ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδϊν και αμπζλου 1 θ Επανάλθψθ. Σθψιρριηίεσ, Σιψεισ λαιμοφ Αναςταςία Λαγοπόδθ Επίκ. Κακθγιτρια Φυτοπακολογίασ, Α.Π.Θ.
Άδειεσ Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2
Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σθψιρριηίεσ, Σιψεισ λαιμοφ
http://www.link.cs.cmu.edu/spl ay/ Σθψιρριηίεσ, Σιψεισ λαιμοφ Ζχουν κοινά ςυμπτϊματα, κυρίωσ ςτθν κόμθ του φυτοφ. Διαφορετικά αλλά κοντινά ςθμεία ζναρξθσ τθσ προςβολισ. Πολλζσ φορζσ οι δφο αςκζνειεσ ςυνυπάρχουν. Στο μζροσ τθσ προςβολισ ψάχνουμε για πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ι ςθμεία ϊςτε να καταλάβουμε ποία από τισ δφο αςκζνειεσ είναι. 5
Κοινά Συμπτϊματα Μείωςθ του ρυκμοφ ανάπτυξθσ, καχεκτικι βλάςτθςθ (φαίνεται ςτθν ετιςια βλάςτθςθ), μικροφυλλία, μικρά μεςογονάτια, μεταχρωματιςμοί φφλλων, μαραςμόσ-ξιρανςθ-πτϊςθ των φφλλων, ξιρανςθ νεαρϊν βλαςτϊν-κλαδίςκων, ξιρανςθ κλάδων, ςταδιακά ξιρανςθ όλου του δζντρου. 6
Σθψιρριηίεσ, Σιψεισ λαιμοφ Εμφανίηονται ςε πολλοφσ ξενιςτζσ, ςχεδόν ςε όλα τα δζντρα και ςτο αμπζλι. Τα πακογόνα διαβιοφν ςτο ζδαφοσ. Μεταφζρονται με οτιδιποτε μεταφζρει ζδαφοσ. 7
Σθψιρριηίεσ Ψάχνουμε για πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ςτισ ρίηεσ (ξελάκκωμα). Αυτά μπορεί να φαίνονται μζχρι ψθλά ςτο λαιμό. Πακογόνα αίτια: 1) βαςιδιομφκθτεσ (Armillariaμυκθλιακζσ πλάκεσ, ριηόμορφα και βαςιδιοκάρπιαμυρωδιά μανιταριοφ) και 2) αςκομφκθτεσ (Rosellinia-ακανόνιςτεσ μυκθλιακζσ πλάκεσ, υποτυπϊδθ ριηόμορφα, περικικια, υφζσ με διόγκωςθ πριν από τα διαφράγματα-μυρωδιά ηφμωςθσ). 3) Μόνο ςτθν ελιά επιπλζον ζνασ βαςιδιομφκθτασ (Omphalotus olearius- Τηελατίνα- καςτανοκόκκινα βαςιδικάρπια, παχφσ ηελατινϊδθσ φλοιόσ, λευκι ςιψθ ξφλου). 8
http://www.na.fs.fed.us/spfo/pubs/fidls/armillaria/armill aria.htm http://www.na.fs.fed.us/spfo/pubs/fidls/armillaria/armill aria.htm Σθψιρριηίεσ 9
Σιψεισ λαιμοφ Ψάχνουμε για πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ςτο λαιμό. Δεν υπάρχουν μυκθλιακζσ πλάκεσ. Από τουσ νεκροφσ ιςτοφσ κα δοφμε ωοςπόρια ςτο μικροςκόπιο. Η προχωρθμζνθ ςιψθ επεκτείνεται και ςτισ ρίηεσ. Μπορεί να ςυνυπάρχει με ςθψιρριηία. Οφείλονται ςε ωομφκθτεσ του γζνουσ Phytophthora. 10
Σφγκριςθ ςθψιρριηίασ (δεξιά)-ςιψθσ λαιμοφ (αριςτερά) Υγρή σήυε στο λαιμό ποσ επεκτείνεται στε ρίδα. Ξερή σήυε στε ρίδα ποσ μπορεί να επεκτείνεται σε αρκετό ύυος στον κορμό. http://www.padil.gov.au http://www.utahpests.usu.edu 11
http://www. utahpests.usu.edu Σφγκριςθ ςθψιρριηίασ (δεξιά)-ςιψθσ λαιμοφ (αριςτερά) Καστανός μετατρφματισμός τοσ καμβίοσ. Λεσκές μσκελιακές πλάκες κάτφ από το υλοιό. http://www.forestryimages.org 12
Θζμα Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; 13
Ποιο είναι το ερϊτθμα; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; 2) Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; 3) Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και 4) τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; 5) Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; 14
Τι πλθροφορίεσ δίνονται ςχετικά με τθν εμφάνιςθ τθσ αςκζνειασ; Σε ποία κατθγορία αςκενειϊν βρίςκομαι; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; Άρα πρόκειται κατά πάςα πικανότθτα για εδαφογενι αςκζνεια 15
Σε ποία κατθγορία αςκενειϊν βρίςκομαι; Ποία είναι τα γενικότερα ςυμπτϊματα; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; 2) Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; Άρα πράγματι ζχω γενικευμζνα ςυμπτϊματα που με παραπζμπουν ςε εδαφογενι αςκζνεια 16
Υπάρχουν πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ςτο ςθμείο προςβολισ που υποψιάηομαι; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; 2) Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; Υποψιάηομαι Σιψθ λαιμοφ από Phytophthora 17
Υπάρχουν πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ςτο ςθμείο προςβολισ που υποψιάηομαι; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; 2) Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; 3) Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; αλλά κα μποροφςε να είναι και ςθψιρριηία αφοφ υπάρχει καςτανόσ μεταχρωματιςμόσ κάτω από το φλοιό και πικανότερο από Rosellinia αφοφ ζχω και μυρωδιά ηφμωςθσ 18
Υπάρχουν πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ςτο ςθμείο προςβολισ που υποψιάηομαι; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; 2) Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; 3) Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και 4) τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; 5) Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; αλλά κα μποροφςε να είναι και ςθψιρριηία αφοφ υπάρχει καςτανόσ μεταχρωματιςμόσ κάτω από το φλοιό και πικανότερο από Rosellinia αφοφ ζχω και μυρωδιά ηφμωςθσ. Θα ψάξω για μυκθλιακζσ πλάκεσ και ριηόμορφα που δεν υπάρχουν ςτθ ςιψθ λαιμοφ αλλά υπάρχουν ςτθ ςθψιρριηία. 19
Υπάρχουν πακογνωμονικά ςυμπτϊματα ςτο ςθμείο προςβολισ που υποψιάηομαι; Επιςκζπτεςτε το Μάιο μθλεϊνα ςτθν περιοχι Πζλλασ όπου διαπιςτϊνετε ςε τμιμα του αγροφ που νεροκρατεί, τθν φπαρξθ κθλίδασ 12 δζντρων, τα οποία παρουςιάηουν μείωςθ του μικουσ τθσ ετιςιασ βλάςτθςθσ, φφλλα μικρότερα του κανονικοφ, κιτρινωπά ωσ ωχροπράςινα και νεκρϊςεισ κλάδων ςε μορφι θμιπλθγίασ. Σε οριςμζνα από τα δζντρα παρατθρείτε ςτθν περιοχι του λαιμοφ εκτεταμζνεσ ςκοτεινοκαςτανζσ περιοχζσ, ρωγμζσ με ελαφρά εξίδρωςθ και ζντονθ μυρωδιά ηφμωςθσ. Επιπλζον αποκάλυψθ τμθμάτων τθσ ρίηασ προσ τθν περιοχι του λαιμοφ αποκαλφπτει καςτανό μεταχρωματιςμό κάτω από το φλοιό. 1) Ποία αςκζνεια κα υποπτευκείτε; 2) Ποίο είναι το πακογόνο αίτιο τθσ αςκζνειασ αυτισ; 3) Ποία άλλθ αςκζνεια αναφζρεται ότι προκαλεί παρόμοιεσ ηθμίεσ και 4) τι διαφορζσ (ςυμπτωματολογικζσ) υπάρχουν; 5) Τι κα κάνετε για να επιβεβαιϊςετε τθ διάγνωςι ςασ; Αν χρειάηομαι επιβεβαίωςθ από ειδικό κα ηθτιςω τθ βοικεια φυτοπακολογικοφ εργαςτθρίου. 20
Σθμείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Λαγοπόδθ Αναςταςία «Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδϊν και αμπζλου. Αδρομυκϊςεισ και ςιψεισ λαιμοφ». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2014. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs265/. 21
Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 22
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλοσ ενότθτασ Επεξεργαςία: Φλϊροσ Γεϊργιοσ Θεςςαλονίκθ, Μάιοσ 2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σθμειϊματα
Σθμείωμα Ιςτορικοφ Εκδόςεων Ζργου Το παρόν ζργο αποτελεί τθν ζκδοςθ 1.00. 25
Διατιρθςθ Σθμειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 26