Πυρετός: «φίλος ή εχθρός;» Πως τον αντιμετωπίζουμε; Σταυρούλα Κωσταρίδου-Νικολοπούλου Παιδίατρος -Αιματολόγος Συντ. Διευθ.Παιδιατρικής Γ.Ν Παίδων Πεντέλης
Πυρετός Είναι φυσιολογική βιολογική αντίδραση του οργανισμού που συμβαίνει κατά τη διαδρομή λοιμώξεων (ιογενώνμικροβιακών), αυτοανόσων και κακοήθων νοσημάτων Ελέγχεται από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και θεωρείται από επιστημονικά δεδομένα ότι έχει προστατευτικό ρόλο Δεν είναι νόσος αλλά φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού
Είναι ο πυρετός ωφέλιµος; Ελαττώνει την κατανάλωση σιδήρου και τη σύνθεση λιποσακχαριτών από τα Gram(-) μικρόβια Στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πιέσεως και αύξηση της κατανάλωσης οξυγόνου απότους ιστούς Ενεργοποιεί το ανοσολογικό σύστημα και κινητοποιεί τα πολυμορφοπύρηνα, μακροφάγα και Τ-λεμφοκύτταρα Προάγει τηφλεγμονή Δρα στοενδοκρινικόκαι άλλα συστήματα
Μελέτες Καλή έκβαση λοιμώξεων σε θ>37.8 ο C και >10.000 λευκά /mm 3 (θνησιμότητα 4% vs. 29%) Στη σήψη έκκριση heat shock πρωτεινών : προστατευτικές για την υποξία Σε ασθενείς με εγκεφαλικό τραύμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο βελτιώνει την επικοινωνία και τις διαταραχές της συμπεριφοράς Υποθερμία είναι σημαντικός παράγοντας θνησιμότητας σε ασθενείς με τραύμα στον εγκέφαλο Μετα-αναλύσεις υποστηρίζουν ότι τα αντιπυρετικά καθυστερούν την ανάρρωση Curr Opinion Infect Dis 2002;15:241-5
Ø Ο πυρετός παρά το γεγονός ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων, οφείλεται σε «αυτοπεριοριζόμενες» ιώσεις εντούτοις μπορεί να είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα μια σοβαρής βακτηριακής λοίμωξης, όπως πνευμονία ή μηνιγγίτιδα. Ø Σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελεί εκδήλωση άλλων σοβαρών νοσημάτων όπως αυτοάνοσα και κακοήθη νοσήματα Τα εμπύρετα νοσήματα αποτελούν την πρώτη αιτία επίσκεψης στον Παιδίατρο και το 20% των εισαγωγών στα παιδιατρικά νοσοκομεία
Τι θεωρούν οι γονείς πυρετό Είναι ο πυρετός επικίνδυνος ü 1980(USA) 94% των γονιών πιστεύουν ότι ευθύνεται για νευρολογική διαταραχή ü 12-43% πιστεύει ότι είναι σύμπτωμα σοβαρής νόσου (ανεξάρτητα από το μορφωτικό επίπεδο και την ηλικία των γονέων Γίνεται η σωστή χορήγηση αντιπυρετικών ü 47-49%σωστή ü 24% χαμηλή Οι γονείς-ερωτηµατικά ü 33% αυξημένη ü 27% εναλλακτικό σχήμα με λάθος τρόπο (1-2 ώρες μετά) ü 66% χρησιμοποίησαν το φάρμακο χωρίς να είναι απαραίτητο ü 66-92% δίνουν αντιπυρετικό στον ύπνο
Yπάρχει ανάγκη για σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση των εμπύρετων καταστάσεων τόσο από τους επαγγελματίες υγείας (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια φροντίδα ) όσο και από τους γονείς. >37.8 ο C από το στόμα, >37.5 ο C τη μασχάλη, >38 ο C από το ορθό Φυσιολογική θερμοκρασία 37 ο C και ποικίλει Παθολογική θερμοκρασία Χρήση θερμόμετρου με μέταλλο στην άκρη και ψηφιακή ένδειξη στο ορθό ή εναλλακτικά στη μασχάλη, χωρίς να απορρίπτονται και ηλεκτρονικά μετώπου και ακουστικού πόρου Journal of AdvancedNursing54(2), 217 227
Ο πυρετός ως σύμπτωμα αξιολογείται διαφορετικά στις διάφορες ηλικίες Τονίζεται ότι αποτελεί σοβαρό σύμπτωμα σε ηλικίες<6 μηνών και σε χρόνιους ασθενείς και βαρέως πάσχοντες, που έχουν ελαττωμένη μεταβολική εφεδρεία Το ύψος και η συχνότητα του πυρετού δεν έχουν σχέση με τη βαρύτητα της νόσου, η οποία πρέπει να αξιολογείται από άλλες παραμέτρους, όπως: v Η γενική κατάσταση του παιδιού v Το χρώμα του δέρματος v Η επικοινωνία και η δυνατότητα να ξυπνάει εύκολα v Η ενυδάτωση και η σίτιση v Και κυρίως η ταχυκαρδία
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΠΥΡΕΤΟ(Ι)
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΠΥΡΕΤΟ(ΙΙ)
Ο προσδιορισμός της εστίας του πυρετού είναι σημαντικός σε κάθε περίπτωση Εργαστηριακός έλεγχος με γενική αίματος και C αντιδρώσα πρωτείνη δικαιολογείται όταν υπάρχει υποψία μικροβιακής λοίμωξης Η γενική ούρων συστήνεται σε κάθε παιδί χωρίς εστία πυρετού ακόμη και αν η γενική κατάσταση είναι καλή (α/α θώρακα και κ/α κοπράνων κατά περίπτωση) Περαιτέρω έλεγχος με οσφυονωτιαία παρακέντηση και αντιμετώπιση με ενδοφλέβια αντιβιοτικά συστήνεται σε βρέφη <1 μήνα, επηρεασμένα βρέφη 1-3 μηνών με WBC <5x10 9 /L, ή > 15x10 9 /L καθώς και σε κάθε παιδί με ύποπτα συμπτώματα λοίμωξης ΚΝΣ
Αιτιοπαθογένεια του πυρετού Προκαλείται από τα εξωγενή πυρετογόνα που προέρχονται από βακτηρίδια ή άλλους μικροοργανισμούς που εισβάλλουν στον οργανισμό μας. Τα πυρετογόνα διεγείρουν το ανοσοποιητικό το οποίο με τη σειρά του εκκρίνει κυτοκίνες όπως η IL-1, η IL-6 που αναγκάζουν τον υποθάλαμο να παράξει προσταγλανδίνες και να αναπροσαρμόσει το επίπεδο του φυσιολογικού θερμοστάτη σε υψηλότερη θερμοκρασία (π.χ. αντί για 37 βαθμούς στους 39).
Παθοφυσιολογία του πυρετού κυτταρική μεμβράνη διάσπαση των λιπιδίων φωσφολιπάση Α2 αραχιδονικό οξύ Η2 κυκλοοξυγενάση (COX) (πυρετογόνες κυτταροκίνες) ( IL-1α, IL-1β, IL-6, IL-8,TNFα,INFγ,LPS) προσταγλανδίνη G2 συνθετάση Ε προσταγλανδίνης (IL-6 ) εύρος προσταγλανδινών (PGΕ2) δρα στο θερμορρυθμιστικό κέντρο και προκαλεί αύξηση του ορίου της θερμοκρασίας αναφοράς
Τα φύλλα τη κλαίουσας που περιέχουν σαλικυλικό οξύ τα πρώτα αντιπυρετικά
Σύμφωνα τόσο με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO)όσο και με τις Παιδιατρικές ενώσεις (AAP)δύο είναι τα αντιπυρετικά που χρησιμοποιούνται στα παιδιά (Pediatrics 2011;127:580) Παρακεταμόλη:10-15mg/Kg βάρους κάθε 4 ώρες από το στόμα, max=75 (90)mg/Kg/d, max(ενηλίκων):4g/d Ιβουπροφένη: 10 mg/kg βάρους κάθε 6 ώρες, max=40 mg/kg/d, max(ενηλίκων):2.4g/d Μεφεναμικό οξύ:5 mg/kg
Οι δύο ουσίες δεν διαφέρουν σημαντικά σε ανοχή ενώ η Ibuprofen φαίνεται να δρα καλύτερα τις 4 πρώτες ώρες και να διαρκεί 2 ώρες περισσότερο
Πρόσφατη µεταανάλυση 30 συγκριτικών µελετών έδειξε υπεροχή της Ibuprofen
An open multi-centre hospital-based study of 351 children showed ibuprofen (10mg/kg) had a fast speed of onset in children with a range of fevers: >38.5 and <40.5 C (p<0.001 in all fevers/p<0.00034 in high fevers). Ibuprofen had an early, significant antipyretic effect from 15 minutes after administration in all paediatric fevers (orange line) and in fevers over 39.5 C (red line).
Η Ibuprofen φαίνεται να είναι καλύτερη στις 4 πρώτες ώρες
Reduces fever for up to 8 hours 2 hours longer than paracetamol 19 A randomised, open-label, parallel design study involving 36 children aged from 6 months to 11 years of age found 6mg/kg ibuprofen was effective in reducing childhood fever and was significantly better at reducing temperature than the paracetamol dose of 10 to 15mg/kg (p < 0.05).
Περισσότεροι γονείς µένουν ικανοποιηµένοι από την Ibuprofen
No different to paracetamol or placebo in terms of GI symptoms, asthma or renal adverse effects In the first comprehensive review into the safety of ibuprofen for the management of paediatric pain and fever, ibuprofen was found to be as well-tolerated as both paracetamol and placebo when treating pain and fever in children. The meta-analysis demonstrated that the relative risk (RR) for children experiencing adverse events with ibuprofen compared with paracetamol is RR 1.03 (95% CI: 0.98, 1.10). All three treatment groups had similar outcomes, with serious adverse events (AEs) a rare occurrence. Ibuprofen Paracetam ol
ΟΜΟΦΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΔΙΕΘΝΗ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Ο πυρετός είναι ένα συνηθισμένο σύμπτωμα και όταν δεν υποδεικνύει κάποιο σοβαρό νόσημα δενείναι επικίνδυνος Ο πυρετός είναι σοβαρό σύμπτωμα <6μηνών και σε χρόνιους ασθενείς και βαρέως πάσχοντες Το ύψος και η συχνότητα του πυρετού δεν έχουν σχέση με τη βαρύτητα της νόσου, όσο η κακουχία και η αφυδάτωση Η αντιμετώπιση του πυρετού δεν επιδρά στην έκλυση των πυρετικών σπασμών Η προληπτική χορήγηση αντιπυρετικών πριν τον εμβολιασμό δεν έχει θέση και μπορεί να επιδρά στηνανοσολογικήαπάντησησταεμβόλια Ενδείκνυται η χορήγηση αντιπυρετικών παρακεταμόλης και ιβουπροφαίνης σαν μονοθεραπεία και σπάνια σαν εναλλακτική ή συνδυασμένη θεραπεία Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται με βάση το βάρος και όχι την ηλικία Τα δύο φάρμακα είναι εξίσου αποδοτικά και ασφαλή, με ίδια ανεκτικότητα από τους ασθενείς σε εκτεταμένες μελέτες