ΣΥΜΠΟΣΙΟ " Ποιά Ελλάδα" " Η ευρωπαϊκή διάσταση της διακυβέρνησης" Η διακυβέρνηση ως όρος, έχει µπει εδώ και αρκετό καιρό τόσο στην επιστηµονική- οικονοµική, πολιτική, νοµική, περιβαλλοντική, κλπ, χωρίς ωστόσο να είναι και σίγουρο ότι όλοι εννοούµε το ίδιο πράγµα. O J.K.GALBRAITH µελέτησε νωρίς τα ζητήµατα διακυβέρνησης και ειδικότερα τους τρόπους εφαρµογής και τις επιπτώσεις από την υιοθέτηση µορφών διαχείρισης της µεγάλης κυρίως επιχείρησης, στο κράτος και τις κρατικές δοµές. Η διακυβέρνηση είναι πλέον πραγµατικότητα και στην ΕΕ, εφαρµόζονται συγκεκριµένες αρχές και εργαλεία και αναγνωρίζεται σήµερα ως ο κατ εξοχήν καθοριστικός παράγοντας όσον αφορά την αποτελεσµατικότητα της χρήσης των ευρωενωσιακών κονδυλίων. Η κρίση έφερε την αποκάλυψη ελλειµµάτων στη θεσµική οργάνωση και αδυναµιών αντιµετώπισης των επιπτώσεων στο οικονοµικό και κοινωνικό επίπεδο, όµως θα πρέπει να αποτελέσει δίδαγµα για το δρόµο µετασχηµατισµού που θα πρέπει να ακολουθήσει η διακυβέρνηση π.χ. µε διαδικασίες ευρύτερης συµµετοχής και συνεργασίας των πολιτών κυρίως στο τοπικό επίπεδο ή µε αυστηρότερη υποχρέωση λογοδοσίας για τη χρήση του δηµοσίου και ευρωενωσιακού χρήµατος. Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη αποδοχή τη στήριξη των επιτευγµάτων της ΕΕ από τους πολίτες της. Ορισµός περιεχόµενο της διακυβέρνησης Όταν πρόκειται να εξετάσει κανείς το νόηµα που πρέπει να δοθεί στην ευρωπαϊκή διακυβέρνηση τα πράγµατα µοιάζουν να είναι πιο περίπλοκα. Ο ορισµός που βρίσκεται εγγύτερα στο περιεχόµενο της διακυβέρνησης που χαρακτηρίζει τις λειτουργίες της ΕΕ, είναι κατά τη γνώµη µας, αυτός των PIERRE MUREL-YVES SUREL, που ορίζουν τη διακυβέρνηση ως ένα σύστηµα µε πολλούς "παίκτες", όπου ο χαρακτήρας συνεκτικότητας της δηµόσιας δράσης ( προσδιορισµός των προβληµάτων- των δυνατών και εφικτών λύσεων -των µορφών που θα τους δοθούν), δεν επιτυγχάνεται µέσα από τη δραστηριοποίηση µιας σχετικά οµοιογενούς και συγκεντρωτικής πολιτικό-διοικητικής ελίτ µε αλλά από τη δηµιουργία µορφών συντονισµού σε πολλά επίπεδα και µε πολλούς εταίρους. Το αποτέλεσµα θα εξαρτηθεί από την ικανότητα των δηµόσιων παραγόντων να καθορίσουν µια συνισταµένη, να δώσουν ένα κοινό νόηµα, να κινητοποιήσουν διαφόρου προέλευσης πραγµατογνωµοσύνη και να θεσπίσουν µορφές υπεύθυνης ενεργοποίησης των συντελεστών και νοµιµοποίησης των αποφάσεων. ΕΕ: ιδιάζων χώρος διακυβέρνησης Μια πρώτη σειρά δυσκολιών για τον προσδιορισµό της µορφής διακυβέρνησης στο ευρωενωσιακό επίπεδο, προέρχεται από τη ίδια τη φύση της ΕΕ, τα θεσµικά της χαρακτηριστικά, που θα πρέπει να θεωρείται ως ιδιάζων χώρος διακυβέρνησης. Η ΕΕ είναι ένα πολιτικό οικοδόµηµα το οποίο δεν έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά οποιασδήποτε άλλης µορφής οργάνωσης ή συνεργασίας κρατών, πράγµα που οδηγήσει τον Jacques DELORS να µιλήσει για την ΕΕ ως Άγνωστης Ταυτότητας Πολιτικό Αντικείµενο. Η ΕΕ δεν είναι κράτος, δεν είναι διεθνής οργανισµός. Τότε τι είναι η ΕΕ; Το κύριο καινοτόµο χαρακτηριστικό της ΕΕ ως σύστηµα συνεργασίας κρατών, είναι η εκούσια εκχώρηση αρµοδιότητας να δηµιουργεί αρµοδιότητα, από τα συµµετέχοντα κράτη για την επίτευξη κοινών στόχων, όπου τα κράτη µέλη δεσµεύονται και δραστηριοποιούνται για την υλοποίησή τους, προωθώντας έτσι την πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση. Το συνολικό οικοδόµηµα διαµορφώνεται µέσα από συγκεκριµένα επιτεύγµατα, που θα δηµιουργούν πραγµατική αλληλεγγύη, έλεγε ο Robert SCHUMAN. Ωστόσο η αρµοδιότητα της ΕΕ δεν καλύπτει όλα τα πεδία πολιτικής και ειδικά αυτά που ακουµπούν στους σκληρούς πυρήνες κυριαρχίας των κρατών µελών, έστω και αν στα 60 χρόνια ευρωπαϊκής πορείας οι αρµοδιότητες έχουν αναπτυχθεί θεαµατικά.
Κάτι που πρέπει επίσης να λαµβάνεται υπόψη είναι η ιδιότυπη θεσµική αρχιτεκτονική της ΕΕ. Παρότι θα µπορούσε κανείς να επιβεβαιώσει την κατά MONTESQUIEU διάκριση των εξουσιών, ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ/ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ/ ΙΚΑΣΤΙΚΗ, µεταξύ των κυβερνήσεων(ευρωπαϊκό Συµβούλιο, Συµβούλιο Υπουργών) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο-Ευρωπαϊκό ικαστήριο, ωστόσο πρέπει να τονισθεί όλως ιδιαιτέρως ο ρόλος µηχανισµού παραγωγής Ευρώπης που αναλαµβάνει η Επιτροπή ως προς την υποβολή προτάσεων, την εκτέλεση των αποφάσεων και τον έλεγχο της σωστής εφαρµογής τους, έχοντας άλλωστε µε βάση τις Συνθήκες και την πολιτική ευθύνη. Επί της ουσίας, από την αρχή της οικοδόµησης της Ένωσης, η Επιτροπή ήταν το θεσµικό όργανο που θα έπρεπε να µεριµνήσει ώστε να υποβάλλονται προτάσεις που θα αποτελούσαν συνθέσεις των εθνικών θέσεων, που θα είχαν ευρωπαϊκή προοπτική για την επίλυση των µειζόνων προβληµάτων που απασχολούν τους ευρωπαίους πολίτες. Όπως επίσης και να δώσει απαντήσεις στο πώς θα πρέπει να ασκούνται οι αρµοδιότητες στο επίπεδο της ΕΕ για το µεγαλύτερο δυνατό όφελος των πολιτών της. Λευκή Βίβλος για τη διακυβέρνηση Η πρώτη συστηµατική προσπάθεια για τη θέσπιση ευρωπαϊκής διακυβέρνησης γίνεται µε την παρουσίαση της Λευκής Βίβλου για την Ευρωπαϊκή ιακυβέρνηση στις αρχές 2000. Πολιτικά το ευρωπαϊκό κλίµα ήταν βαρύ µετά το Ιρλανδικό ΟΧΙ αλλά και τη συνειδητοποίηση της αποµάκρυνσης των ευρωπαίων πολιτών από ένα δυσνόητο και πολύπλοκο σύστηµα που αµφισβητούσαν ότι είναι ικανό να εφαρµόσει τις πολιτικές που επιθυµούν. Για την Επιτροπή το ζητούμενο ήταν να βρεθεί το σύστημα που θα στόχευε στην εδραίωση ενός βελτιωµένου επιπέδου συντονισµού και συνεργασίας µεταξύ των διαφόρων αρχών, και θα είναι προς όφελος όλων των πολιτών της Ένωσης. Προκειµένου να επιτευχθεί ο στόχος, δεν αρκούσε να αποφασιστεί τι πρέπει να γίνει, έπρεπε πρωτίστως να εδραιωθεί µηχανισµός για το πώς θα γίνουν αυτά που πρέπει να γίνουν, δηλαδή η διακυβέρνηση. Σύµφωνα µε την Επιτροπή: Η αναµόρφωση της διακυβέρνησης αφορά τον τρόπο µε τον οποίο χρησιµοποιεί η ΕΕ τις εξουσίες που της έχουν αναθέσει οι πολίτες της. Εξετάζει πώς µπορούν και πρέπει να γίνουν τα πράγµατα. Στόχος είναι να διευρυνθεί η διαδικασία λήψεως αποφάσεων ώστε να µπορούν να συµµετάσχουν περισσότεροι φορείς και να µπορεί να υπάρξει λογοδότηση. Η καλύτερη χρήση των εξουσιών θα προσεγγίσει την ΕΕ στους πολίτες και θα οδηγήσει σε αποτελεσµατικότερες πολιτικές. Για να επιτευχθεί αυτό το όραµα, η Ένωση πρέπει να προβεί σε καλύτερο συνδυασµό των διαφόρων µέσων πολιτικής, όπως η νοµοθεσία, ο κοινωνικός διάλογος, η διαρθρωτική χρηµατοδότηση και τα προγράµµατα δράσης, κάτι που αναµένεται ότι θα συµβάλλει στην ενδυνάµωση της κοινοτικής µεθόδου. Επισηµαίνεται ότι µε την αναµόρφωση της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης γινόταν και επαναπροσδιορισµός της κεντρικής αποστολής της Επιτροπής. Ενδιαφέρον έχει ο ορισµός για τη διακυβέρνηση: διακυβέρνηση" σηµαίνει κανόνες, διαδικασίες και συµπεριφορά που επηρεάζει τον τρόπο άσκησης των εξουσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ειδικότερα όσον αφορά τη διαφάνεια, τη συµµετοχή, τη λογοδοσία, την αποτελεσµατικότητα και τη συνοχή, που αποτελούν και τις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης. διαφάνεια. Τα όργανα πρέπει να εργάζονται κατά τρόπο πιο διάφανο. Από κοινού µε τα κράτη µέλη, πρέπει να κοινοποιούν τί ακριβώς κάνει η ΕΕ και ποιές αποφάσεις λαµβάνει. Πρέπει να χρησιµοποιούν γλώσσα εύληπτη και κατανοητή στο ευρύ κοινό. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σηµαντικό για να ενισχυθεί η εµπιστοσύνη προς τόσο πολύπλοκα όργανα. Συµµετοχή. Η ποιότητα, η σχετικότητα, και η αποτελεσµατικότητα των πολιτικών της ΕΕ εξαρτώνται από την εξασφάλιση ευρείας συµµετοχής σε όλη την πορεία της
πολιτικής από τη χάραξή της έως την εφαρµογή της. Η µεγαλύτερη συµµετοχή θα µπορέσει, κατά πάσα πιθανότητα, να δηµιουργήσει καλύτερο κλίµα εµπιστοσύνης στο τελικό αποτέλεσµα και στα όργανα που χαράσσουν και εκτελούν πολιτικές. Η συµµετοχή εξαρτάται σε αποφασιστικό βαθµό από τις κεντρικές κυβερνήσεις που ακολουθούν ανοικτή προσέγγιση κατά την ανάπτυξη και την εφαρµογή των πολιτικών της ΕΕ. Λογοδότηση. Χρειάζεται να γίνουν σαφέστεροι οι ρόλοι στις νοµοθετικές και εκτελεστικές διαδικασίες. Κάθε όργανο της ΕΕ πρέπει να εξηγεί και να αναλαµβάνει την ευθύνη για ότι κάνει στο πλαίσιο της Ευρώπης. Χρειάζεται όµως επίσης µεγαλύτερη σαφήνεια και υπευθυνότητα από τα κράτη µέλη και όλους όσους εµπλέκονται στην ανάπτυξη και την εφαρµογή των πολιτικών της ΕΕ, σε οποιοδήποτε επίπεδο. Αποτελεσµατικότητα. Οι πολιτικές πρέπει να είναι αποτελεσµατικές και έγκαιρες, να παρέχουν ότι χρειάζεται βάσει σαφών στόχων, αξιολόγησης της µελλοντικής επίπτωσης και, όπου υπάρχει, βάσει παλαιότερης πείρας. Η αποτελεσµατικότητα εξαρτάται και αυτή από την εφαρµογή των πολιτικών της ΕΕ κατά τρόπο αναλογικό και από τη λήψη αποφάσεων στο πλέον κατάλληλο επίπεδο-αρχή επικουρικότητας και αναλογικότητας. Συνοχή. Πολιτικές και δράση πρέπει να έχουν συνοχή και να γίνονται εύκολα κατανοητές. Η ανάγκη για συνοχή εντός της Ένωσης γίνεται όλο και µεγαλύτερη: το φάσµα της αποστολής έχει διευρυνθεί η διεύρυνση θα εντείνει την ποικιλοµορφία προκλήσεις όπως οι κλιµατικές και δηµογραφικές µεταβολές υπερβαίνουν τα όρια των τοµεακών πολιτικών βάσει των οποίων είχε οικοδοµηθεί η Ένωση οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές εµπλέκονται όλο και περισσότερο στις πολιτικές της ΕΕ. Η συνοχή απαιτεί πολιτική ηγεσία και ισχυρή αρµοδιότητα εκ µέρους των οργάνων για να εξασφαλιστεί µια συνεπής προσέγγιση εντός ενός πολυσύνθετου µηχανισµού. ΕυρωπαΙκή διακυβέρνηση: το παράδειγµα της πολιτικής Συνοχής Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει σε σηµαντικό βαθµό τη διακυβέρνηση στους κόλπους των διαφόρων κρατών µελών. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές αποτέλεσαν το έναυσµα για µια διαδικασία µετεξέλιξης της διακυβέρνησης: από ένα σύστηµα κατά κανόνα συγκεντρωτικό και χαρακτηριζόµενο από την ύπαρξη στεγανών (τόσο γεωγραφικών όσο και τοµεακών), η διακυβέρνηση µετεξελίχθηκε σε ένα ολοένα πιο ολοκληρωµένο πολυεπίπεδο σύστηµα. άρχισε προοδευτικά να θεσπίζεται και να εφαρµόζεται στις ευρωενωσιακές πολιτικές, µε ιδιαίτερη έµφαση ωστόσο στην Πολιτική Συνοχής, εµφανίζοντας τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: I) ΠΟΛΥΕΠΙΠΕ Η ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Προϋποθέτει ότι κάθε κλίµακα κοινοτική, εθνική, περιφερειακή ή τοπική διαθέτει τις αναγκαίες αρµοδιότητες και ικανότητες για την υλοποίηση της πολιτικής συνοχής. Την πολυεπίπεδη προσέγγιση, µε τη αναβαθµισµένη συµµετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, µε φορά από κάτω προς τα πάνω, όπου οι διάφοροι αυτοδιοικητικοί φορείς καλούνται να ενισχύσουν τη συνεργασία τους µε τις εθνικές κυβερνήσεις και την Επιτροπή, τα δε κράτη µέλη (αρχή της επικουρικότητας- αποκέντρωση) να λάβουν τα για τη αναγκαία µέτρα για τη νοµική (αρµοδιότητα) και δηµοσιονοµική (ικανότητα) αυτοτέλεια τους. Το επόµενο βήµα στη λογική αυτή τα κράτη µέλη να αναθέτουν την ευθύνη της διαχείρισης των διαρθρωτικών ταµείων σε περιφερειακές και τοπικές αρχές στη βάση συµπεφωνηµένων όρων και κριτηρίων που πρέπει να τηρούν οι εν λόγω αρχές ώστε να εξασφαλισθεί η ενεργότερη συµµετοχή τους µέσω επίσηµων συντονιστικών δοµών στο έργο του σχεδιασµού και της υλοποίησης των επιχειρησιακών προγραµµάτων ή τουλάχιστον να τους διαθέσουν συνολικές επιχορηγήσεις µε πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους που θα επιτρέψουν στις περιφερειακές και τοπικές αρχές να ενταχθούν πλήρως στο µηχανισµό της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Μπορεί να αντιληφθεί κανείς τις προκλήσεις που τίθενται ώστε να διασφαλιστούν επαρκείς διοικητικές δοµές και ανθρώπινο κεφάλαιο όσον αφορά τη στελέχωση, τις αποδοχές, την κατάρτιση, τους πόρους, τις διαδικασίες, τη διαφάνεια και την προσβασιµότητα
II) ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η έννοια της ολοκληρωµένης προσέγγισης, δηλαδή η ουσιαστικότερη ολοκλήρωση όλων των πολιτικών µε εδαφικό, οικονοµικό και κοινωνικό αντίκτυπο, καταλαµβάνει ολοένα σηµαντικότερη θέση στην ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Αυτή η έννοια προήλθε από την ανάγκη κατάργησης των στεγανών µεταξύ των πολιτικών και διοικητικών δοµών. Θεωρείται πλέον απολύτως αναγκαία. Τη συναντούµε σε πολλά κείµενα των ευρωπαϊκών θεσµικών οργάνων και ιδίως στα κείµενα της πολιτικής συνοχής. Αποτελεί πλέον απαραίτητο στοιχείο για την αύξηση της αποτελεσµατικότητας των ευρωπαϊκών πολιτικών. Στον βαθµό που η ολοκληρωµένη προσέγγιση ταυτίζεται µε την ανάγκη να λαµβάνονται υπόψη διάφορες πτυχές ενός σχεδίου, η διακυβέρνηση αποτελεί τον µηχανισµό υλοποίησής της. III) ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ Μια βασική και χαρακτηριστική αρχή της διακυβέρνησης των διαρθρωτικών ταµείων είναι αρχή της εταιρικής σχέσης. Η αρχή της εταιρικής σχέσης κατέστησε τη διακυβέρνηση της πολιτικής συνοχής πιο διαφανή, πιο ανοιχτή και µε µεγαλύτερη τάση ολοκλήρωσης, ωστόσο η εφαρµογή της παραµένει ανεπαρκής. Στην ουσία δεν υπάρχει ένα και µοναδικό µοντέλο εταιρικής σχέσης αλλά 28 διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την εφαρµογή αυτής της αρχής, ανάλογα µε τα θεσµικά χαρακτηριστικά κάθε κράτους µέλους. Η συµµετοχή των πολιτών είναι ένα σηµαντικό στοιχείο της αρχής της εταιρικής σχέσης. Στο πλαίσιο της προετοιµασίας της τρέχουσας περιόδου προγραµµατισµού, στην πλειονότητα των περιφερειών, οι πολίτες δεν συµµετείχαν επαρκώς στη διαδικασία αυτή. Οι συµβάσεις εταιρικής σχέσης µεταξύ της Επιτροπής και κάθε κράτους µέλους θα ορίζουν τις δεσµεύσεις των εταίρων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και της Επιτροπής. Σκοπός µιας τέτοιας εταιρικής σχέσης είναι η τήρηση της αρχής της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, η εξασφάλιση του ενστερνισµού των παρεµβάσεων από τα ενδιαφερόµενα µέρη και η αξιοποίηση της εµπειρίας και της τεχνογνωσίας των σχετικών συντελεστών. Για τη σύµβαση εταιρικής σχέσης και κάθε πρόγραµµα αντίστοιχα, τα κράτη µέλη πρέπει να οργανώνουν εταιρική σχέση µε τους εκπροσώπους των αρµόδιων περιφερειακών, τοπικών, αστικών και άλλων δηµόσιων αρχών, τους οικονοµικούς και κοινωνικούς εταίρους και φορείς που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών, συµπεριλαµβανοµένων των περιβαλλοντικών εταίρων, µη κυβερνητικών οργανώσεων και φορέων. Θα συνδέονται µε τους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και τα εθνικά προγράµµατα µεταρρυθµίσεων. Θα καθορίσουν µια ολοκληρωµένη προσέγγιση εδαφικής ανάπτυξης που θα υποστηρίζεται από όλα τα Ταµεία του ΚΣΠ και θα περιλαµβάνουν στόχους βασιζόµενους σε κοινά αποδεκτούς δείκτες, στρατηγικές επενδύσεις και ορισµένους εκ των προτέρων όρους. Θα περιλαµβάνουν δεσµεύσεις για ετήσιο απολογισµό της προόδου στις ετήσιες εκθέσεις της πολιτικής για τη συνοχή, της πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη και σε άλλες δηµόσιες εκθέσεις. Προϋποθέσεις και επιδόσεις Για τη βελτίωση των επιδόσεων, θα θεσπιστούν νέες διατάξεις σχετικά µε τις προϋποθέσεις, ώστε να διασφαλιστεί ότι η χρηµατοδότηση της ΕΕ δηµιουργεί ισχυρά κίνητρα για τα κράτη µέλη να επιτύχουν τους στόχους, των ποσοτικών συµπεριλαµβανοµένων, της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Οι προϋποθέσεις θα έχουν τη µορφή «εκ των προτέρων» όρων που θα πρέπει να πληρούνται πριν από την εκταµίευση των κεφαλαίων και «εκ των υστέρων» όρων βάσει των οποίων η διάθεση συµπληρωµατικών κεφαλαίων θα εξαρτάται από τις επιδόσεις. Η επιβολή «εκ των υστέρων» όρων θα ενισχύσει την επικέντρωση στις επιδόσεις και την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Θα βασίζεται στην επίτευξη των ορόσηµων που συνδέονται µε τους ποσοτικούς στόχους για τις εκροές και τα αποτελέσµατα σε σχέση µε τους στόχους της
στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τα προγράµµατα στη σύµβαση εταιρικής σχέσης... Η µη επίτευξη των ορόσηµων µπορεί να επισύρει την αναστολή εκταµίευσης των κεφαλαίων και η σοβαρή υστέρηση ως προς την επίτευξη των στόχων ενός προγράµµατος ενδέχεται να προκαλέσει ακύρωση των κεφαλαίων. Για να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπονοµευθεί η αποτελεσµατικότητα των κεφαλαίων από µη βιώσιµες µακροοικονοµικές δηµοσιονοµικές πολιτικές, ισχύουν αυστηρότεροι κανόνες του Ταµείου Συνοχής σχετικά µε τις µακροοικονοµικούς δηµοσιονοµικούς όρους και την ευθυγράµµισή τους µε τα νέα µέτρα επιβολής του συµφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης που θα εγκριθούν στο πλαίσιο της έκτης δέσµης οικονοµικής διακυβέρνησης. Ιδιαίτερη σηµασία δίνεται στην αναβάθµιση της τοπικής ανάπτυξης µε την πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων ώστε να αντιµετωπισθούν οι πολλαπλές αναπτυξιακές ανάγκες σε υποπεριφερειακό και τοπικό επίπεδο. Για να διευκολυνθεί η εφαρµογή πολυδιάστατων και διατοµεακών παρεµβάσεων θα έπρεπε να ενισχυθούν οι πρωτοβουλίες τοπικών κοινοτήτων, η υλοποίηση ολοκληρωµένων στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης και η συγκρότηση οµάδων τοπικής δράσης, µε βάση την εµπειρία από τη µέθοδο LEADER. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην εκπαίδευση και κατάρτιση για να ενισχύονται οι ικανότητες των εταίρων µέσω εκπαιδευτικών δράσεων, προκειµένου να µπορούν να συµµετέχουν πλήρως στην εταιρική σχέση. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η διακυβέρνηση µετεξελίχθηκε σε ένα ολοένα πιο ολοκληρωµένο πολυεπίπεδο σύστηµα και άρχισε προοδευτικά να θεσπίζεται και να εφαρµόζεται στις ευρωενωσιακές πολιτικές, µε ιδιαίτερη έµφαση ωστόσο στην Πολιτική Συνοχής, εµφανίζοντας τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Υπάρχει σύνδεση µε τη κεντρική στρατηγική της ΕΕ, µέσω στρατηγικού προγραµµατισµού και καθορισµού θεµατικών στόχων στον κανονισµό, σύµφωνα µε τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για µια «έξυπνη, διατηρήσιµη και χωρίς αποκλεισµούς ανάπτυξη».για την πολιτική Συνοχής ένα κοινό στρατηγικό πλαίσιο εξειδικεύει τους στόχους, συµπεριλαµβανοµένων των ποσοτικών στόχων, για τις προτεραιότητες της Ένωσης και τους µετατρέπει σε δράσεις για το ΕΤΠΑ, το Ταµείο Συνοχής, το ΕΚΤ, το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ οι οποίες θα διασφαλίσουν την ολοκληρωµένη χρήση των Ταµείων του ΕΚΤ και την επίτευξη των κοινών στόχων. Προϋποθέτει ότι κάθε κλίµακα κοινοτική, εθνική, περιφερειακή ή τοπική διαθέτει τις αναγκαίες αρµοδιότητες και ικανότητες για την υλοποίηση της πολιτικής συνοχής. Την πολυεπίπεδη προσέγγιση, µε τη αναβαθµισµένη συµµετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, µε την ευρύτερη δυνατή συµµετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Η έννοια της ολοκληρωµένης προσέγγισης, δηλαδή η ουσιαστικότερη ολοκλήρωση όλων των πολιτικών µε εδαφικό, οικονοµικό και κοινωνικό αντίκτυπο, καταλαµβάνει ολοένα σηµαντικότερη θέση στην ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Μια βασική και χαρακτηριστική αρχή της διακυβέρνησης είναι η εταιρική σχέση. Η αρχή της εταιρικής σχέσης κατέστησε τη διακυβέρνηση της πολιτικής συνοχής πιο διαφανή, πιο ανοιχτή και µε µεγαλύτερη τάση ολοκλήρωσης. Με την κρίση η συζήτηση σχετικά µε τη διακυβέρνηση της ΕΕ αναθερµάνθηκε τόσο όσον αφορά το έλλειµµα πολιτικής ηγεσίας -Leadership, όσο και τις αδυναµίες στο θεσµικό ή το εκτελεστικό επίπεδο. Τα κράτη αντέδρασαν για την αντιµετώπιση της κρίσης, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου κυρίως, για να δηµιουργήσουν τα απαραίτητα "εργαλεία" (µηχανισµοί σταθερότητας-αύξηση κεφαλαίων ΕΤΕ), τη µεγαλύτερη δε συµβολή στη σταθεροποίηση είχε η ΕΚΤ, ενα µη πολιτικό όργανο, που κινήθηκε συχνά εκτός ορίων του καταστατικού της.
Αποµένει να δούµε αν το σύνολο των µέτρων που έχουν ληφθεί το τελευταίο διάστηµα στο χρηµατοπιστωτικό, δηµοσιονοµικό και τραπεζικό σύστηµα για τη θωράκιση της ΕΕ θα µπορούσαν να οδηγήσουν και στη µετατροπή της σε Ευρωπαϊκή Κυβέρνηση.