Φορολογικό Δίκαιο Φόρος εισοδήματος Θ. Φορτσάκης Α. Τσουρουφλής Κ. Πέρρου Π. Πανταζόπουλος ΠΜΣ Δημοσίου Δικαίου 3/12/2014
Φόρος εισοδήματος Φόρος εισοδήματος Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων
Φόρος εισοδήματος Ιστορική αναδρομή 1910: ΓΤΥΓ'(3933)/1910 Ενιαίος φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων (Νόμος Ελευθ. Βενιζέλου) 1955: ΝΔ 3323/1955 (Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων) 1958: ΝΔ 3843/1958 (Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων) 1994: Ν. 2238/1994 (Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος) 2014: Ν. 4172/2013 (νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος)
Φόρος εισοδήματος Συστηματική κατάταξη Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων Φόρος Εισοδήματος Νομικών Προσώπων Φορολογικό υποκείμενο Άμεσος Άμεσος Αντικείμενο Εισόδημα Εισόδημα Συντελεστής Προοδευτικός Αναλογικός Φορολογική Βάση Προσωπικός Προσωπικός Υπολογισμός Κατ' αξία Κατ' αξία
Φορολογικό υποκείμενο Φυσικά πρόσωπα Ζώντες Θανόντες
Κριτήρια υπαγωγής στο φόρο εισοδήματος Κριτήριο κατοικίας Κριτήριο πηγής
Φορολογικό υποκείμενο Φορολογούμενος με φορολογική κατοικία στην Ελλάδα Παγκόσμιο εισόδημα Εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα Εισόδημα που προκύπτει στην αλλοδαπή Φορολογούμενος χωρίς φορολογική κατοικία στην Ελλάδα Εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα
Φορολογικό αντικείμενο Έννοια εισοδήματος: Αστικό δίκαιο (ΑΚ 961) Σταθερότητα της πηγής του εισοδήματος Περιοδικότητα του προϊόντος Χρηματικός χαρακτήρας Φορολογικό δίκαιο: δεν υπάρχει νομοθετικός ορισμός περιπτωσιολογική ρύθμιση εισόδημα φορολογητέο εισόδημα περιλαμβάνεται η προσαύξηση περιουσίας από παράνομη ή αδικαιολόγητη ή άγνωστη πηγή ( 21 παρ. 4 ΚΦΕ)
Αρχή του φορολογικού διαφορισμού Πηγές εισοδήματος Α: Εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις Β: Εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα Γ: Εισόδημα από κεφάλαιο Δ: Εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου
Αρχή του φορολογικού διαφορισμού Σύστημα φορολογίας Αναλυτικό (Πηγή Α x Συντ.) + (Πηγή Β x Συντ.) +... = Φόρος Συνθετικό Εισόδημα από κάθε πηγή x Συντ. = Φόρος Ελλάδα: 1919-2013: μικτό σύστημα (συνδυασμός αναλυτικού και συνθετικού) Από το 2013: αναλυτικό Προσοχή: νομικά πρόσωπα μόνο εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα
Φορολογικός συντελεστής Προοδευτικός Γενικός κανόνας Διαφορετική κλίμακα για κάθε πηγή Γενικά μικρή προοδευτικότητα Αναλογικός Κατ' εξαίρεση για συγκεκριμένα εισοδήματα Παραδείγματα: Εισόδημα από τόκους καταθέσεων (15%) Υπεραξία από την πώληση μετοχών (20%) Αμοιβές αθλητών κατά την υπογραφή συμβολαίου (25%) Βραβεία, χορηγίες σε αθλητές εθνικών ομάδων (20%) Έπαθλα από την εκμετάλλευση δρομώνων ίππων (10%) Κέρδη από ραδιοφωνικούς-τηλεοπτικούς διαγωνισμούς (20%)
Φορολογικοί συντελεστές Εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 0-25.000 22 % 25.001-42.000 32 % άνω των 42.000 42 % Μείωση φόρου που προκύπτει από την κλίμακα Εισόδημα έως 21.000 : μείωση 2.100 Εισόδημα άνω των 21.000 : Μείωση 100 ανά 1.000 εισοδήματος Εισόδημα άνω των 42.000 : Καμία μείωση
Φορολογικοί συντελεστές Εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 0-50.000 26 % άνω των 50.000 33 %
Φορολογικοί συντελεστές Εισόδημα από κεφάλαιο Τόκοι: 15% Δικαιώματα: 20% Εισόδημα από ακίνητη περιουσία Κλιμάκιο εισοδήματος Φορολογικός συντελεστής 0-12.000 11 % άνω των 12.000 33 % Εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου: 15%
Παράδειγμα Φορολογούμενος δικηγόρος Κλιμάκιο Συντελεστής 0-50.000 26 % άνω των 50.000 33 % 20.000 x 33% = 6.600 Φορολογητέο εισόδημα 50.000 x 26% = 13.000 Σύνολο 70.000 19.600
Προσωπικός φόρος Λήψη υπόψη συγκεκριμένων προσωπικών δαπανών Συστήματα: Μείωση του φορολογητέου εισοδήματος Μείωση του τελικού φόρου Ελλάδα Παλαιότερα: και τα δύο συστήματα Τώρα: μείωση του τελικού φόρου
Προσωπικός φόρος Μειώσεις του φόρου: Για εξαρτώμενα μέλη Για ιατρικές δαπάνες Δωρεές σε συγκεκριμένους φορείς
Προσδιορισμός του φόρου Συνυπολογισμός με τα υπόλοιπα εισοδήματα από την ίδια πηγή Αυτοτελής φορολόγηση Με εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Δεν επιβάλλεται επιπλέον φόρος Το εισόδημα περιλαμβάνεται στη φορολογική δήλωση Χωρίς εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Επιβάλλεται φόρος με τον ισχύοντα συντελεστή Ο ήδη καταβληθείς φόρος συμψηφίζεται Ο ισχύων ΚΦΕ δεν προβλέπει τέτοιες περιπτώσεις
Αυτοτελής φορολόγηση Συντελεστής Αναλογικός (το σύνηθες) Π.χ. περιοδικά καταβαλλόμενο ασφάλισμα ομαδικών ασφαλιστηρίων ( 15 παρ. 4 ΚΦΕ) διανεμόμενα ή κεφαλαιοποιούμενα αποθεματικά ( 72 παρ. 12 ΚΦΕ) Προοδευτικός Π.χ. εφάπαξ καταβαλλόμενο ασφάλισμα ομαδικών ασφαλιστηρίων ( 15 παρ. 4 ΚΦΕ) αποζημίωση λόγω απόλυσης ( 15 παρ. 3 ΚΦΕ)
Παρακράτηση φόρου Καταβολή του φόρου Με την ετήσια δήλωση Με παρακράτηση του φόρου Εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Αναφορά στην ετήσια δήλωση (πληροφοριακά) Π.χ.: τόκοι τραπεζικών καταθέσεων φυσ. προσώπων (15%) Μη εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Συμπερίληψη στη φορολογική δήλωση Συμψηφισμός του παρακρατηθέντος φόρου Π.χ. τόκοι τραπεζικών καταθέσεων νομ. προσώπων
Παρακράτηση φόρου στην πηγή Λειτουργίες: Προκαταβολή φόρου = υπαγωγή στην κλίμακα Οριστική επιβάρυνση = εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης Σκοπός παρακράτησης φόρου στην πηγή Πρακτικότητα Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής Μείωση της φορολογικής αντίστασης
Παρακράτηση φόρου στην πηγή Καταβολή του φόρου Παρακράτηση Με την ετήσια δήλωση Με εξάντληση της υποχρέωσης Χωρίς εξάντληση της υποχρέωσης Συμψηφισμός
Παράδειγμα υπόλογισμού παρακράτησης φόρου Φυσικό πρόσωπο Νομικό πρόσωπο Τόκος τραπεζικής κατάθεσης 100 100 Παρακράτηση φόρου 15% 15 15 Εισπραττόμενος τόκος 85 85 Φόρος εισοδήματος - 100 Χ 26% = 26 Μείον παρακρατηθείς φόρος - 15 Τελικός καταβλητέος φόρος - 11 Καθαρό κέρδος 85 100 15 11 = 74
Παράδειγμα υπόλογισμού φόρου από μισθωτές υπηρεσίες Καθαρός μηνιαίος μισθός δημοσίου υπαλλήλου 1.500,00 Μηνιαία παρακράτηση ΦΜΥ 152,68 Καθαρός ετήσιος μισθός (1.500 Χ 12) 18.000,00 Ετήσιος φόρος εισοδήματος 1.860,00 Μείον παρακρατηθείς φόρος (152,68 Χ 12) 1.832,10 Καταβλητέος φόρος 27,90
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αρχή της αυτοτέλειας των χρήσεων: το φορολογητέο εισόδημα προσδιορίζεται ανεξάρτητα για κάθε χρήση Εξαίρεση: Μεταφορά ζημίας από επιχειρηματική δραστηριότητα (άρθρο 27 ΚΦΕ) Φορολογικό έτος = ημερολογιακό έτος
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Χρόνος απόκτησης του εισοδήματος Αρχή του αποκτώμενου εισοδήματος: φορολόγηση κατά την απόκτηση του δικαιώματος είσπραξης Αρχή του πραγματοποιούμενου εισοδήματος: φορολόγηση κατά την είσπραξη Στην Ελλάδα Καταρχήν εφαρμόζεται η αρχή του αποκτώμενου εισοδήματος Εξαιρέσεις: Παροχή υπηρεσιών από ελεύθερους επαγγελματίες στο Δημόσιο ή σε ΝΠΔΔ Αναδρομικά μισθωτών συνταξιούχων
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Ατομικός και οικογενειακός προσδιορισμός Οικογενειακός προσδιορισμός: Κοινή δήλωση των συζύγων Χωριστή φορολόγηση των συζύγων
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Πραγματικός Με βάση τα δηλούμενα εισοδήματα Τεκμαρτός Τεκμήριο δαπανών διαβίωσης Τεκμήριο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (πόθεν έσχες) Έμμεσος προσδιορισμός Πρόκειται να αντικαταστήσει τον τεκμαρτό προσδιορισμό Φορολογείται το μεγαλύτερο αποτέλεσμα
Προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Τεχνικές έμμεσου προσδιορισμού της αρχής των αναλογιών, της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογούμενου, της καθαρής θέσης του φορολογούμενου, της σχέσης της τιμής πώλησης προς το συνολικό όγκο κύκλου εργασιών και του ύψους των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης ( 16 ΚΦΕ) Δαπάνη ιδιοκατοίκησης ή μίσθωσης κατοικίας Κύριας Δευτερευουσών Δαπάνη επιβατικού αυτοκινήτου Ι.Χ. Δαπάνη για ιδιωτικά σχολεία Δαπάνη για υπηρετικό προσωπικό Δαπάνη για σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης Δαπάνη για αεροσκάφη, ελικόπτερα, ανεμόπτερα Δαπάνη για δεξαμενή κολύμβησης Ετήσια δαπάνη διαβίωσης Άγαμοι: 3.000 Έγγαμοι: 5.000 Μαχητά τεκμήρια
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ( 17 ΚΦΕ) Αγορά ή χρηματοδοτική μίσθωση: Αυτοκινήτων, διτρόχων και τριτρόχων Πλοίων αναψυχής Αεροσκαφών Κινητών μεγάλης αξίας (>10.000 ευρώ) Αγορά, leasing ή κατασκευή ακινήτων Χορήγηση δανείων Δωρεές, γονικές παροχές, χορηγίες (εξαιρούνται αυτές προς το Δημόσιο και μη κερδοσκοπικά ιδρύματα) Απόσβεση δανείων
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Αντικειμενικές δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ( 17 ΚΦΕ) Δεν είναι τεκμήριο η εισφορά κεφαλαίου σε εταιρεία Μαχητά τεκμήρια; Δεν προβλέπεται ρητώς Κατά γενική αρχή είναι μαχητά Πολύ δυσχερής η απόδειξη
Τεκμαρτός προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος Κάλυψη τεκμηρίων (άρθρο 19 ΚΦΕ) Εισοδήματα απαλλασσόμενα ή φορολογούμενα με ειδικό τρόπο Εισοδήματα μη φορολογητέα Ποσά από τη διάθεση περιουσιακών στοιχείων Εισαγωγή συναλλάγματος Ληφθέντα δάνεια Ληφθείσες δωρεές ή γονικές παροχές Ανάλωση κεφαλαίου από προηγούμενα έτη