ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΡΩΝ (ERP). ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ SAP

Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Τμήμα Φυσικής Πανεπιστήμιο Πατρών ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΡΩΝ (ERP). ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ SAP Ειδική Επιστημονική Εργασία Πατρούλα Κ. Παναγοπούλου ΗΕΠ 2012

Στη μνήμη των γονιών μου & Στο σύζυγό μου Μάριο 2

Πρόλογος Η παρούσα Ειδική Επιστημονική Εργασία (Ε.Ε.Ε.) εκπονήθηκε στο Εργαστήριο Ηλεκτρονικής του Τμήματος Φυσικής, της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2011-2012 & 2012-2013, υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη του καθηγητή κ. Βασίλη Αναστασόπουλου. Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον κ. Αναστασόπουλο για την επιστημονική βοήθεια, τις πολύτιμες συμβουλές & τις ουσιαστικές παρεμβάσεις. Ακόμη, θα ήθελα να εκφράσω την εκτίμησή μου σε όλα τα μέλη του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικής και ειδικότερα στα υπόλοιπα μέλη της τριμελούς επιτροπής επίβλεψης της Ε.Ε.Ε. κ.κ. Γ. Οικονόμου και Δ. Μπακάλη, καθώς ήταν πάντα πρόθυμοι να προσφέρουν τη βοήθειά τους και τη γνώση τους. Η εμπλοκή μου με το θέμα αυτό σχετίζεται άμεσα με την εργασία μου στον ΕΛΚΕ του Πανεπιστημίου Πατρών, και στην κατ' εξοχήν χρήση του λογισμικού SAP ως σύστημα ERP από την ανωτέρω υπηρεσία. Η μελέτη αυτή είναι κυρίως βιβλιογραφική και γίνεται εκτενής αναφορά των πηγών πληροφόρησης. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στις απαιτήσεις εγκατάστασης και συντήρησης ενός συστήματος ERP όπως το SAP. Κλείνοντας, ένα τελευταίο "ευχαριστώ", οφείλω να το απευθύνω στη Διοίκηση του Πανεπιστημίου Πατρών και ειδικότερα στην Επιτροπή Ερευνών, που μου επέτρεψε να δανειστώ στοιχεία από το Πληροφοριακό της Σύστημα SAP, ώστε το κεφάλαιο που αφορά στη διαχείριση έργων να περιέχει αναφορές με πραγματικά στοιχεία από έργα στα οποία ο Επιστημονικός Υπεύθυνος επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε. Πατρούλα Κ. Παναγοπούλου Πάτρα, 2012 3

Περιεχόμενα Πρόλογος...3 Κεφαλαίο 1 - Εισαγωγή...5 1.1. Γενικά...5 1.2. Σύνοψη...5 Κεφαλαίο 2 - Από την Πληροφορία στα Πληροφοριακά Συστήματα...7 2.1. Ορισμός της πληροφορίας...7 2.2. Εισαγωγή στην πληροφορία...7 2.3. Ιδιότητες της Πληροφορίας...8 2.4. Επεξεργασία πληροφοριών...11 2.5. Εποχή της Πληροφορίας...12 2.6. Το Διαδίκτυο...12 2.7. Εξέλιξη...14 2.8. Καινοτομίες...14 2.9. Πληροφορική...15 2.10. Πληροφοριακά συστήματα...18 Κεφάλαιο 3 Εισαγωγή στα Συστήματα Επιχειρησιακής Οργάνωσης ERP (Enterprise Resource Planning)...19 3.1. Ιστορική Αναδρομή...19 3.2. Βασικές Έννοιες - Ορισμοί...25 3.3. Τα οφέλη & μειονεκτήματα από την εισαγωγή συστημάτων ERP...29 3.4. Η αγορά των συστημάτων ERP...31 3.5. Το μέλλον των συστημάτων ERP και η παρουσία τους στην Ελλάδα 34 Κεφάλαιο 4 Δομή Συστημάτων ERP...39 4.1. Γενική δομή συστημάτων ERP...39 4.2. Οι ομάδες εφαρμογών στα συστήματα ERP (συστατικά ενός ERP) 42 4.3. Συστήματα ERP & Περιφερειακές Εφαρμογές...48 Κεφάλαιο 5 Συστήματα ERP Το παράδειγμα της SAP...53 5.1. Το SAP στο εξωτερικό και την Ελλάδα...53 5.2. Η ελληνικοποίηση του SAP ERP και η εφαρμογή του στην Ελληνική Επιχείρηση...56 5.3. Δομή Εφαρμογών, Προσφερόμενες λύσεις, Συστατικά & Υπηρεσίες 59 5.4. Τοπολογία του συστήματος & Βασικές Αρχές Λειτουργίας των δεδομένων του SAP...63 5.5. Συμπληρωματικά συστήματα του SAP ERP...65 5.6. Υλοποίηση Έργων SAP ERP...68 5.7. Βασικά μέρη, Λειτουργίες & Περιβάλλον εργασίας του SAP ERP...69 Κεφάλαιο 6 Διαχείριση ενός ερευνητικού ή αναπτυξιακού έργου στο SAP της Επιτροπής Ερευνών του ΠΠ...77 6.1. «Δημιουργία» έργου στο SAP...77 6.2. Διαδικασίες υποστήριξης...84 6.3. Διαδικασίες εκτέλεσης...87 6.4. Διαδικασίες παρακολούθησης...91 Βιβλιογραφία...94 4

Κεφαλαίο 1 - Εισαγωγή 1.1. Γενικά Το πληροφοριακό σύστημα ERP μιας επιχείρησης αποτελεί στρατηγική επιλογή. Δημιουργεί υποδομή και παρέχει εργαλεία που στηρίζουν την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη για πολλά χρόνια. Σχήμα 1. 1: Εφαρμογές των συστημάτων ERP [7] Ένα σύστημα ΕRP (Enterprise Resource Planning) αποτελεί μία ακολουθία από άμεσα υλοποιήσιμα πακέτα εφαρμογών, που καλύπτουν όλες τις λειτουργίες μίας επιχείρησης και διαθέτουν την απαραίτητη ευλυγισία για τη δυναμική προσαρμογή τους στις απαιτήσεις και τις μεταβολές που συμβαίνουν σε αυτή. Επιπλέον παρέχει ολοκληρωμένες πληροφοριακές λύσεις για την καλύτερη και αποδοτικότερη διαχείριση και προγραμματισμό των πόρων και δίνει επίσης τη δυνατότητα στην επιχείρηση να λειτουργεί συντονισμένα σαν ενιαίο σύνολο, καθοδηγούμενη από τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον [7]. 1.2. Σύνοψη Στην παρούσα εργασία γίνεται απόπειρα αποτύπωσης της πορείας της πληροφορίας από την απόκτησή της έως την επεξεργασία και τη χρησιμότητά της, μέσω της χρήσης των ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων διαχείρισης πόρων (Enterprise Resourse Planning (ERP) Systems) με εφαρμογή (μελέτη περίπτωσης - case study) στο πληροφοριακό σύστημα της εταιρίας SAP, η οποία 5

κατέχει τα τελευταία χρόνια την πρωτιά στην αγορά των συστημάτων αυτών. Ειδικότερα: Στο 1 ο κεφάλαιο δίνεται μικρή εισαγωγή σχετικά με τη χρησιμότητα των πληροφοριακών συστημάτων διαχείρισης πόρων. Πραγματοποιείται επίσης σύντομη αναφορά του περιεχομένου της εργασίας. Στο 2 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ροή της πληροφορίας από την εννοιολογική της προσέγγιση και την απόκτησή της έως την αποθήκευση, την επεξεργασία και τη διαχείρισή της με τη χρήση προηγμένων πληροφοριακών συστημάτων. Στο 3 ο κεφάλαιο γίνεται εισαγωγή στα Πληροφοριακά Συστήματα Επιχειρησιακής Οργάνωσης (Enterprise Resource Planning - ERP) κάνοντας μια διαδρομή στην ιστορική τους εξέλιξη & αναφέροντας βασικές έννοιες, οφέλη & μειονεκτήματα από τη χρήση τους, ενώ πραγματοποιείται - επίσης - σύντομη παρουσίαση για την αγορά των ανωτέρω πληροφοριακών συστημάτων και την παρουσία τους στην Ελλάδα. Στο 4 ο κεφάλαιο δίνεται η γενική δομή των Συστημάτων Επιχειρησιακής Οργάνωσης (ERP), οι ομάδες εφαρμογών στις οποίες εντάσσονται τα υποσυστήματά τους και οι περιφερειακές εφαρμογές που δύναται να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικά. Στο 5 ο κεφάλαιο εξειδικεύεται η μελέτη των επιχειρησιακών λογισμικών ERP με το παράδειγμα της εταιρίας SAP. Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στην παρουσία της εταιρίας SAP τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, όπως επίσης στη δομή και τη λειτουργία των εφαρμογών που υποστηρίζει το επιχειρησιακό λογισμικό SAP ERP. Επιπρόσθετα, γίνεται αναφορά στα συμπληρωματικά συστήματα που δύναται να υποστηρίζουν το ανωτέρω λογισμικό και περιγράφεται ο τρόπος υλοποίησης έργων SAP ERP. Το 6 ο κεφάλαιο είναι μια μελέτη περίπτωσης εφαρμογής συστήματος SAP ERP. Ειδικότερα, αποτυπώνεται ο τρόπος χρήσης του ανωτέρω επιχειρησιακού λογισμικού στη διαχείριση ενός ερευνητικού έργου στο SAP ERP της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου Πατρών. 6

Κεφαλαίο 2 - Από την Πληροφορία στα Πληροφοριακά Συστήματα 2.1. Ορισμός της πληροφορίας Πληροφορία είναι το κοινό νόημα που αποδίδεται σε ένα απλό ή σύνθετο σύμβολο από δύο ή περισσότερα υποκείμενα. Πρόκειται για μια σύνθετη έννοια που ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις "φέρω" και "πλήρης", οπότε αφορά σε εκείνο το νοηματικό περιεχόμενό που είναι ολοκληρωμένο και σαφές. Στην Πληροφορική η Πληροφορία αποτυπώνεται με την ποιοτική αξία του bit (0 ή 1). Για έναν Η/Υ μια σειρά από «0» και «1» αποκτά νόημα, το οποίο διαφοροποιείται ανάλογα με τη διαδοχή τους. Έτσι, στον Η/Υ εισάγονται δεδομένα, τα οποία επεξεργάζεται παράγοντας επεξεργασμένα δεδομένα. Ο άνθρωπος με τη σειρά του λαμβάνει τα επεξεργασμένα δεδομένα μετατρέποντας τα σε πληροφορία την οποία αξιοποιεί ανάλογα με το μορφωτικό του επίπεδο, το γνωστικό του αντικείμενο και το αντικείμενο εργασίας του [8]. 2.2. Εισαγωγή στην πληροφορία Η πληροφορία σχετίζεται με τα στοιχεία εκείνα που μεταδίδονται από μια πηγή προς κάποιον δέκτη, παραπέμποντας σε νέα γνώση [8], ενώ παράλληλα δεν αποτελεί πληροφορία το αναμενόμενο. Ο τρόπος με τον οποίο μεταβάλλεται το νόημά της, καθορίζεται από τρεις βασικούς παράγοντες: την πηγή, το δέκτη και το μέσο διάδοσης. Μια πληροφορία έχει υπόσταση μόνο αν την αναγνωρίσει κάποιος. Ωστόσο, ενώ η πληροφορία μπορεί να υφίσταται το νόημά της, εξαρτάται: από τον τρόπο μετάδοσης από την πηγή από την αξιοπιστία του μέσου διάδοσης και από την αντίληψη του δέκτη. Τα παραπάνω έχουν εφαρμογή από την καθημερινότητα μέχρι τις επιστήμες. Για παράδειγμα, μπορούμε ν αναφερθούμε σε περιπτώσεις ανθρώπων, όπου πομπός και δέκτης είναι ο άνθρωπος και μέσο η φωνή, η λέξη κλπ, είτε σε περιπτώσεις κυκλωμάτων, όπου πομπός είναι ένα κύκλωμα ή μια διάταξη Α, δέκτης ένα άλλο κύκλωμα ή μια διάταξη Β και μέσο τα καλώδια, οι διασυνδέσεις ή τα κύματα κλπ. 7

2.3. Ιδιότητες της Πληροφορίας Η διαχείριση της πληροφορίας πραγματοποιείται με τη μετάδοση (transmission), την αποθήκευση (storage) ή την επεξεργασία της (processing) [8]. Σκοπός της επεξεργασίας της υπάρχουσας πληροφορίας μπορεί να είναι η παραγωγή νέας πληροφορίας που προκύπτει από τη μεταβολή της, ή περαιτέρω χρήση της. Οι θεωρητικοί C. S. Pierce (1839 1914) και C. W. Morris (1901 1979) διέκριναν τα ακόλουθα επίπεδα της πληροφορίας αναφορικά με την αλληλεπίδρασή της με τα διάφορα είδη πομπού δέκτη: Συντακτικό επίπεδο (syntactic level): Η πληροφορία σε αυτό το επίπεδο σχετίζεται με τους επίσημους δεσμούς που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων στοιχείων που τη συνθέτουν, τους κανόνες που διέπουν τον κώδικα επικοινωνίας, τη χωρητικότητα των διαύλων επικοινωνίας και το σχεδιασμό συστημάτων και μεθόδων κωδικοποίησης για τη μετάδοση, την επεξεργασία και την αποθήκευση της πληροφορίας. Εννοιολογικό επίπεδο (semantic level): Το επίπεδο αυτό σχετίζεται με τη διαμορφωση του νόηματος της πληροφορίας. Όσον αφορά τις πληροφορίες που δίνονται σε φυσική γλώσσα, αυτές βασίζονται στις συμφωνημένες, γραπτές ή άγραφες, πολιτισμικές, πολιτιστικές, ηθικές ή απλά συμφωνημένες συμβάσεις που κάνουν μεταξύ τους τα μέλη μιας ομάδας ανθρώπων. Στις διάφορες εννοιολογικές μονάδες (semantic units) που μπορεί να είναι, για παράδειγμα, οι λέξεις που στοιχειοθετούν μια πρόταση, έχει προσδοθεί μια περισσότερο ή λιγότερο ακριβής ή ελεύθερη έννοια. Στην περίπτωση των πιο τεχνικών ή μηχανοποιημένων γλωσσών, όπως είναι οι κώδικες των υπολογιστών, το νόημα των εννοιολογικών μονάδων, είναι αμφιμονοσήμαντα ορισμένο βάσει των ιδιοτήτων που παρουσιάζουν και των λειτουργιών που μπορούν να εφαρμόσουν. Απ την άλλη, οι εννοιολογικές πληροφορίες που απορρέουν στην περίπτωση της μουσικής μπορούν να νοηθούν ως εκείνες οι συναισθηματικές καταστάσεις που παρατηρούνται σε κατάλληλους αποδέκτες ακροατές. Σύμφωνα με τον Shannon, τον πατέρα των σύγχρονων επικοινωνιών και της τεχνολογικής αντιμετώπισης της πληροφορίας, οι έννοιες (semantics), τεχνολογικά τουλάχιστον, δεν είναι προαπαιτούμενες για τη σωστή σύνταξη της πληροφορίας (syntactics of information), παρόλα αυτά μπορούν να φανούν χρήσιμες σε περιπτώσεις όπως η συμπίεση δεδομένων. 8

Πραγματιστικό επίπεδο (pragmatic level): Εδώ, η πληροφορία σχετίζεται με την αξία της χρησιμότητάς της. Το επίπεδο καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το υπόβαθρο του λήπτη με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά από οικονομικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς ή/και ψυχολογικούς παράγοντες ενώ πολλές φορές αποτελεί συνάρτηση του χρόνου αφού συχνά οι πληροφορίες που φτάνουν με καθυστέρηση δεν αξίζουν πάντα, ενώ οι πληροφορίες που φτάνουν εγκαίρως όπως και οι σωστές προβλέψεις (predictions) μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύτιμες. Τα τρία αυτά επίπεδα αντιπροσωπεύουν μια ιεραρχία όπου επιτρέπεται η διαχείριση της πληροφορίας (μεταφορά, επεξεργασία, αποθήκευση) στο συντακτικό επίπεδο, χωρίς να είναι απαραίτητη η γνώση του εννοιολογικού περιεχομένου της πληροφορίας. Επιπλέον, εξαιτίας αυτής της ιεραρχίας έχουμε τη δυνατότητα να διαχειριζόμαστε τις πληροφορίες βάσει του εννοιολογικού της περιεχομένου, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη την πρακτική τους χρησιμότητα. Όσον αφορά τώρα τα αντικείμενα που στοιχειοθετούν την πληροφορία, αυτά είναι συμβολικές εκφράσεις μιας δεδομένης, κάθε φορά, γλώσσας και τα οποία φέρουν το νόημα της πληροφορίας και την πραγματιστική της αξία. Ανάλογα με το είδος της πληροφορίας, οι συμβολικές αυτές εκφράσεις μπορεί να αποτελούνται από λέξεις που σχηματίζουν προτάσεις, από νότες που σχηματίζουν μελωδίες ή από χρωματισμένες περιοχές που σχηματίζουν εικόνες. Από αυτά τα στοιχεία, τα στοιχειωδέστερα, δηλαδή αυτά που δε μερίζονται επιπλέον, καλούνται χαρακτήρες (characters ή tokens). Οι φυσικές γλώσσες, τα σήματα Μορς κλπ αποτελούνται από ομάδες διακριτών (discrete) χαρακτήρων, κάτι που μοιάζει ασύμβατο για την περίπτωση, ας πούμε, της κλασσικής μουσικής που αποτελεί ουσιαστικά μια «γλώσσα», η οποία αποτελείται από τόνους διαφορετικών και διακριτών συχνοτήτων, πλατών και διαμορφώσεων. Στην περίπτωση αυτή και στον ήχο γενικότερα, έχουμε μια συνεχή (continuous) κλίμακα συχνοτήτων και πλατών. Αντίστοιχα, οι εικόνες αποτελούνται από εικονοστοιχεία (pixels), τα οποία χαρακτηρίζονται από το χρώμα και τη φωτεινότητά τους, μεγέθη που μπορεί επίσης να τοποθετούνται σε συνεχείς κλίμακες. Για να μπορεί να γίνει διαχείριση της πληροφορίας, δηλαδή για να μπορεί η πληροφορία να μεταδοθεί, να γίνει προϊόν επεξεργασίας και για να αποθηκευτεί είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός φορέα (carrier) της πληροφορίας, καθώς και ενός μέσου διάδοσης (medium) που θα χρησιμοποιήσει ο φορέας. Η πληροφορία, κωδικοποιείται στο φορέα αναδομώντας ή σχηματοποιώντας τον στο χώρο ή το χρόνο. Οι δομές των φορέων της πληροφορίας που προκύπτουν με αυτό τον τρόπο καλούνται σήματα (signals). Έτσι λοιπόν, σήματα μπορεί να θεωρηθούν οι διάφορες δομές και χωρικοί σχηματισμοί που δημιουργούνται από μελάνι πάνω στο φορέα που είναι το 9

χαρτί και που απεικονίζουν γράμματα ή παραστάσεις. Αν το φως έχει το ρόλο φορέα, πάνω σε ένα κυματοδηγό που έχει το ρόλο του μέσου, τότε η πληροφορία θα κωδικοποιείται μέσω σημάτων που θα μπορούσαν να είναι μεταβολές στην ένταση του φωτός (διαμόρφωση πλάτους) ή μεταβολές του μήκους κύματος (διαμόρφωση συχνότητας). Οι νευρώνες του εγκεφάλου επίσης, αποτελούν το μέσο διάδοσης των ηλεκτρικών σημάτων που μεταφέρουν τις διάφορες διεγέρσεις που λαμβάνουν χώρα στο νευρικό σύστημα ενός οργανισμού. Και ακολουθούν δεκάδες ακόμα τέτοια παραδείγματα που απλά επιβεβαιώνουν αυτή τη σχηματοποίηση. Είναι προφανές πως υπάρχουν φορείς και μέσα που μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο κατάλληλα να πραγματοποιήσουν διάφορες λειτουργίες πάνω στην εκάστοτε υπάρχουσα πληροφορία. Έτσι, τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα είναι ιδιαιτέρως κατάλληλα να μεταδώσουν πληροφορία αλλά είναι ανεπαρκή για να την αποθηκεύσουν. Τα μαγνητικά υλικά από την άλλη, αποτελούν πολύ καλή λύση για την αποθήκευση της πληροφορίας αλλά διόλου άριστα για να τη μεταδώσουν. Στο σημείο αυτό, έχοντας πλέον μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα της έννοιας της πληροφορίας μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι με βάση την αρχικά ορισμένη ιεραρχία, μπορούμε να αλλάξουμε τη σύνταξη της πληροφορίας (syntactics) χωρίς να επηρεάζεται το νόημά της (semantics), δηλαδή για παράδειγμα μπορούμε να μετατρέψουμε τους χαρακτήρες του Αγγλικού αλφαβήτου σε δεκαεξαδικό κώδικα (κατά τον τρόπο που ορίζει το πρότυπο ASCII American Standard Code for Information Interchange) ή να μετατρέψουμε ένα ηχητικό απόσπασμα σε δυαδικό κώδικα (κάνοντας χρήση ενός A/D μετατροπέα) κλπ. Οι μετατροπές αυτές μπορεί να είναι ολοκληρωμένες και απόλυτες όπως στην πρώτη περίπτωση ή ατελείς όπως στη δεύτερη περίπτωση και γενικά σε κάθε προσπάθεια κωδικοποίησης ενός συνεχούς σήματος (βλ. αναλογικού) όπως είναι ο ήχος. Επιπλέον, αν και η πληροφορία πάντα χρειάζεται κάποιον φορέα, το είδος του φορέα δεν είναι άμεσης σημασίας πάντοτε αφού για παράδειγμα, μια δυαδική πληροφορία μπορεί να μεταφερθεί χωρίς πρόβλημα από ένα μαγνητικό δίσκο σε μια ημιαγωγική μνήμη και αντίστροφα χωρίς να μεταβάλλεται (ούτε η σύνταξη syntactics- ούτε το περιεχόμενό της semantics). Βέβαια, όπως είναι λογικό, ο κάθε φορέας ορίζει το πώς πρέπει να δομείται η πληροφορία που θα τον χρησιμοποιήσει και κατά συνέπεια καθορίζει το είδος των κωδικών για τους οποίους είναι κατάλληλος. Έτσι, κατάλληλοι φορείς για τα γράμματα θα μπορούσαν να είναι χάρτινες ή κατάλληλες πλαστικές κλπ. επιφάνειες ή κάποιος τύπος οθόνης αλλά όχι ένα μαγνητικό μέσο, το οποίο απαιτεί μετατροπή του σε άλλο κώδικα, πριν μεταφερθούν σε αυτό. 10

2.4. Επεξεργασία πληροφοριών Επεξεργασία πληροφοριών [8] ονομάζεται η αλλαγή ενός συνόλου πληροφοριών, έτσι ώστε να είναι ανιχνεύσιμο από κάποιον παρατηρητή. Η αυτοματοποιημένη επεξεργασία πληροφοριών στηρίζεται στις έννοιες του αλγορίθμου και του υπολογισμού, επομένως συνδέεται στενά με την επιστήμη υπολογιστών. Κατά τη δεκαετία του 1950 η εισαγωγή του μοντέλου της επεξεργασίας πληροφοριών στην ψυχολογία οδήγησε στην εμφάνιση του πεδίου της γνωστικής ψυχολογίας (συνδεόμενη με την υπολογιστική θεωρία του νου και τον λειτουργισμό 1 στη φιλοσοφία του νου), η οποία ερευνά τα νοητικά φαινόμενα ως φυσικά υπολογιστικά φαινόμενα και αντιλαμβάνεται τη νόηση ως λογισμικό του εγκεφάλου. Η επεξεργασία πληροφοριών μπορεί να είναι σειριακή ή παράλληλη. Και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να είναι συγκεντρωτική ή κατανεμημένη. Το κλασικό μοντέλο αυτοματοποιημένης επεξεργασίας Von Neumann (φον Νόιμαν) είναι σειριακό και συγκεντρωτικό. Κατά τη δεκαετία του 1980 όμως, με αφορμή παλαιότερες έρευνες της γνωσιακής επιστήμης και της τεχνητής νοημοσύνης, απέκτησε πλέον κύρος και εφαρμογές η έννοια των παράλληλων και κατανεμημένων συστημάτων επεξεργασίας (π.χ. νευρωνικά δίκτυα). Σχήμα 2. 2: Σχέδιο της Αρχιτεκτονικής Von Neumann [8] 1 λειτουργισμός: ο τρόπος μελέτης των ψυχολογικών φαινομένων μέσω της εξέτασης της λειτουργικότητας 11

2.5. Εποχή της Πληροφορίας Ο όρος "Εποχή της Πληροφορίας", γνωστή και ως "Εποχή των Υπολογιστών" [8], αναφέρεται στην ιδέα ότι η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα των ανθρώπων να ανταλλάσσουν και να μεταφέρουν πληροφορίες ελεύθερα και να έχουν άμεση πρόσβαση σε γνώσεις που θα ήταν δύσκολο ή αδύνατο να βρεθούν στο παρελθόν. Η έννοια αυτή συνδέεται με την έννοια της Ψηφιακής Εποχής ή της Ψηφιακής Επανάστασης και μεταφέρει τις επιπτώσεις της αλλαγής από την παραδοσιακή βιομηχανία (την οποία εγκαθίδρυσε η Βιομηχανική Επανάσταση μέσα από την εκβιομηχάνιση), σε μια οικονομία που βασίζεται στην αξιοποίηση των πληροφοριών. Η περίοδος αυτή θεωρείται ότι ξεκίνησε γύρω στα τέλη του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Με την ανάπτυξη των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης στις αρχές του 21ου αιώνα, μερικοί ισχυρίζονται ότι η Εποχή της Πληροφορίας έχει μετεξελιχθεί στην Εποχή της Προσοχής. Ο όρος αυτός έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως από τα τέλη του 1980 και κατά τη διάρκεια του 21ου αι. 2.6. Το Διαδίκτυο Οι πρώτες απόπειρες για τη δημιουργία ενός διαδικτύου [8] ξεκίνησαν στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Η Ρωσία είχε ήδη στείλει στο διάστημα τον δορυφόρο "Σπούτνικ 1", κάνοντας τους Αμερικανούς να φοβούνται όλο και περισσότερο για την ασφάλεια της χώρας τους. Θέλοντας λοιπόν να προστατευτούν από μια πιθανή πυρηνική επίθεση των Ρώσων δημιούργησαν την υπηρεσία προηγμένων αμυντικών ερευνών ARPA (Advanced Research Project Agency) γνωστή ως DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) στις μέρες μας. Αποστολή της συγκεκριμένης υπηρεσίας ήταν να βοηθήσει τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ να αναπτυχθούν τεχνολογικά και να δημιουργηθεί ένα δίκτυο επικοινωνίας το οποίο θα μπορούσε να επιβιώσει σε μια ενδεχόμενη πυρηνική επίθεση. Το αρχικό θεωρητικό υπόβαθρο δόθηκε από τον Τζ. Λικλάιντερ (J.C.R. Licklider). Η θεωρία του, υποστήριζε την ύπαρξη ενός δικτύου υπολογιστών που θα ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ τους και θα μπορούσαν να ανταλλάσσουν γρήγορα πληροφορίες και προγράμματα. Το επόμενο θέμα που προέκυπτε ήταν ότι το δίκτυο αυτό θα έπρεπε να ήταν αποκεντρωμένο έτσι ώστε ακόμα κι αν κάποιος κόμβος του δεχόταν επίθεση να υπήρχε δίοδος επικοινωνίας για τους υπόλοιπους υπολογιστές. Τη λύση σε αυτό έδωσε ο Πολ Μπάραν (Paul Baran) με το σχεδιασμό ενός κατανεμημένου δικτύου επικοινωνίας που χρησιμοποιούσε την ψηφιακή τεχνολογία. 12

Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η θεωρία ανταλλαγής πακέτων του Λέοναρντ Κλάινροκ (Leonard Kleinrock), που υποστήριζε ότι πακέτα πληροφοριών που θα περιείχαν την προέλευση και τον προορισμό τους, μπορούσαν να σταλούν από έναν υπολογιστή σε έναν άλλο. Στηριζόμενο λοιπόν σε αυτές τις τρεις θεωρίες δημιουργήθηκε το πρώτο είδος διαδικτύου (κατανεμημένο δίκτυο), γνωστό ως ARPANET, το οποίο θα μπορούσε να συνδέσει υπολογιστές μεταξύ τους, να είναι ανθεκτικό και να μην έχει τρωτά σημεία. Το Διαδίκτυο δεν θα μπορούσε να καταρρεύσει ολοκληρωτικά από μια μοναδική αιτία, και αν μεμονωμένες περιοχές του δικτύου απενεργοποιηθούν τότε οι πληροφορίες θα μπορούσαν να αλλάξουν εύκολα πορεία. Δημιουργήθηκε από την ARPA και η πρώτη του ονομασία ήταν ARPANET. Οι πρώτες βασικές του εφαρμογές και λειτουργίες ήταν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) και η μεταφορά αρχείων. Παρόλα αυτά, μόνο μετά την δημιουργία του Παγκόσμιου Ιστού το Διαδίκτυο έγινε πραγματικά ένα παγκόσμιο δίκτυο. Η τεχνολογία του ιστού δημιουργήθηκε το 1989 από τον Βρετανό Τιμ Μπέρνερς Λι (Sir Timothy John Berners-Lee), που εκείνη την εποχή εργαζόταν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN) στην Γενεύη της Ελβετίας. Το όνομα που έδωσε στην εφεύρεσή του ο ίδιος ο Lee είναι World Wide Web, όρος γνωστός στους περισσότερους από το "www". Αυτό που οδήγησε τον Lee στην εφεύρεση του Παγκόσμιου ιστού, ήταν το όραμά του για ένα κόσμο όπου ο καθένας θα μπορούσε να ανταλλάσσει πληροφορίες και ιδέες άμεσα προσβάσιμες από τους υπολοίπους. Το σημείο στο οποίο έδωσε ιδιαίτερο βάρος ήταν η μη ιεράρχηση των διασυνδεδεμένων στοιχείων. Οραματίστηκε κάθε στοιχείο, κάθε κόμβο του ιστού ίσο ως προς την προσβασιμότητα με τα υπόλοιπα. Σήμερα το Διαδίκτυο έχει γίνει η απόλυτη πλατφόρμα για την επιτάχυνση της ροής των πληροφοριών και είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μορφή των μέσων ενημέρωσης. Εικόνα 2. 1: Οπτικοποίηση των διάφορων διαδρομών μέσα από ένα τμήμα του Διαδικτύου [8] 13

2.7. Εξέλιξη Το 1956 στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι ο αριθμός των ατόμων που κατείχαν θέσεις εργασίας λευκού κολάρου (διοικητικές θέσεις / παροχή υπηρεσιών), υπερέβαιναν στον αριθμό των ανθρώπων που κατείχαν θέσεις εργασίας μπλε κολάρου (εργατική τάξη / εργαζόμενοι σε βιομηχανίες). Τότε οι ερευνητές συνειδητοποίησαν ότι η Βιομηχανική Εποχή είχε φτάσει στο τέλος της. Καθώς η Βιομηχανική Εποχή έφτανε στο τέλος της, τα νεότερα χρόνια υιοθέτησαν τον τίτλο της Εποχής της Πληροφορίας [8]. Εκείνη την εποχή, ελάχιστες θέσεις εργασίας είχαν να κάνουν με υπολογιστές και γενικά με ότι έχει να κάνει με την τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι άνθρωποι που κατείχαν βιομηχανικές θέσεις κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Εποχής ήταν σταθερά απομακρυσμένοι. Ο αριθμός των ανθρώπων που κρατούσαν θέσεις εργασίας ως υπάλληλοι καταστημάτων, υπάλληλοι γραφείου, νοσοκόμες, δάσκαλοι κλπ. ολοένα και αυξανόταν. Ο Δυτικός Κόσμος μετατρεπόταν σε μια οικονομία παροχής υπηρεσιών. Τελικά η τεχνολογία της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών (όπως είναι οι υπολογιστές και γενικά των ηλεκτρονικών υπολογιστικών μηχανημάτων, των οπτικών ινών, των επικοινωνιακών δορυφόρων, του Διαδικτύου) έγινε σημαντικό μέρος της σύγχρονης οικονομίας. Οι υπολογιστές εξελίσσονταν συνεχώς με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να γνωρίσουν δραματικές αλλαγές. Έτσι, συχνά ο όρος Εποχή της Πληροφορίας αναφέρεται στη χρήση των κινητών τηλεφώνων, της ψηφιακής μουσικής, της τηλεόρασης υψηλής ευκρίνειας, των ψηφιακών καμερών, του Διαδικτύου καθώς και σε άλλα σχετικά προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν τεθεί σε ευρεία χρήση. 2.8. Καινοτομίες Από την πρώιμη κιόλας περίοδο της εποχής της πληροφορίας υπήρξε κλιμάκωση στις επιστημονικές ανακαλύψεις [8], σε θέματα που σχετίζονταν με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές αρχικά, όπως επίσης και άλλες συσκευές που μπορούσαν να παρέχουν άμεσες ηλεκτρονικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Μερικές από αυτές τις ανακαλύψεις, είναι: Ζ3 --> ο πρώτος ψηφιακός υπολογιστής γενικού σκοπού - 1941 Υπολογιστής Atanasoff-Berry --> ηλεκτρονικός ψηφιακός υπολογιστής - 1942 Υπολογιστής Colossus --> ο πρώτος προγραμματιζόμενος ψηφιακός ηλεκτρονικός υπολογιστής - 1943 14

ENIAC --> ψηφιακός ηλεκτρονικός υπολογιστής γενικού σκοπού - 1946 σύλληψη του μαθηματικού πλαισίου της Θεωρίας της Πληροφορίας - 1948 διατύπωση του κώδικα Hamming - 1950 πρώιμη μορφή του Διαδικτύου (ARPANET) - 1969 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο - 1971 Προσωπικός υπολογιστής - τέλη δεκαετίας 1970 Παγκόσμιος Ιστός - 1989 Φορητός υπολογιστής - δεκαετία 1990 online κοινότητες παιχνιδιών --> δεκαετία 1990, ευρεία χρησιμοποίηση αρχές δεκαετίας 2000 Κινητό τηλέφωνο --> 1984, ευρεία κοινωνική εξάπλωση, τέλη δεκαετίας 1990 με αρχές δεκαετίας 2000 Επίγεια ψηφιακή τηλεόραση --> δεκαετία 1990, ευρεία υιοθέτηση δεκαετία 2000 Ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο --> δεκαετία 2000 ασύρματη επικοινωνία - αρχές δεκαετίας 2000 GPS --> δεκαετία 2000 Δορυφορικό ραδιοφωνικό σήμα --> 2003 Bluetooth --> μέσα δεκαετίας 2000 Ψηφιακό ραδιόφωνο --> 2004 ψηφιακό audio player --> ευρεία εξάπλωση αρχές δεκαετίας 2000 συσκευές ψηφιακής εγγραφής ήχου --> ευρεία εξάπλωση μέσα δεκαετίας 2000 Ψηφιακή τηλεόραση Υψηλής Ευκρίνειας --> ευρεία εξάπλωση τέλη δεκαετίας 2000 Smart Phones (iphone / Blackberries) --> ευρεία εξάπλωση μέσα-τέλη δεκαετίας 2000 2.9. Πληροφορική Η πληροφορική [8] είναι η επιστήμη που ερευνά την κωδικοποίηση, διαχείριση και μετάδοση συμβολικών αναπαραστάσεων πληροφοριών. Επίσης, εξετάζει τη σχεδίαση, υλοποίηση και βελτιστοποίηση αυτοματοποιημένων διατάξεων, συσκευών, υπηρεσιών και συστημάτων συλλογής, αποθήκευσης, επεξεργασίας, εξόρυξης και ανταλλαγής των εν λόγω αναπαραστάσεων. Ως επιστημονικό πεδίο, η πληροφορική περίπου ταυτίζεται με την επιστήμη των υπολογιστών. 15

Η αυτοματοποιημένη υλοποίηση των μεθόδων της πληροφορικής βασίστηκε από την πρώτη στιγμή στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ωστόσο έχει έναν ευρύτερο σκοπό που δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες τεχνολογικές επιλογές. Για παράδειγμα, ο αλγόριθμος της δυαδικής αναζήτησης μπορεί να εφαρμοστεί και σε τηλεφωνικό κατάλογο χειρωνακτικά, ενώ ένα πρωτόκολλο επικοινωνίας μπορεί να εφαρμοστεί ακόμη και σε σήματα καπνού. Η πληροφορική επομένως, αναλόγως με το επίπεδο αφαίρεσης, μπορεί να μελετηθεί είτε ανεξάρτητα από τις τεχνολογικές της συνιστώσες, είτε ως ένα ενιαίο με αυτές επιστημονικό πεδίο. Ο όρος «πληροφορική» υπονοεί επιπροσθέτως και τη διερεύνηση φυσικών διεργασιών επεξεργασίας πληροφοριών. Αρκετές φορές (κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο) ο όρος επιστήμη υπολογιστών (αγγλ. «computer science») χρησιμοποιείται με μία ευρεία έννοια, ταυτόσημη περίπου της πληροφορικής (αγγλ. «informatics»). Η κατάσταση περιπλέκεται από το γεγονός ότι η επιστήμη υπολογιστών χρησιμοποιείται εναλλακτικά και με μια πιο στενή έννοια, η οποία περιλαμβάνει μόνο τη θεωρητική πληροφορική και τα μαθηματικά της θεμέλια. Ιστορικό Η ιστορία της πληροφορικής [8] ξεκινά με ποικίλες προσπάθειες κατασκευής υπολογιστικών μηχανών με στόχο την αυτοματοποίηση αριθμητικών υπολογισμών, πολύ πριν από την ανάπτυξη των σύγχρονων ψηφιακών υπολογιστών. Η επιστήμη υπολογιστών εμφανίστηκε ως πεδίο των διακριτών μαθηματικών κατά τη δεκαετία του 1930. Στη συνέχεια, ο ENIAC (1946) υπήρξε ο πρώτος επαναπρογραμματιζόμενος ηλεκτρονικός υπολογιστής γενικού σκοπού. Οι υπολογιστές που προηγήθηκαν του ENIAC ήταν είτε μηχανικές κατασκευές ειδικού σκοπού (π.χ. μηχανισμός των Αντικυθήρων), είτε ηλεκτρομηχανολογικές κατασκευές (π.χ. Ζ3), είτε ηλεκτρονικές συσκευές που δεν είχαν όμως καθολικές δυνατότητες υπολογισμών (π.χ. Colossus). Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, οπότε καθιερώθηκε η αρχιτεκτονική φον Νόιμαν των σύγχρονων ψηφιακών υπολογιστών, η αυτονομημένη πλέον πληροφορική άρχισε να αναπτύσσεται σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από τις ίδιες τις μηχανές. Αυτό σταδιακά έχει οδηγήσει σε εξελίξεις που πολλοί εκλαμβάνουν συνολικά ως «επανάσταση της πληροφορίας», ή ακόμα και «κοινωνία της γνώσης». Σήμερα η πληροφορική ασχολείται με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η ανάπτυξη αλγορίθμων για την αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων, η κατασκευή και βελτίωση συστημάτων λογισμικού και υλικού υψηλής απόδοσης, η ταχεία και 16

ασφαλής διακίνηση πληροφοριών μέσω τηλεπικοινωνιακών δικτύων, η δημιουργία συστημάτων διαχείρισης δεδομένων, η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος διατυπώνει συλλογισμούς, η προσομοίωση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου (τεχνητή νοημοσύνη) κλπ. Έτσι, η πληροφορική συνδέεται άμεσα με όλες τις θετικές επιστήμες, αλλά και με πολλές άλλες όπως η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η γλωσσολογία, η νομική, η ιατρική, τα οικονομικά και η διοίκηση επιχειρήσεων. Εκπαίδευση Στην Ελλάδα, σε επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης [8], τα πανεπιστημιακά τμήματα με τίτλο «Επιστήμης Υπολογιστών», «Πληροφορικής» και «Μηχανικών Πληροφορικής» έχουν παρόμοιο πρόγραμμα σπουδών, μπορούν όμως να ανήκουν σε διαφορετικές σχολές (Θετικών Επιστημών, Οικονομικών ή Πολυτεχνεία). Η διάρκεια σπουδών είναι τέσσερα ή πέντε έτη (πέντε στο Πολυτεχνείο). Ορισμένα τμήματα έχουν πιο διακλαδικό χαρακτήρα, όπως π.χ. τα τμήματα «Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής» τα οποία εστιάζουν στην τομή πληροφορικής και ηλεκτρονικής, τα τμήματα «Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών» ή «Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών» τα οποία εστιάζουν στην τομή πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών κοκ. Τα τμήματα σε σχολές Οικονομικών (με τίτλους όπως «Εφαρμοσμένης Πληροφορικής») συνήθως επικεντρώνονται στην ανάπτυξη και εφαρμογή προϊόντων πληροφορικής για την αντιμετώπιση επιχειρηματικών αναγκών. Η εμφάνιση πανεπιστημιακών τμημάτων «Πληροφορικής» στην Ελλάδα έγινε το 1980, με την ίδρυση του Τμήματος Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και, στη συνέχεια, το 1984, με το Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τμήματα με παρόμοιους ή πανομοιότυπους τίτλους υπάρχουν και σε ΑΤΕΙ, ενώ μία λίστα των ανάλογων τμημάτων μπορεί να βρεθεί στην κατάλληλη ενότητα του άρθρου κατάλογος ελληνικών τμημάτων ανώτατης εκπαίδευσης [9]. Τα περισσότερα από αυτά τα τμήματα διαθέτουν και μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, ενώ σε άλλες χώρες υπάρχουν και ομοειδή τμήματα ανώτατης εκπαίδευσης με τριετή προπτυχιακή φοίτηση. 17

2.10. Πληροφοριακά συστήματα Πληροφοριακό σύστημα (Information System) [8] ονομάζεται ένα σύνολο διαδικασιών, ανθρώπινου δυναμικού και αυτοματοποιημένων υπολογιστικών συστημάτων, που προορίζονται για τη συλλογή, εγγραφή, ανάκτηση, επεξεργασία, αποθήκευση και ανάλυση πληροφοριών. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να περιλαμβάνει λογισμικό, υλικό και τηλεπικοινωνιακό σκέλος. Τα πληροφοριακά συστήματα αποτελούν το μέσο για την αρμονική συνεργασία ανθρώπινου δυναμικού, δεδομένων, διαδικασιών και τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών. Προέκυψαν ως γέφυρα μεταξύ των πρακτικών εφαρμογών της επιστήμης υπολογιστών και του επιχειρηματικού κόσμου. Σήμερα, σε επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης, σε τμήματα Πληροφορικής παρέχονται κατευθύνσεις εξειδίκευσης στα πληροφοριακά συστήματα, είτε σε προπτυχιακό είτε σε μεταπτυχιακό στάδιο. 18

Κεφάλαιο 3 Εισαγωγή στα Συστήματα Επιχειρησιακής Οργάνωσης ERP (Enterprise Resource Planning) 3.1. Ιστορική Αναδρομή Τα συστήματα επιχειρησιακής οργάνωσης ERP (Enterprise Resource Planning) [5][6] έχουν αναπτυχθεί βαθμιαία τα τελευταία 50 χρόνια περίπου, αποτελώντας πλέον απαραίτητες υποδομές για τη λειτουργικότητα των επιχειρήσεων, το ηλεκτρονικό εμπόριο, τις σχέσεις και την επικοινωνία με τους πελάτες. Στη συνέχεια αναφέρεται η εξελικτική τους πορεία [5][6][8], ως αποτέλεσμα πολλαπλών προσπαθειών και διαθέσιμων τεχνικών διαχείρισης των επιχειρήσεων, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε η κατακόρυφη ανάπτυξη των τελευταίων ετών που σημειώθηκε στον τομέα της Πληροφορικής. Πριν το 1960, η οργάνωση των επιχειρήσεων στηριζόταν σε περισσότερο παραδοσιακές μεθόδους, που ήταν σχετικές με τη διαχείριση των αποθεμάτων. Η δημοφιλέστερη μέθοδος ήταν η EOQ (Economic Order Quantity), σύμφωνα με τη οποία το κόστος παραγγελίας και αποθήκευσης για κάθε είδος, στηριζόταν στην αναμενόμενη ζήτηση σε χρονικό ορίζοντα ενός έτους. Στη δεκαετία του 1960, δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη Πληροφοριακών Συστημάτων ελέγχου αποθεμάτων (Inventory Control-IC) για την υποστήριξη της οργάνωσης και των λειτουργιών μιας επιχείρησης. Τα συστήματα αυτά, με τη χρήση προηγμένων αλγορίθμων, πραγματοποιούσαν πρόγνωση της ζήτησης για τα διάφορα είδη αποθέματος που απαιτούνται τόσο για τα ενδιάμεσα όσο και για τα τελικά προϊόντα. Υπολόγιζαν, επίσης, διάφορες παραμέτρους των παραγγελιών όπως το απόθεμα ασφαλείας, τη στάθμη αναπαραγγελίας και το μέγεθος των παραγγελούμενων παρτίδων. Επιπλέον, ενημέρωναν την τρέχουσα ποσότητα κάθε είδους στο απόθεμα μέσω της επεξεργασίας διαφόρων εξαγωγών (πχ αποστολών σε πελάτες) και εισαγωγών (πχ παραλαβές προϊόντων), οπότε προσδιοριζόταν η ποσότητα των ειδών προς παραγγελία. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος της υπολογιστικής ισχύος αυτών των πληροφοριακών συστημάτων ξοδευόταν για την εκτέλεση των παραπάνω υπολογισμών. Στο τέλος της δεκαετίας του '60, αναπτύχθηκαν οι πρώτες εφαρμογές προγραμματισμού απαιτήσεων υλικών MRP (Material Requirements Planning). Τα συστήματα MRP παραμετροποιήθηκαν με βάση τόσο τις αναγκαίες ποσότητες των 19

υλικών (πρώτες ύλες και εξαρτήματα) και τις ημερομηνίες παραγγελίας τους, όσο και την απαίτηση του χρόνου παράδοσης των τελικών προϊόντων. Οι υπολογισμοί αυτοί καθορίζονταν από τον "Κατάλογο Υλικών" (BOM-Bill Of Materials) του κάθε τελικού προϊόντος καθώς και την εκτίμηση της ζήτησής του. Έτσι, τα παραπάνω είχαν σαν αποτέλεσμα να είναι δυνατός ο προσδιορισμός: των απαιτούμενων ποσοτήτων υλικών για κάθε ενδιάμεσο και τελικό προϊόν, όπως επίσης και των χρόνων παράδοσής τους, και του κατάλληλου χρόνου παραγγελίας και παράδοσης των υλικών από τον προμηθευτή (για τα προμηθευόμενα είδη). Η εισαγωγή των συστημάτων MRP στην αγορά, βρήκε ιδιαίτερα πρόσφορο έδαφος διότι επέτρεπε: i) τον καλύτερο σχεδιασμό και τη διαχείριση των αποθεμάτων ii) την ελαχιστοποίηση των πλεοναζόντων αποθεμάτων και την ικανοποίηση των πελατών, λόγω της συνέπειας στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων παράδοσης των προϊόντων iii) την ταχύτερη απόκριση στις αλλαγές της αγοράς iv) τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών v) την καλύτερη αξιοποίηση του εξοπλισμού Ωστόσο, παρόλη την υποστήριξη που πρόσφεραν τα συστήματα MRP στην οργάνωση των επιχειρήσεων, παρουσίασαν αδυναμία στην αναπροσαρμογή των δεδομένων κατά την προέλευση της πληροφορίας από άλλους πόρους του οργανισμού (πχ ανθρώπινο δυναμικό, οικονομικοί πόροι κλπ). Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, πολλοί ερευνητές υποστήριζαν πως πρέπει να δημιουργηθούν πληροφοριακά συστήματα με την απαίτηση η αρχιτεκτονική τους, να δίνει ολοκληρωμένες λύσεις στις επιχειρήσεις, συνδυάζοντας την επεξεργασία των συναλλαγών (transaction processing), την υποστήριξη των αποφάσεων (decision support) και την πληροφόρηση της διοίκησης μιας επιχείρησης. Αυτό το όραμα έγινε πραγματικότητα, χάρη σε δύο σημαντικές τεχνολογικές καινοτομίες. Η 1η καινοτομία ήταν η εισαγωγή της άμεσης επεξεργασίας (on-line processing) με τη χρήση οθονών. Η άμεση επεξεργασία βελτίωσε την εισαγωγή δεδομένων, οπότε διαδικασίες όπως η παραγγελιοληψία και η τιμολόγηση ήταν πλέον δυνατό να μηχανογραφηθούν. Η 2η καινοτομία ήταν η ραγδαία ανάπτυξη των συστημάτων διαχείρισης βάσεων δεδομένων (database management systems), οι οποίες επιτρέπουν στις εφαρ- 20