ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΠΟΤΔΗ ΣΗ ΤΝΟΠΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΗ ΚΑΙ ΣΗΝ Q Ενότητα 13: Σχζςεισ Συνοπτικών και Ιωάννθ: Το Παράδειγμα του Λουκά Αικατερίνθ Τςαλαμποφνθ
Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. 2
Χρηματοδότηςη Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ χζςεισ υνοπτικών και Ιωάννη: Σο Παράδειγμα του Λουκά
ΧΕΕΙ ΤΝΟΠΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗ: ΣΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΟΤ ΛΟΤΚΑ
Η μαρτυρύα του Ευςεβύου «... τὸν μϋντοι Ἰωϊννην ἔςχατον, ςυνιδόντα ὅτι τὰ ςωματικὰ ἐν τοῖσ εὐαγγελύοισ δεδόλωται, προτραπϋντα ὑπὸ τῶν γνωρύμων, πνεύματι θεοφορηθϋντα πνευματικὸν ποιῆςαι εὐαγγϋλιον» (Ευςϋβιοσ, Εκκλ. Ιστορία 6.14.7). Ιδιαιτερότητα Ιω. Ο ςυγγραφϋασ του Ιω γνώριζε το περιεχόμενο των ϊλλων τριών ευαγγελύων -> Eκκλ. Ιστορία 3.24.7.2-8.1: ο Ιωϊννησ ςυμπληρώνει τα κενϊ των ςυνοπτικών. 6
Ιςτορύα τησ ϋρευνασ: Ιω και ςυνοπτικού (1) Hans Windisch, Johannes und die Synoptiker (1926): ο Ιωϊννησ γρϊφει για να αντικαταςτόςει τουσ ςυνοπτικούσ με μύα ορθότερη εκδοχό τησ ιςτορύασ του Ιηςού. Percival Gardner-Schmith, Saint John and the Synoptic Gospels (1938): ςυνοπτικού και Ιω μοιρϊζονται μια κοινό παρϊδοςη λειτουργεύ ανεξϊρτητα από τα ςυνοπτικϊ (independence theory). Η θϋςη του υιοθετεύται από τουσ εκπροςώπουσ τησ Formkritik (R. Bultmann, CH. Dodd, E.R. Goodenough, R.E. Brown, N. Perrin, R. Schnackenbruck). Δεκαετύα του 70 κι εξόσ επύδραςη τησ Redaktionskritik: ο ςυγγραφϋασ του Ιω εξαρτϊται και γνωρύζει τα ςυνοπτικϊ (F. Neirynck, C.K. Barrett, M. Sabbe, P. Stuhlmacher, U. Schnelle, H.Thyen). 7
Ιςτορύα τησ ϋρευνασ: Ιω και ςυνοπτικού (2) Oι βαςικϋσ τϊςεισ ςτην ϋρευνα: Ο Ιω γνωρύζει το κεύμενο ενόσ ό περιςςοτϋρων ευαγγελύων τα οπούα τα χρηςιμοποιεύ (πιθανόν τον Μκ ό και τον Λκ). Οι ομοιότητεσ μεταξύ Ιω και ςυνοπτικών οφεύλονται ςε μια κοινό προφορικό παρϊδοςη. Ο Ιω γνώριζε τα ςυνοπτικϊ ευαγγϋλια και τισ παραδόςεισ ςτισ οπούεσ αυτϊ ςτηρύζονται, δεν εξαρτϊται όμωσ από αυτϊ. 8
χϋςη Ιω και Λκ Ομοιότητεσ μεταξύ των δύο ευαγγελύων όςον αφορϊ ςε μια κοινό αντύληψη των γεγονότων (D. Moody Smith). Λεκτικϋσ ομοιότητεσ (F. Lamar Cribbs): 60 περιπτώςεισ λεκτικόσ ταύτιςησ. τισ 24 κοινϋσ μεταξύ των τεςςϊρων περικοπών ο Ιω μεγαλύτερεσ ομοιότητεσ με Λκ (45 φ.) ςε επιμϋρουσ ςτύχουσ. τισ 24 κοινϋσ μεταξύ των τεςςϊρων περικοπών ο Ιω ύδια διαδοχό γεγονότων με Λκ (20 φ.). 25 φ. λεκτικό ομοιότητα Λκ-Ιω. 9
χϋςη Λκ-Ιω: ιςτορύα τησ ϋρευνασ (1) Ludwig Gümbel (1911): ο Ιω ςυμπληρώνει τον Λκ, τον οπούο γνωρύζει. J. Schniewind (1958): Ιω και Λκ ςτηρύζονται ςε κοινϋσ προφορικϋσ παραδόςεισ ύπαρξη πρωτοώωϊννειασ παρϊδοςησ την γνωρύζει ο Λκ, την αναπτύςςει περαιτϋρω ο Λκ. F. Ch. Grant (1937): Λκ και Ιω κοινϋσ πηγϋσ παρϊδοςησ προςπϊθεια εναρμόνιςησ του Λκ προσ τον Ιω. J. Bailey (1963): ο Ιω ςτηρύζεται ςε Μκ και Λκ (τον παραθϋτει από μνόμησ) προφορικϋσ παραδόςεισ κοινϋσ με Λκ. P. Parker / R. Maddoxx (δεκαετύα 1960 ϋωσ 1980): κοινό προφορικό παρϊδοςη. 10
χϋςη Λκ-Ιω: ιςτορύα τησ ϋρευνασ (2) F. Lamar Cribbs: ο Λκ απομακρύνεται από Μκ ςτα ςημεύα που ακολουθεύ τον Ιω -> γνωρύζει μύα αρχαιότερη μορφό του Ιω. ύνθετα μοντϋλα εξϊρτηςησ: M.-É. Boismard, Anton Dauer (μετα-ςυνοπτικό προφορικό παρϊδοςη που επηρεϊζει την ιωϊννεια). 11
Κοινϊ ςημεύα Ιω και Λκ (1) χϋςη που μπορεύ να παραπϋμπει ςε κοινϋσ παραδόςεισ: π.χ. Μτ 21,9 Μκ 11,9β-10 Λκ 19,38 Ιω 12,13. αφϋςτερη ςχϋςη μεταξύ Λκ και Ιω: Μτ 26,34 Μκ 14,30 Λκ 22,34 Ιω 13,38. υγγϋνειεσ ςε ιδϋεσ και παραςτϊςεισ: ο «ιωϊννειοσ μετεωρύτησ» (Λκ 10,22/Μτ 11,27) ο Ιω γνωρύζει την εκδοχό του Λκ; (A. Denaux). Εγγύτητα Λκ και Ιω ςτην αφόγηςη του Πϊθουσ: π.χ. Ιούδασ και διϊβολοσ, μύα δύκη του Ιηςού ςτο Μ. υμβούλιο, ο Πιλϊτοσ ομολογεύ τρεισ φορϋσ την αθωότητα του Ιηςού, ο Βαρραβϊσ αναφϋρεται για πρώτη φορϊ από το πλόθοσ, ύδια ςειρϊ εξιςτόρηςησ. 12
Κοινϊ ςημεύα Ιω και Λκ (2) Οι περιγραφϋσ των δύο εμφανύςεων του Αναςτημϋνου Ιηςού (Λκ 24 και Ιω 20) όχι απλϊ μύα κοινό προφορικό παρϊδοςη (F. Neirynck) -> Λκ 24,36-43 και Ιω 20,19-20 Λκ 24,10 και Ιω 20,3-10. Γεγονότα που ο Ιω θεωρεύ δεδομϋνο ότι γνωρύζουν οι αναγνώςτεσ του: Λκ 10,38 εξ. και Ιω 11,1 εξ. 12,3 εξ. /Λκ 5,4 εξ. και Ιω 21, 1-11 -> διακειμενικό ανϊγνωςη του Λκ από τον Ιω; (U. Busse, H. Thyen). 13
υμπεραςματικϊ Ο Ιω αντλεύ υλικό από τον Λκ. τενό λεκτικό εξϊρτηςη. Περιςςότερο χαλαρό που ύςωσ παραπϋμπει ςε κοινϋσ παραδόςεισ. Σο ενδεχόμενο δευτερογενούσ προφορικότητασ -> προφορικό αφόγηςη εκ νϋου μύασ γραπτόσ ιςτορύασ (re-oralization). 14
O Μκ ωσ θεολόγοσ κι επεξεργαςτόσ τησ παρϊδοςησ Κριτικό τησ αναθεώρηςη (Redaction criticism) N. Perrin: αναζότηςη των θεολογικών κινότρων όπωσ αυτϊ προκύπτουν μϋςα από την οργϊνωςη, επεξεργαςύα κτλ του παραδοςιακού υλικού, τη ςύνταξη νϋου υλικού ό τη δημιουργύα νϋων μορφών μϋςα ςτον αρχϋγονο Χριςτιανιςμό. Οι ευαγγελιςτϋσ ωσ θεολόγοι που επεξεργϊζονται το υλικό τησ παρϊδοςησ -> ο Μϊρκοσ ωσ θεολόγοσ. W. Kelber: η βαςιλεύα ωσ εςχατολογικό πραγματικότητα που αναμϋνεται να πραγματωθεύ ςτο μϋλλον. T Weeden: η ϋννοια τησ μαθητεύασ κι ο ςυμβολικόσ χαρακτόρασ των μαθητών. Σο πρόβλημα τησ «πλϊνησ των προθϋςεων» (intentional fallacy). Πρϋπει να αντιμετωπιςθεύ μϋςα ςτο πολιτιςμικό του περιβϊλλον. 15
ημείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τςαλαμποφνθ Αικατερίνθ. «Σχζςεισ Συνοπτικών και Ιωάννθ. Το Παράδειγμα του Λουκά». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2015. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs361/. 16
ημείωμα Αδειοδότηςησ Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 17
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σζλοσ ενότητασ Επεξεργαςία: Φίλιπποσ Γερμάνθσ Θεςςαλονίκθ, Χειμερινό Εξάμθνο 2014-2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ημειώματα
Διατήρηςη ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 20