ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Εκκλθςιαςτικό Δίκαιο ΙΙΙ (Μεταπτυχιακό) Ενότθτα 1θ: Συςτιματα χωριςμοφ κράτουσ - κρθςκευμάτων Κυριάκοσ Κυριαηόπουλοσ
Άδειεσ Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. 2
Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Συςτιματα χωριςμοφ κράτουσ - κρθςκευμάτων
Περιεχόμενα ενότθτασ 1. Ειςαγωγικά 2. Σφντομθ επιςκόπθςθ του ςυςτιματοσ χωριςμοφ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ 3. Ηθτιματα διακρίςεων 4. Σφντομθ επιςκόπθςθ του γαλλικοφ ςυςτιματοσ χωριςμοφ με λαϊκό χαρακτιρα του κράτουσ 5
Σκοποί ενότθτασ Γνωριμία με το αντικείμενο του μακιματοσ. Κατανόθςθ των δφο βαςικών ςυςτθμάτων χωριςμοφ κράτουσ κρθςκευμάτων. 6
Ειςαγωγικά Γενικι κεματικι: οι ςχζςεισ κράτουσ-κρθςκευμάτων ι κοινοτιτων μθ κρθςκευόντων, ςτισ χώρεσ-μζλθ τθσ Ε.Ε. με παράδοςθ κατά πλειονότθτα κακολικι, προτεςταντικι ι μικτι (κακολικοπροτεςταντικι). Το ςφςτθμα ςχζςεων κράτουσ-κρθςκευμάτων ςε όλεσ αυτζσ τισ χώρεσ είναι το ςφςτθμα χωριςμοφ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ (πολυκρθςκευτικότθτα = εκτεταμζνθ ςυνεργαςία με οριςμζνα κρθςκεφματα, τα οποία το ίδιο επιλζγει είτε με βάςθ νομικά κριτιρια, είτε με αυκαίρετθ κυβερνθτικι απόφαςθ), εκτόσ από τθ Γαλλία, όπου επικρατεί το ςφςτθμα χωριςμοφ με λαϊκό χαρακτιρα του κράτουσ (ςφςτθμα τθσ κετικισ κοςμικότθτασ/λαϊκότθτασ του κράτουσ). 7
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σφντομθ επιςκόπθςθ του ςυςτιματοσ χωριςμοφ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ
Χωριςμόσ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ Ο χωριςμόσ γίνεται: i. είτε με αναγνϊριςθ ενόσ ι περιςςοτζρων κρθςκευμάτων ςε ςυνταγματικό ι νομοκετικό επίπεδο (Κφπροσ, Ιταλία, Ιςπανία, Πολωνία, Λικουανία), ii. είτε χωρίσ καμία ειδικι αναγνϊριςθ κρθςκευμάτων. Οι ςχζςεισ κράτουσ-κρθςκευμάτων ςτισ χώρεσ με ςφςτθμα χωριςμοφ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ ρυκμίηονται είτε νομοκετικά είτε μζςω ςυμβάςεων/ςυμφωνιϊν. 9
Χαρακτθριςτικά του ςυςτιματοσ χωριςμοφ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ (1/2) 1 θ Αρχι: χωριςμόσ κράτουσ-κρθςκευμάτων ι κοινοτιτων μθ πιςτευόντων. 2 θ Αρχι: πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ (εκτεταμζνθ ςυνεργαςία με οριςμζνα κρθςκεφματα, τα οποία το ίδιο επιλζγει είτε με βάςθ νομικά κριτιρια, είτε με αυκαίρετθ κυβερνθτικι απόφαςθ). 10
Χαρακτθριςτικά του ςυςτιματοσ χωριςμοφ με πολυκρθςκευτικότθτα του κράτουσ (2/2) 3 θ Αρχι: βακμιαία ιςότθτα/ςχετικι ανιςότθτα των κρθςκευμάτων. 4 θ Αρχι: ευμενισ ουδετερότθτα του κράτουσ. 5 θ Αρχι: κρθςκευτικι αυτονομία. Παραδείγματα: α) ςτο Βζλγιο υφίςταται κεςμικι προςταςία εκείνων που δεν ζχουν κρθςκευτικζσ πεποικιςεισ, β) ενώ ςτθν Πορτογαλία ο νόμοσ του 2000 για τθ κρθςκευτικι ελευκερία αποτελεί μια μοναδικι και αξιοςθμείωτθ περίπτωςθ επζκταςθσ τθσ κρατικισ προςταςίασ και των προνομίων τθσ Κακολικισ Εκκλθςίασ ςε όλεσ τισ υπόλοιπεσ καταχωρθμζνεσ κρθςκευτικζσ κοινότθτεσ τθσ χώρασ. 11
Ζθτιματα διακρίςεων: Καταχϊρθςθ (1/2) Θ διάκριςθ ςε καταχωρθμζνουσ (= αυτοί που ζχουν νομικι προςωπικότθτα) και ςε μθ καταχωρθμζνουσ κρθςκευτικοφσ οργανιςμοφσ απαντάται ςε όλεσ τισ εδώ εξεταηόμενεσ χώρεσ. Θ καταχώρθςθ γίνεται δυνάμει κάποιου νόμου ι βάςει του δικαιώματοσ του ςυνεταιρίηεςκαι. Αυςτρία, Τςεχία, Ουγγαρία, Ιταλία, Λετονία, Λικουανία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ιςπανία διακζτουν νομοκετιματα για τθν καταχώρθςθ. Οι ςυνζπειεσ τθσ εν λόγω διάκριςθσ ςχετίηονται με το δικαίωμα του ςυνεταιρίηεςκαι, αλλά και με τθ χοριγθςθ κρθςκευτικών δικαιωμάτων και προνομίων. 12
Ζθτιματα διακρίςεων: Καταχϊρθςθ (2/2) Για μεν τα κρθςκευτικά δικαιϊματα, θ απόλαυςι τουσ κα πρζπει να αφορά οποιοδιποτε κριςκευμα ανεξαρτιτωσ καταχώρθςισ του ι μθ. Για τα τυχόν επιπλζον κρατικά προνόμια: i. με βάςθ τθν κοινοτιςτικι αντίλθψθ των κρθςκευτικών δικαιωμάτων, επιτρζπεται να ειςάγεται από το κράτοσ προχπόκεςθ απόκτθςθσ εκ μζρουσ του κρθςκεφματοσ μιασ νομικισ προςωπικότθτασ για τθν απόλαυςι τουσ, ii. ενώ αντίκετα, θ φιλελεφκερθ (ατομικι) αντίλθψθ περί κρθςκευτικών δικαιωμάτων δε κεωρεί τζτοιεσ κρατικζσ προχποκζςεισ επιτρεπτζσ. 13
Άλλα ηθτιματα διακρίςεων Θ διάκριςθ με βάςθ τθν πολυεπίπεδθ δομι των κακεςτϊτων κρθςκευμάτων: το παράδειγμα του αυςτριακοφ μοντζλου και κριτικι παρουςίαςι του. Άλλα παραδείγματα. 14
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σφντομθ επιςκόπθςθ του γαλλικοφ ςυςτιματοσ χωριςμοφ με λαϊκό χαρακτιρα του κράτουσ
Χωριςμόσ με λαϊκό χαρακτιρα του κράτουσ Θ Γαλλία αποτελεί ειδικι και μοναδικι περίπτωςθ ςτο ηιτθμα του χωριςμοφ κράτουσ-κρθςκευμάτων, κάτι που οφείλεται ςε ιςτορικοφσ λόγουσ που ςχετίηονται με τθ Γαλλικι Επανάςταςθ (1789). 16
Χαρακτθριςτικά του ςυςτιματοσ χωριςμοφ με λαϊκό χαρακτιρα του κράτουσ (1/2) 1 θ Αρχι: χωριςμόσ κράτουσ-κρθςκευμάτων ι κοινοτιτων μθ πιςτευόντων. 2 θ Αρχι: λαϊκότθτα του κράτουσ (περιοριςμζνθ ςυνεργαςία με οριςμζνα κρθςκεφματα, τα οποία το ίδιο το κράτοσ επιλζγει είτε με βάςθ νομικά κριτιρια, είτε με αυκαίρετθ κυβερνθτικι απόφαςθ και περιοριςμζνθ παροχι προνομίων). 17
Χαρακτθριςτικά του ςυςτιματοσ χωριςμοφ με λαϊκό χαρακτιρα του κράτουσ (2/2) 3 θ Αρχι: βακμιαία ιςότθτα των κρθςκευμάτων (θ οποία όμωσ εδώ τείνει προσ τθν απόλυτθ ιςότθτα). 4 θ Αρχι: ευμενισ ουδετερότθτα του κράτουσ. 5 θ Αρχι: κρθςκευτικι αυτονομία. Πλζον υφίςταται κετικι και όχι αρνθτικι ουδετερότθτα του γαλλικοφ κράτουσ. Υπάρχουν και εξαιρζςεισ ςτθν υιοκζτθςθ του ςυςτιματοσ αυτοφ από οριςμζνα γαλλικά εδάφθ, ςτα οποία κατιςχφει το τοπικό δίκαιο. 18
Σθμείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Κυριάκοσ Κυριαηόπουλοσ «. Ενότθτα 1 θ : Συςτιματα χωριςμοφ κράτουσ - κρθςκευμάτων». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2014. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://opencourses.auth.gr/eclass_courses.
Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλοσ ενότθτασ Επεξεργαςία: Μαριάνκθ-Ελζνθ Διαμαντοποφλου Θεςςαλονίκθ, 01-05-2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σθμειϊματα
Διατιρθςθ Σθμειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ.