι και τον καφζ. Ο ψευδάργυροσ παίηει ςθμαντικό ρόλο ςτθν καφςθ των υδατανκράκων, του οινοπνεφματοσ και των λιπαρϊν οξζων. Είναι ςθμαντικό για ζνα καλό ανοςοποιθτικό ςφςτθμα. Η RDA όςον αφορά το ψευδάργυρο είναι: 15 mg / θμερθςίωσ για ενιλικουσ άνδρεσ 12 mg / θμερθςίωσ για ενιλικεσ γυναίκεσ 15 mg / θμερθςίωσ για γυναίκεσ μετά τθν εμμθνόπαυςθ, άτομα άνω των 60, και εγκφουσ 19 mg / θμερθςίωσ για κθλάηουςεσ γυναίκεσ. Ανεπάρκεια μπορεί να εμφανιςτεί ςε μία αςκζνεια ι εγχείρθςθ. Τότε μπορεί να προκφψει απϊλεια τθσ αίςκθςθσ τθσ οςμισ και τθσ γεφςθσ, αλλά και δερματικά προβλιματα, κακυςτερθμζνθ ανάπτυξθ και αδυναμία εποφλωςθσ πλθγϊν. Η υπερβολικι ποςότθτα ψευδαργφρου, από τθν άλλθ πλευρά, ζχει επιπτϊςεισ ςτθν απορρόφθςθ χαλκοφ από το ςϊμα. ΑΛΛΑ ΜΕΣΑΛΛΑ : Το κοβάλτιο βοθκά τθν ορμονικι παραγωγι.
το φκόριο προςτατεφει τα δοντια, Το χλϊριο τονϊνει αρκρϊςεισ, μυσ και τζνοντεσ, Το κείο διευκολφνει τθν αφομοίωςθ των άλλων μετάλλων, Το βόριο βοθκά τθν ανάπτυξθ των κυττάρων και τισ μεταβολικζσ λειτουργίεσ, Το αρςενικό είναι απαραίτθτο για τθ ςυγκράτθςθ του φωςφόρου αλλά και δθλθτθριϊδεσ ακόμα και ςε πολφ μικρζσ δόςεισ, Το ςελινιο καλυτερεφει τθν κυκλοφορία του αίματοσ και δρα ςαν αντιοξειδωτικό, Το νικζλιο βοθκά ςτθν παραγωγι ορμονϊν από τουσ αδζνεσ, το γάλλιο βοθκά ςτθ κυκλοφορία του αίματοσ Το γερμάνιο προςτατεφει από λοιμϊξεισ και τονϊνει τθ λειτουργία τθσ καρδιάσ. Κείμενο επιμζλεια: Καραμανζασ Ιωακείμ