Εκπαίδευση για τα δικαιώματα των ανθρώπων και των προσφύγων στην προσχολική ηλικία

Εκπαίδευση για τα δικαιώματα των ανθρώπων και των προσφύγων στην προσχολική ηλικία Εκπαιδευτικός: Σαμαλτάνη Δέσποινα Ambassadors: Ευτυχία Πλακαρού Πασχάλης Δήμου Βόλος Απρίλιος 2018 1

Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 4 1. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ... 5 2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ... 7 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ... 8 3.1 Παγκόσμια Ημέρα των δικαιωμάτων του Παιδιού... 8 3.2 Τα παιδιά του κόσμου... 8 3.3 Τα παιδιά του κόσμου μας μιλούν για τη χώρα τους... 8 3.4. Γεωγραφική τοποθέτηση του Βόλου, της Ελλάδας, εισαγωγή στην έννοια της Ευρώπης. 9 3.5 Ευρώπη... 9 3.6 Η Ευρώπη... 10 3.7 Ενότητα-συνεργασία... 10 3.8 Χάρτης των δικαιωμάτων της Ευρώπης / χάρτης των δικαιωμάτων του παιδιού unicef... 10 3.9 Το γαϊτανάκι... 11 3.10 Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ειρήνη»... 12 3.10.1 Δουλεύοντας με την ταινία κινουμένων σχεδίων... 12 3.10.2 Μελετώντας την ιστορία... 12 3.10.3 Συναισθήματα: εκφράσεις προσώπου και κινήσεις σώματος.... 13 3.10.4 Συναισθήματα και συγκινήσεις που συνδέονται με την εξορία... 15 3.10.5 Βασικές ανάγκες των παιδιών... 17 3.10.6 Διαφορετικότητα Αποκλεισμός... 17 3.10.7 Δημιουργία αφίσας... 18 Αποτελέσματα-Επίλογος... 21 Βιβλιογραφία... 22 Διαδίκτυο... 22 Συνεργασίες... 22 Παράρτημα... 23 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ένα σεμινάριο από το theatroedu για τους πρόσφυγες μου θύμισε πως κι εγώ κατάγομαι από πρόσφυγες και πως κι αυτοί έχουν δικαιώματα στη ζωή όπως όλοι μας, δίνοντας την αφορμή για την πραγματοποίηση του παρακάτω προγράμματος Τα ανθρώπινα δικαιώματα θα μπορούσαν να οριστούν ως τα δικαιώματα που ανήκουν στην ίδια τη φύση του ανθρώπου και χωρίς τα οποία δεν μπορούμε να ζήσουμε ως ανθρώπινα όντα. Η άρνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών δεν αποτελεί απλά μια προσωπική τραγωδία σε ατομικό επίπεδο, αλλά δημιουργεί και συνθήκες πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής πυροδοτώντας τη βία και τη διαμάχη μεταξύ των λαών. Όλοι οι άνθρωποι είναι φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από εθνικότητα, τόπο κατοικίας, φύλο, χρώμα, θρησκεία.. Είναι αναφαίρετα. Δεν θα πρέπει να παραβιάζονται. Σε κάθε περίπτωση, τα δικαιώματά μας φτάνουν μέχρι εκεί που δεν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των άλλων. Οι άνθρωποι που γίνονται πρόσφυγες είναι αυτοί που παραβιάστηκε ή απειλήθηκε ένα ή περισσότερα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους. Κανείς δεν επιλέγει να γίνει πρόσφυγας. Το να είναι πρόσφυγας σημαίνει πολύ περισσότερα από το να είναι κάποιος αλλοδαπός σε μια νέα χώρα. Σημαίνει να ζει στην εξορία και συχνά να εξαρτάται από τους άλλους για τις βασικές του ανάγκες όπως η τροφή, ο ρουχισμός, η στέγη. Τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορούν γίνουν σεβαστά μόνο αν οι άνθρωποι ε- νημερώνονται και απαιτούν διαρκώς την προστασία τους. Η εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα προωθεί αξίες, πιστεύω και στάσεις που ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να διεκδικούν τα δικαιώματά τους και τα δικαιώματα των άλλων. Ένα παιδί που κατανοεί ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα απορρέουν από τις βασικές ανάγκες και έχει ενσυναίσθηση για τους άλλους ανθρώπους θα αναλάβει προσωπική ευθύνη για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων. 3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε στο 13 ο Ν/γείο Ν. Ιωνίας Βόλου. Οι μαθητές που συμμετείχαν ήταν 17 προνήπια και νήπια. Επικεντρώθηκε σε κοινωνικά ζητήματα και αξίες που βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη. Στηρίχθηκε στην ενεργό συμμετοχή των παιδιών, όπου φέρνοντας τις προσωπικές εμπειρίες και συναισθήματά τους βίωσαν καταστάσεις με απώτερο σκοπό να καλλιεργηθούν δεξιότητες και συμπεριφορές που χρειάζονται για να συμμετέχουν στην κοινωνία γνωρίζοντας και προστατεύοντας τα δικαιώματά τους, αλλά και αυτά των άλλων. Μέσα από δραστηριότητες γνωριμίας με τους ανθρώπους της Ευρώπης και του κόσμου γενικότερα έγινε προσπάθεια να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές σε θέματα κοινωνικά όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι πρόσφυγες και να αναγνωρίσουν την πανανθρώπινη διάσταση των παραπάνω. 4

1. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Επίπεδο-τάξη: Ιωνίας Βόλου. Τάξη προνηπίων/νηπίων 13 ο Ν/γείο Νέας Διδακτική πρακτική: Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, διερευνητική στοχασμός, παιχνίδια ρόλων, δραματοποίηση, χρήση ΤΠΕ. Διάρκεια: 3 μήνες 2 ώρες εβδομαδιαίως με ε- ξαίρεση την εβδομάδα πριν τα Χριστούγεννα και πριν την 25 η Μαρτίου. Σκοποί: Να δοθεί το ερέθισμα για ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σύγχρονη κοινωνία και τους ανθρώπους της. Ε.Ε και της συνεργασίας. Στόχοι: Να εμπλουτίσουν γνώσεις και εμπειρίες σχετικά με την Ε.Ε Να εισαχθούν στην έννοια της Να καλλιεργήσουν κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση, και να συνειδητοποιήσουν την κοινωνική α- ξία της συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας. Να γνωρίσουν το ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον των λαών και να ευαισθητοποιηθούν για τα προβλήματά τους. Να κατανοήσουν ότι είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου ανθρώπων που μοιράζεται τις ίδιες ανάγκες και έχει τα ίδια δικαιώματα. 5

Να βελτιώσουν την αυριανή συμμετοχή τους ως ενεργοί πολίτες σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Να αναπτύξουν την ικανότητα κατανόησης και έκφρασης με σύμβολα. 6

2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Όπως γνωρίζουμε το νηπιαγωγείο είναι μια βαθμίδα εκπαίδευσης που δίνει τη δυνατότητα χρήσης ευρέος φάσματος διδακτικών προσεγγίσεων. Για το λόγο αυτό οι δραστηριότητες αναπτύχθηκαν τόσο στην ολομέλεια όσο και σε επίπεδο ομάδων με ελεύθερη βούληση στη συμμετοχή του κάθε μαθητή. Πραγματοποιήθηκαν στον κοινό χρόνο που υπάρχει ανάμεσα στις νηπιαγωγούς (12:00-13:00) κάθε Τρίτη και Πέμπτη. Για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων χρησιμοποιήθηκαν κατά κύριο λόγο η συζήτηση και ο διάλογος καθώς και η αφήγηση ιστοριών, που αξιοποιείται συστηματικά στην προσχολική αγωγή γιατί προσελκύει εύκολα το ενδιαφέρον των μικρών παιδιών. Μεγάλο μέρος του προγράμματος στηρίχτηκε στα παιχνίδια ρόλων καθώς τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι ρόλων ερμηνεύουν τρόπους συμπεριφοράς για διάφορες πράξεις και αποφάσεις με σκοπό τη βαθύτερη κατανόηση αυτών μέσω του βιώματος. Η εργασία σε ομάδες χρησίμευσε σε εικαστικές δημιουργίες μιας και έχει σημαντικά πλεονεκτήματα ευνοώντας την ενεργό συμμετοχή κι ελεύθερη έκφραση όλων των παιδιών δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε παιδί να αναλάβει ένα ρόλο ανάλογα με τι ικανότητές του. Και φυσικά τα ΤΠΕ μας βοήθησαν σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος αποτελώντας για τα παιδιά ένα ελκυστικό μέσο απόκτησης γνώσεων αλλά και αξιολόγησης των όσων ήδη έχουν κατακτήσει. 7

3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 3.1 Παγκόσμια Ημέρα των δικαιωμάτων του Παιδιού Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων του παιδιού ξεκινήσαμε το πρόγραμμα. Χρησιμοποιώντας ερωτήσεις έγινε μια διαγνωστική αξιολόγηση για τις υπάρχουσες γνώσεις, αντιλήψεις, εμπειρίες των παιδιών για τα παιδιά του κόσμου και τα δικαιώματα τους. Οι ιδέες τους καταγράφηκαν για να δούμε αργότερα τι απ όσα είπαμε ισχύει. 3.2 Τα παιδιά του κόσμου Ξεκινήσαμε πάλι χρησιμοποιώντας ερωτήσεις με σκοπό να διατυπωθούν ερωτήματα για το αν όλα τα παιδιά μοιάζουν μεταξύ τους, αν φοράνε τα ίδια ρούχα, τρώνε τα ίδια φαγητά, αν μοιάζει η χώρα τους με τη δική μας κ.τ.τλ προκειμένου να αναζητήσουν απαντήσεις. Μου έκανε εντύπωση πως κάποια παιδιά στην ερώτηση αν θα έπαιζαν με ένα παιδάκι που θα ερχόταν στην τάξη μας και θα ήταν μαυράκι απάντησαν αρνητικά. Χρησιμοποιώντας υλικό από τη unicef αναγνώρισαν τελικά πως υπάρχουν παιδιά διαφορετικά από τους ίδιους αλλά είναι επίσης παιδιά. 3.3 Τα παιδιά του κόσμου μας μιλούν για τη χώρα τους Ύστερα από αίτηση του σχολείου η unicef μας έστειλε το υλικό για τα «σχολεία υπερασπιστές των παιδιών 2017-2018 το κοινωνικό σχολείο». Αυτό το υλικό ήταν ένα λογισμικό όπου επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί η κούκλα ως μέσο για να εισάγουμε στην ομάδα ζητήματα ανθρωπιστικά και έννοιες αφηρημένες (όπως των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ειρήνης) που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν δύσκολο να προσεγγιστούν. Με γνώμονα πάντοτε τη διαπολιτισμική προσέγγιση της γνώσης επιχειρείται μια πρώτη γνωριμία με το διαφορετικό: α) τα παιδιά «παίζοντας» με την κούκλα προσεγγίζουν ενδεικτικά κάποια ήθη, έθιμα και άλλες σημαντικές παραμέτρους της εκφρασμένης κουλτούρας του λαού που αυτή αντιπροσωπεύει (π.χ.: μουσική, λαϊκή τέχνη, αρχιτεκτονική, ενδυμασία, μαγειρική κ.λπ.) και β) ευαισθητοποιούνται σε σημαντικά κοινωνικά και ανθρωπιστι- 8

κά ζητήματα που δεν περιορίζονται στα σύνορα των χωρών, αλλά έχουν οικουμενική υπόσταση (όπως η έλλειψη φαγητού, νερού, φαρμάκων, οι πολεμικές συρράξεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο ρατσισμός) με μία όσο το δυνατόν περισσότερο, ελπίζουμε ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Αυτή η δραστηριότητα διήρκεσε 3 συναντήσεις. 3.4. Γεωγραφική τοποθέτηση του Βόλου, της Ελλάδας, εισαγωγή στην έννοια της Ευρώπης. Χρησιμοποιώντας το χάρτη της Ελλάδας αρχικά είδαμε που είναι ο Βόλος, πως υπάρχουν κι άλλες πόλεις και πως όλες αυτές «φτιάχνουν» μια χώρα που λέγεται Ελλάδα. Συζητήσαμε για το ποια είναι τα στοιχεία που μοιράζεται μια χώρα (κοινή γλώσσα, σύνορα, μετακίνηση μέσα στη χώρα ) κι αν υπάρχουν κι άλλες χώρες γύρω μας. 3.5 Ευρώπη Με το χάρτη της Ευρώπης είδαμε πως γύρω μας υπάρχουν κι άλλες χώρες που μιλούν άλλη γλώσσα, έχουν άλλο πολιτισμό, φαγητά, σημαία. Χρησιμοποιήθηκε ο χάρτης που υπάρχει στο : http://www.europa.eu/kidscorner/countries/index_el.htm για να δούμε τις χώρες της Ευρώπης, τις σημαίες τους και να πάρουμε πληροφορίες γιαυτές. Έπειτα παίξαμε το παιχνίδι μνήμης για τις σημαίες των κρατών που υπάρχει στο: http://www. europa.eu/kids-corner/index_el.htm. 9

3.6 Η Ευρώπη Διαβάσαμε το παραμύθι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «τα αστέρια της Ευρώπης» και μιλήσαμε για την σημαία της Ευρώπης που έχει 12 κίτρινα α- στέρια σε κύκλο με μπλε φόντο, τα οποία συμβολίζουν τα ιδανικά της ενότητας, της αλληλεγγύης και της αρμονίας ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης.Ο αριθμός των αστεριών δεν έχει καμία σχέση με τον αριθμό των κρατών μελών. Ο κύκλος είναι σύμβολο ενότητας. 3.7 Ενότητα-συνεργασία Το παραμύθι «μια παρέα με.καρδιά» έδωσε την αφορμή για να μιλήσουμε για τη συνεργασία ακόμη κι αν είμαστε διαφορετικοί. Έπειτα δύο τυχαία παιδιά ορίστηκαν σε αρχηγούς από 2 ομάδες. Ο κάθε αρχηγός επέλεξε τα άτομα της ομάδας του με κλήρωση. Τα παιδιά έγραψαν τα ονόματά τους και τα έβαλαν σε ένα καλαθάκι. Στο πάτωμα έγιναν 2 κύκλοι διαφορετικού χρώματος. Έπαιζε η μουσική και η κάθε ομάδα κινούνταν ελεύθερα στο χώρο. Όταν σταματούσε η μουσική η κάθε ομάδα έπρεπε να συγκεντρωθεί στον κύκλο με το χρώμα που της αντιστοιχούσε. Κέρδιζε η ο- μάδα της οποίας τα μέλη έμπαιναν πρώτα στον κύκλο. Παίξαμε το «Ε.Ε: Η ισχύς εν τη ενώσει.» Ομαδικό παιχνίδι όπου όλοι πιάνονται από τη μέση. Ο πρώτος έχει δαγκάνες και προσπαθεί να πιάσει την ουρά, τον τελευταίο. Δεν πρέπει να σπάσει ο κορμός και να παραμείνουν όλοι ισχυροί μέχρι το τέλος. Οι δραστηριότητα αυτή κράτησε 2 συναντήσεις λόγω του ότι τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με τα βιωματικά και τα επαναλάβαμε αρκετές φορές. 3.8 Χάρτης των δικαιωμάτων της Ευρώπης / χάρτης των δικαιωμάτων του παιδιού unicef Αναρτήθηκε ο χάρτης των δικαιωμάτων της Ε.Ε και ο χάρτης των δικαιωμάτων του παιδιού της unicef. Μιλήσαμε για τον καθένα ξεχωριστά και μετά για τα κοινά τους σημεία. Δώσαμε ιδιαίτερη προσοχή στα δικαιώματα των παιδιών και έχοντας δει προηγούμενα το υλικό με τις κούκλες έγινε κατανοητό πόσο σημαντικό είναι να έχουν όλα τα παιδιά σε όλο τον κόσμο τα ίδια δικαιώματα μιας και έχουν τις ίδιες ανάγκες. Φτιάξαμε το δικό μας 10

βιβλίο με τα δικαιώματα των παιδιών και έπειτα το κάθε παιδί ζωγράφισε το δικαίωμα που είναι πιο σημαντικό γιαυτόν. 3.9 Το γαϊτανάκι Διαβάζοντας το παραμύθι «το γαϊτανάκι» μιλήσαμε για τη συνεργασία και πόσο σημαντική αυτή είναι για να γίνουμε πιο δυνατοί. Φτιάξαμε το δικό μας γαϊτανάκι γύρω από τη γη και κατόπιν χωρίστηκαν σε ομάδες. Η κάθε ομάδα αποφάσισε να ζωγραφίσει μια εικόνα από το παραμύθι που τους άρεσε περισσότερο, να τη δείξει στην ολομέλεια και να πει γιατί την επέλεξαν. 11

3.10 Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ειρήνη» Το «Ειρήνη» αποτελεί ένα εκπαιδευτικό υλικό της UNHCR (Ύπατης Αρμοστείας των Ενωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες) απευθυνόμενο σε παιδιά ηλικίας 5 έως 8 ετών. Περιλαμβάνει: Μια ταινία κινουμένων σχεδίων (διάρκειας 7 λεπτών) Σημειώσεις για εκπαιδευτικούς / Φυλλάδιο Τα παιδιά ενθαρρύνονται να παρατηρήσουν, να μιλήσουν, να ζωγραφίσουν, να μιμηθούν, να μεταμφιεστούν και να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους, με βάση τις φιγούρες του φυλλαδίου και της ταινίας κινουμένων σχεδίων. 3.10.1 Δουλεύοντας με την ταινία κινουμένων σχεδίων 1. Προβάλουμε την ταινία χωρίς κάποια προηγούμενη συζήτηση σε ήρεμη και χαλαρή ατμόσφαιρα. 2. Μετά την προβολή αφήνουμε τα παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα. Παρεμβαίνουμε μόνο εάν κάτι δεν έγινε κατανοητό και για να διευκολύνουμε τη συζήτηση μεταξύ των παιδιών. Για παράδειγμα ένα θέμα συζήτησης θα μπορούσε να είναι η απουσία των γονιών της Ειρήνης. 3. Αργότερα προβάλουμε ξανά την ταινία εστιάζοντας την προσοχή των παιδιών στα συναισθήματα της Ειρήνης. (Πώς αισθάνεται; Ποια είναι τα βαθύτερά της αισθήματα;) 3.10.2 Μελετώντας την ιστορία 1. Προτείνουμε σε κάθε παιδί να ζωγραφίσει μια σκηνή που του άρεσε ή το εντυπωσίασε ιδιαίτερα. Ελέγχουμε στο τέλος αν όλα τα μέρη της ιστορίας έχουν καλυφθεί. 12

2. Τοποθετούμε τις ζωγραφιές με τη χρονολογική σειρά που διαδραματίζονται στην ιστορία. Σχολιάζουμε κάθε επεισόδιο ώστε όλοι να μπορούν να δουν και να απομνημονεύσουν την ιστορία. 3. Κατασκευάζουμε τους χαρακτήρες με τη βοήθεια των αποκομμάτων του φυλλαδίου (βλ. το πίσω μέρος του φυλλαδίου). Έπειτα προτρέπουμε ένα παιδί να εξιστορήσει την ιστορία κουνώντας τις φιγούρες μεταξύ των ζωγραφιών στον τοίχο. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά θα ζωντανέψουν την ιστορία. 4. Διαβάζουμε επίσης δυνατά, κομμάτια από το κείμενο που προτιμήθηκαν. 3.10.3 Συναισθήματα: εκφράσεις προσώπου και κινήσεις σώματος. 1. Καθόμαστε σε ένα κύκλο, σε ομάδες το πολύ πέντε ατόμων. Η άσκηση αυτή απαιτεί ηρεμία και αυτοσυγκέντρωση. Ζητάμε από τα παιδιά να πάρουν διάφορες εκφράσεις (να κατσουφιάσουν, να κλείσουν τα μάτια τους, να φουσκώσουν τα μάγουλα τους, να χαμογελάσουν, να κλείσουν το ένα μάτι, να σηκώσουν τα φρύδια τους). Θόρυβοι και χειρονομίες δεν επιτρέπονται. Χαλαρώνουμε το πρόσωπό σας μεταξύ των διαφόρων εκφράσεων και εξηγούμε πότε χρησιμοποιείται κάθε έκφραση( πχ. κατσουφιάζω όταν είμαι στεναχωρημένος ή κάνω κάτι δύσκολο). 13

2.Επαναλαμβάνουμε την άσκηση με ζεύγη παιδιών, στραμμένων πρόσωπο με πρόσωπο. Ο ένας πρέπει να κάνει μια έκφραση και ο άλλος με την σειρά του να τον μιμηθεί. 14

3. Επεκτείνουμε την άσκηση συμπεριλαμβάνοντας κινήσεις του σώματος (πχ. τα χέρια στη μέση σημαίνουν θυμό). 4. Σ αυτό το σημείο προβάλουμε ξανά την ταινία χωρίς ήχο. Τα παιδιά θα μπορέσουν να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα της Ειρήνης από τις εικόνες και μόνο. 3.10.4 Συναισθήματα και συγκινήσεις που συνδέονται με την εξορία 1. Με βάση τις ζωγραφιές τα παιδιά μπορούν να συζητήσουν αρχικά τους πιθανούς λόγους φυγής της Ειρήνης. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μιλήσουν για τους φόβους τους, τονίζοντας την ποικιλία και την καθολικότητα κάποιων απ αυτούς (πχ. ο φόβος για τα τέρατα, το σκοτάδι, τους κεραυνούς, τους εφιάλτες, για κάποιες ταινίες, ο φόβος να μείνεις μόνος κτλ). 2. Κάθε παιδί καλείται στην συνέχεια να ζωγραφίσει τους φόβους του σε ένα κομμάτι χαρτί και να βάλει σ αυτό το όνομά του. 15

3. Συγκεντρώνουμε τις ζωγραφιές και ξεχωρίζουμε τις ανάλογα με το είδος του φόβου (πχ. Ομάδα 1:φόβος για το σκοτάδι, ομάδα 2 :φόβος να μείνεις μόνος) και στο σημείο αυτό θέτουμε το ερώτημα «τι θα κάνετε για να ηρεμήσετε τον φόβο σας για?» Κάθε ομάδα αποφασίζει διάφορους τρόπους να αντιμετωπίζει κανείς τους φόβους του (μιλώντας σε κάποιον, ζωγραφίζοντας κτλ). 4. Δημιουργούμε μια «Φαγομηχανή Φόβου». Αυτό θα μπορούσε να κατασκευαστεί με ένα μεγάλο χάρτινο κουτί. Εάν τα ίδια το θέλουν μπορούν να διώξουν τους φόβους τους πετώντας τις ζωγραφιές τους σ αυτήν. Αλλιώς οι ζωγραφιές μπορούν να σχισθούν, να πεταχτούν ή να καούν. 16

3.10.5 Βασικές ανάγκες των παιδιών 1. Με τη βοήθεια της εικόνας της Ειρήνης με τους ανθρώπους στο χωριό, τα παιδιά θα πρέπει να καθορίσουν τι είναι αυτό που λείπει από τα λευκά τετράγωνα. Οι τέσσερις κάρτες θα πρέπει να τοποθετηθούν στην εικόνα. 2. Ζητούμε από τα παιδιά να θυμηθούν τι χρειαζόταν η Ειρήνη (ένα μέρος να κοιμηθεί και να φάει). Τότε θα πρέπει να γυρίσουν τις κάρτες και να διαβάσουμε αυτά που γράφουν από πίσω: να σε αγαπούν, να τρως, να κοιμάσαι, να παίζεις. 3. Ξεκινούμε μια συζήτηση με τα παιδιά για τη σπουδαιότητα των αναγκών, τη διαφορά μεταξύ αναγκών και επιθυμιών και τις συνέπειες της μη ικανοποίησης των αναγκών τους. 3.10.6 Διαφορετικότητα Αποκλεισμός 1. Διαβάζουμε δυνατά όλο το κείμενο της ιστορίας της Ειρήνης, ζητώντας από τα παιδιά να αναγνωρίσουν τις διάφορες μορφές απόρριψης που υπέφερε το μικρό κορίτσι. 2. Παροτρύνουμε τα παιδιά να παίξουν αυτές τις σκηνές δίνοντας μια διαφορετική λύση. 3. Ρωτάμε έπειτα τα παιδιά για τις δικές τους εμπειρίες απόρριψης: Θέτουμε ερωτήματα όπως «Αισθανθήκατε ποτέ απόρριψη; Πώς έ- γινε; Πώς αισθανθήκατε ή τι σκεφτήκατε τότε;».. 17

4. Προσπαθούμε με τρόπο να κάνουμε τα παιδιά να προτείνουν τι κάνει τον καθένα μας να διαφέρει από τον άλλον. Κάνουμε το ίδιο για τις ομοιότητες μεταξύ των μαθητών (μιλούν την ίδια γλώσσα, ζουν στο ίδιο μέρος). Τους βοηθούμε να συνειδητοποιήσουν ότι οι διαφορές και οι ομοιότητες μπορούν να συνυπάρχουν και πως το σημαντικότερο και δυσκολότερο κομμάτι είναι να μην επικρίνουμε ότι διαφέρει. 3.10.7 Δημιουργία αφίσας Εξηγήσαμε πως θα πάρουμε μέρος σε ένα διαγωνισμό φτιάχνοντας μια αφίσα με αυτά που μάθαμε για τα δικαιώματα των ανθρώπων και των προσφύγων. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε 3 ομάδες και η κάθε ομάδα αποφάσισε πως θα ήταν η αφίσα της. Με αυτές τις 3 αφίσες πήραμε μέρος στον Πανελλήνιο σχολικό διαγωνισμό της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες. 18

Το πρόγραμμα τελείωσε με το βιωματικό από το theatroedu «γιατί οι νυχτερίδες κρέμονται ανάποδα» που ενθουσίασε τα παιδιά κι εμάς. 19

20

Αποτελέσματα-Επίλογος Η διαδικασία εκπόνησης του προγράμματος ήταν χρονοβόρα και δύσκολη. Χρειάστηκε τα παιδιά να κατανοήσουν έννοιες ποιο δύσκολες από αυτές που είχαν συνηθίσει να ασχολούνται. Παρόλ αυτά το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε με ενθουσιασμό από την πλευρά τους. Περίμεναν τις ημέρες που θα κάνουμε το πρόγραμμα με ανυπομονησία. Το σημαντικότερο για μένα ήταν όταν ξαναέγινε η ερώτηση για το μαυράκι που θα ερχόταν στην τάξη μας κι αν θα το έπαιζαν, πως όλα τα παιδιά συμφώνησαν πως θα το έκαναν φίλο τους ακόμη κι δε μιλούσε τη γλώσσα μας, ακόμη κι αν ήταν διαφορετικός. Πιστεύω πως άλλαξε ο τρόπος που βλέπουν τον κόσμο. Απέκτησαν μια πιο ευρεία αντίληψη του κόσμου στον οποίο ζούμε. Είμαστε κι εμείς ένα κομμάτι από το παζλ της Ευρώπης. Είναι και οι «άλλοι» άνθρωποι όπως κι εμείς που πονάνε διψάνε, χαίρονται, λυπούνται. Τα παιδιά το κατάλαβαν αυτό. Μου έκανε εντύπωση πόσο λυπηθήκαν την Ειρήνη, το κοριτσάκι πρόσφυγα. Κάποια παιδιά μάλιστα βίωσαν πιο έντονα την απόρριψη που αισθάνθηκε και την απογοήτευση. Ήταν δύσκολο να φυσήξεις το ροζ σύννεφο που ζούσαν και να τα φέρεις προσεκτικά αντιμέτωπα με μια πραγματικότητα που δεν φανταζόταν. Κάποια σοκαρίστηκαν, όλα όμως πια μπορώ να το πω με σιγουριά, ξέρουν πως Ο- ΛΟΙ έχουμε τα ίδια αναφαίρετα δικαιώματα. 21

Βιβλιογραφία Βαρβαρούση Λ. (2009), Μια παρέα με καρδιά!, Αθήνα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Αντιπροσωπία στην Ελλάδα. Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. (2014), Δραστηριότητες βιωματικής μάθησης στα ανθρώπινα δικαιώματα και στα δικαιώματα των προσφύγων, ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Παπαϊωάννου Θ., Βαρβαρούση Λ. (2014), Τα αστέρια της Ευρώπης, Αθήνα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Αντιπροσωπία στην Ελλάδα. Διαδίκτυο Europa Eu, Επίσημος Ιστότοπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. EUROPA, Η γωνιά του παιδιού: Παιχνίδια και κουίζ για την ΕΕ, Χώρες, Χώρες. Ανασύρθηκε στις 4 Ιανουαρίου από: http://europa.eu/kidscorner/countries/index_el.htm Europa Eu, Επίσημος Ιστότοπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. EUROPA > Η γωνιά του παιδιού: Παιχνίδια και κουίζ για την ΕΕ > Πάμε να εξερευνήσουμε την Ευρώπη! Ανασύρθηκε στις 4 Ιανουαρίου από: http://europa.eu/kidscorner/explore_el.html Europa Eu, Επίσημος Ιστότοπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, EUROPA > Η γωνιά του παιδιού: Παιχνίδια και κουίζ για την ΕΕ > Το παιχνίδι της μνήμης. Ανασύρθηκε στις 4 Ιανουαρίου από: http://europa.eu/kidscorner/memory/index_el.htm#/choose_level Συνεργασίες Πανελλήνιο δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, "Γιατί οι νυχτερίδες κρέμονται ανάποδα" στο: http://www.theatroedu.gr UNICEF, Σχολεία Υπερασπιστές των παιδιών 2017-20187, το κοινωνικό σχολείο στο : https://www.unicef.gr/sch-yper UNHCR GREECE. Εκπαιδευτικό υλικό, Ειρήνη Η ιστορία ενός παιδιού πρόσφυγα (5-8 ετών) στο: http://www.unhcr.org/gr/ekpaideutiko_yliko, http://www.unhcr.org/gr/πανελλήνιος-μαθητικός-διαγωνισμός 22

Παράρτημα Βιβλίο με τα δικαιώματα του παιδιού. Αφίσες για το διαγωνισμό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες 23