ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Διοίκηση Επιχειρήσεων Β Εξάμηνο -Παραδόσεις 1
Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι να κατανοηθεί από τους σπουδαστές η σημασία της Διοικητικής Επιστήμης στην λειτουργία των οικονομικών μονάδων στο εθνικό και διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον. Να κατανοηθεί η σημασία του ανθρώπινου παράγοντα και της επικοινωνίας στην επιχείρηση έτσι ώστε να βελτιστοποιηθεί η απόδοση της. 2
Περιγραφή του Μαθήματος Η διδασκαλία του μαθήματος δίδει έμφαση στον τομέα των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και συνοδεύεται από εκτενέστερες υποθέσεις πραγματικών περιπτώσεων (casestudies). Τα θέματα που καλύπτονται είναι : Οικονομικόςοργανισμός Περιβάλλον της επιχείρησης, Μορφές επιχείρησης Λειτουργίες, Κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης. Διοίκησηεπιχειρήσεων: Έννοια, Λειτουργίες, Εξέλιξη, Σύγχρονες τάσεις. Προγραμματισμός: Έννοια, Προγράμματα, Λήψη αποφάσεων (μέθοδοι τεχνικές). Στελέχωση: Αναζήτηση, Επιλογή, Πρόσληψη, Εκπαίδευση, Προσαρμογή. Διεύθυνση: Υποκίνηση, Επικοινωνία εργαζομένων - Ηγεσία. Έλεγχος: Έννοια, Διαδικασία, Μέθοδοι. Πληροφοριακάσυστήματα, Νέες τεχνολογίες διοίκησης, Διοίκηση ολικής ποιότητας, Management προσωπικού χρόνου, Management σταδιοδρομίας. 3
Η έννοια της Οργάνωσης Ο όρος "οργάνωση περιγράφει ένα χαρακτηριστικό ή μια ιδιότητα που διακρίνει ή διαθέτει ένας οργανισμός, μια επιχείρηση, μια ομάδα ατόμων ή μια ανθρώπινη δραστηριότητα. 4
Η έννοια της Οργάνωσης α. Τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των μερών, οι οποίες μετατρέπουν το διαφορετικά μέρη σε ολότητα. β. Την αλληλουχία ή τη διαδοχή των ενεργειών και λειτουργιών, καθώς και τον τρόπο εκτέλεσης αυτών, προκειμένου να επιτευχθεί ένα έργο. 5
Η έννοια της Οργάνωσης Άνθρωποι. Η οργάνωση είναι σύνθεση δραστηριοτήτων που διενεργούνται από ανθρώπους (ή ομάδες ανθρώπων), οι οποίοι αλληλεπιδρούν (αναπτύσσουν σχέσεις), μεταξύ τους. Στόχοι. Η οργάνωση διατηρείται για την υλοποίηση στόχων που έχουν τεθεί και εκφράζει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό τους ατομικούς ή ομαδικούς στόχους ή ανάγκες των ατόμων ή ομάδων που συνθέτουν την οργάνωση. 6
Η έννοια της Οργάνωσης Στόχοι. Διαίρεση εργασίας, δομές, συστήματα, σχέδια. Η οργάνωση παρέχει τη δυνατότητα υποδιαίρεσης της εργασίας σε καθήκοντα ή άλλες υποεργασίες, χωρίς την ύπαρξη των οποίων δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ο Οργανισμός. Η σύνθεση αυτών των στόχων γίνεται σχεδιασμένα και συντονισμένα. Σύνορα. Η οργάνωση φανερώνει τα όρια στα οποία οι επιμέρους λειτουργίες της επιχείρησης αναφέρονται και προσδιορίζει το συγκεκριμένο πλαίσιο καθηκόντων και εργασίας όλων των συμμετεχόντων σε αυτήν, ή με άλλα λόγια τις εργασίες που αναλαμβάνει κάθε εργαζόμενος. Χρονική διάρκεια. Η οργάνωση αποτελεί στοιχείο που διενεργείται, αποτιμάται και περιγράφεται με την έννοια του χρόνου. Η συνιστώσα του χρόνου αποτελεί βασικό στοιχείο που φανερώνει το πλαίσιο οργάνωσης κάθε οργανισμού ή επιχείρησης. 7
Η έννοια της Οργάνωσης Στοιχεία που απαρτίζουν την έννοια της οργάνωσης είναι και τα εξής: Διαίρεση της εργασίας Εξειδίκευση εργασιών Παραγωγή οικονομιών κλίμακας Συνέργια - Συνένωση Δυνάμεων - δράσεων Ικανοποίηση Αναγκών Πελάτη Κόστος Συναλλαγής-Μοναδιαίο κόστος προϊόντος Βασικός στόχος Η αποτελεσματικότερη ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. 8
Βασικοί Τύποι Οργανώσεων Παραγωγικές οργανώσεις ή μονάδες. Πρόκειται για οργανώσεις που αξιοποιούν τους συντελεστές παραγωγής και παράγουν /προσφέρουν στο περιβάλλον τους συγκεκριμένα προϊόντα ή υπηρεσίες. Παραδείγματα τέτοιων οργανώσεων είναι οι επιχειρήσεις. Οι μονάδες αυτές δημιουργούν αξία, αφού με την αξιοποίηση των συντελεστών παραγωγής παράγονται αγαθά, μέσω των οποίων ικανοποιούνται ανθρώπινες ανάγκες. 9
Τύποι Οργανώσεων Οργανώσεις Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Οργανισμοί με σκοπό: * τη διαμόρφωση του θεσμικού-ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει το κράτος (π.χ.: αστυνομία, στρατός, Τράπεζα της Ελλάδος, κτλ.), * τη διαχείριση της λειτουργίας του καθώς και * τη διαχείριση και την εφαρμογή των κρατικών -πολιτικών (π.χ.: της οικονομίας, της υγείας, κτλ.) 10
Τύποι Οργανώσεων Πολιτικές-Συνδικαλιστικές Οργανώσεις. Σκοπός τους η προώθηση και η υποστήριξη των συμφερόντων ή των πολιτικών των μελών τους ή ευρύτερου τμήματος της κοινωνίας, στην οποία αναφέρονται. Άλλες οργανώσεις. Διαφορετικοί σκοποί, κυρίως κοινωνικού, πολιτιστικού, είτε αθλητικού χαρακτήρα, όπως πολιτιστικές οργανώσεις, σύλλογοι φιλάθλων, αθλητικοί όμιλοι. 11
Τύποι Οργανώσεων «Εμπορευματικές» οργανώσεις εκείνες που προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες ως εμπορεύματα στο πλαίσιο της αγοράς, έναντι μιας αξίας ανταλλαγής (π.χ. επιχείρηση «Μη εμπορευματικές" οργανώσεις εκείνες που δεν προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες με το μηχανισμό ανταλλαγής της αγοράς, αλλά δημόσιου χαρακτήρα (π.χ.: ΤΕΙ, Πανεπιστήμιο), ή φιλανθρωπικού χαρακτήρα (π.χ.: φιλανθρωπικές οργανώσεις, εκκλησία). 12
Εισαγωγή στη Συστημική Προσέγγιση της Οργάνωσης Σύστημαείναι ένα σύνολο στοιχείων ή μερών τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αλληλεπίδρασης και αποτελούν μια ολότητα. Μέρη / Υποσυστήματα. Τα μέρη του συστήματος αποτελούν τα συστατικά στοιχεία του. Μπορούν να θεωρηθούν ως υποσυστήματα, δηλαδή ότι και αυτά αποτελούνται από μικρότερες μονάδες που συνδέονται μεταξύ τους με συγκεκριμένες σχέσεις. παραγωγή μηχανές Τομέας παραγωγής Λογιστήριο Προμηθευτές Πελάτες Διαφήμιση Έμμεση προώθηση προϊόντων Μάρκετινγκ 13
Μηχανισμός ανατροφοδότησης/ Ελέγχου (feedback) του Συστήματος 14
Χαρακτηριστικά Συστημάτων Τα συστήματα μπορούν να είναι λιγότερο ή περισσότερο: Ανοιχτά ή κλειστά Δυναμικά ή στατικά Πολύπλοκα ή απλά. 15
Χαρακτηριστικά Συστημάτων Ανοιχτό: είναι το σύστημα που βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του, Κλειστό: είναι το σύστημα που δεν έχει καμιά σχέση αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. Σχέσεις αλληλεπίδρασης είναι οι σχέσεις ανταλλαγών, εισροών-εκροών μεταξύ συστήματος και περιβάλλοντος. 16
Χαρακτηριστικά Συστημάτων Δυναμικά / Στατικά. Η δυναμικότητα είτε η στατικότητα των συστημάτων εκφράζει τη συχνότητα και τη σπουδαιότητα των αλλαγών στα μέρη, στα δομικά χαρακτηριστικά και στη λειτουργία του συστήματος, είτε ακόμη δυνητικά στις σχέσεις του με το περιβάλλον. Πολύπλοκα / απλά. Η πολυπλοκότητα ενός συστήματος εκφράζει το βαθμό συνθετότηταςτων μερών ή υποσυστημάτων που το αποτελούν και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ αυτών. 17
Χαρακτηριστικά Συστημάτων Η αποτελεσματικότητα της οργάνωσης απαιτεί την αρμονία ή καλή προσαρμογή μεταξύ όλων αυτών των συντελεστών της οργάνωσης. 18
Άσκηση 1η 1. Επιλέξτε μια οργάνωση (επιχείρηση, οργανισμό, σύλλογο κτλ.) και προσπαθήστε να την περιγράψετε, σύμφωνα με τις έννοιες που έχετε μαζέψει. Συγκεκριμένα απαντήστε στα ερωτήματα: Πώς θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως σύστημα; Ποια είναι τα στοιχεία που την αποτελούν; Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της και σε τι διαφέρει από άλλες οργανώσεις; Ποιοι είναι οι λόγοι δημιουργίας της; 2. Σκεφτείτε και βρείτε τρεις οργανώσεις οι οποίες είναι περισσότερο ανοιχτά συστήματα και τρεις οι οποίες είναι περισσότερο κλειστά συστήματα. Εξηγήστε για ποιους λόγους οι πρώτες είναι περισσότερο ανοιχτά και οι δεύτερες περισσότερο κλειστά συστήματα. 19
Λειτουργίες της επιχείρησης Οι πιο σημαντικές είναι η Παραγωγική, η Εμπορική και η Οικονομική λειτουργία. 1) Μία σύγχρονη οικονομική μονάδα, για να ανταποκριθεί με επιτυχία στην αποστολή της, δεν αρκεί μόνο να παράγει, να διαθέτει τα προϊόντα της στην αγορά και να διαχειρίζεται τα οικονομικά της. 2) Υπάρχει ανάγκη να οργανώνει με τρόπο αποδοτικό τα στοιχεία που θα της εξασφαλίσουν ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα. 20
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Η Παραγωγική Λειτουργία *επεξεργασία υλικών ή πληροφοριών, *χρήση και συντήρηση των μέσων για την παραγωγή των προϊόντων ή των υπηρεσιών, * έλεγχος της ποιότητας των παραγόμενων αγαθών κτλ. 21
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Η Εμπορική λειτουργία έρευνα των αναγκών των καταναλωτών, σχεδιασμός προϊόντων ή υπηρεσιών που ικανοποιούν τις ανάγκες των καταναλωτών, προβολή και η προώθηση των προϊόντων ή υπηρεσιών, η πώληση και η διανομή. Η εμπορική λειτουργία εκφράζεται κυρίως με τις σύγχρονες έννοιες του Μάρκετινγκ και των πωλήσεων. 22
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Η Οικονομική λειτουργία * η εξεύρεση του κεφαλαίου που απαιτείται για την ίδρυσή της, * όλες οι διαχειριστικές και λογιστικές διαδικασίες που βοηθούν στην έγκαιρη διεκπεραίωση και την καταγραφή συναλλαγών της, * η αντιμετώπιση των νομικών και φορολογικών της υποχρεώσεων * η εξακρίβωση των αποτελεσμάτων της. 23
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Επιπλέον λειτουργίες Λειτουργία προμηθειών. * η οικονομικότερη προμήθεια μηχανημάτων, πρώτων υλών και οποιωνδήποτε άλλων υλικών στοιχείων (π.χ. αναλώσιμων). * η έρευνα αγοράς και η αποθήκευση των προμηθειών * η συνεχής παρακολούθηση των αποθεμάτων, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο ο προγραμματισμός της παραγωγής Η λειτουργία των προμηθειών εξασφαλίζει βασικούς πόρους, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της επιχείρησης 24
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Επιπλέον λειτουργίες Έρευνα και ανάπτυξη. * σχεδιασμός νέου προϊόντος -ενέργειες έρευνας και ανάπτυξης. * βελτίωση της συσκευασίας, είτε και των χαρακτηριστικών του προϊόντος ή υπηρεσίας που παρέχεται * εξεύρεση τεχνικών μείωσης κόστους παραγωγής * ανάπτυξη δικτύου διανομής με μείωση του κόστους λειτουργίας του. 25
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Επιπλέον λειτουργίες Λειτουργία της Πληροφόρησης. Ανάπτυξη πλαισίου πληροφοριακής καταγραφής και οργάνωσης των δεδομένων της επιχείρησης, προκειμένου να αποκτούνται, να επεξεργάζονται και να αποθηκεύονται όλες οι παρεχόμενες πληροφορίες (π.χ.: στα αποθέματα, στο λογιστήριο, στις τράπεζες), να διανέμονται οι πληροφορίες σε αυτούς που τις χρειάζονται και εν συνεχεία να υλοποιούνται οι απαραίτητες ανά τμήμα της επιχείρησης ενέργειες, με χρήση της κατάλληλης πληροφόρησης. 26
Η αλυσίδα των λειτουργιών της επιχείρησης Επιπλέον λειτουργίες Λειτουργία Δημοσίων Σχέσεων. *η προβολή των θετικών σημείων και της συνολικής εικόνας της επιχείρησης, *η οργάνωση και υλοποίηση εκδηλώσεων και άλλων δράσεων επικοινωνίας και επαφών, * οι σχέσεις με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, * οι χορηγίες πολιτιστικών, επιχειρηματικών ή άλλων δραστηριοτήτων 27
Το περιβάλλον της επιχείρησης Με τον όρο "στοιχεία τον περιβάλλοντος" εννοούμε τους παράγοντες αυτούς που αποτελούν συνθετικά στοιχεία τόσο του γενικού περιβάλλοντος, όσο και του ειδικού περιβάλλοντος της επιχείρησης. -Στο γενικό (εξωτερικό) περιβάλλον εντάσσονται: Το Οικονομικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει τις δομές της οικονομίας, τους ρυθμούς ανάπτυξης, τους δείκτες τους σχετικούς με τον πληθωρισμό, την απασχόληση, το δημόσιο χρέος κτλ. 28
Το περιβάλλον της επιχείρησης Το Νομικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει τους νόμους, σύμφωνα με τους οποίους λειτουργεί η επιχείρηση, οι συναλλαγές, οι εργασιακές σχέσεις κτλ. Το Κοινωνικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει την "κοινωνική οργάνωση της χώρας", μέσα στην οποία είναι ενταγμένες όλες οι κοινωνικές ομάδες οι οποίες επιδρούν στη λειτουργία της και την εξέλιξή της. Οι επιλογές τους επηρεάζουν άμεσα τη διαδικασία παραγωγής και διανομής του προϊόντος. Το Τεχνολογικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει την πλέον "ορατή" επίδραση του εξωτερικού περιβάλλοντος στην επιχείρηση. Επηρεάζει ποιοτικά και ποσοτικά τη φύση και την απόδοση του εξοπλισμού της και των εργαζομένων, το είδος των προϊόντων και των υπηρεσιών. 29
Το περιβάλλον της επιχείρησης Το Πολιτισμικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει τα εθνολογικά και λαογραφικά χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας, τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις του λαού. Το Πολιτικό περιβάλλον: Περιλαμβάνει το θεσμικό πλαίσιο, με το οποίο λειτουργεί το κράτος (π.χ. κυβερνητικές και πολιτικές αποφάσεις, κ.α.) Το Οικολογικό περιβάλλον: προβλήματα στο περιβάλλον από την αλόγιστη εκμετάλλευσή του και τη ρύπανσή του. 30
Το περιβάλλον της επιχείρησης Στο ειδικό περιβάλλον της επιχείρησης εντάσσονται: οι Προμηθευτές υλικών ή υπηρεσιών. οι Καταναλωτές και οι πελάτες οι Εργαζόμενοι και η συνδικαλιστική τους δράση. οι Πιστωτές, χρηματοδότες, μέτοχοι. οι Συνεργαζόμενες επιχειρήσεις, οι Τράπεζες με τις οποίες συναλλάσσεται 31
Το Περιβάλλον της (Οργάνωσης) Επιχείρησης ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ, ΠΟΛΙΤΙΚΟ, ΝΟΜΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΓΙΚΟ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΕΙΔΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ, ΠΕΛΑΤΕΣ, ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ, ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ, ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, ΚΡΑΤΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 32
Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (Corporate Responsibility) Οι ιδιοκτήτες, τα στελέχη και οι εργαζόμενοι οφείλουν να κατανοούν το βαθμό ευθύνης της απέναντι στην κοινωνία και να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους, βάσει των αναγκών της, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνική ευθύνη που φέρουν από τη λειτουργία τους. To πλαίσιο των κανόνων αυτών αποτελεί την εταιρική κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης. 33