ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ Λειτουργίες και συστατικά του αίματος Αιμοποίηση Αιμοσφαιρίνη-Μεταβολισμός Σιδήρου-Αναιμίες Γενική αίματος-πρωτεΐνες πλάσματος-ομάδες αίματος και σύστημα Rhesus Πήξη
Κατανομή των υγρών στο σώμα* *Σε άνδρα 70kg
Κυκλοφορικό σύστημα και κυκλοφορία του αίματος
Αίμα και λέμφος Adapted from www. open.eduκ
Η κυκλοφορία του αίματος εξασφαλίζει... Παροχή Θρεπτικών από το πεπτικό σύστημα Ο2 από τους πνεύμονες Ορμονών και άλλων ρυθμιστών της λειτουργίας των κυττάρων και των ιστών Αποβολή CO2 στους πνεύμονες Προϊόντα μεταβολισμού στους νεφρούς
αλλά και... Άμυνα εναντίον ξένων εισβολέων Διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος Πήξη και επούλωση ιστικής βλάβης Διατήρηση ph
Συστατικά του αίματος Διαχωρισμός μέσω φυγοκέντρησης
Συστατικά του αίματος Διαχωρισμός μέσω φυγοκέντρησης Πλάσμα: μεταφορά νερού, ηλεκτρολυτών, ορμονών, αντισωμάτων, θρεπτικών ουσιών, προϊόντων μεταβολισμού, πρωτεϊνών πλάσματος, παραγόντων πήξης Λευκά αιμοσφαίρια: άμυνα Αιμοπετάλια: αιμόσταση Ερυθροκύτταρα: μεταφορά 02
Πλάσμα ορός
Αιμοποίηση: Η διαδικασία παραγωγής των κυττάρων του αίματος από αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα στο μυελό των οστών
Μυελός των οστών - εντοπισμός οστά κρανίου Επιφύσεις μακρών οστών σπόνδυλοι Οστά λεκάνης πλευρές
Ερυθρός και ωχρός μυελός των οστών Li et al. Bone 2018
Μεταβολές της κυτταροβρίθειας στον ερυθρό μυελό των οστών με την ηλικία
Το πολυδύναμο αιμοποιητικό κύτταρο μετατρέπεται αρχικά σε λεμφικό ή μυελοειδές προγονικό κύτταρο
GM-CSF: Granulocyte-macrophage colony-stimulating factor G-CSF: Granulocyte Colony stimulating Factor SCF: Stem cell factor M-CSF Monocyte Colony stimulating Factor IL: Interleukin Αιμοποιητικές κυτταρικές σειρές και κύριοι αιμοποιητικοί αυξητικοί παράγοντες
Λευκά αιμοσφαίρια Μορφολογία Adapted from Wikipedia
5 4 1 3 2 6 1: λεμφοκύτταρο 2: μονοκύτταρο 3: ουδετερόφιλο 4: ηωσινόφιλο 5: αιμοπετάλιο 6: βασεόφιλο
ΟΥΔΕΤΕΡΟΦΙΛΑ 50-70% των λευκοκυττάρων Χρόνος ημίσειας ζωής: 6h 1 η γραμμή άμυνας κατά των βακτηριακών λοιμώξεων μέσω - φαγοκυττάρωσης - Έκκριση πρωτεασών με αντιμικροβιακή δράση Adapted from courses.washington.edu
ΗΩΣΙΝΟΦΙΛΑ (Eosinophils) 1-4% των λευκοκυττάρων αμυντική δράση κυρίως έναντι παρασίτων Αυξάνονται σε αλλεργικές παθήσεις Η ωρίμανση και ενεργοποίησή τους εξαρτάται κυρίως από IL-3, IL-5, GM-CSF Adapted from bio.libretexts.org
ΒΑΣΕΟΦΙΛΑ (Basophils) 0.4% των λευκοκυττάρων Συμμετέχουν σε αλλεργικές αντιδράσεις εκκρίνοντας ισταμίνη Adapted from www.els.net (Wiley)
ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΑ (Monocytes) 2-8% των λευκοκυττάρων μετατρέπονται στους ιστούς σε μακροφάγα (ιστικά μακροφάγα π.χ. Kupffer cells, κυψελιδικά μακροφάγα) έχουν φαγοκυτταρική δράση όπως και τα ουδετερόφιλα Adapted from Pei et. al. J.Con.Release
ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ (Lymphocytes) 20-40% των λευκοκυττάρων Κύτταρα της επίκτητης ανοσίας Μόνο λίγα ωριμάζουν στο μυελό, τα περισσότερα ωριμάζουν στους λεμφαδένες Adapted from www. open.edu
ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑ (platelets) μεγακαρυοκύτταρo μικρά απύρηνα κυτταρικά θραύσματα που προέρχονται από τα μεγακαρυοκύτταρα του μυελού συμμετέχουν στην αιμόσταση περίοδος ημίσειας ζωής: 4 μέρες αιμοπετάλια
Ερυθροποίηση
Ερυθροκύτταρα αμφίκοιλοι δίσκοι γεμάτοι με αιμοσφαιρίνη επιβιώνουν στην κυκλοφορία για 120 μέρες Διάμετρος 7.5μm ύψος 2μm ΑΠΥΡΗΝΑ κύτταρα Perrotta et al. Lancet 2008 Μεταλλάξεις σε πρωτεΐνες όπως η σπεκτρίνη και η αγκυρίνη οδηγούν σε κληρονομική σφαιροκυττάρωση
Μεταλλάξεις σε πρωτεΐνες όπως η σπεκτρίνη και η αγκυρίνη οδηγούν σε κληρονομική σφαιροκυττάρωση
Στάδια ερυθροποίησης
Ερυθροποιητίνη και ρύθμιση της ερυθροποίησης Start here
Ερυθροποιητίνη και ρύθμιση της ερυθροποίησης
Αιμοσφαιρίνη Σφαιρική πρωτεΐνη με 4 υπομονάδες Αποτελεί το βασικό συστατικό των ερυθροκυττάρων 4 μόρια αίμης Ένα για κάθε πολυπεπτιδική αλυσίδα 4 πολυπεπτιδικές αλυσίδες ανά 2 όμοιες π.χ. Αιμοσφαιρίνη Α α2β2
Ανάπτυξη των ανθρώπινων αλυσίδων αιμοσφαιρίνης στο χρόνο
Αιμοσφαιρίνες και πεπτιδικές αλυσίδες αυτών
Είδη αιμοσφαιρίνης στον ενήλικα Μέρος της ΗbA κυκλοφορεί με τη μορφή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (ΗbA1c) Ένα μόριο γλυκόζης συνδέεται με την τερματική βαλίνη της β-αλυσίδας
Παθολογικές αιμοσφαιρίνες λόγω μεταλλάξεων στις πεπτιδικές αλυσίδες
Μεσογειακή αναιμία
Δρεπανοκυτταρική Αναιμία -οξυγονωμένη S αιμοσφαιρίνη: Φυσιολογική διαλυτότητα. -Αποοξυγονωμένη S αιμοσφαιρίνη: ½ διαλυτότητας από την φυσιολογική αποοξυγονωμένη αιμοσφαιρίνη.
Αίμη Σίδηρος Ανταλλαγή Ο 2 To O 2 συνδέεται με το δισθενή σίδηρο της αίμης και σχηματίζει οξυαιμοσφαιρίνη Κάθε μόριο αιμοσφαιρίνης μπορεί να δεσμεύσει 4 μόρια οξυγόνου Μεθαιμοσφαιρίνη: Fe 2+ Fe 3+ Ανθρακυλαιμοσφαιρίνη: Αιμοσφαιρίνη + CO
Μεταφορά Ο2 στους πνεύμονες και τους ιστούς
Μεταφορά CΟ2 στους πνεύμονες και τους ιστούς
Σύνθεση της αιμοσφαιρίνης στους ερυθροβλάστες Ριβοσώματα: σύνθεση πολυπεπτιδικών αλυσίδων σφαιρίνης από αμινοξέα Μιτοχόνδρια: σύνθεση της αίμης από πρωτοπορφυρίνη και σίδηρο όργανα Golgi: ένωση σφαιρίνης και αίμης
Σίδηρος Εντοπισμός 50% αιμοσφαιρίνη (ερυθροκύτταρα) 25% κυτοχρώματα (πρωτεΐνες που περιέχουν αίμη) 25% φερριτίνη (αποθήκες ήπατος)
Σίδηρος 1) Απορρόφηση vs απώλεια 10-15% του προσλαμβανόμενου σιδήρου απορροφάται από το επιθήλιο του εντέρου 2) Αποθήκευση και μεταφορά από και προς το ήπαρ Φερριτίνη και τρανσφερίνη 3) Καταστροφή γηρασμένων ερυθρών
3) Καταστροφή γηρασμένων ερυθρών Στο σπλήνα καταστρέφονται και απομακρύνονται τα γηρασμένα και τα μη φυσιολογικά ερυθροκύτταρα Κυκλοφορία ερυθρών στο σπλήνα: σπληνική αρτηρία δοκιδική αρτηρία σπληνικές χορδές φλεβικά κολποειδή δοκιδική φλέβα σπληνική φλέβα οι σπληνικές χορδές δεν επενδύονται από ενδοθήλιο και αποτελούν χαλαρό σύστημα συνδετικού ιστού επικαλυμένου με ινοβλάστες και μακροφάγα Το ενδοθήλιο των κολποειδών είναι το φίλτρο που δεν αφήνει τα μη ελαστικά ερυθρά να περάσουν
3) Καταστροφή γηρασμένων ερυθρών Μετά τη φαγοκυττάρωσή τους από τα μακροφάγα, τα ερυθρά αποδομούνται σε: 1) σφαιρίνες: ανακυκλώνονται υπό μορφή αμινοξέων 2) σιδήρου: προσδένεται στην τρανσφερίνη και επανακυκλοφορεί 3) πρωτοπορφυρίνη: τελική αποβολή με τη μορφή κοπροχολινογόνου και κοπροχολίνης διά των κοπράνων (ουροχολινογόνου και ουροχολίνης δια των ούρων)
Φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β12 Φυλλικό απαραίτητο για τη σύνθεση θυμίνης Βιταμίνη Β12 απαιτείται για να δράσει το φυλλικό
Φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β12 Φυλλικό απαραίτητο για τη σύνθεση θυμίνης Βιταμίνη Β12 απαιτείται για να δράσει το φυλλικό Ενδογενής παράγων εκκρίνεται από κύτταρα του στομάχου και απαιτείται για την απορρόφηση Β12
Συνολικά...
Τροφικές πηγές εξωγενών ερυθροποιητικών παραγόντων Σίδηρος: Κρέας, Συκώτι, Θαλασσινά, Κρόκος αυγού, Όσπρια, Ξηροί καρποί, Δημητριακά Φυλλικό: φυλλώδη φυτά, προζύμι, συκώτι Β12: ζωϊκά προϊόντα!
ΑΝΑΙΜΙΑ Μείωση του συνολικού αριθμού ερυθροκυττάρων Ελάττωση της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης/ερυθροκύτταρο Ο συνδυασμός των παραπάνω 1. Διατροφική ανεπάρκεια ή δυσαπορρόφηση σιδήρου, Β12, φυλλικού οξέος 2. Ανεπάρκεια μυελού των οστών (τοξικές ουσίες, καρκίνος, γενετικές ασθένειες) 3. Απώλεια αίματος (αιμορραγία) 4. Ανεπαρκής έκκριση ΕPO (παθήσεις νεφρών) 5. Υπέρμετρη καταστροφή ερυθρών (δρεπανοκυτταρική αναιμία)
ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΜΑΤΟΣ Η συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη εργαστηριακή εξέταση στην κλινική πράξη Εξέταση ρουτίνας προληπτικός έλεγχος: Διάγνωση απλών καθημερινών αλλά και σοβαρών νοσημάτων Προεγχειρητικός έλεγχος Λοιμώξεις Διερεύνηση αναιμίας Παρακολούθηση θεραπευτικής αγωγής Διερεύνηση αιμορραγικής διάθεσης Διερεύνηση κακοήθων νοσημάτων αίματος Παρακολούθηση των επιπτώσεων χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας
ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΜΑΤΟΣ Η συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη εργαστηριακή εξέταση στην κλινική πράξη Το αντιπηκτικό εκλογής για τη μέτρηση των εμμόρφων στοιχείων του αίματος είναι το αιθυλενο-διάμινο-τετραοξικό οξύ (EDTA) -> δεσμεύει ιόντα Ca Το εύρος των φυσιολογικών τιμών είναι ενδεικτικό και παρουσιάζουν διακυμάνσεις από εργαστήριο σε εργαστήριο Η ορθή ερμηνεία των εργαστηριακών εξετάσεων απαιτεί κλινική συνεκτίμηση Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ (ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΗΣΗΣ)
ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡ/ΚΑ ΕΡΥΘΡΩΝ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡ/ΚΑ (ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ) ΕΡΥΘΡΩΝ ΛΕΥΚΑ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΑ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑ
ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΥΘΡΩΝ Διαταραχές RBC Hb - Hct Αφυδάτωση Μυελουπερπλαστικά σύνδρομα Κάπνισμα Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια Διαβίωση σε υψόμετρο Αναιμίες - μικροκυτταρικές - μακροκυτταρικές - Ορθοκυτταρικές Απώλεια
Παράμετρος ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΥΘΡΩΝ MCV (Mean Cell Volume) Μέσος όγκος ερυθρών αιμοσφαιρίων MCH (Mean Cell Haemoglobin) Μέση περιεκτικότητα Αιμοσφαιρίνης Φ. Τιμές και μονάδα μέτρησης 76-96 fl (femtolitre) Eκφράζει τον μέσο όγκο ενός ερυθρού αιμοσφαιρίου Διαφορική διάγνωση αναιμιών Μικροκυττάρωση Μακροκυττάρωση 27-33 pg Eκφράζει τη μέση ποσότητα της αιμοσφαιρίνης που περιέχεται σε ένα μέσο ερυθρό. Ελάττωση MCH, λόγω αδυναμίας σύνθεσης φυσιολογικής ποσότητας αιμοσφαιρίνης (Υποχρωμία) Αυξάνεται ή μειώνεται αντίστοιχα με το MCV
Παράμετρος ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΥΘΡΩΝ MCHC (Mean Cell Haemoglobin Concentration) Μέση πυκνότητα Αιμοσφαιρίνης RDW (Red cell Distribution Width) Εύρος κατανομής μεγέθους Ερυθρών αιμοσφαιρίων Φ. Τιμές και μονάδα μέτρησης 32-36 g/dl Eκφράζει τη μέση ποσότητα της αιμοσφαιρίνης που περιέχεται σε έναν όγκο ερυθρών αιμοσφαιρίων ίσο με 100 ml 10-15% Aποτελεί δείκτη απόκλισης ή μεταβολής στο μέγεθος των ερυθρών αιμοσφαιρίων Αποτελεί δείκτη της ανισοκυττάρωσης, των διακυμάνσεων δηλαδή του μεγέθους των ερυθρών αιμοσφαιρίων
ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΥΘΡΩΝ
ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΥΘΡΩΝ Διαταραχές MCV Μικροκυττάρωση Ορθοκυττάρωση Μακροκυττάρωση Σιδηροπενία Θαλασσαιμία Αναιμία χρ. νόσου Αναιμία χρ. Νόσου Αιματολογικές κακοήθειες Καρκίνος Νεφρική Ανεπάρκεια Ενδοκρινολογικά νοσήματα Αιμολυτική αναιμία Έλλειψη Β12/φυλλικού Αλκοολισμός Ηπατοπάθειες MCH MCHC Διαταραχές MCΗ / MCHC Όπως MCV Όπως MCH σφαιροκύττάρωση
ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΡΥΘΡΩΝ μικρή σταγόνα αίματος σε αντικειμενοφόρο πλάκα επίστρωση σε γωνία 30-45 O στέγνωμα βάψιμο May-Grunwald Giesma μικροσκόπηση
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΡΥΘΡΩΝ ΣΕ ΑΝΑΙΜΙΕΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΤΥΠΩΝ
στοχοκύτταρα δρεπανοκύτταρα λευχαιμία
Το πλάσμα και τα χαρακτηριστικά του -Το υγρό μέρος του αίματος... -Περίπου 3 λίτρα (5% Σ.Βάρους) -Μεταφορέας ενός τεράστιου αριθμού ανόργανων και οργανικών μορίων από και προς τους ιστούς -Κίτρινο λόγω της ύπαρξης χολερυθρίνης
Συστατικά του πλάσματος Νερό: 92-93% Ιόντα: περίπου 1% Πρωτεΐνες: 6-7% του βάρους του πλάσματος
Πρωτεΐνες πλάσματος Λευκωματίνες Σφαιρίνες Ινωδογόνο Σημαντική σημείωση: Οι πρωτεΐνες του πλάσματος δεν καταναλώνονται από κύτταρα. Τα κύτταρα χρησιμοποιούν αμινοξέα του πλάσματος και όχι πρωτεΐνες του πλάσματος για να σχηματίσουν τις δικές τους πρωτεΐνες
Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών πλάσματος
Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών πλάσματος Source: Sebia
Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών πλάσματος Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών πλάσματος στο πολλαπλούν μυέλωμα Source: Sebia
ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΑΝΤΙΓΟΝΑ
ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΑΝΤΙΓΟΝΑ Οι κυτταρικές μεμβράνες των RBC περιέχουν μία ποικιλία αντιγόνων που ονομάζονται επίσης συγκολλητινογόνα Πιο γνωστά είναι τα Α, Β και Rhesus, υπάρχουν όμως πολύ περισσότερα
ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΑΝΤΙΓΟΝΑ Υδατανθρακικές αλυσίδες προσδεδεμένες σε: πρωτεΐνες της μεμβράνης (γλυκοπρωτεΐνες-συνηθέστερες!) λιπίδια της μεμβράνης (γλυκολιπίδια) Διαφέρουν από άτομο σε άτομο Ανάγκη προσδιορισμού τους πριν από τις μεταγγίσεις αίματος: πιθανότητα επιπλοκών! Περίπου 400 διαφορετικά αντιγόνα Ταξινόμηση σε 15 διαφορετικά συστήματα
Σύστημα ΑΒΟ Γονίδιο Η: κωδικοποιεί μία τρανσφεράση της φουκόζης Αντιγόνο Η: αντιγόνο με τελικό σάκχαρο την φουκόζη, παρόν πάντα ανεξάρτητα από την ομάδα αίματος Γονίδιο Α: κωδικοποιεί μία 2 η τρανσφεράση που καταλύει την προσθήκη Ν- ακετυλογαλακτοζαμίνης Αντιγόνο Α: Αντιγόνο Η+ Ν-ακετυλογαλακτοζαμίνη (ομάδα Α) Γονίδιο Β: κωδικοποιεί μία 2 η τρανσφεράση που καταλύει την προσθήκη γαλακτόζης Αντιγόνο Β: Αντιγόνο Η+ γαλακτόζη (ομάδα Β) Απουσία Α + απουσία Β: ομάδα 0 Αντιγόνο Α + Αντιγόνο Β: ομάδα ΑΒ
Σύστημα ΑΒΟ Γονότυπος Φαινότυπος Αντιγόνα Συχνότητα ΟΟ Ο O 44% ΑΑ / ΑΟ A A 39% ΒΒ / ΒΟ B B 13% ΑΒ ΑΒ ΑΒ 4%
ΣΥΓΚΟΛΛΗΤΙΝΕΣ: ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙ ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΩΝ ΑΝΤΙΓΟΝΩΝ Παράγονται από τα άτομα που δεν διαθέτουν το αντιγόνο μιας συγκεκριμένης ομάδας αίματος η σύνθεσή τους ξεκινά από τη βρεφική ηλικία ως απάντηση σε αντιγόνα της εντερικής χλωρίδας (φυσικά αντισώματα)
ΣΥΓΚΟΛΛΗΤΙΝΕΣ και ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ Επί ασυμβατότητας μεταξύ των ομάδων αίματος δέκτη και δότη Όταν το πλάσμα του δέκτη έχει αντισώματα έναντι των ερυθροκυττάρων του δότη προκαλούνται: Αιμόλυση ερυθροκυττάρων Ασυμπτωματική μικρή άνοδο της χολερυθρίνης Βαρύς ίκτερος, βαριά νεφρική σωληναριακή βλάβη, ανουρία, θάνατος Αντιθέτως, τα αντισώματα που υπάρχουν στο μεταγγιζόμενο αίμα δεν προκαλούν σημαντικό πρόβλημα
ΕΡΥΘΡΑ ΣΥΓΚΟΛΛΗΤΙΝΕΣ και ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ ΠΛΑΣΜΑ
Συμβατότητες στο σύστημα ΑΒΟ
Πρόκειται για ένα σύστημα που αποτελείται κυρίως από τα αντιγόνα C,D,E Το αντιγόνο D έχει την μεγαλύτερη αντιγονικότητα -> Rhesus+ σημαίνει ύπαρξη D (συχνότητα 85%) Σε αντίθεση με το σ.αβο, το σ. Rhesus εντοπίζεται μόνο στα RBC Δεν υπάρχουν αντισώματα παρά μόνο ως συνέπεια μετάγγισης ή ασυμβατότητας μεταξύ μητέρας και εμβρύου Σε αυτήν την περίπτωση τα αντισώματα είναι IgG Σύστημα Rhesus
Έλεγχος ομάδας αίματος Εργαστήριο Bedside test
Μετάγγιση και ομάδες αίματος ( διασταύρωση )
ΑΙΜΟΛΥΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΝΕΟΓΝΟΥ (ΑΝΝ) Μικρές ποσότητες αίματος διαρρέουν από την εμβρυική στην μητρική κυκλοφορία της μητέρας κατά τον τοκετό Πατέρας RH + Μητέρα Rh- Έμβρυο Rh+ Η μητέρα παράγει αντι- RHESUS αντισώματα σε απάντηση σε εμβρυικά RHESUS αντιγόνα που έχουν περάσει στην κυκλοφορία της (τέλος κύησης-τοκετός) Σε περίπτωση 2ης εγκυμοσύνης σε 2o RH+ κύημα τα αντισώματα της μητέρας θα διέλθουν τον πλακούντα και θα καταστρέψουν τα ερυθροκύτταρα του εμβρύου
ΑΙΜΟΛΥΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΝΕΟΓΝΟΥ (ΑΝΝ) χορήγηση αντισφαιρινικού ορού στη μητέρα από την πρώτη λοχεία
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ Λειτουργίες και συστατικά του αίματος Αιμοποίηση Αιμοσφαιρίνη-Μεταβολισμός Σιδήρου-Αναιμίες Γενική αίματος-πρωτεΐνες πλάσματος-ομάδες αίματος και σύστημα Rhesus Πήξη
ΑΙΜΟΣΤΑΣΗ Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΑΙΜΑΤΟΣ
Τι σημαίνει επιτυχής αιμόσταση? Δημιουργία θρόμβου στο αγγειακό τοίχωμα μετά από τον τραυματισμό του αιμοφόρου αγγείου με σκοπό τον τερματισμό της αιμορραγίας Διατήρηση της ρευστής κατάστασης του αίματος εσωτερικά και Διάλυση των θρόμβων μετά την αποκατάσταση της αγγειακής βλάβης
Τι σημαίνει επιτυχής αιμόσταση? ΠΗΞΗ ΙΝΩΔΟ ΛΥΣΗ Δημιουργία θρόμβου στο αγγειακό τοίχωμα μετά από τον τραυματισμό του αιμοφόρου αγγείου με σκοπό τον τερματισμό της αιμορραγίας Διατήρηση της ρευστής κατάστασης του αίματος εσωτερικά και Διάλυση των θρόμβων μετά την αποκατάσταση της αγγειακής βλάβης
Αιμοπετάλια: οι πρωταγωνιστές της πήξης Κοκκίο υψηλής πυκνότητας: νουκλεοτίδια (ADP), Ca2+, σεροτονίνη Λυσοσώματα α-κοκκίο: ινωδογόνο, ινωδονεκτίνη, παράγων V, vwf, β- θρομβοσφαιρίνη, θρομβοξάνη Α2, άλλες πρωτεΐνες Σύστημα ανοικτών διαύλων Γλυκοκάλυκας Μιτοχόνδρια Ακτίνη, μυοσίνη
Βλάβη του αγγειακού τοιχώματος και η αποκατάσταση της βλάβης μέσω της πήξης Βλάβη του αγγειακού τοιχώματος 1. Σύσπαση του αγγείου 2.Συσσώρευση+ενεργοποίηση αιμοπεταλίων: Σχηματισμός παροδικού αιμοστατικού βύσματος 3. Σχηματισμός τελικού (σταθερού)αιμοστατικού βύσματος (θρόμβου) Μετατροπή ινωδογόνου σε ινώδες!!!
1. Αγγειακή συστολή Προκαλείται από: Α. Τοπικό αντανακλαστικό μυογενή σπασμό Β. Τοπικούς χυμικούς παράγοντες από τους ιστούς (π.χ. Ενδοθηλίνη από το ενδοθήλιο) και τα αιμοπετάλια (π.χ. θρομβοξάνη Α2, σεροτονίνη) Γ. Νευρικά αντανακλαστικά
2.Συσσώρευση + ενεργοποίηση αιμοπεταλίων 1. Προσκόλληση των αιμοπεταλίων στο ενδοθήλιο μέσω του παράγοντα von Willebrand 2. απελευθέρωση του περιεχομένου των εκκριτικών κυστιδίων (κυρίως θρομβοξάνη Α2, ADP) μεταβολές στο σχήμα και ενεργοποίηση των αιμοπεταλιών 3. Συσσώρευση αιμοπεταλίων μέσω θετικής ανατροφοδότησης 4. Σχηματισμός βύσματος μέσω συσσώρευσης αλλά και συστολής των αιμοπεταλίων
Παράγοντας von Willebrand και ινωδογόνο Ενεργοποίηση αιμοπεταλίων Παράγοντας von Willebrand (vwf): σύνδεση του ενδοθηλίου με τα αιμοπετάλια (ο vwf συνδέεται στο εκτεθειμένο κολλαγόνο του υπενδοθηλίου ) Ινωδογόνο: σύνδεση σε ειδικές πρωτεΐνες πάνω στις κυτταροπλασματικές μεμβράνες των αιμοπεταλίων και σχηματισμός γεφυρών μεταξύ των συναρθροιζόμενων αιμοπεταλίων
Παράγοντας von Willebrand και ινωδογόνο Ενεργοποίηση αιμοπεταλίων
Περιορισμός του θρόμβου και ο ρόλος του ενδοθηλίου ΠΡΟΣΤΑΚΥΚΛΙΝΗ (PGI2): Αναστολή της συσσώρευσης αιμοπεταλίων ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΖΩΤΟΥ (NO) Αναστολή της συσσώρευσης αιμοπεταλίων Αναστολή της προσκόλλησης αιμοπεταλίων Αναστολή της ενεργοποίησης αιμοπεταλίων Αγγειοδιαστολή
Συνοπτικά τα βήματα 1 και 2 της πήξης
3. Σχηματισμός τελικού θρόμβου Κατά το σχηματισμό του σταθερού θρόμβου συνεργάζονται πολλοί παράγοντες μαζί (παράγοντες πήξης) σε μία αλληλουχία αντιδράσεων (καταρράκτης πήξης) με σκοπό τον πολυμερισμό του ινωδογόνου σε ινώδες
3. Σχηματισμός τελικού θρόμβου Πολυμερισμός ινωδογόνου σε ινώδες Ο καταρράκτης της πήξης καταλήγει τελικά σε : Μετατροπή της προθρομβίνης* σε θρομβίνη Μετατροπή του ινωδογόνου αρχικά σε ασταθές και στη συνέχεια σε σταθεροποιημένο ινώδες ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΠΗΞΗΣ προθρομβίνη θρομβίνη ινωδογόνο ινώδες *Η προθρομβίνη είναι μία α2-σφαιρίνη του πλάσματος Σταθεροποιημένο ινώδες
Ο καταρράκτης της πήξης
Ο καταρράκτης της πήξης ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ ΟΔΟΣ: έκθεση του αίματος σε κολλαγόνο από το αγγειακό τοίχωμα (in vivo) ή επαφή αίματος με γυάλινη επιφάνεια (in vitro) Ενεργοποίηση αιμαοπεταλίων με απελευθέρωση φωσφολιπιδίων ή ενεργοποίηση παράγοντα ΧΙΙ ΕΞΩΓΕΝΗΣ ΟΔΟΣ: επαφή του αίματος με τραυματισμένο αγγειακό τοίχωμα απελευθέρωση του ιστικού παράγοντα (ή ιστική θρομβοπλαστίνη: φωσφολιπίδια και λιποπρωτεΐνικό σύμπλεγμα προεχόμενο από τα υπενδοθηλιακά αγγειακά κύτταρα) και ένωση του με τον παράγοντα VII
Σύνθεση παραγόντων πήξης στο ήπαρ Ο ρόλος της βιταμίνης Κ II (Προθρομβίνη), VII, IX, X, πρωτ. C Σημείωση: Το ινωδογόνο συντίθεται επίσης στο ήπαρ, αλλά η παραγωγή του δεν εξαρτάται από την βιταμίνη Κ
Σύνθεση παραγόντων πήξης στο ήπαρ Ο ρόλος της βιταμίνης Κ Στο ήπαρ, μία καρβοξυλάση προσθέτει μία καρβοξυλική ομάδα σε θέσεις γλουταμικού οξέος σε πέντε παράγοντες πήξης Το γεγονός αυτό οδηγεί στην οξείδωση και αδρανοποίηση της βιταμίνης Κ Στους ιστούς, η ρεδουκτάση του εποξειδίου της βιταμίνης Κ ανάγει την βιταμίνη Κ και την επαναφέρει στην ενεργό της μορφή
ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ I II III IV V VII VIII IX X XI XII XIII HMW-K PRE-KA KA PL ΟΝΟΜΑΣΙΑ Ινωδογόνο Προθρομβίνη Θρομβοπλαστίνη (ιστικός παράγοντας) Ασβέστιο Επιταχυντικός ή ασταθής παράγοντας, προαξελερίνη Προκονβερτίνη, SPCA, παράγοντας σταθεροποίησης Αντιαιμορροφιλικός παράγοντας Α Αντιαιμορροφιλικός παράγοντας Β, παράγοντας Christmas Προθρομβινάση, παράγοντας Stuart-Power Πρόδρομος θρομβοπλαστικός παράγοντας πλάσματος, PTA Παράγοντας Hageman Παράγοντας σταθεροποίησης της ινικής Κινινογόνο υψηλού μοριακού βάρους Προκαλλικρείνη Καλλικρείνη Φωσφολιπίδια αιμοπεταλίων
12 11 3 + 9 7 8 = Ψ Ψ Ψ 10 = 5 x Ψ 2 x 13 1
ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΘΡΟΜΒΟΥ 1) Παράγοντες του ενδοθηλίου Α. Ενδοθηλιακές προστακυκλίνες και μονοξείδιο του αζώτου Β. Σύστημα θρομβομοδουλίνης/θρομβίνης Γ. Αναστολέας της οδού του ιστικού παράγοντα (TFPI) ΛΥΣΗ ΘΡΟΜΒΟΥ Ινωδολυτικό σύστημα 2) Αντιθρομβίνη ΙΙΙ-ηπαρίνη
Σύστημα θρομβομοδουλίνης/θρομβίνης Όλα τα ενδοθηλιακά κύτταρα παράγουν θρομβομοδουλίνη η οποία δεσμεύει θρομβίνη Το σύμπλοκο Θ/Θ ενεργοποιεί επίσης την πρωτεΐνη C, μπλοκάρωντας τελικά τους παράγοντες 5 & 8. Σύστημα αναστολέα της οδού του ιστικού παράγοντα (TFPI) Ο αναστολέας της οδού του ιστικού παράγοντα έκκριση από ενδοθηλιακά κύτταρα μπλοκάρει την προτεολυτική ιδιότητα του VIIa.
Αντιθρομβίνη ΙΙΙ και διευκόλυνση της δράσης της από την ηπαρίνη Η αντιθρομβίνη είναι αναστολέας των πρωτεασών σερίνης Αναστέλλει τους παράγοντες 9,10,11,12 και την θρομβίνη
Αντιθρομβίνη ΙΙΙ και διευκόλυνση της δράσης της από την ηπαρίνη Οι Θειούχες Γλυκοσαμινογλυκάνες (sulfated glycosaminoglycans) όπως η ηπαρίνη, υποβοηθούν την αλληλεπίδραση της ΑΤΙΙΙ με την θρομβίνη
Το ινωδολυτικό σύστημα Στάδια ινωδόλυσης 1. Απελευθέρωση ενεργοποιητή του πλασμινογόνου (tpa) από το ενδοθήλιο 2. Πλασμινογόνο πλασμίνη (πρωτεολυτικό ένζυμο που διαλύει τις δοκίδες του ινώδους καθώς και άλλες πρωτεΐνες όπως το ινωδογόνο, την προθρομβίνη και τον παράγοντες V, VIII, XII) 3. Λύση του θρόμβου σχηματισμός προϊόντων αποδόμησης του ινώδους t-pa t-pa: ιστικού τύπου ενεργοποιητής πλασμινογόνου (εκκρίνεται βραδέως από το ενδοθήλιο και τους ιστούς)
Σύστημα ινωδόλυσης και η ρύθμισή του από την πρωτεΐνη C Αδρανοποίηση αναστολέα t-pa t-pa: ιστικού τύπου ενεργοποιητής πλασμινογόνου (εκκρίνεται βραδέως από το ενδοθήλιο και τους ιστούς)
ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΘΡΟΜΒΩΣΕΩΝ Ασπιρίνη αναστολέας της κυκλοξυγενάσης αναστολή σύνθεσης θρομβοξάνης Α2 από τα αιμοπετάλια Ηπαρίνη: διευκόλυνση δράσης αντιθρομβίνης ΙΙΙ Κουμαρινικά αντιπηκτικά (π.χ. βαρφαρίνη): αναστολή δράσης της βιταμίνης Κ (αναστολή του ενζύμου που μετατρέπει την βιτ. Κ στην ενεργό της μορφή) ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΘΡΟΜΒΩΣΕΩΝ Στρεπτοκινάση - t-pa: μετατρέπουν το πλασμινογόνο σε πλασμίνη Στρεπτοκινάση: είναι ένζυμο που παράγεται από β- αιμολυτικούς στρεπτόκοκκους με τη μορφή της εξωκυττάριας πρωτεΐνης.
Η δράση της ασπιρίνης aspirin Σε χαμηλές δόσεις η ασπιρίνη δεν αναστέλλει τη σύνθεση προστακυκλίνης από τα ενδοθηλιακά κύτταρα