Delos, the Sacred island By Panayotis Hatzidakis* Even though it is one of the smallest islands in the Aegean, Delos (just 6,85 km 2 ) was the most famous and sacred of all islands in antiquity, since, according to the legend, it was there that Apollo-Helios, god of daylight, and Artemis-Selene, goddess of night light, were born - it was, in short, the birthplace of Light, which the Greeks always regarded as the most precious good. The earlier inhabitants of Delos built (ca 2500 B.C.) their ellipsoid dwellings on the top of the low hill Kynthos (113 m. height), from where they could easily inspect the sea around the island for coming enemies. The Mycenaeans, who came later on (end of 15th cent. B.C.), felt confident enough to settle in the small valley by the sea. The Apollonian sanctuary, already established since the 9th cent. BC, reached the peak of its glory during the archaic (7th-6th cent. B.C.) and classical (5th-4th cent. B.C.) period, when Hellenes from all over the Greek world gathered there to worship Apollo, the god of light, harmony and balance, and Artemis, the moon-goddess, his twin sister. Naxos, and later Paros, tried to assert their authority by taking advantage of some of the Sanctuary s glory. However, the city that ultimately prevailed was distant Ath- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Δήλος, το Ιερό νησί Από τον Παναγιώτη Χατζηδάκη* ARCHAEOLOGICAL SITES Η Δήλος, μολονότι ένα από τα μικρότερα νησιά του Αιγαίου (6,85 τ.χλμ.), ήταν στην αρχαιότητα το διασημότερο και το ιερότερο απ όλα τα νησιά επειδή, σύμφωνα με το μύθο, εκεί γεννήθηκε ο Απόλλωνας-Ήλιος, θεός του ημερήσιου φωτός και η Άρτεμις- Σελήνη, θεά του νυχτερινού φωτός, δηλαδή εκεί γεννήθηκε το Φως, που για τους Έλληνες ήταν πάντα το πολυτιμότερο αγαθό. Οι παλιότεροι κάτοικοι της Δήλου έκτισαν (γύρω στο 2500 π.χ.) τις ελλειψοειδείς καλύβες τους στην κορυφή του Κύνθου (113 μ. ύψος), από όπου, στις ταραγμένες και ανασφαλείς εκείνες εποχές, μπορούσαν εύκολα να εποπτεύουν και να ελέγχουν τη μικρή κοιλάδα και τη θάλασσα ολόγυρα. Οι Μυκηναίοι, που ήλθαν γύρω στα τέλη του 15ου αιώνα π.χ., έχοντας ήδη εδραιώσει την κυριαρχία τους στο Αιγαίο, αισθάνθηκαν αρκετά ασφαλείς ώστε να εγκατασταθούν στη μικρή κοιλάδα πλάι στη θάλασσα. Το Απολλώνιο Ιερό, εδραιωμένο ήδη από τους Ομηρικούς χρόνους, έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή του στη διάρκεια των αρχαϊκών (7ος-6ος αι. π.χ.) και κλασικών (5ος-4ος αι. π.χ.) χρόνων. Έλληνες απ όλο τον τότε ελληνικό κόσμο συγκεντρώνονταν στο νησί για να λατρέψουν τον θεό του φωτός Απόλλωνα και τη δίδυμη αδελφή του Άρτεμη, θεά της Σελήνης. Η Νάξος και κατόπιν η Πάρος προσπάθησαν να επιβληθούν εκμεταλλευόμενες ens, justifying her presence there with various myths. During the rule of either the tyrant of Athens Peisistratus or his sons (540-528 B.C.), the Porous Temple of Apollo was built and housed an oversized statue of the god. In 478 B.C., after the end of the Persian Wars, the Delian League of Greek cities was formed in order to deal with future threats. The headquarters of the League was on Delos, where the enormous sums contributed by the city-states were kept and where their representatives met. Very soon the Delian League evolved into an Athenian hegemony, and the allies became subjects of the Athenians. The funds from the common treasury were moved to the Acropolis in Athens in 454 B.C., ostensibly for security reasons. In reality however, they were intended to finance Pericles ambitious construction programme. In 476 B.C. the construction of the second την αίγλη του Ιερού. Αλλά η πόλη που κυριάρχησε τελικά ήταν η μακρινή Αθήνα, αιτιολογώντας την παρουσία της με διάφορους μύθους. Την περίοδο της τυραννίας του Πεισίστρατου (540-528 π.χ.) ή των γιων του οικοδομείται ο Πώρινος Ναός του Απόλλωνα στον οποίο στεγάζεται ένα υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα του θεού. Το 478 π.χ., μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, ιδρύθηκε η Δηλιακή Συμμαχία των Ελληνικών πόλεων με στόχο την αντιμετώπιση μελλοντικών απειλών. Έδρα της συμμαχίας ήταν η Δήλος εκεί φυλασσόταν το τεράστιο ποσό των εισφορών των συμμαχικών πόλεων και εκεί γίνονταν οι συναντήσεις των αντιπροσώπων. Πολύ σύντομα η Δηλιακή Συμμαχία εξελίσσεται σε Αθηναϊκή ηγεμονία και οι σύμμαχοι γίνονται υπήκοοι των Αθηναίων. Τα χρήματα του κοινού ταμείου μεταφέρθηκαν το 454 π.χ. στην Ακρόπολη των Αθηνών, δήθεν για λόγους ασφαλείας, στην πραγματικότητα όμως για να χρηματοδοτήσουν το φιλόδοξο οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή. Το 476 π.χ. άρχισε να οικοδομείται ο δεύτερος ναός του Απόλλωνα, ο Μέγας Ναός, ή Ναός των Δηλίων. Η οικοδόμησή του διακόπηκε μετά τη μεταφορά του ταμείου στην Αθήνα, συνεχίστηκε την περίοδο της Δηλιακής ανεξαρτησίας (314-166 π.χ.), αλλά ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Το χειμώνα του 426/5 π.χ. οι Αθηναίοι έκαναν την «κάθαρση» της Δήλου, δήθεν για λόγους ευσεβείας. Άνοιξαν όλους τους τάφους που υπήρχαν στο νησί και μετέφεραν τα οστά και τα κτερίσματα στη Ρήνεια, όπου τα έθαψαν σ ένα κοινό λάκκο. 72 73
temple of Apollo, the Great Temple, or Delian Temple begun. The construction was interrupted because the League s funds had been moved to Athens. Construction was resumed during the Period of Independence (314-166 B.C.), but the temple was never completed. During the winter of 426/5 B.C. the Athenians decided the purification of Delos, supposedly for reasons of piety. They opened up all the graves on the island and moved the bones and funerary offerings to Rhenia, where everything was buried in a common pit. At the same time, they decided that no one would be born or die on Delos; the women close to delivery and the seriously ill should be transferred to Rhenia. From that time on, no one was born, no one died, and no one was buried on the holy island; and the inhabitants of Delos, as was the intention of the Athenians, were left without a homeland. In 422 B.C. the Athenians completed the purification by exiling all the local population. Immediately after the purification, and despite the fact that they were still at war, the Athenians, out of remorse or fear, began the exceedingly costly task of constructing yet another temple of Apollo, this time of white marble from Penteli, and established the Delia, a festival in honour of Apollo (17) which took place every five years. After the death of Alexander the Great, the Aegean suffered almost forty years of upheaval due to the wars between the ambitious generals who succeeded him. Παράλληλα αποφάσισαν να μη γεννιέται και να μην πεθαίνει κανείς πια στη Δήλο, αλλά να μεταφέρονται οι επίτοκοι και οι βαριά άρρωστοι στη Ρήνεια. Από τότε κανείς δε γεννήθηκε, κανείς δεν πέθανε και κανείς δεν τάφηκε στο Ιερό νησί, οι δε Δήλιοι, όπως επεδίωκαν οι Αθηναίοι, έγιναν απάτριδες. Το 422 π.χ. ολοκλήρωσαν την «κάθαρση» εξορίζοντας όλο τον ντόπιο πληθυσμό. Αμέσως μετά την κάθαρση, παρά το γεγονός ότι ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση, οι Αθηναίοι αρχίζουν, από τύψεις ή από φόβο, το εξαιρετικά δαπανηρό έργο της οικοδόμησης ενός ακόμη ναού του Απόλλωνα από λευκό πεντελικό μάρμαρο και καθιερώνουν τα Δήλια, γιορτή προς τιμήν του Απόλλωνα κάθε πέντε χρόνια. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το Αιγαίο συνταράσσεται για σαράντα σχεδόν χρόνια από τους πολέμους των φιλόδοξων στρατηγών που τον διαδέχτηκαν. Ο Αντίγονος και ο γιος του Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσαν το Κοινόν των Νησιωτών με θρησκευτικό κέντρο τη Δήλο, η οποία κηρύχτηκε ελεύθερη και ανεξάρτητη (314-166 π.χ.). Την εποχή της ανεξαρτησίας οι ηγεμόνες των ελληνιστικών κρατών συναγωνίζονται στην επιδεικτική οικοδόμηση λαμπρών κτηρίων στο Ιερό νησί. Όλη η περιοχή του Ιερού ήταν γεμάτη με εκατοντάδες μαρμάρινα και χάλκινα αγάλματα, δαπανηρά αναθήματα πόλεων ή πλούσιων ιδιωτών, από τα οποία σώθηκαν μονάχα τα ενεπίγραφα βάθρα. Antigonos and his son, Demetrius Poliorcetes (the Besieger ), established the Commonwealth of the Islands, with Delos as its religious centre, and the island was declared free and independent (314-166 B.C.). During the Period of Independence the rulers of the Hellenistic states vied with each other in constructing magnificent buildings on Delos. The entire site of the Sanctuary was studded with hundreds of marble and bronze statues, costly votive offerings from cities or wealthy individuals; unfortunately, only their inscribed pedestals are saved. The commercial centre and the cosmopolitan city The Period of Independence came to an end when the Macedonians were defeated by the Romans at Pydna in 168 B.C. In 166 B.C., the Romans granted Delos to the Athenians who once again exiled the Delians and installed their own settlers on the island. The Romans, who thenceforth regulated the fate of the Mediterranean, proclaimed Delos a free port aiming thus to hurt the economy of their rival Rhodes. The fact that Delos was exempted from tax (ateleia) by the Romans, as well as its exceptionally favourable geographical location and the destruction in 146 B.C. of Corinth, hitherto an important commercial centre, resulted in Delos becoming the hub of the transit trade between East and West, North and South. Powerful Rhodes was economically ruined, while Delos soon became the maximum emporium totius orbis terrarum (Fes- To εμπορικό κέντρο και η κοσμοπολίτικη πόλη Με την ήττα των Μακεδόνων από τους Ρωμαίους (Πύδνα, 168 π.χ.) τελειώνει και η περίοδος της ανεξαρτησίας της Δήλου. Το 166 π.χ. οι Ρωμαίοι την παραχωρούν ξανά στους Αθηναίους, οι οποίοι εξορίζουν και πάλι τους Δήλιους, και εγκαθιστούν στο νησί Αθηναίους εποίκους. Παράλληλα οι Ρωμαίοι, που ρυθμίζουν πλέον τις τύχες της Μεσογείου, ανακήρυξαν τη Δήλο ελεύθερο λιμάνι με στόχο να εξοντώσουν οικονομικά την αντίπαλό τους Ρόδο. Η απαλλαγή από τους φόρους, η ατέλεια, αλλά και η εξαιρετική γεωγραφική της θέση και η καταστροφή της Κορίνθου (146 π.χ.), σημαντικότατου μέχρι τότε εμπορικού κέντρου, είχαν σαν αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί εκεί όλο το διαμετακομιστικό εμπόριο μεταξύ Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου. Η ισχυρή Ρόδος καταστράφηκε οικονομικά, ενώ το μικρό νησί έγινε πολύ σύντομα το maximum emporium totius orbis terrarum (Festus), δηλαδή το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Στις πολύβουες προκυμαίες, πλοία απ όλη τη Μεσόγειο φόρτωναν και ξεφόρτωναν διαρκώς τόνους εμπορευμάτων και χιλιάδες σκλάβους. Φυσικό επακόλουθο ήταν η απότομη αύξηση του πληθυσμού και μια έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες δημιουργήθηκε μια πόλη στις πλαγιές των έξι χαμηλών λόφων που περιβάλλουν την κοιλάδα του Ιερού. Αποτέλεσμα της γρήγορης αυτής ανάπτυξης ήταν η άναρχη οικοδόμηση, χωρίς πολεοδομικό σχέδιο, και χωρίς κανονικό ρυμοτομικό σύστημα, πράγμα που είναι περισσότερο φανερό στη 74 75
tus), the greatest commercial centre in the world. On the noisy wharves ships from all over the Mediterranean were constantly loading and unloading tons of merchandise and thousands of slaves. The island s growing wealth resulted in a sharp increase of the population and in intense construction activity. Within a few decades a city was created over the slopes of the six low hills surrounding the valley of the Sanctuary. The result of this rapid growth was a haphazardly built city with no town plan and no regular street layout. This is especially evident in the Theatre Quarter, the oldest and the most expensive quarter of the city. Compared to other contemporary cities, Delos was little more than a small, haphazardly built, dirty commercial city. The only thing that made it different was the existence of the ancient Sanctuary and the myths surrounding it. Destruction and abandonment The wealth that had been accumulated on the island and the Delians friendly relations with Rome were the main causes of the island s destruction. The island was devastated and sacked twice: in 88 B.C. by Mithridates King of Pontos, who was at war with the Romans, and again in 69 B.C. by the pirates of Athenodoros, an ally of Mithridates. After Delos was sacked for the second time, the city gradually dwindled, was abandoned and forgotten. Tertullian, apologist of Christianity, cited the later Sibyllic oracle in a Συνοικία του Θεάτρου, την παλιότερη και πιο ακριβή συνοικία της πόλης. Σε σύγκριση με τις σύγχρονές της πόλεις η Δήλος δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια μικρή, κακοκτισμένη και βρώμικη εμπορική πόλη. Το μόνο που την έκανε ξεχωριστή ήταν η ύπαρξη του αρχαίου Iερού και οι μύθοι της. Καταστροφή και εγκατάλειψη Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε στο νησί και οι φιλικές σχέσεις των Δηλίων με τη Ρώμη ήταν η κύρια αιτία της καταστροφής της Δήλου. Το νησί καταστράφηκε και λεηλατήθηκε δυο φορές: το 88 π.χ. από το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, που ήταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, και το 69 π.χ. από τους πειρατές του Αθηνόδωρου, σύμμαχου του Μιθριδάτη. Μετά τη δεύτερη καταστροφή η πόλη σιγά-σιγά συρρικνώθηκε, εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε. Ο απολογητής του χριστιανισμού Τερτυλλιανός αναφέρει με χαρακτηριστική χαιρεκακία το μεταγενέστερο Σιβυλλικό χρησμό: «ακόμη και η Σάμος θα γίνει άμμος και η characteristically spiteful way: Even Samos shall be sand, the Far-Seen [Delos] unseen. In the early centuries A.D., there was even a considerable Christian community on the island, as testified by the remains of eight early Christian basilicas and the fact that Delos is mentioned as being an episcopal see. However, after the 7th cent. AD, it appears to have been totally deserted and the uninhabited islet became a pirates lair for many centuries. The excavations The excavations, that started in 1872 and are still in progress, have unearthed the Sanctuary and a great part of the cosmopolitan Hellenistic town. The findings from the excavations are kept in the Delos Museum, and include all or part of some 30.000 vessels, statuettes, small objects, 8.000 sculptures and 3.000 inscriptions. Most of the sculptures, a few pottery and small objects are exhibited in the Museum s eleven halls. Since 1990 the whole island of Delos has been designated as a World Cultural Heritage monument and is protected by UNESCO. Extensive conservation and restoration work has been done the recent years which is financed by the EEC and the Hellenic Republic. * Panayotis Hatzidakis, Archaeologist Δήλος άδηλος». Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες υπάρχει ακόμη μια σημαντική χριστιανική κοινότητα στο νησί, όπως μαρτυρούν τα λείψανα επτά παλαιοχριστιανικών βασιλικών και το γεγονός ότι η Δήλος αναφέρεται ως έδρα επισκόπου. Μετά τον 7ο μ.χ. αι. όμως φαίνεται πως ερημώνεται εντελώς και γίνεται για πολλούς αιώνες καταφύγιο πειρατών. Οι ανασκαφές Οι ανασκαφές, που άρχισαν το 1872 και συνεχίζονται ακόμη, έχουν αποκαλύψει το Ιερό και ένα μεγάλο μέρος της κοσμοπολίτικης ελληνιστικής πόλης. Τα ευρήματα φυλάσσονται στο Μουσείο Δήλου και περιλαμβάνουν (ολόκληρα ή τμήματα) περίπου 30.000 αγγεία, ειδώλια, μικροαντικείμενα, 8.000 γλυπτά, 3.000 επιγραφές. Το μεγαλύτερο μέρος των γλυπτών και ένα μικρό μέρος των αγγείων και των μικροαντικειμένων εκτίθενται στις έντεκα αίθουσες του Μουσείου Δήλου. Από το 1990 ολόκληρη το νησί έχει χαρακτηριστεί Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύεται από την UNESCO. Τα τελευταία χρόνια γίνεται ένα τεράστιο έργο συντήρησης και στερέωσης των μνημείων που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και το Ελληνικό Κράτος. * Παναγιώτης Χατζηδάκης, Αρχαιολόγος 76 77
DELOS, Spring 1991 A.D By Panayotis Kousathanas* Dew of the Soul, where least Anticipated. (T. K. Papatsonis, Selection, A, Athens 1975 - not available in English) When Apollo, radiant upon his swan-drawn chariot, set out every winter for the land of Hyperboreans, he knew that Delos, his sacred island, would not be left unattended. Thousands of worshippers flocked to Delos to seek favour from the god; thousands more went there to buy and sell goods. The faithful arrived burdened with votive gifts, each according to his means. Nowadays, weary and stressful, we reach the Musagetes shrine empty-handed, but with the same trepidation and hope. I have just mentioned votive gifts, and this brings to mind the humble offering that a group of friends and myself unfailingly bring to the god every midsummer night, when the moon is full: a glass of sweet, ruby-coloured wine, a libation poured over the waters lapping the islet Rhematiaris, the sea of brazen Hecate (G. Seferis, Collected Poems, Translated, edited and introduced by Edmund Keely and Philip Sherrard, Princeton University Press, revised edition 1969, and also G. Seferis, Three Secret Poems, On Stage, 3, Translated by Walter Kaiser, Harvard University Press 1969, p. 25), and also a coin sent nestling into the seaweed at the bottom: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΔΗΛΟΣ, Άνοιξη 1991 Μ.Χ. Από τον Παναγιωτη Κουσαθανά* ARCHAEOLOGICAL SITES Δρόσο Ψυχής, όθε δεν ανεμένετο (Τ.Κ. Παπατσώνης, Εκλογή Α, Ίκαρος, Αθήνα 1975, σ.32) Όταν ο Απόλλων έφευγε κάθε χρόνο για τη Χώρα των Υπερβορέων, λαμπρός, πάνω στο άρμα με τους κύκνους, ήξερε πως δεν παρατούσε τη Δήλο ορφανή. Χιλιάδες ήταν οι προσκυνητές που ζητούσαν χάρη από τη Χάρη Του κι άλλοι τόσοι όσοι έφταναν στο όμορφο νησί για να πουλήσουν, ν αγοράσουν. Χέρια γεμάτα προσφορές, καθένας το κατά δύναμη. Σήμερα δεν κουβαλάμε θυμιάματα, αλλά, κεκμηκότες και πεφορτισμένοι, συρρέουμε με την ίδια λαχτάρα στην πατρίδα του Μουσηγέτη. Μίλησα για τάματα και το μυαλό μου πάει στο ταπεινό δώρο, που του προσφέρομε, μια φούχτα φίλοι, ανελλιπώς εδώ και χρόνια κάθε πανσέληνο του μεσοκαλόκαιρου: ένα ποτήρι λιαστό κρασί, σπονδή στα νερά του Ρεματιάρη, στη θάλασσα της «τολμηρής Εκάτης» (Γ. Σεφέρης, Τρία Κρυφά Ποιήματα, Επί σκηνής, Γ, Αθήνα Τυπογραφείο Γαλλικού Ινστιτούτου, 1966, σ.27 και Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, Όγδοη έκδοση, Ίκαρος, Αθήνα 1972, σ. 287), κι ένας οβολός, που κάθεται εξαγνισμένος στα φύκια του βυθού: A coin sliding obliquely Into the evening calm. (P. Kousathanas, The Lord of the Great Snare, Mykonos 1986 - not available in English) I can t help recalling another offering - a strange one indeed, considering the degenerate age in which we live: a young American christened his daughter Cynthia, after having watched a resplendent sunrise on Mount Cynthus. When Cynthia grew up, he sent her to Delos to witness for herself the god s auroral epiphany, as he still reveals himself with dew-drenched locks behind the mountains of Mykonos: burdening Delos with gold... (Homeric Hymn to the Delian Apollo, 135-36) The beauty of this enchanted site has always attracted a large number of anonymous as well as eponymous visitors. And how can an island that gives birth to gods be anything else but enchanted? Some have sung praises to it in writing; others used a paintbrush or chisel. Others still, without having ever set eyes on it, dazzled by its fame alone, have had recourse to their imagination to pay their tribute in words, colours, sounds. There is the extraordinary example of an artist from the land of the Hyperboreans who had never set «Νόμισμα ξεγλιστρά λοξά και πέφτει στη σιγή της εσπέρας.» (Π. Κουσαθανάς, Ο Άρχοντας του Μεγάλου Δόκανου, Μύκονος 1986, σ. 40) Δε μπορώ να μη θυμηθώ και το άλλο τάμα, που έγινε - περίεργο! - στα δικά μας, τα «σακάτικα» χρόνια. Ένας Αμερικανός, παιδαρέλι ακόμα, συγκλονισμένος απ το λιόβγαλμα πάνω στον Κύνθο, θα βαφτίσει την κόρη του Κυνθία. Την έστειλε, όταν ποδάρωσε, ν αντικρίσει και η ίδια την πρωινή Επιφάνεια του Θεού, που με βρεγμένους βοστρύχους αποκαλύπτεται πίσω από τα βουνά της Μύκονος και «χρυσώ δ άρα Δήλος άπασα βεβρίθει.» (Ομηρικός Ύμνος, Εις Δήλιον Απόλλωνα, στ. 135-36) Τα θέλγητρα αυτού του μαγικού μέρους σαγήνεψαν ένα μακρύ κομπολόι από επώνυμους, αλλά και ανώνυμους. Ποιο νησί που γεννά θεούς δεν είναι μαγεμένο; Το ύμνησαν άλλος με τη γραφίδα του, άλλος με το πινέλο. Μερικοί χωρίς να το έχουν δει, θαμπωμένοι από τη φήμη του, πήραν τα σύνεργα της τέχνης τους - τη λέξη, το χρώμα, τον ήχο - για να του πουν παινέματα. Και συνέβη τούτο το παράδοξο: ζωγράφος από τη Χώρα των Υπερβορέων, που δεν είχε πατήσει το πόδι του στο νησί, στην προσπάθειά του να ζωγραφίσει το Ιερό του Θεού (θρησκευτικός αταβισμός;) ξαστόχησε κι έφτιαξε κάστρο, λες κι η πυργοφυλακισμένη βασιλοπούλα τώρα θα ρίξει τα μαλλιά της ν ανέβει ο αγαπητικός της τα τειχιά. 78 79
foot on the island and who attempted to depict the god s sanctuary as a castle, in which a captive princess is about to let down her hair for her beloved to reach her from below. Another artist was content to compose a sonnet instead of a hymn, entitling it Per le Sdiles. (Bartolomeo da li Sonetti -Zamberti-, Isolario, Venetia 1485 (?). Be that as it may, the Muse of Delos still inspires poets to this day: «Here the Pleiads Embroider pearls Upon the mulberry-tree.» (P. Kousathanas, The Purple of Poetry, Mykonos 1991 not available in English) The same Delian breeze blows that once ruffled the curls of the infant god:... the wondrous land laughed, the sea rejoiced. (Theognis, Eley, I, 9-10) The halo that once floated over the island still hovers there today, in spite of years and years of neglect. Delos, the unique Delos, is securely anchored to its diamond-based pillars. It is in no danger of breaking loose and becoming adelos - unknown, unseen, obscure - except if it decides to float away of its own accord, sickened by our stupidity and spiritual torpor. There are no wild goats left on Cynthus for the God to hunt; no goat-horns with which to build himself an altar. But the slender palm-tree still plies its oars across the wind (G. Seferis, Essays, II, Delian Journal, Athens 1974 - not available in English), pointing to the sacred birthplace. Other creatures now inhabit the island of the Sauroctonus (the Lizard-Killer) Άλλος αντί για ύμνο συνθέτει σοννέτο: Per le Sdiles (Bartolomeo da li Sonetti -Zamberti-, Isolario, Venetia 1485 (?)). Όπως και να χει, η Μούσα της Δήλου και σήμερα εμπνέει: «Εδώ οι Πλειάδες κεντούν πούλιες στη συκαμνιά». (Π. Κουσαθανάς, Το Μενεξεδί της Ποιήσεως, Μύκονος 1991, σ. 27) Ο αγέρας της είναι ο ίδιος που χάιδεψε τα σγουρά του Θεϊκού Βρέφους, «... εγέλασσε δε γαία πελώρη, γήθησεν δε βαθύς πόντος αλός πολιής.» (Θεόγνις, Ελεγεία, Α, στ. 9-10) Η άλως που τη σκέπαζε, φωτοστέφανο, συνεχίζει να τη σκέπει και σήμερα μέσα στους κατατρεγμούς και την αδιαφορία. Είναι καλά στερεωμένη η Δήλος, η μοναδική Δήλος, πάνω σε αδαμαντοπέδιλες κολόνες δεν έχει φόβο να ξεκολλήσει, να γίνει άδηλος, εκτός εάν, μπουχτισμένη από τη βλακεία και την πνευματική μας νάρκωση, πλωτή, αποφασίσει η ίδια να βάλει πλώρη γι αλλού. Δεν έχει αγριοκάτσικα ο Κύνθος, για να τα κυνηγήσει ο Θεός, να φτιάξει βωμό από τα κέρατά τους. Όμως, τα κλωνάρια της ραδινής φοινικιάς ακόμα «λάμνουν μέσα στον άνεμο» (Γ. Σεφέρης, Δοκιμές, Β, Δήλιο Ημερολόγιο, Ίκαρος, Αθήνα 1974, σ. 236) δείχνοντας το Σημείο. Άλλα πλάσματα τώρα πια ενδημούν στο νησί του - such a misnomer! - for he protects those harmless animals locally known as krokodilakia - small crocodiles. But partridges, wild rabbits, pigeons and larks also enjoy the immunity bestowed by the god. In the month of February anemones spring up between broken marble slabs; come spring, Apollo irrigates his island with his own holy blood; the whole of Delos turns into a glorious constellation of flowers; wild blue flowers and purple amaranths seem to bring the sea up to Cynthus and further still, till they become one with the sky: From the wave to sky, And from the sky - the heart, A suspended star. (D. P. Papaditsas, The Double Word, Ahens 1980, not available in English) The winter silence, spiked with the scent of narcissi, the Panic summer sun - the island itself a fragment of sun fallen from above -, the secret fragrances of autumn, the mystic celebrations of the night, all of these have been overrun, overwhelmed by the spring this year - the spring we have tried to capture in these pages. Brown, green, crimson, yellow, violet, then again violet, yellow, red, take on an immaterial aspect as they absorb light through the interstices of marble, granite, gneiss. Stone fragments are transformed into a kind of petrified efflorescence by the multi-coloured reflections of the wild blossoms. The innumerable shades of colour, the immense diversity of this spring flora has to be seen to be believed, as it changes from day to day, from hour to hour, quivering in the golden sunlight, crowding around Cynthus, that mainmast of the mystic ship. Σαυροκτόνου. Τι οξύμωρο! Μιλώ για εκείνα τα άκακα ζώα, τα ευμετάβλητα, που τα λέμε «κορκοδειλάκια». Ωστόσο και οι πέρδικες, τ αγριοκούνελα, τα περιστέρια, οι σκορδυαλοί χαίρονται την ασυλία που τους φιλεύει ο Θεός. Τον Φλεβάρη οι ανεμώνες προβάλλουν μεσ από τα σπασμένα μάρμαρα και κάθε άνοιξη ο Απόλλων ποτίζει το νησί με ιχώρα από τις φλέβες Του. Ολόκληρη η Δήλος γίνεται μια εξαίσια ροδαριά γαλάζια αγριολούλουδα κι αμάραντα συνεχίζουν τη θάλασσα ως τον Κύνθο, κι ακόμα πιο πέρα, ως τον ουρανό: «Από το κύμα στον ουρανό κι από τον ουρανό η καρδιά μετέωρο άστρο.» (Δ. Π. Παπαδίτσας, Δυοειδής Λόγος, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1980, σ. 21) Η σιωπή του χειμώνα, αρτυμένη με τη μυρωδιά του νάρκισσου, του καλοκαιρινού ήλιου ο πανικός - το ίδιο το νησί κομμάτι του Ήλιου πεσμένο από ψηλά -, οι μυστικές οσμές του χειμόπωρου, της νύχτας η μυσταγωγία, όλα, μα όλα επικαλύφτηκαν εφέτος από την έκρηξη της άνοιξης, που φυλακισμένη τη σκιά της θα δείτε σ αυτές τις σελίδες. Το καφετί, το πράσινο, το κόκκινο, το κίτρινο, το μενεξεδί κι ύστερα πάλι το μενεξεδί, το κίτρινο, το κόκκινο, εξαϋλώνονται ρουφώντας φως ανάμεσα στα μάρμαρα, τον γρανίτη και τον γνεύσιο, που οι ανταύγειες των αγριολούλουδων μεταμορφώνουν σε πέτρινα λουλούδια. Είναι απίστευτη η εναλλαγή της χλωρίδας, οι αναφαθμοί του χρώματος, από μέρα σε μέρα, από ώρα σε ώρα. 80 81
Wandering reflectors, recorders of the ephemeral, we have tried to reveal this miracle so that you may partake of the god s magnificence and bounty, and of our own exhilaration as well. There is still beauty in the world. This year God has rained honey on the island - this phrase, spoken by one of the islanders, is the one that best describes this year s spring. No, the magic of Delos is not inexplicable after all. The power of Apollo - the dazzling light - explains it all. What if the mandrake now reigns supreme and at dusk the bats trace pentagrams on the marble? (G. Seferis, Essays, II, Delian Journal, Athens 1974 - not available in English) What if the frogs croak away in the cisterns, evoking the passing of centuries? The light of day disperses the demons and beasts of the night and summons up the Muses, the Yialoudes - noonday summer nymphs - to the dance. The light is as brilliant as on the day Leto gave birth to Apollo and his twin sister, Artemis, more than three thousand years ago. The poet looks back, man looks forward; in time the lost country will be more deeply remembered: When shall we go to Delos?... When shall the two of us go to Delos?... (D. P. Papaditsas, The Bodiless One, Athens 1983 - not available in English) This spring the presence of the god was truly awe-inspiring. An outcast from the land of the Hyperboreans - Phobeus has neither abode nor prophetic laurel silent is the murmuring water (Oracular pronouncement which the envoy of the Emperor Julian is said to Όλα σπαρταρούν μέσα στο χρυσαφί του ήλιου κι ο Κύνθος αρμενίζει, μεσαίο κατάρτι του μυστικού καραβιού. Εμείς, διάφωτα της περιήγησης αντικείμενα και καταγραφείς του εφήμερου, προσπαθούμε να δείξουμε το θαύμα του Θεού, να σας κάνουμε κοινωνούς της μεγαλοπρέπειας και της γενναιοδωρίας Του, αλλά και της δικής μας ευφροσύνης. Υπάρχει, λοιπόν, Ομορφιά στον κόσμο ακόμα. «Εφέτο ο Θεός, ήβρεξεν μέλι», η καλύτερη φράση που άκουσα για τη φετινή άνοιξη. Όχι, δεν είναι ανεξήγητη η μαγεία του τόπου. Όλα τα εξηγεί η δύναμη του Απόλλωνα, το εκτυφλωτικό φως. Τι σημασία έχει πως βασιλεύει ο μανδραγόρας τώρα κι «όταν βραδιάζει, οι νυχτερίδες γράφουν πεντάλφες πάνω στα μάρμαρα»; (Γ. Σεφέρης, βλ. σημ. 8, σελ. 234); Τι κι αν μέσα στις στέρνες τα βατράχια αντηχούν τους αιώνες; Το φως της μέρας, που διώχνει ζωντικά και τελώνια και καλεί τις Γιαλούδες-Μούσες στον χορό, είναι το ίδιο λαμπρό όπως την ημέρα που η Λητώ γέννησε τον Απόλλωνα και τη δίδυμη αδελφή του, Άρτεμι, πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια πριν. Ο ποιητής νοσταλγεί, ο άνθρωπος προσδοκά, και με τον καιρό όλο και περισσότερο θα θυμάται τη χαμένη Πατρίδα: «Πότε θα πάμε στη Δήλο;... Πότε οι δυο μας θα πάμε στη Δήλο;...» (Δ. Π Παπαδίτσας, Η Ασώματη, Γνώση, Αθήνα 1983, σ. 34) Η παρουσία του Θεού αυτήν την άνοιξη ήταν πραγματικά επιβλητική. Εξόριστος have received at Apollo s sanctuary at Delphi.) - he spends the entire year on the divinely built island, on the site where he first beheld the Light, I mean to say where he first came to know himself. It is only in places like this, in the omphaloi of earth - Delos, Delphi - that you can truly know yourself. The god who abhors miasma - defilement - casts out of the island all mortals whose spirit is in turmoil. You only go to Delos if you are serene, if your hands and spirit are pure: He who has not travelled to this place has never travelled anywhere. (P. Kousathanas, The Lord of the Great Snare, Mykonos 1986 - not available in English) To the indifferent or the irreverent visitor, Apollo is now no more than a mutilated kouros. But perhaps if you look at it closely it is far more than that. The natural elements that have continuously assailed it through the ages have smoothed away every excrescence; all that really remains is the appealing breadth of the chest and back. He now looks like a very large stone, a huge pebble licked into roundedness by the waves. One would think that what remains is the very soul of the marble; but - for that very reason perhaps - it speaks out with greater freedom. (G. Seferis, Essays, II, Delian Journal, Athens 1974 - not available in English) The twin islands - Delos, echoing the hustle and bustle of its long, tumultuous past (mainly from 700 to 69 B.C.), and Rheneia, transfixed in the silence of death - are not πια από τη Χώρα των Υπερβορέων, χωρίς καλύβα, με σβησμένο το «λάλον ύδωρ» του Λόγου Του, μένει ολοχρονικού στο θεόδμητο νησί, εκεί όπου πρωταντίκρισε το Φως, θέλω να πω εκεί που εγνώρισε τον ίδιο τον εαυτό Του. Μόνο στους ομφαλούς της γης, τη Δήλο, τους Δελφούς, μπορείς να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Ο Θεός που απεχθανόταν το μίασμα διώχνει από το νησί Του τους αναστατωμένους ανθρώπους. Πηγαίνεις πραγματικά στη Δήλο μόνο όταν είσαι ήρεμος κι έχεις χέρια και ψυχή καθαρά: «Όποιος δεν έλθει εδώ, πουθενά δεν έχει πάει.» (Π. Κουσαθανάς, βλ. σημ. 3, σ. 37) Ο Απόλλων δεν είναι σήμερα για τους αδιάφορους και τους ασεβείς παρά ένας ακρωτηριασμένος, ένας κρεουργημένος κούρος. Όμως μήπως είναι άλλο κατά βάθος πράγμα; «Τα στοιχεία της φύσης που τον χτυπούν τόσους αιώνες, έχουν σβήσει κάθε του εξοχή. Δεν του απομένει σχεδόν τίποτε άλλο παρά η συγκινητική πλατωσιά του στήθους και της ράχης. Είναι τώρα σαν μια πολύ μεγάλη πέτρα γλειμμένη απαλά από το κύμα. Θα λεγε κανείς πως μόνο η ψυχή του μαρμάρου της έχει απομείνει. Ωστόσο - ίσως γι αυτό - μιλά πιο ελεύθερα» (Γ. Σεφέρης, βλ. σημ. 8, σελ. 238). Τα δίδυμα νησιά, η Δήλος με τη χλαλοή της αλλοτινής της ζωής (κυρίως 700-69 π.χ.) και η Ρήνεια με τη σιωπή του θανάτου, δεν είναι μέρη για περιδιάβαση. 82 83
places for curious loiterers, careless strollers. Many layers of time have accumulated and settled on their ruins: that is our history. These are places for self-knowledge, inexorable places revolving in time, gnawing you clean in their spinning motion: This island, I tell you, slowly gnaws away at me Till I am about to resemble it. (D. P. Papaditsas, The Bodiless One, Athens 1983 - not available in English) Blessed the hour that placed these two refuges close to my troubled island: Big Delos and Little Delos, as the Mykoniots call them, where the wind, the sun, the centuries conspire to evoke that long-forgotten tremor produced by the awe-struck contemplation of life; where the poet ceases at last to feel a mere chronicler of decay and disease. Here I am come then to hail Delos power in the words of Pindar: Hail O daughter of the sea The far-seen star of the dark-blue earth (Pindar, Prodosia On Delos, Harvard University Press, 1968, pp. 562-563) * Panayotis Kousathanas, Author Translated by Kay Cicellis The text for Delos which is published here, is a considerate grant of the author Panayotis Kousathanas for our guide and is included in his book Delos, Spring 1991 A.D., A Photographic Itinerary (Publication by Municipality of Mykonos, 1991/P. Kousathanas - V. Pelekis) as well as in the photographic book of P. Kousathanas, Paramilita B, Texts for the culture and history of Mykonos, Indiktos, Athens 2002, p.129-134. Πολλές στιβάδες έχουν σωρευτεί στα ερείπιά τους, η Ιστορία μας. Είναι τόποι αυτογνωσίας, τόποι σκληροί, που περιδινίζονται, περιδινίζουν - και ροκανίζουν: «Αυτό το νησί σου λέω λίγο-λίγο με τρώει και πάω να του μοιάζω.» (Δ. Π. Παπαδίτσας, βλ. σημ. 11, σ.35) Ευλογημένη η ώρα που φανέρωσε τη Δήλο και τη Ρήνεια, καταφύγια, δίπλα στον ταλαιπωρημένο τόπο μου: τις Δήλες, όπου η συμπαιγνία του αγέρα, του ήλιου και των αιώνων φέρνει πάλι την ξεχασμένη φρικίαση της Ζωής, κι ο ποιητής επιτέλους δεν αισθάνεται νοσογράφος. Χαιρετίζω τη δύναμή τους με τα λόγια του Πινδάρου: «Χαίρε... πόντου θυγάτερ... τηλέφαντον κυανέας χθόνος άστρον.» (Πίνδαρος, Προδοσία Εις Δήλον, α στροφή) * Παναγιώτης Κουσαθανάς, Συγγραφέας Το κείμενο για τη Δήλο του Παναγιώτη Κουσαθανά που δημοσιεύεται εδώ, αποτελεί ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα προς τον οδηγό μας και περιέχεται στο φωτογραφικό οδοιπορικό Δήλος, Άνοιξη του 1991 μ.χ. (Έκδοση του Δήμου Μυκονίων, 1991 / Π. Κουσαθανάς - Β. Πελέκης) καθώς και στο φωτογραφικό βιβλίο του Π. Κουσαθανά, Παραμιλητά Β, Κείμενα για τον πολιτισμό και την ιστορία της Μυκόνου, Ίνδικτος, Αθήνα 2002, σ.129-134 84 85
Archaeological Museum The Archaeological Museum was built in 1902 in Kamnaki in Chora in order to house the findings of the Purification Pit, the prehistoric necropolis which was discovered in 1898 in Rhenia. Potters which represent the Cycladic pottery from the Geometric Period until the late Hellenistic times are exhibited today in the four halls of the Museum. Tombs reliefs from the Hellenistic Period and many more sculptures are also exhibited in the museum. Pythos of Mykonos is the finding of the island which impresses with its relief presentations from the Trojan War. The Archaeological Museum is open daily all year long from 8:30 to 15:00 except on Mondays. Tel.: 22890 22325 Folklore Museum The Folklore Museum is located in Castro, Chora and is housed in Captain Malouhos which is an old house with classic Cycladic architecture. Old furniture, Byzantine icons, folk potters, token dishes, embroideries, keys and many more are exhibited in its six halls. The museum is open daily from April to October, 17:30-20:30 and on Sundays 18:30-20:30. Tel.: 22890 22591 Bonis Windmill is part of the Folklore Museum which is an outdoor agricultural MUSEUMS ΜΟΥΣΕIA Αρχαιολογικό Μουσείο Το Αρχαιολογικό Μουσείο χτίστηκε το 1902 στη θέση Καμνάκι, στη Χώρα με σκοπό να στεγάσει τα ευρήματα του «Βόθρου της Καθάρσεως», της προϊστορικής νεκρόπολης που ανακαλύφθηκε το 1898 στη Ρήνεια. Σήμερα στις τέσσερις αίθουσές του εκτίθενται αγγεία αντιπροσωπευτικά της κυκλαδικής κεραμικής από τη Γεωμετρική Εποχή ως τα Ύστερα Ελληνιστικά χρόνια. Εκτίθενται επίσης ταφικά ελληνιστικά ανάγλυφα και άλλα γλυπτά. Χαρακτηριστικό εύρημα του νησιού είναι ο «Πύθος της Μυκόνου», που εντυπωσιάζει με τις ανάγλυφες παραστάσεις του από τον Τρωικό Πόλεμο. Το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι ανοιχτό όλο το χρόνο, 8:30-15:00, καθημερινά εκτός Δευτέρας. Tηλ.: 22890 22325 Λαογραφικό Μουσείο Το Λαογραφικό Μουσείο βρίσκεται στη θέση Κάστρο, στη Χώρα και στεγάζεται στου «Καπετάν Μαλούχου», ένα παλιό σπίτι, κλασικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής. Στις έξι αίθουσες του μουσείου εκτίθενται παλιά έπιπλα, βυζαντινές εικόνες, λαϊκά κεραμικά, αναμνηστικά πιάτα, κεντήματα, κλειδιά κ.ά. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 17:30-20:30 και τις Κυριακές 18:30-20:30. Tηλ.: 22890 22591 Παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου, αποτελεί και ο «Μύλος του Μπόνη» που 86 87
museum in Ano Myloi and presents the facilities that the people in Mykonos were using for the production and the manufacturing of the agricultural products. Τhe traditional Bonis Windmill is the central core of the museum. The museum is open daily from April to October, 16:00-19:30. Tel.: 22890 26246 The Lena s House is the third part of the Folklore Museum and is an urban house of the 19th century that preserves the furniture of that time undamaged. It is located in the centre of Mykonos in Tria Pigadia. The museum is open daily from April to October, 18:00-21:00 and on Sundays 19:00-21:00. Τel.: 22890 22390 Aegean Maritime Museum The Aegean Nautical Museum is located in a traditional Cycladic building in Tria Pigadia. Models of ships and rowers from the prehistoric times until the beginning of the 20th century, a rich collection of nautical charts, engravings, nautical instruments and coins are among the exhibits of the Museum. The purpose of the Museum is the preservation and study of the Greek nautical tradition. The museum is open daily from April to October, 10:30-13:00 and 18:30-21:00. Tel.: 22890 22700 είναι ένα υπαίθριο αγροτομουσείο στη θέση Άνω Μύλοι, που παρουσιάζει τις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούσαν στη Μύκονο για την παραγωγή και μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων. Κεντρικός πυρήνας του μουσείου είναι ο παραδοσιακός ανεμόμυλος του Μπόνη. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 16:00-19:30. Tηλ.: 22890 26246 Το «Σπίτι της Λένας» είναι το τρίτο παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου και πρόκειται για ένα μεσοαστικό σπίτι του 19ου αιώνα, που διατηρεί στο ακέραιο την επίπλωση της εποχής εκείνης. Βρίσκεται στο κέντρο της Μυκόνου στην περιοχή Τρία Πηγάδια. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 18:00-21:00 και Κυριακές 19:00-21:00. Τηλ.: 22890 22390 Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου Το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό κυκλαδίτικο κτίριο στη θέση Τρία Πηγάδια. Στα εκθέματά του περιλαμβάνονται ομοιώματα πλοίων και κωπηλατών από την προϊστορία μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, πλούσια συλλογή χαρτών, χαρακτικών, ναυτικών οργάνων και νομισμάτων. Σκοπός του μουσείου είναι η διατήρηση και μελέτη της ελληνικής ναυτικής παράδοσης. Το μουσείο είναι ανοιχτό από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο, καθημερινά 10:30-13:00 και 18:30-21:00. Τηλ.: 22890 22700 88 89
Tourism and religion are the same for the people of Mykonos. As much as they take care of their tourist enterprises, so they try to preserve the more than 600 churches of their island as every local has particular bonds with each one of these churches. Every family used to build a private church in the past either by dedicating it to its sailors that were away on trips or to place the bones of their deceased ones. A walk to Chora will be enough for you to visit the more than 60 churches that have been declared as historical preservable monuments by the Ministry of Culture. Zoodohos Pigi which is the Cathedral, Panahra, Aghia Kyriaki and Aghios Nikolaos in Gialos are only few of them. Their post-byzantine rhythm, the important icons and the well-made temples are the characteristics that worth your attention. The most important of them all is Panagia Paraportiani in Castro district of Chora which is the jewel not only of Mykonos but also of all the Aegean. CHURCHES-MONASTERIES ΕΚΚΛΗΣIΕΣ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ Για τους Μυκονιάτες τουρισμός και θρησκεία είναι κοινός τόπος. Όσο φροντίζουν τις τουριστικές τους επιχειρήσεις, τόσο και ακόμη περισσότερο φροντίζουν να διατηρηθούν οι πάνω από 600 εκκλησίες του νησιού τους. Γιατί κάθε ντόπιος έχει ιδιαίτερους δεσμούς με κάθε μια από τις εκκλησίες. Στο παρελθόν κάθε οικογένεια έφτιαχνε μια δικιά της, ιδιωτική εκκλησία είτε κάνοντας τάματα για τους ναυτικούς της που έλειπαν σε ταξίδια, είτε για να τοποθετήσει τα οστά των νεκρών της. Μια βόλτα στη Χώρα αρκεί για να επισκεφθείτε περισσότερες από 60 εκκλησίες που έχουν ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Η Ζωοδόχος Πηγή, που είναι και η Μητρόπολη, η Πανάχρα, η Αγία Κυριακή και ο Άγιος Νικόλαος στο Γιαλό είναι μόνο μερικές από αυτές. Σε μεταβυζαντινό ρυθμό, με σημαντικές εικόνες και λεπτοδουλεμένα τέμπλα αξίζουν την προσοχή σας. Σημαντικότερη όλων, δεσπόζει στη συνοικία Κάστρο της Χώρας η Παναγία η Παραπορτιανή, στολίδι όχι μόνο της Μυκόνου αλλά και όλου του Αιγαίου. 90 91
Panagia Paraportiani The way it was built, its special architecture and its long existence are only few of the characteristics that make Panagia Paraportiani one of the most significant monuments in all the Aegean. Paraportiani is actually a two-floor complex of five churches which was built on the ruins of a tower of the medieval wall of Mykonos. It owes its name from Paraporti the small northwest entrance of the wall and was built next to it. The four of the five churches are on the ground floor and the fifth raises exactly over them in a higher place. The church was created between the 16th and 17th centuries A.D. in its first phase. Time has also Παναγία Παραπορτιανή Ο τρόπος δημιουργίας της, η ξεχωριστή αρχιτεκτονική της, το μακραίωνο της ύπαρξής της είναι μόνο κάποια από τα χαρακτηριστικά που κάνουν την Παναγιά την Παραπορτιανή να είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία όλου του Αιγαίου. Η Παραπορτιανή στην πραγματικότητα αποτελεί διώροφο σύμπλεγμα πέντε εκκλησιών που χτίστηκε πάνω στα ερείπια του πύργου του μεσαιωνικού τείχους της Μυκόνου. Πήρε το όνομά της από το «Παραπόρτι», τη μικρή βορειοδυτική πύλη του τείχους, δίπλα στην οποία χτίστηκε. Οι τέσσερις από τις πέντε εκκλησίες είναι στο ισόγειο και η πέμπτη ακριβώς από πάνω τους, υπερυψωμένη. Η εκκλησία δημιουργήθηκε σε πρώτη φάση το διάστημα μεταξύ 16ου και 17ου αιώνα μ.χ. Ο χρόνος συνέβαλε και αυτός στη σημερινή της μορφή, αφού με το πέρασμα των αιώνων οι φθορές ήταν τέτοιου μεγέθους που ανάγκασαν πολλές φορές τους κατοίκους να κάνουν μετατροπές στο αρχικό κτίσμα. Αποτέλεσμα των αλλεπάλληλων αυτών παρεμβάσεων του παρελθόντος είναι η σημερινή ιδιάζουσα αρχιτεκτονική της εκκλησίας καθώς και οι ασύμμετροι όγκοι της. Η υπερυψωμένη εκκλησία έχει και το όνομα της Παραπορτιανής. Ο Άγιος Σώζων, οι Άγιοι Ανάργυροι και η Αγία Αναστασία αποτελούν τη δυτική πρόσοψη του ισογείου και ο Άγιος Ευστάθιος βρίσκεται στο εσωτερικό του ίδιου επιπέδου. 92 93
contributed in the churche s today s shape as with the passing of the centuries the damages were so many that forced the people to make changes in the first building. The one after the other past interventions gave the today s unique architecture and the unsymmetrical shape of the church. The church, which is higher than the others, has the name of Paraportiani. Aghios Sozon, Aghioi Anargiroi and Aghia Anastasia are the western façade of the ground floor and Aghios Eustathios is located in the inner part of the same floor. Panagia Tourliani You should visit the Monastery of Panagia Tourliani in Ano Mera which owes its name to the priceless icon that was found floating in the sea region of Tourlos. According to the tradition, the icon was made by Evangelist Loukas with sand and clay. The Monastery was founded in 1542 by two monks of Ekatontapyliani of Paros. In 1767 the monastery was renovated and took its today shape. It is worth observing the exquisite art of the church s temple that was made in Florence in 1775 and is all gilded with carved angels and flowers. In the yard of the Monastery it is worth noticing the marble bell tower, a characteristic sample of the traditional marble sculpture of the Cyclades. The ecclesiastical museum will open this summer where ecclesiastical relics of the Monastery will be exhibited. Παναγία Τουρλιανή Στην Άνω Μερά επισκεφθείτε το Μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής, που πήρε το όνομά της από τη μεγάλης αξίας εικόνα που βρέθηκε να επιπλέει στη θαλάσσια περιοχή του Τούρλου. Η εικόνα σύμφωνα με την παράδοση φιλοτεχνήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά και είναι φτιαγμένη από άμμο και πηλό. Η Μονή ιδρύθηκε το 1542 από δύο μοναχούς της Εκατονταπυλιανής της Πάρου. Το 1767 το μοναστήρι ανακαινίστηκε και πήρε τη σημερινή του μορφή. Αξίζει να παρατηρήσετε το εξαιρετικής τέχνης τέμπλο του ναού, που κατασκευάστηκε στη Φλωρεντία το 1775, είναι όλο επιχρυσωμένο και φέρει σκαλιστούς αγγέλους και λουλούδια. Στην αυλή της Μονής αξίζει να περιεργαστείτε το μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, χαρακτηριστικό δείγμα της παραδοσιακής μαρμαρογλυπτικής The monastery of Palaiokastro A visit to the Monastery of Palaiokastro in the north of Ano Mera will definitely be rewarding. It is a convent of the 18th century A.D. of a typical Cycladic architecture. The Convent owes its name to the hill of Palaiokastro where you can see today the ruins of the Gyzi Medieval Castle and ruins of an ancient wall. Aghios Panteleimonas As you go towards Panormos beach make a stop in Marathi where the castle monastery of Aghios Panteleimonas is located. The monastery is private and was bulit the 17th century A.D. If you are lucky enough to be there the time when the vigil candle is being lighted, then you should enter in the interior where you will find unique icons and wall paintings. However, Aghios Panteleimonas is open on its celebration day (27th of July) and on the day before. των Κυκλάδων. Το φετινό καλοκαίρι ανοίγει και το εκκλησιαστικό μουσείο, όπου θα εκτεθούν εκκλησιαστικά κειμήλια της Μονής. Μοναστήρι του Παλαιόκαστρου Μια επίσκεψη στο Μοναστήρι του Παλαιόκαστρου στα βόρεια της Άνω Μεράς σίγουρα θα σας ανταμείψει. Πρόκειται για γυναικεία Μονή του 18ου αιώνα μ.χ., τυπικής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής. Η Μονή έχει πάρει το όνομά της από τον ομώνυμο γειτονικό λόφο του Παλαιόκαστρου, όπου σήμερα μπορείτε να διακρίνετε ερείπια από το μεσαιωνικό κάστρο Γκύζη και λείψανα αρχαίας οχύρωσης. Άγιος Παντελεήμονας Στο δρόμο για την παραλία του Πάνορμου κάντε μια στάση στο Μαράθι όπου βρίσκεται το καστρομονάστηρο του Αγίου Παντελεήμονα. Η μονή είναι ιδιόκτητη και χτίστηκε τον 17ο αιώνα μ.χ. Αν είστε τυχεροί και περάσετε την ώρα που ανάβουν το καντήλι, τότε θα μπείτε και μέσα όπου θα βρείτε εξαίρετες εικόνες και τοιχογραφίες. Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι πάντως ανοιχτός ανήμερα και την παραμονή της γιορτής του (27 Ιουλίου). 94 95
Mykonos of Culture Once your arrive in the island, you should keep in mind that Mykonos is not only the centre of endless spree, guaranteed entertainment, excellent infrastructure and luxurious vacations. It is much more This is indisputably proved every year by DEPPAM (Municipal Venture for Cultural Promotion and Development of Mykonos) activities and by the newly established Cultural Organization Georgios Axiotis with both sharing one mutual purpose: the cultural acceptance and recognition of Mykonos in the heart of its regular visitors. Another aspect of the island, the one of artistic expression and culture which is different from the already established one and widely known but equally important for the visitors, is promoted by the work of both these organizations. Since 1994, DEPPAM, as an autonomous Municipal Cultural Centre, has managed to gradually develop various and vital activities for the island either by creating and establishing cultural institutions or by supporting other social - cultural initiatives which secure a high qualitative cultural life today on the island as well as adequate information, rich entertainment and remarkable social movement on a yearly basis. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Η Μύκονος του πολιτισμού CULTURAL SITES Φτάνοντας στο νησί, να έχετε στο μυαλό σας ότι η Μύκονος δεν είναι μόνο κέντρο ξέφρενου γλεντιού, εγγυημένης διασκέδασης, άρτιων υποδομών και πολυτελών διακοπών. Είναι πολλά περισσότερα Αυτό αποδεικνύεται περίτρανα κάθε χρόνο από τη δράση της ΔΕΠΠΑΜ (Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Προβολής και Ανάπτυξης Μυκόνου) και του νεοϊδρυθέντος Πολιτιστικού Οργανισμού «Γεώργιος Αξιώτης», που έχουν έναν κοινό σκοπό: την πολιτισμική αποδοχή και καταξίωση της Μυκόνου στις καρδιές των θαμώνων της. Και οι δύο φορείς αναδεικνύουν με το έργο τους μια άλλη όψη του νησιού, διαφορετική από την καθιερωμένη και ευρέως γνωστή, αλλά εξίσου σημαντική για τους επισκέπτες, αυτή της καλλιτεχνικής έκφρασης και του πολιτισμού. Από το 1994, η ΔΕΠΠΑΜ ως αυτόνομο Δημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο, κατάφερε να αναπτύξει βαθμιαία ποικίλες και καθοριστικές για τον τόπο δράσεις, είτε δημιουργώντας και καθιερώνοντας πολιτιστικούς θεσμούς, είτε στηρίζοντας άλλες κοινωνικές - πολιτιστικές πρωτοβουλίες οι οποίες εξασφαλίζουν σήμερα στο νησί μια υψηλού επιπέδου πολιτιστική ζωή, επαρκή ενημέρωση, πλούσια ψυχαγωγία και αξιόλογη κοινωνική κίνηση, καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η ΔΕΠΠΑΜ έχει την έδρα της στο κέντρο της Χώρας, στο ανακαινισμένο DEPPAM is located in the centre of Chora in the renovated historic building complex of Zervoudaki - Igglesi which is consisted of two middle-class urban residences of the 19th century. The children s philharmonic orchestra and the exhibition space of the Picture-Gallery are housed in the building s ground floor. Painting, sculpture, photography and other exhibitions are hosted in the Municipal Picture-Gallery, which was initially the house of the Mykonos painter Maria Igglesi. In the ground floor there are also teaching classes for musical instruments. In the first floor of the building there is the Multiple Usage Hall of DEPPAM of 150 people capacity where lectures, meetings, scientific conferences, movies screenings as well as various artistic and cultural events are organized. The stone Outdoor Theatre of Lakka of approximately 700 seats where musical and theatrical events are organized and the summer cinema Sine Manto of apιστορικό κτιριακό συγκρότημα Ζερβουδάκη - Ιγγλέση που αποτελείται από δύο μεσοαστικές κατοικίες του 19ου αιώνα. Στο ισόγειο του κτιρίου στεγάζεται η παιδική Φιλαρμονική, καθώς και ο εκθεσιακός χώρος της Πινακοθήκης. Στη Δημοτική Πινακοθήκη, αρχικά σπίτι της Μυκονιάτισσας ζωγράφου Μαρίας Ιγγλέση, φιλοξενούνται κατά καιρούς εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίας κ.ά. Στο ισόγειο υπάρχουν επίσης χώροι διδασκαλίας μουσικών οργάνων. Στον όροφο του κτιρίου βρίσκεται η Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων της ΔΕΠΠΑΜ χωρητικότητας 150 ατόμων, όπου διοργανώνονται διαλέξεις, ημερίδες και επιστημονικά συνέδρια, κινηματογραφικές προβολές, καθώς και ποικίλες καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. 96 97
proximately 200 seats inside the municipal garden of Meletopoulos in Limni where selected movies of first screening are projected during the summer, are other important spaces that DEPPAM uses for its activities. Special editions which promote the cultural capital of the island such as art workshops, traditional dance classes, Mykonos Theatrical Team, Mykonos Chorus and the Cultural Summer institution, where known music artists who represent various musical streams are presented every year and offer good music and entertainment to the people of Mykonos, are also included in DEPPAM s activities. For more information regarding the cultural program of this year s summer see local press or contact DEPPAM (tel. 22890 27190). The Cultural Organization Georgios Axiotis which was created after the merger of municipal legal entities (the Cultural Centre, the Music School and the old Philharmonic Orchestra) organizes similar activities and is located in the brand new Gripareio Cultural Centre which was donated to the Municipality Author- Άλλοι σημαντικοί χώροι που αξιοποιεί η ΔΕΠΠΑΜ στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της είναι το πέτρινο Ανοικτό Θέατρο της Λάκκας, 700 περίπου θέσεων, όπου διοργανώνονται μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις και το θερινό κινηματογράφο «Σινέ Μαντώ», 200 περίπου θέσεων, μέσα στο δημοτικό κήπο Μελετόπουλου, στη Λίμνη, όπου προβάλλονται όλο το καλοκαίρι επιλεγμένες ταινίες Α προβολής. Στις δραστηριότητες της ΔΕΠΠΑΜ συγκαταλέγονται επίσης και ειδικές εκδόσεις που προβάλλουν το πολιτιστικό κεφάλαιο του νησιού, εικαστικά εργαστήρια, τμήματα παραδοσιακών χορών, η Θεατρική Ομάδα Μυκόνου, η Χορωδία Μυκόνου και ο θεσμός του «Πολιτιστικού Καλοκαιριού», στο πλαίσιο του οποίου κάθε χρόνο παρουσιάζονται γνωστοί καλλιτέχνες της μουσικής σκηνής που εκπροσωπούν διάφορα μουσικά ρεύματα, χαρίζοντας στο κοινό της Μυκόνου καλή μουσική και καλή ψυχαγωγία. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το πολιτιστικό πρόγραμμα του φετινού καλοκαιριού στον τοπικό τύπο και στη ΔΕΠΠΑΜ (τηλ. 22890 27190). Ανάλογη όμως είναι και η δράση του Πολιτιστικού Οργανισμού «Γεώργιος Αξιity in 2006 by N. and S. Griparis after the completion of its construction. The building (1600 sq.m.) is located in 14.000 sq. meters of land, one kilometer outside of Chora to the road for Ano Mera and hosts events, movies screenings as well as theatrical and musical shows. It has a main hall of approximately 350 people capacity with an 80 sq.m. tent, a nice foyer as well as other auxiliary halls where events take place. There is a parking area and kinder garden in the outdoor places. For more information for the program of the cultural events of this year s summer please see local press or Gripareio (tel. 22890 28636). ώτης» που δημιουργήθηκε μετά τη συγχώνευση δημοτικών νομικών προσώπων σε ένα (του Πνευματικού Κέντρου, της Σχολής Μουσικής και της Παλαιάς Φιλαρμονικής) και εδρεύει στο ολοκαίνουριο «Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέντρο» που κατασκευάστηκε για να δωρηθεί στο Δήμο το 2006, από τους Ν. και Σ. Γρυπάρη. Το κτίριο (1600 τ.μ.) βρίσκεται σε έναν χώρο 14 στρεμμάτων, 1 χλμ. έξω από τη Χώρα, στο δρόμο προς την Άνω Μερά και φιλοξενεί εκδηλώσεις, κινηματογραφικές προβολές και θεατρικές και μουσικές παραστάσεις. Διαθέτει μια κύρια αίθουσα χωρητικότητας περίπου 350 ατόμων, με σκηνή 80 τ.μ., ένα ωραίο φουαγιέ, καθώς και άλλες βοηθητικές αίθουσες στις οποίες λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις. Στους εξωτερικούς χώρους υπάρχει χώρος πάρκινγκ και παιδική χαρά. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα των πολιτιστικών εκδηλώσεων αυτού του καλοκαιριού στον τοπικό τύπο και στο Γρυπάρειο (τηλ. 22890 28636). 98 99
100 101
Southern Beaches: Aghios Ioannis Aghios Ioannis is only 6 km southwest of Chora and it is located perhaps in the most privileged position of the island as it has a panoramic view to the sacred island of Delos. It is a sandy beach that is not a typical cosmopolitan place in Mykonos. However, this doesn t mean that you will find it empty. Capari You will find Capari, a wonderful sandy beach with beautiful blue waters and surrounded by rocks, next to Aghios Ioannis. It also has a magnificent view to Delos and is the perfect beach for those who wish to enjoy swimming alone. You will go there by car. You will see this earthly paradise after crossing Aghios Ioannis beach in the end of the rough road. Psarou In the road to Platis Gialos you will find a sign which will lead you to Psarou, a place where famous and non-famous people meet. You can also go to the beach by boat. It is a wonderful beach with golden sand and blue waters, a place for all those who worship Mykonos. It is said that the food and beverage services as well ΠΑΡΑΛΙΕΣ Νότιες Παραλίες: BEACHES Άγιος Ιωάννης Ο Άγιος Ιωάννης μόλις 6 χλμ. νοτιοδυτικά της Χώρας, βρίσκεται ίσως στην πιο προνομιακή θέση του νησιού, αφού εξασφαλίζει μια πανοραμική θέα προς το ιερό νησί της Δήλου. Πρόκειται για μία παραλία με άμμο που δεν αποτελεί τόπο συνάντησης των κοσμικών της Μυκόνου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα τη βρείτε άδεια. Κάπαρη Ακριβώς δίπλα στον Άη Γιάννη, περικυκλωμένη από βράχια βρίσκεται η Κάπαρη με μια υπέροχη αμμουδιά και όμορφα τιρκουάζ νερά. Προσφέρει και αυτή την υπέροχη θέα της Δήλου και ενδείκνυται για όσους από εσάς θέλουν να ξεφύγουν και να απολαύσουν απομονωμένοι το μπάνιο τους. Εκεί θα φθάσετε οδικώς. Αφού περάσετε τον Άη Γιάννη, στο τέλος του δύσβατου δρόμου θα δείτε τον επίγειο αυτόν παράδεισο. Ψαρού Στο δρόμο για Πλατύ Γιαλό θα βρείτε σήμανση που θα σας κατευθύνει στην Ψαρού, τόπο συνάντησης κοσμικών και μη. Μπορείτε να φτάσετε επίσης με καραβάκι. Πρόκειται για μία υπέροχη παραλία με χρυσή άμμο και τιρκουάζ νερά, σημείο 102 103
as the sea sports that are offered in the beach are highly competitive to the ones of the five stars hotels in Athens. However, it is only for few and lucky people who will be able to rent a beach chair. It would be better for you to be informed before getting there especially during August. Paraga - Aghia Anna Paraga is another beach on the south of the island on the east side of Platis Gialos accessible by boat and car and well protected from the north winds. The rocks to one side of the beach provide a special charm while a diving rock pecking from the deep crystal waters is the perfect place for the most adventurous ones. The beach has been exploited in the best way possible. Even though it is crowded throughout most of the season, it keeps a special character in relation to the other beaches of the island that attract many people. Next to Paraga you will find Aghia Anna which is also a beautiful beach but of smaller extent. Fewer umbrellas, less people and good food is the recipe for those who seek pleasure out of the crowded places. Kalamopodi (Paradise) Kalamopodi is one of the most famous southern beaches of the island, with sand and blue waters only 5,5 km away from Chora. It is accessible by car or by boat. The music from the beach bars will accompany you no matter the time of the day. It also has a camping that has given life to the beach since 1969. If you wish to explore the sea bottom, scuba diving is one of the many choices that you have in this well-organized beach. συνάντησης για τους απανταχού λάτρεις της Μυκόνου. Η εξυπηρέτηση των λουόμενων σε σχέση με φαγητό, ποτό και θαλάσσια αθλήματα λέγεται πως συναγωνίζεται αυτή των πεντάστερων ξενοδοχείων της Αθήνας. Ωστόσο, μάλλον είναι για λίγους και «εκλεκτούς», για όσους δηλαδή προλάβουν να κλείσουν ξαπλώστρα. Καλό λοιπόν είναι, πριν φτάσετε εκεί, ειδικά τον Αύγουστο να είστε υποψιασμένοι. Παράγκα - Αγία Άννα H Παράγκα είναι άλλη μία παραλία με ψιλή, σχεδόν λευκή άμμο, στα νότια του νησιού, ανατολικά από τον Πλατύ Γιαλό. Είναι προσβάσιμη και από τη στεριά και από τη θάλασσα και φυλάγεται καλά από τους βοριάδες. Τα βράχια στη μία άκρη της δίνουν στο τοπίο μία άλλη γοητεία, ενώ ο βράχος που ξεπροβάλλει μέσα από τα βαθιά κρυστάλλινα νερά είναι το κατάλληλο μέρος για κάνουν βουτιές οι πιο θαρραλέοι. Πρόκειται για μια παραλία πλήρως αξιοποιημένη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αν και τις περισσότερες φορές ασφυκτικά γεμάτη, κρατάει έναν διαφορετικό χαρακτήρα από τις υπόλοιπες πολυσύχναστες παραλίες του νησιού. Δίπλα ακριβώς στην Παράγκα θα βρείτε την Αγία Άννα, που είναι το ίδιο όμορφη παραλία μικρότερης έκτασης. Λιγότερες ομπρέλες, λιγότερος κόσμος και καλό φαγητό είναι η συνταγή της απόλαυσης για όσους από εσάς κουράζει η πολυκοσμία. Καλαμοπόδι (Paradise) Μόλις 5,5 χλμ. από τη Χώρα, μια από τις πιο διάσημες νότιες παραλίες του νησιού με άμμο και γαλανά νερά, στην οποία μπορείτε να φτάσετε είτε με καραβάκι είτε οδικώς. Η μουσική από τα μεγάφωνα των beach bars σας συντροφεύει όποια ώρα και αν φτάσετε εκεί. Διαθέτει και παραθαλάσσιο κάμπινγκ που της δίνει ζωή από το 1969. Η κατάδυση προς εξερεύνηση του βυθού είναι μία από τις πολλές επιλογές που θα έχετε στην πολύ καλά οργανωμένη παραλία. 104 105
Plintri (Super Paradise) It is perhaps the most famous beach of the island with smooth sand and crystal waters and it is only 6,5 kilometres away from Chora. If you are in the mood to have fun rather than swimming then you are in the right place. It is probably an earthly heaven for those who arrive in Mykonos for non-stop dancing and drinking day and night. It is a daily beach party with ample dance and drinks which is successfully organized by the spread beach bars. You will get there either by boat from Platis Gialos or by car. Agrari Agrari is another almost rough small diamond of Mykonos. The atmosphere here is calm and ideal for those of you who wish to enjoy the holidays away from the frenzy rhythms of the island. You will enjoy the clean deep blue waters and the golden sand, you will eat delicious food and, if you wish, you can taste your skills in water ski. You can also go there either by boat from Platis Gialos or by car. Πλιντρί (Super Paradise) Ίσως η πιο διάσημη παραλία του νησιού, έχει ψιλή άμμο και κρυστάλλινα νερά και απέχει 6,5 χλμ. από τη Χώρα. Αν έχετε διάθεση περισσότερο για ξεφάντωμα και λιγότερο για κολύμπι, είστε στο σωστό μέρος. Ίσως ένας επίγειος παράδεισος για όσους καταφθάνουν στη Μύκονο για να χορεύουν και να πίνουν ασταμάτητα, μέρα νύχτα. Πρόκειται για ένα καθημερινό beach party με άφθονο χορό και ποτό που στήνεται με επιτυχία στα διάσπαρτα beach bars της παραλίας. Εκεί θα φθάσετε είτε οδικώς είτε με καραβάκι από τον Πλατύ Γιαλό. Αγράρι Το Αγράρι είναι ένα ακόμη μικρό διαμάντι της Μυκόνου, σχεδόν ακατέργαστο. Η ατμόσφαιρα εδώ είναι ήρεμη, ιδανική για όσους από εσάς θέλετε να κάνετε διακοπές, απέχοντας από τους τρελούς ρυθμούς του νησιού. Θα απολαύσετε τα 106 107
You can follow the roads that lead to the southwestern beaches of the island such as Elia, Kalo Livadi, Kalafatis and Lia starting from Ano Mera. Elia Elia is one of the most popular beaches for every type of visitor even though it is 14 kilometers away from Chora. It can be easily accessed either by car or by bus and has plenty of space for all as it is the largest beach of the island. Homosexuals prefer the right side of the beach while famous and non-famous people make use of the rest of the beach. Elia, where you will find beach chairs, beach bar, sea sports and restaurants, is the last stop of the boats for the southern beaches. Kalo Livadi Kalo Livadi is 10 kilometers away from Chora and can be easily acκαθαρά καταγάλανα νερά και τη χρυσή άμμο, θα φάτε νόστιμο φαγητό και αν θέλετε μπορείτε να δοκιμάσετε τις ικανότητες σας στο θαλάσσιο σκι. Και εκεί θα φθάσετε είτε οδικώς είτε με καραβάκι από τον Πλατύ Γιαλό. Mε αφετηρία την Άνω Μερά ακολουθήστε τους δρόμους που οδηγούν στις νοτιοδυτικές παραλίες του νησιού: Ελιά, Καλό Λιβάδι, Καλαφάτης και Λια. Ελιά Αν και 14 χλμ. μακριά από τη Χώρα, η Ελιά είναι μια από τις πιο δημοφιλείς παραλίες για κάθε τύπο επισκέπτη. Εύκολα προσβάσιμη είτε με Ι.Χ. είτε με λεωφορείο, έχει αρκετό χώρο για όλους αφού είναι η μεγαλύτερη παραλία του νησιού. Τη δεξιά πλευρά της προτιμούν οι ομοφυλόφιλοι, ενώ στο υπόλοιπο κάνουν μπάνιο επώνυμοι και ανώνυμοι. Στην Ελιά που είναι η τελευταία στάση που κάνουν τα καραβάκια για τις νότιες παραλίες θα βρείτε ξαπλώστρες, Elia - Ελιά beach bar, θαλάσσια σπορ και εστιατόρια. Where to stay Πού να μείνετε: Myconian Imperial Resort & Thalasso Spa Center (p. 4-5) Royal Myconian Hotel & Thalasso Spa Center (p. 4-5) Καλό Λιβάδι Το Καλό Λιβάδι απέχει 10 χλμ. από τη Χώρα και έχει εύκολη πρόσβαση με Ι.Χ. ή με λεωφορείο. Πρόκειται για μια μεγάλη αναπτυσσόμενη παcessed either by car or by bus. It is a big developing beach with sand where you have good choices for dining but also for relaxation. The well-cared beach bars and hotels have boosted the region where you will definitely find good services. Kalafatis Kalafatis is located 14 kilometers southeast of Chora and is a big and easily accessed sandy beach, suitable for those who love every type of sea sports. In this beach sunbathing and cool cocktails are not considered as important as sea sports. All sea sports fans are more than welcomed. In the right side of the beach you will see Divounia, a cape where you will find ruins of a prehistoric settlement on its end while five to six small houses and taverns before the settlement create a small picturesque fish village which will definitely amaze you. Lia Lia is perhaps the most distant and difficult to access beach of the southern side of the island. However, it is worth visiting. For those who feel that the loud music and congestion is more like hell, then the thick sand which is mixed with the pebbles before gets in the sea, the few umbrellas for rent and the two taverns, will be a heaven for them. ραλία με άμμο, όπου έχετε καλές επιλογές εστίασης, αλλά και χαλάρωσης. Τα περιποιημένα beach bar και ξενοδοχεία έχουν δώσει ώθηση στην περιοχή, όπου θα συναντήσετε εγγυημένα καλές υπηρεσίες. Καλαφάτης 14 χλμ. νοτιοανατολικά της Χώρας βρίσκεται ο Καλαφάτης, μεγάλη και εύκολα προσβάσιμη παραλία με άμμο, κατάλληλη για όσους από εσάς αγαπάτε κάθε λογής παιχνίδι στη θάλασσα. Τα θαλάσσια σπορ εδώ έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την ηλιοθεραπεία και τα δροσερά κοκτέιλ. Από το δεξί άκρο της παραλίας ξεκινούν τα Διβούνια, το ακρωτήρι στο τελείωμα του οποίου βρίσκονται λείψανα προϊστορικού οικισμού, ενώ λίγο πιο πριν πέντε - έξι μικρά σπίτια και ταβερνάκια δημιουργούν ένα μίνι γραφικό ψαροχώρι, που αν πέσει το βλέμμα σας πάνω του σίγουρα θα σας εντυπωσιάσει. Λια Η Λια είναι ίσως η πιο απομακρυσμένη και δυσπρόσιτη παραλία του νότιου μέρους του νησιού. Ωστόσο σίγουρα αξίζει να την επισκεφθείτε. Η χοντρή άμμος που λίγο πριν καταλήξει στη θάλασσα μπερδεύεται με το βότσαλο, οι λιγοστές ομπρέλες προς ενοικίαση και οι δυο ταβέρνες συνθέτουν έναν παράδεισο για όσους το στρίμωγμα και η δυνατή μουσική παραπέμπει μάλλον σε «κόλαση». 108 109
Northern Beaches: Fokos - Mersini You may reach Fokos beach, which is quite difficult to be accessed due to the lack of significant signs, after ten minutes of driving through a dirt road by following the signs to Ano Mera. It is a small bay with deep waters in the north of Mykonos which is surrounded by steep rocks. The beach has a wild beauty and is ideal for those who prefer privacy. The one and only traditional tavern that you will find there is a unique place for few people who choose to relax and meet the virgin Mykonos. You will find one more heaven for lonely people in Mersini which is after Fokos. Take water and food with you as there is no tavern or a refreshment bar at the beach. Ftelia Ftelia is 5 kilometers away from Chora and is located in the northern side of the island. The beach has fanatical visitors who love waves and surfing as the north wind always blows there. Once you arrive in Ftelia you will see newly-built houses popping up in the wild slopes and ruins from the Neolithic settlement that is dated back to the 4500 B.C. Βόρειες παραλίες: Φωκός - Μερσίνη Στο Φωκό, μια αρκετά δυσπρόσιτη παραλία, λόγω έλλειψης επαρκούς σήμανσης θα φτάσετε μετά από δέκα λεπτά χωματόδρομο ακολουθώντας ταμπέλες από την Άνω Μερά. Πρόκειται για ένα μικρό κόλπο με βαθιά νερά στα βόρεια της Μυκόνου, ο οποίος περικυκλώνεται από απόκρημνα βράχια. Είναι μια παραλία με άγρια ομορφιά, ιδανική για όσους προτιμούν την ησυχία. Η μοναδική παραδοσιακή ταβέρνα που βρίσκεται εκεί είναι μοναδικός τόπος χαλάρωσης και ρέμβης για τους λίγους και εκλεκτούς που θέλουν να γνωρίσουν και την «παρθένα» Μύκονο. Στη Μερσίνη που βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τον Φωκό, θα βρείτε άλλον έναν παράδεισο για μοναχικούς. Προμηθευτείτε όμως νερό και φαγητό γιατί στην παραλία δεν υπάρχει ταβέρνα ή αναψυκτήριο. Φτελιά Η Φτελιά απέχει 5 χλμ. από τη Χώρα, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού και παρά το γεγονός ότι σχεδόν πάντα τη φυσάει ο Βοριάς, έχει φανατικούς θαμώνες, αυτούς που λατρεύουν τα κύματα και το surfing. Φτάνοντας στη Φτελιά θα δείτε αρκετά νεόκτιστα σπίτια να ξεπροβάλλουν στις άγριες πλαγιές και λείψανα από το νεολιθικό οικισμό που χρονολογείται στο 4500 π.χ. Aghios Sostis It is a beach with smooth sand which still remains untouched as it has no umbrellas and is only 7 km away from Chora. Here you will enjoy swimming and you will feel like an explorer of a land, that you do not often meet in your tours away from the noise of the crowed beaches. Panormos Panormos is another long beach in the northern side of the island with significant advantages for surfers. The beach offers more space for beach volley as it is not congested with umbrellas. It also has a beach bar with excellent service and atmospheric environment. Close to Chora: Choulakia Even though it is only 4 km away from Chora and very close to Aghios Stefanos, it is not developed. It is a natural monument due to the landscape of the gigantic pebbles and it is strictly forbidden to be removed from the beach. Once you get there you will enjoy the panoramic view of Tinos in the opposite side. Άγιος Σώστης Παραλία με ψιλή άμμο που έχει καταφέρει να μείνει άσπιλη, χωρίς ξαπλώστρες και ομπρέλες μόλις 7 χλμ. από τη Χώρα. Μακριά από το θόρυβο των πολύβουων παραλιών, θα απολαύσετε το μπάνιο σας και θα αισθανθείτε εξερευνητές μιας γης που δεν συναντάτε συχνά στις περιηγήσεις σας. Πάνορμος Μια ακόμη μεγάλη παραλία στη βόρεια πλευρά του νησιού με σημαντικά πλεονεκτήματα για τους surfer. Παραλία χωρίς στριμωγμένες ξαπλώστρες, έχει περισσότερο διαθέσιμο χώρο για beach volley. Διαθέτει επίσης beach bar με άψογη εξυπηρέτηση και ατμοσφαιρικό περιβάλλον. Κοντά στη Χώρα: Χουλάκια Αν και μόλις 4 χλμ. έξω από την Χώρα και πολύ κοντά στον Άγιο Στέφανο δεν είναι ανεπτυγμένη. Αποτελεί φυσικό μνημείο λόγω της ιδιομορφίας των γιγαντιαίων βότσαλων, που μάλιστα απαγορεύεται ρητά να απομακρυνθούν από την παραλία. Φτάνοντας εκεί θα απολαύσετε απέναντι την πανοραμική θέα προς την Τήνο. 110 111