ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΤΣΟΔΙΟΙΚΗΗ

2011 ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΣΡΟ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΑΤΣΟΔΙΟΙΚΗΗ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΤΣΟΔΙΟΙΚΗΗ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέμα: Δυνατότητεσ βιωςιμότητασ των Μη Κερδοςκοπικών Πολιτιςτικών Οργανιςμών ςε περιόδουσ οικονομικήσ κρίςησ. Οι περιπτώςεισ του Ιδρύματοσ «Μιχάλησ Κακογιάννησ», του Cine Παράδειςοσ και του Ιδρύματοσ Μείζονοσ Ελληνιςμού Επιβλέπων καθηγητής: Ιωαννίδης Ιωάννης ΠΑΧΑΛΙΔΗ ΔΗΜΗΣΡΗ Δ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ο πνιηηηζκφο ζαλ έλλνηα είλαη γλσζηή αλ θαη ζπρλά φρη πιήξσο θαηαλνεηήζε φινπο καο. Γλσξίδνπκε ηηο ζεσξεηηθέο πηπρέο ηνπ θαη είλαη ζχλεζεο ην θαηλφκελν λα ηαπηίδνπκε ηνλ πνιηηηζκφ κε εθδειψζεηο πνπ αθνξνχλ ηηο ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα, ρσξίο θπζηθά λα ζπκππθλψλεηαη εθεί ε βαζχηεξε νπζία ηνπ. Με ηελ παξνχζα εξγαζία ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαδείμνπκε κία άιιε πηπρή ηνπ πνιηηηζκνχ, εθείλε πνπ ηνλ πξνβάιιεη ζαλ έλα πξντφλ, δειαδή ζαλ κία πεγή εζφδσλ πνπ ζπλδέεηαη θαη κε άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (π.ρ. ηνπξηζκφο, εμαγσγέο θηι.). Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη ζα αγλνεζεί ε ακηγψο ζεσξεηηθή ηνπ πιεπξά. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ζα επηθεληξσζνχκε ζηε δξάζε ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ (ΜΚΟ) θαη πσο απηέο ζπκβάιινπλ ζηελ πξνψζεζε ηνπ πνιηηηζκνχ. Αθνχ θάλνπκε κία κηθξή ηζηνξηθή αλαδξνκή θαη νξίζνπκε ηη αθξηβψο είλαη νη πνιηηηζηηθέο ΜΚΟ, ζα αλαθεξζνχκε ζηε δνκή ηνπο θαη ζα επηδηψμνπκε λα θαηαγξάςνπκε ηνπο ζθνπνχο θαη ηηο επηδηψμεηο ηνπο. Ακέζσο κεηά, ζα εμεηάζνπκε ηηο πεγέο εζφδσλ ηνπο θαη πσο απηέο έρνπλ επεξεαζηεί ιφγσ ηεο κεγάιεο ρξεκαηνπηζησηηθήο χθεζεο. Με άιια ιφγηα ζα δνχκε ην θαηά πφζν ζίγεηαη ε βησζηκφηεηα απηψλ ησλ ηδησηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ έρνπλ ζαθψο απμεκέλα, πνιιέο θνξέο, ιεηηνπξγηθά έμνδα. Λφγσ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ηνπ λένπ ζρεδίνπ «Καιιηθξάηεο», νη δηεπξπκέλνη πιένλ δήκνη έρνπλ απμεκέλεο αξκνδηφηεηεο. Έηζη, είλαη ρξήζηκν λα επεμεξγαζηνχκε θαη ην δήηεκα ηεο δπλεηηθήο ζπλεξγαζίαο ησλ πνιηηηζηηθψλ ΜΚΟ κε ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. Σέινο, ζα παξνπζηάζνπκε ηξεηο παξαδεηγκαηηθέο πεξηπηψζεηο ΜΚΟ πνπ ζα απνζαθελίζνπλ πεξαηηέξσ ην ακηγψο ζεσξεηηθφ ζθέινο ηεο εξγαζίαο καο. Με απηφ ηνλ ηξφπν ην ηξίγσλν πνιηηηζηηθέο ΜΚΟ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε Πνιηηηζκφο ζα αλαδεηρζεί κε ζπγθεθξηκέλα ππνδείγκαηα θαη ζηαηηζηηθνχο πίλαθεο. 2

ABSTRACT The concept of culture is relatively widely known, although not fully comprehended by the majority of the civilians. We are aware of its theoretical aspect and it is commonly identified most of the times with the arts, the literature and various academic activities. Naturally, this is not its sole meaning and essential substance. With this paper, we will attempt to display yet another aspect of culture which has to do mainly with it being a product, a spring of financial resources which is linked to other economical concepts (like tourism, exportations etc.). That being said, we won t neglect on pointing down the key elements of its pure theoretical meaning. Toward that direction, we will focus on the activities of the cultural Non Governmental Organizations (or if you prefer Non Profiteering Organizations) and how they add something remarkable in the overall promotion of culture. After a small introductory historical flashback and an accurate definition of those organizations, we will mention in length their general structure and analyze their goals and targets. Next, we will look into how the cultural Non Governmental Organizations cope up with the current global financial crisis. In other words how much the overall unfortunate financial situation has affected their incomes and what measures must be put forward in order for them to ensure their viability. Additionally, the reformation in the law in regards with the duties of the Local Administration (municipalities, precincts) which is fully described in the new draft of Callicrates is being taken into consideration. Most specifically, we take a closer look on how the authorities in the newly reformed municipalities collaborate with the cultural Non Governmental Organizations and which is the result that they bring forth. Last but certainly not least, we will commit to paper three exemplar cases of cultural Non Governmental Organizations that will shed more light to what we had tried to achieve in the purely theoretical part of our essay. Thus more details with statistical boards will be provided in order to clarify the wider meaning of the triangle cultural Non Governmental Organizations Local Administration Culture. 3

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 2 ABSTRACT... 3 ΔΗΑΓΧΓΖ... 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1... 7 1.1. Πνιηηηζηηθέο πξνζεγγίζεηο... 8 1.2. Ζ αλαγθαηφηεηα ηνπ Πνιηηηζκνχ θαη ηα πνιηηηζηηθά πξντφληα... 9 1.3. Οξηζκφο ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ - Μία ηζηνξηθή αλαδξνκή... 10 1.4. Οη Πνιηηηζηηθέο Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο: θνπνί θαη Δπηδηψμεηο... 12 1.5. Σν ζεζκηθφ πιαίζην θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ Πνιηηηζηηθψλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ... 14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2... 17 2.1. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε θαη ν πνιηηηζκφο ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Διιάδα... 18 2.2. Σα ίδηα έζνδα θαη νη ινηπνί πφξνη... 25 2.3. Οη επηδνηήζεηο θαη ε δπλαηηεηα ζπλεξγαζίαο Κξάηνπο Μ.Κ.Ο.... 29 2.4. Ζ ρνξεγία θαη ε Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε... 31 2.5. Οη Γσξεέο θαη άιιεο Δλαιιαθηηθέο Πεγέο Υξεκαηνδφηεζεο... 38 2.6. Σα ιεηηνπξγηθά έμνδα... 40 2.7. Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη Πνιηηηζκφο... 42 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3... 45 3.1 Ίδξπκα «Μηράιεο Καθνγηάλλεο»... 45 3.2. Cine Παξάδεηζνο... 49 3.3. Ίδξπκα Μείδνλνο Διιεληζκνχ... 53 3.4. Δθηηκήζεηο - Γηαπηζηψζεηο... 56 ΓΔΝΗΚΔ ΣΑΔΗ - ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 59 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 61 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ... 65 4

ΔΗΑΓΧΓΖ Έλα απφ ηα πιένλ επίθαηξα ζέκαηα πνπ απαζρνινχλ ην ζχλνιν ηνπ έληππνπ θαη ειεθηξνληθνχ Σχπνπ ην ηειεπηαίν δηάζηεκα είλαη απηφ ην Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ (Μ.Κ.Ο) θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην πψο απηέο εληάζζνληαη ζηηο νηθνλνκηθνθνηλσληθέο δηεξγαζίεο κέζα ζηελ θνηλσλία, πνηα είλαη ε δξάζε ηνπο θαη πσο ελ ηέιεη δηαπιέθεηαη ην θξάηνο ζε φιε απηή ηε δηαδηθαζία. Αλ θαη νη απαξρέο ηεο ηζηνξηθήο ηνπο δηαδξνκήο κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ, φπσο ζα δνχκε, ζηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα, εληνχηνηο ζηελ Δπξψπε θαη δε ζηελ Διιάδα ε ππφζεζε ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ είλαη ζρεηηθά πξφζθαηε θαη έρεη κπεη ζηελ θνλίζηξα ηνπ δεκφζηνπ δηαιφγνπ απφ ηα κέζα θπξίσο ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα. Με ηελ παξνχζα εξγαζία ζα δψζνπκε εηδηθφ βάξνο ζε κία εηδηθφηεξε θαηεγνξία Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ, απηέο πνπ εζηηάδνπλ ηε δξάζε ηνπο ζηνλ ηνκέα ηνπ Πνιηηηζκνχ, δηεξεπλψληαο παξάιιεια πσο απηέο ιεηηνπξγνχλ, πσο πξνζαξκφδνπλ ηα πξνγξάκκαηα ηνπο θαη πφζν ζε ηειηθή αλάιπζε επεξεάδνληαη απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε θαη ηελ χθεζε πνπ ηαιαλίδεη φρη κφλν ηελ Διιάδα αιιά θαη πνιιέο ρψξεο ζε φιν ηνλ θφζκν. Ζ αιήζεηα είλαη πσο απηνί νη θνξείο ζπλδένληαη αλαπφζπαζηα κε ηελ έλλνηα ηνπ πνιηηηζκνχ, κε ηε δηάδνζε θαη εδξαίσζή ηνπ εληφο ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ, γηα απηφ ην ιφγν, ινηπφλ, είλαη απαξαίηεην λα ππνγξακκίζνπκε πξννηκηαθά νξηζκέλα βαζηθά ζεκεία ηνπ ηη ελλννχκε κε ηνλ φξν «πνιηηηζκφ», πφζν θαηαιπηηθή θαη αλαγθαία είλαη ε παξνπζία ηνπ γηα ηελ πξφνδν θαη ηελ ελ γέλεη θνηλσληθή θαη εζηθή βειηίσζε ηνπ αηφκνπ (άξα θαη ηεο θνηλσλίαο) θαη πσο απηφο ζπλδέεηαη κε ηηο Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο. ηε ζπλέρεηα, ζα πξνρσξήζνπκε ζε κία νξηνζέηεζε ηνπ ηη αθξηβψο είλαη κία Με Κεξδνζθνπηθή Οξγάλσζε θάλνληαο κία ηζηνξηθή αλαδξνκή ελψ ζα παξαζέζνπκε ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο θαη επηδηψμεηο ηνπο εληφο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζην νπνίν ιεηηνπξγνχλ. Σν δεχηεξν θεθάιαην ζα επηθεληξσζεί εμ νινθιήξνπ ζε εηδηθφηεξα ζέκαηα αλάιπζεο θαη πξνζέγγηζεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ νξγαλψζεσλ. Θα δηεξεπλήζνπκε ηηο πεγέο εζφδσλ αιιά θαη ηα ιεηηνπξγηθά έμνδα ηνπο ελψ ηαπηφρξνλα ζα ζπγθξίλνπκε θαη ηελ ελ γέλεη θπζηνγλσκία ηνπο ζε πεξίνδν θξίζεο κε ηελ αληίζηνηρε ζε θαλνληθνχο νηθνλνκηθνθνηλσληθνχο ξπζκνχο. Οη παξαδεηγκαηηθέο πεξηπηψζεηο ηνπ ηξίηνπ θεθαιαίνπ ζα καο δψζνπλ κία πεξηζζφηεξν μεθάζαξε εηθφλα γηα φζα παξαζέζακε ζηα δχν πξψηα θεθάιαηα, αθνχ 5

ζα απνηειέζνπλ ηελ πξαθηηθή έθθαλζε ηνπ δεηήκαηνο ή αιιηψο ηελ εηδηθφηεξε απνηίκεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ζθέινπο ησλ δχν πξψησλ θεθαιαίσλ. Δπειπηζηνχκε ζην ηέινο ηεο κειέηεο καο λα έρνπκε παξνπζηάζεη κία εχιεπηε εηθφλα ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ θαη λα πεηχρνπκε ηνλ αξρηθφ καο ζηφρν πνπ δελ είλαη άιινο απφ ηελ εμέηαζε ηνπ θαηά πφζν απηέο κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο. 6

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Απηφ πνπ πξέπεη λα γίλεη ζαθέο απφ ηελ αξρή θηφιαο είλαη ε δηηηή δηάζηαζε ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ. Απφ ηε κία είλαη θνξείο πνιηηηζκνχ, είλαη «δσληαλνί» πνιηηηζηηθνί νξγαληζκνί θαη απφ ηελ άιιε είλαη νηθνλνκηθέο κνλάδεο πνπ ζα πξέπεη λα εληάζζνπλ ζηα πξνγξάκκαηα ηνπο φξνπο θαη ζρέδηα δξάζεο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε φξνπο δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, κε θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηχπνπ κάξθεηηλγθ θαη λα ιακβάλνπλ ππ φςε ηνπο ηα δεδνκέλα ηεο αγνξάο θαη ηεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο. Οπζηαζηηθά, ινηπφλ, έρνπκε λα θάλνπκε κε νξγαληζκνχο πνπ επεξεάδνληαη αλαπφδξαζηα απφ ηηο νηθνλνκηθέο ζπγθπξίεο. Ναη κελ βαζηθή θαη πξσηαξρηθή επηδίσμε ηνπο είλαη ε πξναγσγή ηνπ πνιηηηζκνχ αιιά ηαπηφρξνλα δελ κπνξνχκε λα παξαβιέςνπκε ην γεγνλφο φηη ε βησζηκφηεηα ηνπο εμαξηάηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν απφ ηνπο ζσζηνχο ρεηξηζκνχο ησλ δηνηθνχλησλ πνπ δελ ππνιείπνληαη ζρεδφλ ζε ηίπνηα απφ ηε γεληθφηεξε ζπιινγηζηηθή άιισλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ. Με άιια ιφγηα, ε νηθνλνκηθή επξσζηία θαη ε θεξδνθνξία ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ κπνξεί λα κελ είλαη πξσηεχνλ ζηφρνο αιιά ζίγνπξα απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επηβίσζε θαη εμέιημε ηνπο. ηφρνο καο, ινηπφλ, δελ είλαη κφλν λα αλαδείμνπκε ηε λέα θαηάζηαζε πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηελ νηθνλνκηθή χθεζε αιιά ηελ ίδηα ζηηγκή λα αλαιχζνπκε πσο ε νηθνλνκηθή επηζηήκε θαη νη νηθνλνκηθνί ρεηξηζκνί ηεο δηνίθεζεο κίαο Με Κεξδνζθνπηθήο Οξγάλσζεο επηηξέπνπλ ζε απηή λα ζπλερίζεη λα ιεηηνπξγεί λα παξάγεη πνιηηηζκφ. Άιισζηε, θαη απηφ είλαη θάηη πνπ πξέπεη λα επηζεκαλζεί θαη ην νπνίν ζα δνχκε αλαιπηηθά ζην επφκελν θεθάιαην, ν πνιηηηζκφο είλαη απηφο πνπ ζίγεηαη πξψηνο θαη θαηά θχξην ιφγν ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο θξίζεο αθνχ νη θπβεξλήζεηο πξνρσξνχλ ζε πεξηθνπή θνλδπιίσλ θαη πνιηηηζηηθψλ δαπαλψλ πξνθεηκέλνπ λα εμνηθνλνκήζνπλ ηα απαξαίηεηα ρξήκαηα θαη λα κεηξηάζνπλ ην έιιεηκκα ησλ εζφδσλ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ. Σν παξάδνμν ηεο ππφζεζεο είλαη φηη κεξηθά απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ζηελ ηζηνξία ηνπ πνιηηηζκνχ πξνέθπςαλ θάησ απφ ηέηνηεο δχζθνιεο θαη ζπρλά δπζβάζηαρηεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Γηα παξάδεηγκα κία καηηά θαη κφλν ζηα άθξσο επηδξαζηηθά (φζν θαη επίθαηξα) κπζηζηνξήκαηα ηνπ Βξεηαλνχ ζπγγξαθέα George Orwell θαηαδεηθλχεη ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο, αθνχ ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά γξάθηεθαλ είηε ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο (π.ρ. 7

Bermuse Days, 1934) είηε θαηά ηε δηάξθεηα θνηλσληθήο εμαζιίσζεο απφ ηε κάζηηγα ηνπ Β' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ (π.ρ. Animal Farm, 1945). Ζ δεκηνπξγηθφηεηα θαη ε θξίζε ζε πνιιά επίπεδα είλαη ζπρλά κεγέζε αληηζηξφθσο αλάινγα. 1.1. ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΔ ΠΡΟΔΓΓΗΔΗ Τπάξρεη κία γεληθφηεξε δπζθνιία ζηνλ νξηζκφ ηεο έλλνηαο ηνπ πνιηηηζκνχ, θαζψο ηνπ έρνπλ δνζεί αξθεηέο πεξηγξαθέο. Μάιηζηα, πνιινί ηνπ δίλνπλ ζπλψλπκε ζεκαζία κε ηελ έλλνηα ηεο θνπιηνχξαο. Ζ ηδέα ηνπ πνιηηηζκνχ ππάξρεη απφ θαηαβνιήο αλζξσπίλσλ θνηλσληψλ, αιιά ζαλ έλλνηα ηελ ζπλαληάκε γηα πξψηε θνξά ζηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα. Έλαο νξηζκφο πνπ ζα κπνξνχζε λα δνζεί γηα ηνλ πνιηηηζκφ είλαη «ην ζύλνιν ησλ πιηθώλ θαη πλεπκαηηθώλ αμηώλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ από ηελ αλζξώπηλε δξάζε ζηε δηάξθεηα ηνπ ρξόλνπ» (Μπηηζάλε, 2004). ήκεξα, ζπρλά ζεσξνχκε φηη ν πνιηηηζκφο είλαη ε ηερλνεπηζηεκνληθή θπξίσο πξφνδνο ηνπ αλζξψπνπ, ελψ ε θνπιηνχξα ζπλνςίδεη ηα πλεπκαηηθά δεκηνπξγήκαηά ηνπ. Ζ αιήζεηα είλαη πάλησο φηη ηα φξηα είλαη δπζδηάθξηηα, αλ ζπλππνινγίζνπκε ην γεγνλφο φηη νη δηάθνξνη επηζηεκνληθνί θιάδνη εμεηάδνπλ ζπρλά ην θαηλφκελν απφ δηαθνξεηηθή ζθνπηά ρξεζηκνπνηψληαο ηα δηθά ηνπο ελλνηνινγηθά εξγαιεία. ηελ Διιάδα ν φξνο «πνιηηηζκφο» είλαη ζρεηηθά πξφζθαηνο αθνχ παξαηεξείηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ ηξίηε δεθαεηία ηνπ 19 νπ αηψλα (Καινγήξνπ θαη Ησαλλίδεο, 2010, ζει. 1). Απφ ηφηε έρνπλ γίλεη αξθεηέο απφπεηξεο αθξηβνχο κεηάθξαζεο θαη νξηνζέηεζεο ησλ δχν φξσλ (πνιηηηζκφο θαη θνπιηνχξα). Σν ζίγνπξν είλαη πάλησο φηη φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηελ «θνπιηνχξα» ελλννχκε θάηη γεληθφηεξν, επξχηεξν θαη κνλαδηθφ πνπ απνηειεί ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ελφο ιανχ πνπ ηνλ μερσξίδεη θαηά θάπνην ηξφπν απφ ηνπο ππφινηπνπο. Αληίζεηα, ν πνιηηηζκφο ζαλ έλλνηα παξνπζηάδεη ραξαθηεξηζηηθά πνπ κπνξνχλ λα γίλνπλ θηήκα πνιιψλ ιαψλ, δειαδή λα κεηαβηβαζηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ απφ κία ρψξα ζε θάπνηα άιιε. Καη πάιη φκσο, πξέπεη λα ππνγξακκίζνπκε φηη απηφ δελ είλαη νχηε απαξαίηεην νχηε θαη αλαπφδξαζην. Γηα απηφ ζα πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ απφδνζε νξηζκψλ. 8

1.2. Ζ ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΗΜΟΤ ΚΑΗ ΣΑ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΑ ΠΡΟΨΟΝΣΑ Δίλαη ζρεδφλ απηνλφεην φηη ε αλάπηπμε ησλ δηαθφξσλ πνιηηηζκηθψλ ζεζκψλ θαη ε γεληθφηεξε πξναγσγή ηνπ πνιηηηζκνχ επηθέξεη ζεκαληηθά θνηλσληθά θαη εζηθά νθέιε εληφο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. ίγνπξα, ππήξμαλ εθείλεο νη επηθξηηηθέο θσλέο ζηα κέζα ηνπ 20 νπ αηψλα (βι. Adorno θαη Horkheimer), νη νπνίεο ήηαλ νπζηαζηηθά πνιηηηθέο παξεκβάζεηο κε έληνλν ηδενινγηθφ ππφβαζξν, πνπ ζηξέθνληαλ ελαληίνλ ηνπ δπηηθνχ πνιηηηζκηθνχ πξνηχπνπ. Απηφ πνπ πξέπεη λα αλαδείμνπκε σζηφζν είλαη ε πξαθηηθή πιεπξά ηνπ πνιηηηζκνχ. Ζ πξνβνιή δειαδή ηνπ πνιηηηζκνχ σο έλα πξντφλ πνπ εμππεξεηεί ηε ιεηηνπξγία θαη ηνπο ζθνπνχο ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ. Δπηρεηξψληαο θάηη ηέηνην, ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί ε ζεσξεηηθή θαη πνιχπιεπξε δηάζηαζε ηνπ πνιηηηζκνχ σο ηδαληθφ ζηφρν θαη επηδίσμε κίαο θνηλσλίαο. Απηφ πνπ ζέινπκε λα ππνγξακκίζνπκε είλαη ε νηθνλνκηθή ζπκπεξηθνξά απηψλ ησλ νξγαλψζεσλ θαη θαη επέθηαζε ε νηθνλνκηθή ηνπο δηάζηαζε. Θα πξέπεη ινηπφλ λα εμεηάδνπκε ην θαηλφκελν ηνπ πνιηηηζκνχ κέζα απφ ην πξίζκα ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο ρξεζηκνπνηψληαο «κηθηνχο» φξνπο (π.ρ. πνιηηηζηηθά πξντφληα, πνιηηηζηηθά αγαζά, πνιηηηζηηθέο ππεξεζίεο) θαη εμεηάδνληαο ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηνπ ιεγφκελνπ πνιηηηζηηθνχ κάξθεηηλγθ, φπσο π.ρ. ε δήηεζε, ε πξνζθνξά, ε ηηκή θηι. (Ferguson, ζει. 81-82, 2011). ια απηά ηα δεηήκαηα ζα αλαπηπρζνχλ αλαιπηηθά ζην πξψην κέξνο ηνπ επφκελνπ θεθαιαίνπ. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη απηά ηα κεγέζε φρη κφλν δελ είλαη αλεμάξηεηα αιιά απνιχησο αιιειέλδεηα. Ζ παξακηθξή απμνκείσζε ηνπ ελφο επεξεάδεη άκεζα ην άιιν δεκηνπξγψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν αιπζηδσηέο αληηδξάζεηο ζην επίπεδν ηνπ πνιηηηζκνχ (αθνχ αλαθεξφκαζηε ζε πνιηηηζκηθά αγαζά θαη πξντφληα). Άξα ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο θξίζεο, ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα κεηψλεηαη θαη αλαγθαζηηθά ν πνιίηεο επηιέγεη λα κεηψζεη ηηο δαπάλεο ηνπ, μεθηλψληαο απφ απηέο πνπ δελ επεξεάδνπλ ην θαζαξφ βηνηηθφ ηνπ επίπεδν. Έηζη, ε κείσζε ηεο δήηεζεο νδεγεί ζε κείσζε ηεο πξνζθνξάο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ αθνχ δελ ππάξρεη ελδηαθέξνλ απφ πιεπξάο θνηλνχ γηα απηνχ ηνπ είδνπο ηελ «αγνξά». 9

1.3. ΟΡΗΜO ΣΧΝ ΜΖ ΚΔΡΓΟΚΟΠΗΚΧΝ ΟΡΓΑΝΧΔΧΝ - ΜΗΑ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ Ζ ρξήζε ηνπ φξνπ Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο δεκνζηεχεηαη γηα πξψηε θνξά ην 1945 ζηνλ θαηαζηαηηθφ ράξηε ηνπ Ο.Ζ.Δ. Χζηφζν, κπνξεί λα γίλεη εχθνια θαηαλνεηφ φηη ήδε απφ ηνλ 19 ν αηψλα γίλνληαλ ππνηππψδεηο πξνζπάζεηεο νξγάλσζεο γηα ζέκαηα φπσο ε θαηάξγεζε ηεο δνπιείαο θαη ηνπ δνπιεκπνξίνπ, νη νπνίεο κπνξεί λα κελ έθεξαλ ηφηε ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα αιιά δεκηνχξγεζαλ παξφια απηά κία θνηλσληθή ζπλείδεζε γηα ηέηνηνπ είδνπο επαίζζεηα δεηήκαηα. Δπίζεο, κία επίζθεςε ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ Διιεληθνχ Δξπζξνχ ηαπξνχ καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα εληνπίζνπκε ηηο απαξρέο ηνπ εζεινληηθνχ απηνχ θηλήκαηνο ζηα κέζα ηνπ 19 νπ αηψλα, θαηφπηλ πξσηνβνπιίαο ηνπ νξακαηηζηή ηνπ θηλήκαηνο Δξξίθνπ Νηπλάλ. Ήηαλ ην 1864 φηαλ ππνγξάθηεθε ε πξψηε ζχκβαζε ίδξπζεο ηνπ Γηεζλνχο Κηλήκαηνο ηνπ Δξπζξνχ ηαπξνχ (www.redcross.gr). Μεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, ε νξγαλσκέλε δξάζε εζεινληψλ απμήζεθε πξνθεηκέλνπ λα μεπεξαζηεί ε αλζξσπηζηηθή θξίζε θαη ην νηθνλνκηθνθνηλσληθφ ηέικα ζην νπνίν είραλ πεξηπέζεη πνιινί ιανί. Σε δεθαεηία ηνπ 1970 ζην Διζίλθη ηεο Φηλιαλδίαο ηδξχζεθε ν Οξγαληζκφο γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε. Ζ ηδξπηηθή απηή πξάμε απνηέιεζε κία απφ ηηο πιένλ ζεκαληηθέο πξσηνβνπιίεο απφ κέξνπο ησλ εζλψλ πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ εγθπξφηεηα θαη λνκηκφηεηα πνιιέο απφ ηηο Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο. Παξαηεξψληαο ηα δηάθνξα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ παξνπζηάδνπλ νη ρψξεο ζε φιεο ηηο επείξνπο, δηαθξίλνπκε φηη ν αξηζκφο ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ είλαη κηθξφηεξνο ζε Αθξηθή θαη Αζία ζε ζχγθξηζε κε ηα αληίζηνηρα λνχκεξα ηεο Δπξψπεο θαη ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ αιιά παξφια απηά θαη ζε απηέο ν αξηζκφο ηνπο είλαη ηδηαηηέξσο πςειφο. Κιείλνληαο απηή ηε ζπλνπηηθή ηζηνξηθή αλαδξνκή αμίδεη λα αλαθέξνπκε φηη ζηα ηέιε ηνπ 20 νπ αηψλα επήιζαλ αλαθαηαηάμεηο ζε πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν - πνπ επεξέαζαλ ηηο θνηλσλίεο θαη νδήγεζαλ ζηαδηαθά ζε απηφ πνπ έγηλε γλσζηφ κε ηνλ φξν «παγθνζκηνπνίεζε». Σν απνηέιεζκα απφ απηή ηελ εμέιημε, αλ θαη είλαη αθφκε πνιχ πξφζθαην γηα λα βγάινπκε νξηζηηθά ζπκπεξάζκαηα, είλαη κία ζπλεξγαζία θαη δηθηχσζε κεηαμχ ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ, αθνχ πιένλ ηα πξνβιήκαηα δελ έρνπλ έλαλ απνθιεηζηηθά εζληθφ ραξαθηήξα αιιά έρνπλ απνθηήζεη κία δηεζλή δηάζηαζε. Γεδνκέλνπ φηη αθφκε βξηζθφκαζηε ζε έλα 10

κεηαβαηηθφ ζηάδην, ν ρξφλνο ζα δείμεη πνηα ζα είλαη ε πνξεία απηήο ηεο θνηλήο πξνζπάζεηαο θαη ηη νθέιε ζα έρεη ηειηθά γηα ηε βησζηκφηεηα θαη ηελ πην εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ νξγαλψζεσλ. Υσξίο λα απνδίδεηαη πιήξσο ε έλλνηα ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη πξφθεηηαη γηα ελψζεηο ηδησηψλ πνπ ζπγθξνηνχλ κία θνηλή νκάδα κε θνηλνχο επηδησθφκελνπο ζθνπνχο πνπ ελδέρεηαη λα δξαζηεξηνπνηείηαη είηε ζε εζληθφ είηε αθφκε θαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Αλ θαη ελέρνπλ, βάζεη θαηαζηαηηθνχ, φια εθείλα ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζα ζπλαληνχζακε ζε έλα ζπλεζηζκέλν δηεζλή νξγαληζκφ, ε εηδνπνηφο δηαθνξά ηνπο είλαη ε κε επηδίσμε θέξδνπο αιιά θαη ε εζεινληηθή, ελ πνιινίο, δξάζε ησλ κειψλ ηνπο. Πξφθεηηαη, ηππηθά, γηα λνκηθά πξφζσπα ηδησηηθνχ δηθαίνπ κε θνηλσθειή ραξαθηήξα πνπ ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα, ρσξίο θξαηηθέο παξεκβάζεηο, θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε ηνκείο φπσο ην πεξηβάιινλ, ε πξνζηαζία ησλ δψσλ, ε θχζε, ε πγεία, ε παγθφζκηα εηξήλε, ε αληζφηεηα ησλ θχισλ θαη, ελ πξνθεηκέλσ, ν πνιηηηζκφο. Ρίρλνληαο κία καηηά ζηνλ θαηαζηαηηθφ ράξηε ηνπ Ο.Ζ.Δ. (άξζξν 71, 1945), βιέπνπκε γηα πξψηε θνξά ηνλ φξν Non-Governmental Organization. πσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ν κε θεξδνζθνπηθφο ραξαθηήξαο ησλ νξγαλψζεσλ δελ ιεηηνπξγεί απαγνξεπηηθά ζην ελδερφκελν απφθηεζεο θέξδνπο. Σα ηπρφλ απηά θέξδε δελ δηαλέκνληαη ζηα κέιε ησλ νξγαλψζεσλ αιιά παξακέλνπλ ζην θεληξηθφ ηακείν ηεο νξγάλσζεο γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δξάζεο αιιά θαη ηελ πεξαίσζε επηπιένλ ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ. Βέβαηα, απηφ δε ζεκαίλεη ζε θακία πεξίπησζε φηη δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ απνθιίζεηο απφ ηνλ θεληξηθφ ζρεδηαζκφ θαη ην θαηαζηαηηθφ ησλ νξγαληζκψλ, αθνχ ελδέρεηαη νξηζκέλνη λα νηθεηνπνηεζνχλ ηα νηθνλνκηθά νθέιε γηα ίδηνλ φθεινο. Χζηφζν, ιφγσ αθξηβψο ηνπ ραξαθηήξα ηεο νξγάλσζεο, ηα ελεξγά κέιε ηεο είλαη εθείλα πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ εχξπζκε θαη λφκηκε ιεηηνπξγία γηα ηελ επίηεπμε ησλ εθάζηνηε θνηλσθειψλ ζηφρσλ. Οη πξσηνβνπιίεο απφ πιεπξάο ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ πνιηηηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ είλαη θάηη παξαπάλσ απφ ζεκαληηθέο θαη εππξφζδεθηεο, ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο χθεζεο θαη θξίζεο. ηαλ ην θξάηνο αδπλαηεί, εθ ησλ πξαγκάησλ, λα επηδνηήζεη πνιηηηζηηθνχο θνξείο θαη λα ζηεξίμεη νηθνλνκηθά ηνλ πνιηηηζκφ, επαθίεηαη ζηε γελλαηνδσξία θαη ζηελ εζεινληηθή δξάζε ησλ ηδησηψλ ε πξνζπάζεηα δηαηήξεζεο πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ θαη ηδεσδψλ. Γηφηη δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέςνπκε ην γεγνλφο φηη ε εθάζηνηε νηθνλνκηθή θξίζε, φζν επψδπλε θαη λα είλαη, νδεγεί ζρεδφλ 11

λνκνηειεηαθά ζε κία εζηθή θξίζε θαη ζε κία θξίζε αμηψλ. Λακβάλνληαο ππφςε απηή ηελ παξαδνρή, θαηαλννχκε πφζν θαηαιπηηθή (αιιά θαη ειπηδνθφξα) είλαη ε παξνπζία ηέηνησλ νξγαλψζεσλ. 1.4. ΟΗ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΔ ΜΖ ΚΔΡΓΟΚΟΠΗΚΔ ΟΡΓΑΝΧΔΗ: ΚΟΠΟΗ ΚΑΗ ΔΠΗΓΗΧΞΔΗ πσο θάζε επηρείξεζε ζε φιν ηνλ θφζκν, έηζη θαη νη Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο ζέηνπλ σο βαζηθφ ζηφρν ηε βησζηκφηεηα ηνπο εληφο ελφο δχζθνινπ ζε παγθφζκηα θιίκαθα - νηθνλνκηθνχ πιαηζίνπ. ηε ζπλέρεηα, πξνζπαζνχλ λα εδξαησζνχλ θαη λα επεθηείλνπλ, φζν απηφ είλαη δπλαηφ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο εληφο θαη εθηφο ησλ ζπλφξσλ (φπνπ εδξεχνπλ). Ζ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ ζε άιια θξάηε ζα σθειήζεη βαζκηαία κεγαιχηεξν αξηζκφ αηφκσλ πνπ έρνπλ αλάγθε βνήζεηαο θαη γηα απηφ ην ιφγν επλννχληαη ηέηνηνπ είδνπο ελέξγεηεο. Χζηφζν, γηα λα γίλεη θάηη ηέηνην, ζα πξέπεη πξσηίζησο λα ιεηηνπξγνχλ απξφζθνπηα εληφο ηεο ρψξαο ηνπο. Βαζηθή πξνυπφζεζε γηα λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ησλ Με Κεξδνζθνπηθψλ Οξγαλψζεσλ είλαη ε πξνβνιή ηνπο απφ ηα ΜΜΔ πξνθεηκέλνπ φρη κφλν λα ελεκεξσζεί ν θφζκνο γηα ηα πεπξαγκέλα θαη ηηο κειινληηθέο ελέξγεηεο ηεο εθάζηνηε νξγάλσζεο αιιά θαη γηα λα επαηζζεηνπνηεζεί πάλσ ζε κία ζεηξά δεηεκάησλ. Αλαθνξηθά κε ηνλ πνιηηηζκφ, νη γεληθφηεξνη ζθνπνί θάζε νξγάλσζεο είλαη: «α) Η πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, β) ε ελίζρπζε ηεο ζύγρξνλεο θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο, γ) ε δηεύξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή δσή» (Κφλζνια, ζει. 24, 2003). Βέβαηα, είλαη επλφεην φηη θάζε ρψξα έρεη ηηο δηθέο ηεο, ηδηαίηεξεο θνηλσληθέο δνκέο θαη αλάινγα κε ηελ ελ γέλεη θπζηνγλσκία ηεο ζέηεη θαη δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο, νη νπνίνη θαζνξίδνληαη ελ πνιινίο απφ ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη. ε γεληθέο γξακκέο πάλησο, νη πνιηηηζηηθέο Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο ζε φιν ηνλ θφζκν επηδηψθνπλ λα ζπληεξήζνπλ, λα εδξαηψζνπλ θαη λα πξνσζήζνπλ φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξν ηνλ πνιηηηζκφ. Ζ Διιάδα δηαζέηεη κία πινχζηα πνιηηηζηηθή παξάδνζε θαη, παξά ηε δπζκελή νηθνλνκηθή ζπγθπξία, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνβάιεη θαη λα επηδηψμεη ηε δηάδνζε πνιιψλ θαη πνηθίισλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. ηε ζπλέρεηα, αθνινπζεί κία αλάιπζε ησλ ηξηψλ παξαπάλσ βαζηθψλ ζηφρσλ ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ: 12

α) Η πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο: Δδψ κπνξνχκε λα πξνζδηνξίζνπκε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: ηελ πιηθή θαη ηελ άπιε πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά. ζνλ αθνξά ηελ πξψηε, ζπκπεξηιακβάλνπκε ηα δηάθνξα κεκνλσκέλα θηίξηα παξειζφλησλ εηψλ κε αμηνζεκείσηα αξρηηεθηνληθά ραξαθηεξηζηηθά, νηθηζκνχο, πνιηηηζηηθά ηνπία κε ηζηνξηθή ζεκαζία, αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θηι. Δπίζεο, εδψ εκπίπηνπλ ηα ιεγφκελα θηλεηά πνιηηηζηηθά αγαζά (ζε αληηδηαζηνιή κε ηα παξαπάλσ αθίλεηα πνιηηηζηηθά αγαζά), φπσο π.ρ. ηα δηάθνξα έξγα ηέρλεο, ηα επξήκαηα πνπ έξρνληαη ζηελ επηθάλεηα απφ ηελ αξραηνινγηθή ζθαπάλε, ηα γξαπηά κλεκεία θηι. Φπζηθά, φια απηά ζα πξέπεη λα παξνπζηάδνπλ θάπνην ηζηνξηθφ, θαιιηηερληθφ ή επηζηεκνληθφ ελδηαθέξνλ. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ εληάζζνληαη ζηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο θαη άιινπ ηχπνπ κλεκεία θαη επξήκαηα (π.ρ. βηνκεραληθέο θαηαζθεπέο, ηερλνινγηθέο εθεπξέζεηο, εξγαζηήξηα θηι.). ηελ άπιε θαηεγνξία πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ εκπίπηνπλ ζηνηρεία φπσο είλαη ηα ήζε θαη ηα έζηκα, ε γιψζζα, ε ζξεζθεία, ε κνπζηθή, νη ιατθνί κχζνη θ.α. β) Η ελίζρπζε ηεο ζύγρξνλεο θαιιηηερληθήο θαη πλεπκαηηθήο δεκηνπξγίαο: Μέρξη πξφηηλνο, ην θξάηνο ήηαλ εθείλν πνπ θξφληηδε λα ζπληεξεί θαη λα εληζρχεη ηελ θαιιηηερληθή θαη πλεπκαηηθή δεκηνπξγία κέζα απφ επηρνξεγήζεηο, ππνηξνθίεο, ζρνιέο θηι. Σα ηειεπηαία ρξφληα, φκσο, έρεη παξαηεξεζεί αχμεζε ηεο ηδησηηθήο θαη επηρεηξεκαηηθήο πξσηνβνπιίαο κε ηε κνξθή δσξεψλ θαη επηρνξεγήζεσλ. Γηα ην ζέκα ηεο ρνξεγίαο ζα κηιήζνπκε εηδηθφηεξα ζην δεχηεξν θεθάιαην ηεο κειέηεο καο, αξθεί φκσο λα πνχκε φηη ν επηδησθφκελνο ζθνπφο ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη θπξίσο ε δεκηνπξγία ελφο θαινχ νλφκαηνο ζηηο ζπλεηδήζεηο ηνπ θφζκνπ. «Η δαπάλε ηεο ρνξεγίαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο δελ έρεη ηελ άκεζε απόδνζε κίαο ζπκβαηηθήο δηαθεκηζηηθήο εθζηξαηείαο, ζεσξείηαη σο κία καθξνρξόληα επέλδπζε πνπ ζα ζπληειέζεη ζηελ θαιιηέξγεηα κίαο ειθπζηηθήο εηθόλαο ηεο επηρείξεζεο θαη γεληθόηεξα ζηε δεκηνπξγία αγαζώλ ζρέζεσλ κεηαμύ επηρείξεζεο θαη θνηλσληθνύ ζπλόινπ» (Κφλζνια, ζει. 30, 2003). γ) Η δηεύξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή δσή: Μία θνηλσλία σθειείηαη πνηθηινηξφπσο φηαλ απαξηίδεηαη απφ πνιίηεο πλεπκαηηθά θαιιηεξγεκέλνπο θαη επαηζζεηνπνηεκέλνπο πάλσ ζε πνιηηηζηηθά δεηήκαηα. Με απηφ ηνλ ηξφπν αλαβαζκίδεηαη ε πνηφηεηα δσήο θαη αθνκνηψλεη ν πνιίηεο πνιηηηζηηθέο θαηαθηήζεηο ηνπ παξειζφληνο, καζαίλνληαο ηελ ηζηνξηθή ηνπ παξάδνζε. Ζ έλλνηα ηεο δεκνθξαηίαο θαη ε εγθαζίδξπζε πινπξαιηζηηθψλ πνιηηηθψλ απφςεσλ, αιιά θαη κε- 13

παξαδνζηαθψλ θαιιηηερληθψλ ηερλνηξνπηψλ, απνδείρζεθαλ θνκβηθά ζεκεία γηα ηε δηάδνζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ζε έλα πιαηχηεξν πιεζπζκηαθφ ζχλνιν. Παιηφηεξα, ππήξρε έλαο δηαρσξηζκφο ζε πςειή ηέρλε θαη καδηθή θνπιηνχξα. ήκεξα, ηέηνηνη δηαρσξηζκνί δελ ππάξρνπλ (ηνπιάρηζηνλ, φρη ζε ηππηθφ επίπεδν) θαη ε πξφζβαζε ζηνλ πνιηηηζκφ είλαη δηθαίσκα ηνπ θάζε πνιίηε. Σελ ίδηα ζηηγκή ν πνιίηεο έρεη δηθαίσκα αιιά θαη ππνρξέσζε λα νξγαλψλεηαη θαη ν ίδηνο ζε νκάδεο, πξνζπαζψληαο κε ηε ζεηξά ηνπ λα πξνσζεί θαη λα δηαδίδεη ηνλ πνιηηηζκφ (δειαδή, απηφ πνπ θάλνπλ νη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο). Απηφ πνπ γίλεηαη ζαθέο είλαη φηη ζα πξέπεη λα εθιείςνπλ νη φπνηεο πνιηηηζηηθέο αληζφηεηεο θαη απηφ επηβάιιεηαη λα γίλεη ηφζν θαηφπηλ θξαηηθήο παξέκβαζεο αιιά θαη κέζσ ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο. Σν ζέκα απηφ θξίλεηαη αθφκε πην επίθαηξν ζηηο κέξεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ησλ κεγάισλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξεπκάησλ, θαζψο ζα πξέπεη λα ππάξρεη ειεπζεξία πνιηηηζηηθήο έθθξαζεο απφ θάζε θπιή θαη κεηνλφηεηα. Ο πνιηηηζηηθφο εθδεκνθξαηηζκφο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη θαη κε κία ζπλνιηθή δεκνθξαηηθή ζπκπεξηθνξά. Ζ επηηπρία ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηνπ θχξνπο αιιά θαη ζηνλ επεξεαζκφ θξαηηθψλ απνθάζεσλ, αλάινγα βέβαηα κε ηε δπλακηθή θαη ην εχξνο ηνπο. Απηφ δε ζεκαίλεη ζε θακία πεξίπησζε, φκσο, φηη ζα ππνθαηαζηαζεί ν ξφινο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ ή φηη ζα πξέπεη ν ηειεπηαίνο λα επαλαπαπηεί ιφγσ ηεο εζεινληηθήο δξάζεο θαη νξγάλσζεο απηψλ ησλ νκάδσλ. Ο ξφινο ησλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ ζηνλ πνιηηηζκφ ζα πξέπεη λα είλαη επηθνπξηθφο αθνχ ν ζηφρνο είλαη θνηλφο. Ζ αιήζεηα είλαη πσο ζηελ Διιάδα, νη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο αιιά θαη ε εζεινληηθή δξάζε είλαη θάηη ζρεηηθά λέν θαη ρξεηάδεηαη αθφκε ρξφλνο γηα λα σξηκάζεη ζηε ζπλείδεζε ηνπ θφζκνπ ε ζεκαζία ηεο ζπκβνιήο ηνπ ζηελ πξναγσγή ηνπ πνιηηηζκνχ. Αηζίσο ε αξρή έρεη γίλεη θαη κάιηζηα δνθηκάδεηαη θάησ απφ ρείξηζηεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ πεξηνξίδνπλ ηε δπλαηφηεηα θαη ηε δηάζεζε γηα ηδησηηθή, αθηινθεξδή δξάζε. 1.5. ΣΟ ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΚΑΗ Ο ΣΡΟΠΟ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΧΝ ΠΟΛΗΣΗΣΗΚΧΝ ΜΖ ΚΔΡΓΟΚΟΠΗΚΧΝ ΟΡΓΑΝΧΔΧΝ Έρνπκε ηνλίζεη θαη παξαπάλσ φηη νη Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο ζε νξηζκέλα ζεκεία πξνζνκνηάδνπλ κε ηηο ζπκβαηηθέο επηρεηξήζεηο, φπσο ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο θαη δηάξζξσζεο ηνπο. Σα κέιε εθιέγνπλ έλα δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην ην 14

νπνίν είλαη ππεχζπλν γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ, γηα εγθξίζεηο πξνυπνινγηζκψλ, γηα ηηο ινηπέο δαπάλεο, γηα ηελ πξφζιεςε ππαιιειηθνχ πξνζσπηθνχ, γηα ηελ ζπλεξγαζία κε θνξείο θαη ηδηψηεο, γηα ηνλ πξνγξακκαηηθφ ζρεδηαζκφ, γηα ηε δηάδνζε ηεο νξγάλσζεο θ.α. ια απηά επηθπξψλνληαη θαηφπηλ ηαθηηθψλ θαη κε ζπλεδξηάζεσλ. Φπζηθά, γηα θάζε εμεηδηθεπκέλε δξάζε ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλνη ηερλνθξάηεο πνπ εθπνλνχλ ην πιάλν θαη πινπνηνχλ ηηο θεληξηθέο απνθάζεηο. Δίλαη επθφισο ελλννχκελν φηη φζν κεγαιχηεξνο είλαη ν νξγαληζκφο ηφζν πην πεξίπινθε γίλεηαη θαη ε δνκή νξγάλσζεο ηνπ. Ο δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζε δηνηθεηηθφ θαη επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ είλαη έλα αθφκε βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ, κε ην πξψην λα επαλδξψλεη ηα γξαθεία ηνπ νξγαληζκνχ θαη ην άιιν λα απνηειεί ηελ εθάζηνηε νκάδα απνζηνιήο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ. ε θάζε πεξίπησζε, πάλησο, πξφθεηηαη γηα εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ πνπ απνθηά ζπλήζσο εκπεηξία εληφο ησλ θφιπσλ ηνπ νξγαληζκνχ, ρσξίο απηφ λα είλαη βέβαηα αλαγθαίν. Σν ηξίπηπρν ηεο επηηπρίαο θαη ζσζηήο ιεηηνπξγίαο ελφο πνιηηηζηηθνχ (θαη φρη κφλν) Με Κπβεξλεηηθνχ Οξγαληζκνχ είλαη: ε θαηάιιειε νξγαλσηηθή δνκή, ην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ θαη νη αλαγθαίνη νηθνλνκηθνί πφξνη. Οξηζκέλα απφ ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ δηάθνξσλ πνιηηηζηηθψλ ζθνπψλ είλαη θαη ηα αθφινπζα: α) Θεζκηθά κέζα: φιεο νη λεφηεξεο εμειίμεηο ζε πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν νδεγνχλ αλαπφθεπθηα ζε πνηθίιεο αιιαγέο ζην ζεζκηθφ πιαίζην (λνκνζρέδηα θαη ηα δηαηάγκαηα ηα νπνία πξνσζνχληαη θαη ςεθίδνληαη απφ ηε Βνπιή), ην νπνίν απνθαζίδεηαη θεληξηθά απφ ην θξάηνο. Με βάζε ηνπο ηξνπνπνηεκέλνπο λφκνπο, ξπζκίδνληαη νη ζρέζεηο θξάηνπο-πνιηηψλ ζε ζρέζε κε ηε δηάζεζε θαη ηε κνξθή ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Γηα παξάδεηγκα, δηακνξθψλεηαη πηζαλφλ έλα λέν πιαίζην απνθέληξσζεο πνιηηηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ θαη ππεξεζηψλ ή λνκηκνπνηνχληαη λένη ζεζκνί. β) Οξγαλσηηθά κέζα: Γηα λα πινπνηεζνχλ νη θεληξηθέο απνθάζεηο αλαιακβάλνπλ δξάζε νη θαηά ηφπνπο δηνηθεηηθέο, θξαηηθέο κνλάδεο αιιά θαη δηάθνξα λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ ή ηδησηηθνχ δηθαίνπ (π.ρ. Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο ή άιιεο νξγαλσκέλεο δξάζεηο πνιηηψλ). γ) Οηθνλνκηθά κέζα: Οη νηθνλνκηθνί πφξνη είλαη αλαγθαία ζπλζήθε γηα λα κπνξέζνπλ ην θξάηνο θαη νη ηδησηηθνί νξγαληζκνί λα εθαξκφζνπλ ηελ πνιηηηζηηθή πνιηηηθή θαη λα πξνσζήζνπλ ηα δηάθνξα πνιηηηζηηθά αγαζά κίαο ρψξαο. Οη επηρνξεγήζεηο θαη νη 15

δσξεέο δηαδξακαηίδνπλ, φπσο ζα δνχκε, θαηαιπηηθφ ξφιν γηα ηελ επίηεπμε ησλ επηδησθφκελσλ ζηφρσλ, θαζψο ηα θξαηηθά θνλδχιηα γηα ηνλ πνιηηηζκφ δηαξθψο κεηψλνληαη ζε πεξηφδνπο χθεζεο. δ) Μέζα πνιηηηζηηθήο ππνδνκήο: Καλέλα απφ ηα παξαπάλσ κέζα δελ δχλαηαη λα πινπνηεζεί δίρσο ηελ παξνπζία θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θαη ελεκεξσκέλνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ. Ζ ζηέγαζε ησλ δηαθφξσλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ζε κνληέξλα θηήξηα θαη ε πξνβνιή νπηηθναθνπζηηθνχ πιηθνχ βειηηψλεη ηελ πνηφηεηα ηεο πνιηηηζηηθήο δσήο ζε κία πεξηνρή θαη ζπληειεί ηαπηφρξνλα ζε κία αλαδσνγφλεζε θαη αλαβάζκηζε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. ε) Μέζα δηάδνζεο πνιηηηζηηθώλ αγαζώλ: Ζ κεγάιε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηα λέα δεδνκέλα ζηνλ ηξφπν δηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο έρεη ζπληειέζεη ζην λα δηεπθνιχλεηαη ε πξνψζεζε ησλ δηάθνξσλ πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ. Δπηπιένλ, ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ην δηαδίθηπν απμάλεηαη δηαξθψο κε απνηέιεζκα λα κελ πεξηνξηδφκαζηε κνλάρα ζηα παξαδνζηαθά κέζα (ηειεφξαζε, ξαδηφθσλν, εθεκεξίδα). Παξφια απηά, ιφγσ αθξηβψο ηεο ξαγδαίαο θαη γξήγνξεο πξνβνιήο θαη δηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο, πνιχο θφζκνο αδπλαηεί λα αθνκνηψζεη πιήξσο ηελ είδεζε, ε νπνία ελδερνκέλσο λα δηαθεχγεη ηεο δένπζαο πξνζνρήο. Μπξνζηά ζηηο λέεο πξνζθιήζεηο ησλ εκεξψλ, πξνζαξκφδνληαη θαη ηα παξαδνζηαθά κέζα ελψ ν πνιηηηζκφο βξίζθεη λένπο επηθνηλσληαθνχο ππιψλεο έθθξαζεο θαη πξνψζεζεο (Schafer, ζει. 38-41, 1994). ην επφκελν θεθάιαην ζα παξνπζηάζνπκε ηα λέα δεδνκέλα πνπ επηθέξεη ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη ηνλ ηξφπν πνπ επεξεάδνληαη νη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο. Δπίζεο, ζα θαηαγξάςνπκε ηηο βαζηθέο πεγέο εζφδσλ θαη εμφδσλ γηα κία πιεξέζηεξε εηθφλα. 16

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο πνιηηηζκφο, σο έλλνηα, ζπλήζσο ηαπηίδεηαη κε κλεκεία, κνπζεία, ηέρλεο, γξάκκαηα θηι. Απηφ πνπ ζπρλά καο δηαθεχγεη είλαη ε άκεζε ζπζρέηηζή ηνπ κε νηθνλνκηθά κεγέζε αιιά θαη κε ηηο εζληθέο νηθνλνκίεο ζε φιν ηνλ θφζκν. πσο φινη νη ηνκείο, έηζη θαη ν πνιηηηζκφο, έρεη πιεγεί απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε κε απνηέιεζκα ηφζν νη θξαηηθνί θνξείο φζν θαη νη πνιηηηζηηθέο Με Κεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο λα έρνπλ πεξηνξίζεη ηηο δαπάλεο θαη ηα θνλδχιηα πξνο εθπφλεζε πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ. Αμίδεη, φκσο, πξνηνχ εμεηάζνπκε ηελ επίδξαζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ζηα πνιηηηζηηθά δξψκελα θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ ζρεηηθψλ ηδησηηθψλ νξγαλψζεσλ, λα παξαζέζνπκε κεξηθά ελδεηθηηθά θαη πνιχ ρξήζηκα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ απνδεηθλχνπλ φηη ν πνιηηηζκφο ιεηηνπξγεί σο έλαο αλαπηπμηαθφο παξάγνληαο. Σα ζηνηρεία πξνέξρνληαη απφ κία κειέηε πνπ παξνπζίαζε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2006 κε ηίηιν The Economy of Culture in Europe. χκθσλα κε απηή, ν ηνκέαο ηνπ πνιηηηζκνχ παξνπζίαζε ζπλνιηθέο πσιήζεηο παγθνζκίσο πνπ μεπεξλνχζαλ γηα ην 2003 ηα 654 δηζεθαηνκκχξηα επξψ. Γηα κηα πην ζπγθξηηηθή εηθφλα, ζα πξέπεη λα ιάβνπκε ππφςε φηη ζηνλ δηαξθψο εμειηζζφκελν ηνκέα ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ ινηπψλ ηερλνινγηψλ, ην αληίζηνηρν λνχκεξν αλέξρεηαη ζηα 541 δηζεθαηνκκχξηα επξψ. Δπίζεο, ε ίδηα έξεπλα ππνγξακκίδεη φηη θαηά ην έηνο 2003, ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ απαζρνινχληαλ άκεζα ή έκκεζα - ζηνλ ηνκέα ηνπ πνιηηηζκνχ ήηαλ 3,5 εθαηνκκχξηα. Σα ζηνηρεία απηά θαηαδεηθλχνπλ κία πνιηηηζηηθή βηνκεραλία κε ηεξάζηηα εμαγσγηθή δχλακε γηα αξθεηέο ρψξεο. πλεπψο, δελ ζα πξέπεη λα ππνηηκνχκε ηελ αλαπηπμηαθή δηάζηαζε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηελ άκεζε ζπζρέηηζή ηνπ κε ηηο εμειίμεηο ζηελ νηθνλνκία, ε νπνία επεξεάδεη ηνλ αξηζκφ ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ηα έζνδα, ηε δχλακε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ηνπ θαηαλαισηή θηι. ηαλ, ινηπφλ, ην 2008 μέζπαζε ε νηθνλνκηθή θξίζε ζηηο ΖΠΑ θαη έλα ρξφλν αξγφηεξα κεηαθέξζεθε επί επξσπατθνχ εδάθνπο, νη επηπηψζεηο ζηνλ πνιηηηζκφ ήηαλ αξλεηηθέο. Σν ίδην ηζρχεη, θπζηθά, θαη γηα ηελ Διιάδα, ε νπνία δνθηκάδεηαη έληνλα ην ηειεπηαίν δηάζηεκα κε πξσηφγλσξα νηθνλνκηθά κέηξα πνπ πεξηνξίδνπλ ηελ θαηαλαισηηθή δαπάλε βαζηθψλ αγαζψλ, πφζν κάιινλ απηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ πνιηηηζκφ. 17

Δίλαη, ινηπφλ, απηνλφεην φηη ν πνιηηηζκφο «βάιιεηαη» ιφγσ ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο απφ δχν βαζηθά κέησπα: ηελ έιιεηςε νηθνλνκηθψλ επελδχζεσλ θαη θνλδπιίσλ θαη ηελ αδπλακία ηνπ θνηλνχ λα δαπαλά έζησ θαη ειάρηζηα πνζά γηα πνιηηηζηηθά αγαζά ιφγσ ηεο γεληθφηεξεο νηθνλνκηθήο δπζπξαγίαο. Οη επηπηψζεηο ζηελ θνπιηνχξα ησλ ιαψλ αιιά θαη ζην ζρεδηαζκφ κίαο ηθαλνπνηεηηθήο πνιηηηζηηθήο πνιηηηθήο είλαη κεγάιεο. Δίλαη «επηπηώζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ηαπηόηεηεο, ηα δηθαηώκαηα, ηε δξάζε, ηνπο πνιηηηζκηθνύο ζεζκνύο, ηηο παγθόζκηεο ξνέο, ηηο πνιηηηζκηθέο αληζόηεηεο, ηελ εηεξόηεηα, ηνλ πινπξαιηζκό, ηελ θαηαλαισηηθή θνπιηνύξα, ηελ έλλνηα ηεο δεκόζηαο ζθαίξαο» (Ενξκπά, 2008). Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο (αιιά θαη ζε φιεο ηηο ρψξεο πνπ έρνπλ πιεγεί απφ ηελ χθεζε) έρεη πξνρσξήζεη ζε κείσζε ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ, πεξηθνπέο πξνζσπηθνχ, αθχξσζε πξνγξακκαηηζκέλσλ πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ ιφγσ έιιεηςεο θεθαιαίνπ, αλαδηάξζξσζε ζρεδηαζκνχ κε ζπλεπαθφινπζε κείσζε δξαζηεξηνηήησλ θηι. Έηζη, ινηπφλ, θαη νη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο αλαγθάδνληαη κε ηε ζεηξά ηνπο λα πξνρσξήζνπλ ζε αλάινγεο πεξηθνπέο αθνχ έρνπλ κεησζεί νη ρνξεγίεο πνπ απνηεινχλ βαζηθή πεγή εζφδσλ γηα απηέο. 2.1. Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΚΑΗ Ο ΠΟΛΗΣΗΜΟ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΖ ΚΑΗ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Αλ θαη είλαη αθφκε ζρεηηθά λσξίο γηα λα έρνπκε αθξηβή ζπκπεξάζκαηα γηα ηε δηάζεζε ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ ηνλ επξσπατθφ ρψξν, ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο πνπ δεκνζηεχηεθε ην 2010 απφ ην Οιιαλδηθφ Κέληξν γηα ηε Γηεζλή Πνιηηηζηηθή Γξαζηεξηφηεηα, δελ είλαη θαη ηφζν ελζαξξπληηθά: ηε Γεξκαλία νη πνιηηηζηηθνί νξγαληζκνί θαηέγξαςαλ κία κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 15% φζνλ αθνξά ζηελ θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζε Ληζνπαλία θαη Λεηνλία άγγημε ην 50%! Ζ Μεγάιε Βξεηαλία βξέζεθε θάπνπ ζηε κέζε κε κία κείσζε ηνπ 25%. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε θαηαιεθηηθή πξφηαζε ηεο έξεπλαο πνπ ζεκεηψλεη φηη πξφθεηηαη γηα ηε κεγαιχηεξε κείσζε ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ηερλψλ απφ ην 1940. ζνλ αθνξά ζηελ Διιάδα, ηα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Αξρήο, θαηά ην κήλα Μάξηην 2011 απνηππψλνπλ κείσζε ησλ επηζθεπηψλ ησλ Μνπζείσλ ζε πνζνζηφ 26,5%, θαζψο θαη κείσζε ησλ εηζπξάμεσλ θαηά 27,9% ζε ζρέζε κε ηνλ αληίζηνηρν κήλα ηνπ 2010. ηνπο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, αληίζεηα, παξαηεξνχκε 18

αχμεζε ησλ επηζθεπηψλ θαηά 12,4% θαζψο θαη αχμεζε ησλ αληίζηνηρσλ εηζπξάμεσλ ζε πνζνζηφ 16,2% ζε ζρέζε κε ηνλ αληίζηνηρν κήλα ηνπ 2010 (Πίλαθαο 1). Καηά ην πξψην ηξίκελν ηνπ 2011 παξαηεξνχκε κείσζε 24,3% ζηνπο επηζθέπηεο ησλ Μνπζείσλ θαζψο θαη κείσζε 26,8% ζηηο εηζπξάμεηο ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε πεξίνδν ηνπ 2010. Αχμεζε εκθαλίδεηαη ζηνπο επηζθέπηεο ησλ Αξραηνινγηθψλ Υψξσλ θαηά ην πξψην ηξίκελν ηνπ 2011. Παξαηεξείηαη αχμεζε 1,9% ζηνπο επηζθέπηεο θαη αχμεζε 4,2% ζηηο εηζπξάμεηο ζε ζρέζε κε ηελ αληίζηνηρε πεξίνδν ηνπ 2010. Πίλαθαο 1. Δπηζθέπηεο κνπζείσλ θαη αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη ζπλνιηθέο εηζπξάμεηο: Μάξηηνο 2011 θαη 2010. ΜΟΤΔΗΑ - ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟΗ ΥΩΡΟΗ Μάξηηνο Μεηαβνιή % 2010 2011 2011/2010 Α Ρ Η Θ Μ Ο Δ Π Η Κ Δ Π Σ Ω Ν (2) 100 Α. Μνπζεία (ζχλνιν) 230.719 169.675-26,5 Μνπζείν Αθξφπνιεο 124.280 107.956-13,1 Δζληθνχ Αξραηνινγηθνχ 6.960 7.749 11,3 Αξραίαο Οιπκπίαο 1.055 1.745 65,4 Παιάηη Ηππνηψλ (Ρφδνπ) 2.708 3.704 36,8 Ζξαθιείνπ (Κξήηεο) 1.333 1.050-21,2 Ρφδνπ 750 700-6,7 Γειθψλ 3.900 3.700-5,1 Λνηπψλ κνπζείσλ 89.733 43.071-52,0 Β. Αξραηνινγηθνί ρψξνη (ζχλνιν) 107.853 121.217 12,4 19

Δπηδαχξνπ (1) 7.000 6.900-1,4 Αθξνπφιεσο Μπθελψλ & Θεζαπξνχ Αηξέα 6.835 5.901-13,7 Αθξνπφιεσο Αζελψλ 25.380 39.065 53,9 νπλίνπ 5.664 6.487 14,5 Αθξνπφιεσο Λίλδνπ 1.996 3.500 75,4 Κακείξνπ (Ρφδνπ) 100 600 500,0 Αξραίαο Οιπκπίαο 8.033 11.359 41,4 Κλσζνχ (Κξήηεο) 5.651 5.409-4,3 Φαηζηνχ (Κξήηεο) 1.190 495-58,4 Αξραίαο Κνξίλζνπ (1) 3.617 5.004 38,3 Μπζηξά (1) 1.380 1.180-14,5 Γειθψλ 6.050 4.900-19,0 Λνηπψλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ 34.957 30.417-13,0 Δ Η Π Ρ Α Ξ Δ Η (ζε επξψ) Μνπζεία θαη Αξραηνινγηθνί ρψξνη 1.343.010,00 1.321.876,00-1,6 Α. Μνπζεία 540.982,00 390.121,00-27,9 Β. Αξραηνινγηθνί ρψξνη 802.028,00 931.755,00 16,2 (1) Ηζρχεη εληαίν εηζηηήξην γηα ην κνπζείν θαη ηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν. (2) Πεξηιακβάλεηαη κεησκέλνο αξηζκφο εηζηηεξίσλ ειεχζεξεο εηζφδνπ ζηα Μνπζεία θαη ηνπο Αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, ιφγσ κε θαηακέηξεζήο ηνπο. Απηφ πνπ πξέπεη λα απνηειέζεη νδεγφ γηα ηηο πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο αιιά θαη γηα ηνπο ινηπνχο θξαηηθνχο θνξείο είλαη ε αλαδηάξζξσζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπο θαη ε πξνζαξκνγή ηνπο ζηα λέα δεδνκέλα ηεο κεηά-θξίζεο επνρήο. Δίλαη απαξαίηεην λα βξεζνχλ λένη ηξφπνη πξνζέιθπζεο ηνπ θνηλνχ (π.ρ. πξνζθνξέο 20

κε κεησκέλα εηζηηήξηα εηζφδνπ, παθέηα γηα αγνξά πνιιψλ εηζηηεξίσλ, ζπλδξνκέο θηι.). Δάλ νη θνξείο επηδείμνπλ επειημία θαη επαηζζεζία, ηφηε είλαη πνιχ πηζαλφ θαη ην ειιεληθφ θνηλφ λα ζηεξίμεη ηηο θαιέο πνιηηηζηηθέο πξνζπάζεηεο, παξά ηηο αληημνφηεηεο ηεο επνρήο. Ζ Μπξζίλε Ενξκπά δίλεη κία πνιχ ελδηαθέξνπζα δηάζηαζε γηα ηνλ πνιηηηζκφ, ζεκεηψλνληαο φηη δελ ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη ζαλ θάηη ην δεπηεξεχνλ. Μία ηέηνηα ζεψξεζε ελέρεη παγίδεο θαη νδεγεί ζε κία δηαλνεηηθή αγθχισζε θαη πνιηηηζηηθή ζηαζηκφηεηα. Μάιηζηα, ε θ. Ενξκπά αλαξσηηέηαη κήπσο ε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε ζα πξέπεη λα ηδσζεί κέζα απφ ην πξίζκα ηνπ πνιηηηζκνχ ιέγνληαο ηα εμήο: «Τη είλαη, επνκέλσο, ε ζεκεξηλή θξίζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο; Δίλαη έλα αδηέμνδν ινγηζηηθό, κία πνιηηηθή αλεπζπλόηεηα, ή κήπσο ε θξίζε ηεο θνπιηνύξαο θαη ηνπ Λόγνπ ηνπ λενθηιειεπζεξηζκνύ; Δίλαη νη παξάκεηξνη απηέο απνθιεηζηηθά νηθνλνκηθέο θαη ζα επεξεάζνπλ κόλν ηα δάλεηα, ηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλάισζε, ή κπνξνύλ λα δηαβαζηνύλ σο πνιηηηζκηθέο παξάκεηξνη, πνπ δηαπνηίδνπλ θαη αλαδηαηάζζνπλ ηνπο θαλόλεο ηεο νηθνλνκίαο αιιά θαη ηεο πνιηηηθήο» (Ενξκπά, 2008). Ζ ζέζε απηή αληαλαθιά έλαλ βαζχηαην πξνβιεκαηηζκφ, αλαδεηθλχνληαο φρη κφλν ηελ νηθνλνκηθή θξίζε αιιά θαη έλα πνιηηηζηηθφ έιιεηκκα κε δπζκελέζηεξεο επηπηψζεηο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηελ θνηλσλία. Γεγνλφο είλαη φηη ιφγσ ηεο επηθξαηνχζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο ππάξρεη κηα επηηαθηηθή αλάγθε πξνζαξκνγήο ησλ πνιηηηζηηθψλ θνξέσλ ζηα λέα δεδνκέλα. Ζ άπνςε απηή ππνζηεξίδεηαη απφ ζηειέρε δηάθνξσλ πνιηηηζηηθψλ νξγαληζκψλ, νη νπνίνη πξνηείλνπλ ζαλ ιχζε γηα ηε βησζηκφηεηά ηνπο ηελ αχμεζε ηεο θνξναπαιιαγήο. 1 Απφ ηελ άιιε, ε ελδπλάκσζε ηεο ζρέζεο κε ην θνηλφ είλαη απνηειεζκαηηθή θαζψο ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο, φπσο απηή ηνπ Φεζηηβάι Αζελψλ, φπνπ παξνπζηάζηεθε αχμεζε ησλ πσιήζεσλ εηζηηεξίσλ, κείσζε ηεο ηηκήο ηνπο θαη παξνρή δσξεάλ πξνζθιήζεσλ ζε αλέξγνπο 2. Γεληθφηεξα, ζα πξέπεη λα πηνζεηεζεί κηα αηζηφδνμε ζηάζε γηα ην κέιινλ ησλ πνιηηηζηηθψλ πξαγκάησλ ζηελ ειιεληθή 1 πγθεθξηκέλα, ν Άγγεινο Γειεβνξξηάο, δηεπζπληήο ηνπ Μνπζείνπ Μπελάθε, ζε ζπλέληεπμε ηνπ αλαθέξεη ηα εμήο: «ε ζπλζήθεο νηθνλνκηθήο θξίζεσο ε ζπκπεξηθνξά ηνπ θνηλνχ δηακνξθψλεηαη θπξίσο απφ ην ηη ηνπ πξνζθέξνπκε θαη πσο είλαη δηνξγαλσκέλν. Ζ ζρέζε ηνπ πνιηηηζκνχ σο αγαζφ κε ην θξάηνο δελ έρεη αιιάμεη κε ηελ νηθνλνκηθή θξίζε αθνχ, ν πνιηηηζκφο παίδεη δεπηεξεχνληα ξφιν ζηε ζπλείδεζε ηνπ θξάηνπο» (Athens Voice, ηεχρνο 325, 2011) 2 Ο θ. Λνχθνο, δηεπζπληήο ηνπ Φεζηηβάι Αζελψλ, εληνπίδεη φηη πξάγκαηη ππάξρεη νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ πξφβιεκα θαη πηζηεχεη φηη «νη πνιηηηζηηθνί θνξείο γηα λα επηβηψζνπλ πξέπεη λα δπλακψζνπλ ηε ζρέζε κε ην θνηλφ ηνπο θαη λα θξνληίζνπλ λα έξζνπλ ζε επαθή κε φζνπο βάιινληαη ηδηαίηεξα απφ ηελ θξίζε, φπσο νη λένη θαη θπξίσο νη άλεξγνη, βνεζψληαο ηνπο λα αληηκεησπίζνπλ θαιχηεξα απηέο ηηο δχζθνιεο ψξεο» (Athens Voice, ηεχρνο 325, 2011). 21

πξαγκαηηθφηεηα, ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηνπ θνηλνχ, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ησλ πνιηηηζηηθψλ θνξέσλ 3. Βέβαηα, ν εθάζηνηε Τπνπξγφο Πνιηηηζκνχ είλαη ππνρξεσκέλνο λα δηεθδηθεί δηαξθψο θνλδχιηα θαη κεγαιχηεξν κέξνο απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Δίλαη θνηλφο ηφπνο φηη ν πνιηηηζκφο ηδηαίηεξα ζηε ρψξα καο - ζεσξείηαη είδνο «πνιπηειείαο» θαη εθ ησλ πξαγκάησλ ην ζρεηηθφ ππνπξγείν ππνζθειίδεηαη ζε ζρέζε κε πεξηζζφηεξν «λεπξαιγηθά» ππνπξγεία (π.ρ. νηθνλνκίαο, εζληθήο άκπλαο θ.α.). Αλ ζπλππνινγίζνπκε, ινηπφλ, θαη ηε δπζκελή νηθνλνκηθή ζπγθπξία ηφηε θαηαιαβαίλνπκε πφζν δπζθνιφηεξν γίλεηαη ην έξγν απηφ. Ηδηαίηεξα ηψξα είλαη επηηαθηηθή αλάγθε λα αλαιάβεη ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ πξσηνβνπιίεο αιιά θαη λα ζπλεξγαζηεί κε ηδησηηθνχο θνξείο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί ν πνιηηηζκφο έλα εξγαιείν αλάπηπμεο. Οη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο ζα πξέπεη ίζσο λα επσκηζηνχλ ην κεγαιχηεξν βάξνο, θαζψο νη θξαηηθνί νξγαληζκνί είηε πεξηνξίδνληαη είηε δελ έρνπλ ηα απαηηνχκελα θεθάιαηα ψζηε λα δηαηεξεζεί έλα πςειφ επίπεδν πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο κε πιεζψξα λέσλ, αμηφινγσλ θαη ξηδνζπαζηηθψλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ. Καζίζηαηαη επνκέλσο αλαγθαίν απφ ηελ πιεπξά ηνπ Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ λα ιάβεη θάπνηα κέηξα ψζηε λα ζπληειέζεη ζηε δηαηήξεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ ζηε ζεκεξηλή επνρή ηεο χθεζεο. Κξίλεηαη εδψ ζθφπηκν λα αμηνπνηεζνχλ νη πξναλαθεξζείζεο απφςεηο ησλ επαγγεικαηηψλ ζην ρψξν ηνπ πνιηηηζκνχ. Δίλαη απαξαίηεην ην ππνπξγείν λα ζπλερίζεη απξφζθνπηα ηελ επηρνξήγεζε ησλ ηδησηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ απνδεδεηγκέλα έρνπλ πξνζθέξεη ηα κέγηζηα ζηε δηάδνζε ηνπ πνιηηηζκνχ. Απηφ δε ζεκαίλεη ζε θακία πεξίπησζε φηη νη ηδησηηθνί θνξείο ζα πξέπεη λα επαλαπαχνληαη θαη λα αλακέλνπλ σο κνλαδηθή ιχζε ηελ θξαηηθή επηρνξήγεζε. πσο ζα δνχκε άιισζηε θαη παξαθάησ, νη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο βαζίδνληαη θπξίσο ζε έζνδα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία. Σν ππνπξγείν ζα πξέπεη λα παξάζρεη ην ζεζκηθφ πιαίζην εληφο ηνπ νπνίνπ ζα ιεηηνπξγήζεη αξκνληθά ε φιε δηαδηθαζία. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα παξάζρεη ρψξνπο ψζηε νη δηάθνξεο πεηξακαηηθέο, σο επί ην πιείζηνλ - ζεαηξηθέο νκάδεο λα βξνπλ κία ζηέγε γηα λα «αλεβάζνπλ» παξαζηάζεηο. Σέηνηνπο 3 Ο θαιιηηερληθφο δηεπζπληήο ηνπ Δζληθνχ Θεάηξνπ, Γηάλλεο Υνπβαξδάο αλαθέξεη: «Απαγνξεχεηαη ε κηδέξηα, ε κεκςηκνηξία θαη ν αξλεηηζκφο. Δπηβάιιεηαη ε ζεηηθή ζηάζε ζηα πξάγκαηα ρσξίο φκσο λα παίξλνπκε δηαδχγην απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Αληίζεηα, ε πξαγκαηηθφηεηα καο νδεγεί! Ζ δσή ζπλερίδεηαη θαη ζα ζπλερίζεη λα καο ραξίδεη κέιινλ, αξθεί λα ηεο ρακνγειάκε» (Athens Voice, ηεχρνο 325, 2011). 22

ρψξνπο ε ρψξα καο έρεη πιένλ πνιινχο θαη ε πιεηνςεθία απηψλ παξακέλεη δπζηπρψο αλεθκεηάιιεπηε (π.ρ. ηα νιπκπηαθά αθίλεηα). ε ζπλεξγαζία, επίζεο, κε ηδησηηθνχο θνξείο ζα κπνξνχζε λα αλαιάβεη δξάζε ψζηε λα πξνσζνχληαη λέεο πνιηηηζηηθέο δνπιεηέο ζην εμσηεξηθφ, δηεπξχλνληαο έηζη ηα πνιηηηζηηθά ζχλνξα ησλ δεκηνπξγψλ. Οη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο αληηκεησπίδνπλ, ή ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνπλ, ην έξγν ηνπο ζαλ έλα βαζηθφ θνκκάηη ελφο αλαπηπμηαθνχ ζρεδίνπ θάζε πφιεο (εθεί πνπ εδξεχνπλ) θαη θαη επέθηαζε ηεο ρψξαο. Ζ πξνβνιή πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ κπνξεί λα αλαδείμεη ηελ πφιε θαη λα πξνζειθχζεη λένπο επηζθέπηεο κε πνιχπιεπξα νηθνλνκηθά νθέιε γηα φινπο. Σέηνηεο πξνζπάζεηεο γίλνληαη, πξάγκαηη, ζε πνιιέο πεξηνρέο αλά ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, ηδηαίηεξα θαηά ηε ζεξηλή πεξίνδν. Δπίζεο, είλαη γεγνλφο φηη ε νηθνλνκηθή θξίζε έρεη θάλεη ην θνηλφ πεξηζζφηεξν επηιεθηηθφ. Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη δελ ζα ζηακαηήζεη λα παξαθνινπζεί ηηο παξαζηάζεηο πνπ άπηνληαη ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπ θαη ζα ζηεξίδεη ηηο πνηνηηθέο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο. Απηφ θαλεξψλνπλ θαη ηα λνχκεξα ησλ επηζθεπηψλ πνπ παξαθνινπζνχλ ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, εθζέζεηο δσγξαθηθήο, κνπζηθέο εθδειψζεηο θηι. Οη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζνπλ ζα πξέπεη λα εληείλνπλ ηε δξάζε ηνπο. Θα πξέπεη λα κε δερηνχλ κνηξνιαηξηθά ηα λέα δεδνκέλα πνπ έρεη επηθέξεη ε θξίζε θαη λα επηξξίπηνπλ ηελ επζχλε ζηελ έιιεηςε θξαηηθήο πξφλνηαο θαη βνήζεηαο 4. Τπφ ην πξίζκα απηφ, ε πξνζπάζεηα πξνζέιθπζεο λέσλ επελδπηψλ θαη λένπ αγνξαζηηθνχ θνηλνχ θαζίζηαηαη επηηαθηηθή. Ο Michael Moss, θαζεγεηήο νηθνλνκηθψλ ζην New York University s Stern School of Business, αλαθέξεη φηη ζε ζπλζήθεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο έρεη απνδεηρηεί φηη ε ηέρλε δελ επεξεάδεηαη αξθεί ε χθεζε λα κελ είλαη παξαηεηακέλε θαη έληνλε. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ζα δνθηκαζηεί αιιά ζα αληέμεη θαζψο έρεη απνδεηρηεί φηη ηα πνιηηηζηηθά αγαζά απνηεινχλ πφιν έιμεο γηα ηνπο επελδπηέο αθφκα θαη ζε ραιεπνχο γηα ηελ νηθνλνκία 4 Δλ πξνθεηκέλσ, ε άπνςε ηνπ Ησάλλε Μάλνπ, πξνέδξνπ ηνπ Μεγάξνπ Μνπζηθήο, ζε ζπλέληεπμε ηνπ ζηε Μαξία Καηζνπλάθε, ππνζηεξίδεη φηη ν πνιηηηζκφο είλαη ην αληίδνην ζηελ θξίζε: «ε κία επνρή θξίζεο, ακθηζβήηεζεο θαη θαηαρληάο, εθείλν πνπ καο δίλεη εζσηεξηθή δχλακε λα δνχκε ηα πξάγκαηα πην θαζαξά θαη κε κεγαιχηεξε ςπρξαηκία θαη λα έρνπκε κέζα καο ειάρηζηε δχλακε λα αληηκεησπίζνπκε ηα φζα δνχκε, είλαη ν πνιηηηζκφο. Βιέπσ ηα πξφζσπα ησλ αλζξψπσλ χζηεξα απφ κία ζπλαπιία ζην Μέγαξν ή απφ κία ζεαηξηθή παξάζηαζε. Έλα ρακφγειν αλαθνχθηζεο, κία ζθέςε πνπ ζνπ δίλεη δχλακε. Αλ απηφ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κία δπλακηθή θνηλσληθή, ηφζν ην θαιχηεξν. Σν Μέγαξν Μνπζηθήο έρεη απνζηνιή λα ζηεξίμεη θαη λα αλαπηχμεη ζηελ Διιάδα θαη ζην εμσηεξηθφ ηελ πνιηηηζηηθή θαη ηε κνπζηθή καο παηδεία θαη ηνπο δεκηνπξγνχο ηεο. ε κία επνρή νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη εζηθήο θξίζεο ν πνιηηηζκφο είλαη έλα ζεκείν αλαθνξάο γηα ηε δηακφξθσζε ηεο παηδεία καο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ καο. Έλα ζεκείν πνιηηηζηηθήο ζπζπείξσζεο» (Δθεκεξίδα Καζεκεξηλή, 9/5/2010). 23

θαηξνχο. ε απηή ηελ νπηηθή, βέβαηα, ζπληειεί θαη ην πάζνο ηνπ επελδπηή γηα έξγα ηέρλεο, ηα νπνία δελ κπνξνχλ λα αμηνινγεζνχλ ή λα ζπγθξηζνχλ κε ηε ςπρξή ινγηθή απνηίκεζε άιισλ επελδχζεσλ (Φάθεινο, Highlight #38, θείκελν Φαίε Σδαλεηνπιάθνπ). Ζ ειιεληθή πνιηηηζηηθή αγνξά κπνξεί λα είλαη ζρεηηθά κηθξή, ζπγθξηλφκελε κε αληίζηνηρεο άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ, αιιά δηεπξχλεηαη δηαξθψο ελψ θαη ε επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο έρεη δεκηνπξγήζεη ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο πξνθεηκέλνπ νη θαιιηηέρλεο αιιά θαη νη ινηπέο νξγαλψζεηο λα παξνπζηάζνπλ ηα έξγα ηνπο ζην εμσηεξηθφ. Δπίζεο, παξαηεξείηαη θαη κία αχμεζε θαιιηηερλψλ, θαιιηηερληθψλ έξγσλ, εθζεζηαθψλ ρψξσλ, ζπλαθψλ εθδειψζεσλ θαη γεληθφηεξα κία, πνιηηηζηηθή θηλεηνπνίεζε. Οη λέεο θαιιηηερληθέο ηάζεηο θαη ε πεηξακαηηθή δηάζεζε είλαη δχν απφ ηα ζηνηρεία πνπ θπξηαξρνχλ ζε έλα πνιηηηζηηθφ ηνπίν πνπ παξνπζηάδεη εκθαλψο ρακειφηεξεο ηηκέο. Έλαο αθφκε θίλδπλνο πνπ ειινρεχεη απφ ηελ θξίζε είλαη ε αλαδίπισζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ θαη ε αλαζηνιή ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο. Γελ αλαθεξφκαζηε, θπζηθά, ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ησλ πξνγξακκάησλ ηνπο, ν νπνίνο δείρλεη ζεκάδηα πξνζαξκνγήο ζηα λέα δεδνκέλα θαη θξίλεηαη εθ ηεο θαηαζηάζεσο απαξαίηεηνο. Πνιινί νξγαληζκνί επηιέγνπλ ηελ πξνζσξηλή ιχζε ηεο ιεγφκελεο «εζσζηξέθεηαο», πεξηνξίδνληαο ηηο δαπάλεο ηνπο ζηα απνιχησο απαξαίηεηα. Ο πξφεδξνο ηνπ ηδξχκαηνο Χλάζε, Αληψλεο Παπαδεκεηξίνπ, ζεκεηψλεη φηη ην ίδξπκα απνθάζηζε λα πεξηθφςεη ηηο δαπάλεο θαη ηα πξνγξάκκαηα ρνξεγηψλ ηνπ ζε άιινπο πνιηηηζηηθνχο θνξείο θαη λα δηνρεηεχζεη ηα πξνβιεπφκελα θνλδχιηα απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζηε ηέγε Γξακκάησλ θαη Σερλψλ (Athens Voice, ηεχρνο 325, 2011). Πξφθεηηαη γηα κία ζπληεξεηηθή πνιηηηθή πνπ θαλεξψλεη ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νξγαληζκνχ, απφξξνηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. πλνςίδνληαο ηα παξαπάλσ, είλαη απαξαίηεην λα ππνγξακκίζνπκε φηη ε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε έρεη δεκηνπξγήζεη λέα θαη ελ πνιινίο δπζκελέζηεξα δεδνκέλα ζην ρψξν ηνπ πνιηηηζκνχ. Οη πνιηηηζηηθνί θνξείο, ηδησηηθνί θαη θξαηηθνί, θαη θπζηθά νη Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο, ζα πξέπεη λα αλαδεηήζνπλ λένπο δξφκνπο πνιηηηζηηθήο έθθξαζεο θαη θαηλνηφκεο δηφδνπο πξνβνιήο ησλ πνιηηηζηηθψλ αγαζψλ κε φζν ην δπλαηφλ ρακειφηεξν θφζηνο. Ζ πνιηηηζηηθή επαηζζεζία ζα πξέπεη λα ζπλάδεη κε κία θνηλσληθή επαηζζεζία θαη γηα απηφ ην ιφγν δελ ζα πξέπεη ζε θακία 24

πεξίπησζε ε ηέρλε θαη ν πνιηηηζκφο λα μαλαγίλεη ππφζεζε ιίγσλ. Απηφ ζα ήηαλ φρη κφλν αλαρξνληζηηθφ αιιά θαη θαηαζηξνθηθφ γηα ηνλ θνηλσληθφ ηζηφ. Δίλαη ζέκα θνκβηθήο ζεκαζίαο λα επηδηψμνπλ νη πνιηηηζηηθνί θνξείο έλα «άλνηγκα» ζε πιαηχηεξα θαη ρακειφηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα. Δπηπιένλ, ε δηαθνπή πξνγξακκάησλ δελ απνηειεί παλάθεηα γηα ηελ «αζζελή» νηθνλνκηθνθνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία έρεη πεξηέιζεη ε Διιάδα αιιά θαη πιεζψξα αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ. ε έλα πγηέο πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ κε κειινληηθή πξννπηηθή, είλαη αλαγθαίν λα επλννχληαη θαηλνηφκεο θαιιηηερληθέο θφξκεο θαη λα ππνζηεξίδεηαη ν πεηξακαηηζκφο απφ πιεπξάο θαιιηηερλψλ. Ο εθεζπραζκφο ζηηο παξαδνζηαθέο ηάζεηο είλαη ζπλψλπκνο κε κία πνιηηηζηηθή ζηαζηκφηεηα θαη έλαλ θαιιηηερληθφ ζπληεξεηηζκφ. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηαπίζησζε ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ζνβαξά ππφςε, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ην δηθαίσκα ησλ θαιιηηερλψλ λα εθθξάδνληαη πέξα απφ ηα θαζηεξσκέλα φξηα. Σα απνηειέζκαηα ηεο θξίζεο έρνπλ αξρίζεη λα αλαδχνληαη φιν θαη εληνλφηεξα. Πξφθεηηαη γηα κία πξσηφγλσξε θαηάζηαζε θαη ην ηη αθξηβψο ζα ζπκβεί ζε βάζνο ρξφλνπ θαη ην πνηεο ζα είλαη νη καθξνπξφζεζκεο ζπλέπεηεο γηα ηνλ πνιηηηζκφ είλαη κάιινλ άγλσζην. Απηφ πνπ κπνξνχκε, σζηφζν, λα πνχκε κε βεβαηφηεηα είλαη φηη δελ ζα πξέπεη ζε θακία πεξίπησζε λα απεκπνιήζνπκε ην πνιηηηζηηθφ ηδεψδεο κε ην άιινζη ηεο χθεζεο. Ο πνιηηηζκφο ζπληειεί ζηελ έμνδν απφ ηελ θξίζε, κε ηνλ δηθφ ηνπ ηδηαίηεξν θαη μερσξηζηφ ηξφπν. Οη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο, παξά ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ, ζα πξέπεη λα δείμνπλ ην δξφκν θαη λα απνδείμνπλ φηη ν πνιηηηζκφο δελ είλαη είδνο πνιπηειείαο αιιά βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δσήο καο. Έρνληαο αλαιχζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε νηθνλνκηθή θξίζε επεξέαζε ηηο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο αιιά θαη ηνλ πνιηηηζκφ γεληθφηεξα, ζα πξνζπαζήζνπκε λα παξνπζηάζνπκε πσο απηνί νη ηδησηηθνί νξγαληζκνί εμνηθνλνκνχλ ηα απαξαίηεηα έζνδα γηα ηε βησζηκφηεηα θαη εμέιημε ηνπο 2.2. ΣΑ ΗΓΗΑ ΔΟΓΑ ΚΑΗ ΟΗ ΛΟΗΠΟΗ ΠΟΡΟΗ Γεδνκέλεο ηεο δπζρεξνχο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ζε παγθφζκην επίπεδν, θαη ηδηαηηέξσο ζηε ρψξα καο, νη πνιηηηζηηθέο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο ζα πξέπεη λα εμνηθνλνκήζνπλ ηα απαξαίηεηα θεθάιαηα πξνθεηκέλνπ λα αληεπεμέιζνπλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο θαη λα δηαηεξήζνπλ έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν 25

παξαγσγηθφηεηαο. Ενχκε ζε κία επνρή φπνπ ηα θξαηηθά θνλδχιηα έρνπλ πεξηνξηζηεί ζην ειάρηζην θαη νη πνιηηηζηηθνί θνξείο επηβάιιεηαη λα αλαδεηήζνπλ λέεο πεγέο εζφδσλ ή λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ αθφκε πεξηζζφηεξν γηα λα δηαηεξήζνπλ ή θαη λα απμήζνπλ ηελ εηζξνή ρξεκάησλ απφ ηνπο ήδε ππάξρνληεο ρνξεγνχο ηνπο. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε έρεη νδεγήζεη ζε κία ζηξνθή ζηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία, θαζηζηψληαο ηνπο ρνξεγνχο επηθπιαθηηθνχο σο πξνο ηηο παξνρέο ηνπο. Άιισζηε, δελ είλαη ιίγνη εθείλνη νη αλαιπηέο (R. Sandell and R. Janes, 2007 ζει 191) πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηα έζνδα απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία ζαλ πεγή ζηαζεξψλ εζφδσλ ζε αληηδηαζηνιή κε ηνλ αζηαζή ραξαθηήξα ησλ θξαηηθψλ επηδνηήζεσλ. Βέβαηα, ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη νη παξαπάλσ ραξαθηεξηζκνί απνδφζεθαλ ζηα ηέιε ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα, πξνηνχ ελζθήςεη ε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε πνπ αλάγθαζε ηνπο δξψληεο λα ζθέθηνληαη θαη λα πξάηηνπλ κε έλαλ εληειψο δηαθνξεηηθφ ζρεδηαζκφ. ηηο επφκελεο ζειίδεο ζα θαηαγξάςνπκε ηηο βαζηθέο θαηεγνξίεο εζφδσλ ησλ πνιηηηζηηθψλ Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ, μεθηλψληαο ηελ παξνπζίαζε καο απφ ηα ίδηα έζνδα θαη ηνπο ινηπνχο πφξνπο, ζπλερίδνληαο κε ηηο επηδνηήζεηο θαη ηηο ρνξεγίεο θαη ηέινο κε κία γεληθή επηζθφπεζε ησλ ελαιιαθηηθψλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο. ηελ θαηεγνξία ησλ ηδίσλ εζφδσλ θαη ινηπψλ πφξσλ ζπκπεξηιακβάλνληαη θπξίσο νη εηζθνξέο ησλ κειψλ, νη εηζπξάμεηο απφ ην θνηλφ, ηα έζνδα απφ επελδχζεηο ζηηο νπνίεο έρεη πξνρσξήζεη ην εθάζηνηε δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην θηι. Γηα λα επηηεπρζεί, φκσο, ν ζηφρνο ηεο εμνηθνλφκεζεο θεθαιαίσλ είλαη απαξαίηεην πξψηηζηα λα γίλεη έλαο ζσζηφο θαη βηψζηκνο πξνγξακκαηηζκφο θαη λα θαηαξηηζηεί έλαο πξνυπνινγηζκφο, δειαδή έλα νηθνλνκηθφ πιάλν εζφδσλ-εμφδσλ πνπ ζα απνηειέζεη ηελ θαηεπζπληήξηα γξακκή γηα ηηο ινηπέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ πνιηηηζηηθνχ θνξέα. ην πξνγξακκαηηθφ ζρέδην ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε νη ζηφρνη πνπ ηίζεληαη γηα φιε ηε ρξνληά, ηα δηαζέζηκα θεθάιαηα, νη πηζαλέο επηδνηήζεηο θαη ρνξεγίεο θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην απφ ηελ θξαηηθή θνξνινγηθή πνιηηηθή θ.α. Ο έιεγρνο ζην ηέινο ηεο ρξνληάο ζα ζπληειέζεη ζηελ θαηαγξαθή ησλ απνθιίζεσλ θαη ζηνλ θαιχηεξν ζρεδηαζκφ ηνπ επφκελνπ πξνυπνινγηζκνχ. Απηφ ζε θακία πεξίπησζε δε ζπλεπάγεηαη φηη δελ ζα πξέπεη λα γίλνληαη ηαθηηθνί έιεγρνη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ δηνξζσηηθέο θηλήζεηο θαη λα επέιζεη κία ζρεηηθή βειηίσζε. Οη ηαθηηθέο ζπλδξνκέο, ηα δίδαθηξα θαη νη έθηαθηεο ζπλεηζθνξέο ησλ κειψλ απνηεινχλ βαζηθή πεγή εζφδσλ θαη εληάζζνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ ινηπψλ πφξσλ. 26