Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας Τι είναι ο νευροπαθητικός πόνος; 1,2 Ο πόνος είναι ένα σύμπτωμα που εμφανίζεται σε πλήθος διαταραχών. Υπάρχουν διάφοροι τύποι πόνου, συμπεριλαμβανόμενου του αλγαισθητικού πόνου (ο οποίος εμφανίζεται ως απόκριση σε τραυματισμό σωματικών ή σπλαχνικών ιστών μέσω της διέγερσης αλγοϋποδοχέων) και του νευροπαθητικού πόνου. 1, 2 Ο Διεθνής Οργανισμός Μελέτης του Πόνου (IASP) ορίζει το νευροπαθητικό πόνο ως πόνο που προκαλείται από βλάβη ή νόσο του σωματοαισθητικού νευρικού συστήματος είτε περιφερικά (περιφερικός νευροπαθητικός πόνος) είτε κεντρικά (κεντρικός νευροπαθητικός πόνος). 1 Ο νευροπαθητικός πόνος μπορεί να διαχωριστεί σε περιφερικό και κεντρικό νευροπαθητικό πόνο. Ο περιφερικός νευροπαθητικός πόνος ενεργοποιείται ή προκαλείται από πρωτογενή βλάβη ή δυσλειτουργία του περιφερικού νευρικού συστήματος ενώ ο κεντρικός νευροπαθητικός πόνος προέρχεται από το κεντρικό νευρικό σύστημα. Στα αίτια του περιφερικού νευροπαθητικού πόνου περιλαμβάνονται ενδεικτικά η διαβητική περιφερική νευροπάθεια (επώδυνη ΔΠΝ), η λοίμωξη έρπητα ζωστήρα (ΜΕΝ - μεθερπητική νευραλγία), η ριζοπάθεια (οσφυαλγία), ο τραυματισμός με χειρουργική επέμβαση (μετατραυματικός και μετεγχειρητικός πόνος) και ο καρκίνος (καρκινικός πόνος). Στα αίτια του κεντρικού νευροπαθητικού πόνου περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, η βλάβη του νωτιαίου μυελού και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Ο νευροπαθητικός πόνος είναι ένα κλινικό σύμπτωμα και όχι διάγνωση, το οποίο απαιτεί την παρουσία μιας σαφούς βλάβης ή νόσου που να ικανοποιεί καθιερωμένα νευρολογικά διαγνωστικά κριτήρια. Ο όρος βλάβη χρησιμοποιείται είτε όταν οι διαγνωστικές εργαστηριακές εξετάσεις πιστοποιούν μια σαφή δυσλειτουργία είτε όταν υπάρχει εμφανές τραύμα. Ο όρος νόσος χρησιμοποιείται όταν το αίτιο της βλάβης είναι γνωστό (π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο, σακχαρώδης διαβήτης κλπ). Πολλές φορές ο όρος νευροπαθητικός πόνος χρησιμοποιείται και σε περιπτώσεις όπου είτε το ιστορικό (μεθερπητική νευραλγία) είτε η χαρακτηριστική κλινική εμφάνιση (νευραλγία τριδύμου) καλύπτουν τη διάγνωση (IASP).
Πόσο συχνά εμφανίζεται ο νευροπαθητικός πόνος; 3-10 Ο νευροπαθητικός πόνος είναι πολύ συχνός, συμπέρασμα που προκύπτει από τα αποτελέσματα της πρώτης Ευρωπαϊκής έρευνας για την ανίχνευση και την καταγραφή των επώδυνων νευροπαθητικών διαταραχών που πραγματοποιήθηκε το 2006 σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία που κατέδειξε η έρευνα ο επιπολασμός του νευροπαθητικού πόνου στο Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία κυμαίνεται μεταξύ 6,0-7,7%. Έτσι λοιπόν, ο νευροπαθητικός πόνος είναι κοινός στο γενικό πληθυσμό με μεταβλητό επιπολασμό έως και 8,2% (1 στους 12, δεδομένα Ηνωμένου Βασιλείου). 3-5 Η επώδυνη διαβητική περιφερική νευροπάθεια (επώδυνη ΔΠΝ) και η μεθερπητική νευραλγία (ΜΕΝ) είναι δύο από τις πλέον κοινές μορφές νευροπαθητικού πόνου. Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 11-26% των ασθενών με διαβήτη αναπτύσσουν επώδυνη διαβητική περιφερική νευροπάθεια. 6 Μεταξύ των ασθενών με χρόνια οσφυαλγία, το 37% υπολογίζεται ότι εμφανίζει νευροπαθητικό πόνο. 7 Ο νευροπαθητικός πόνος εμφανίζεται στο ένα τρίτο των ασθενών με καρκίνο. 8 Ο νευροπαθητικός πόνος επηρεάζει το 8% των ασθενών μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο 9 και το 75% των ασθενών με βλάβη του νωτιαίου μυελού. 10 Ποια είναι τα σημεία και συμπτώματα που εντοπίζονται κατά την εξέταση; 11, 12 Η κλινική παρουσία του νευροπαθητικού πόνου χαρακτηρίζεται από συμπτώματα και σημεία. Οι ασθενείς τυπικά έχουν «παράδοξες» αισθητικές αντιλήψεις με τον πόνο ως κυρίαρχο θετικό συστατικό που συνδυάζεται με ελαττωμένες αισθήσεις προκαλούμενες από τη βλάβη. Οι αντιλήψεις αυτές είναι μοναδικές και δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία από τους ασθενείς. Η συνύπαρξη σημείων υπερευαισθησίας και υποευαισθησίας είναι κοινές στις νευρολογικές διαταραχές. Αντιθέτως, ο πόνος ως υποκειμενικό αισθητικό σύμπτωμα δεν είναι ορατός, είναι δύσκολο να μετρηθεί και εμπεριέχει όχι μόνο φυσικά στοιχεία, αλλά και ψυχολογικά και συναισθηματικά συστατικά. Οι χαρακτηριστικές αισθητικές ανωμαλίες είναι αποφασιστικής σημασίας για την ακριβή διάγνωση του νευροπαθητικού πόνου και τη διάκρισή του από άλλους τύπους πόνου.
Το σύνδρομο νευροπαθητικού πόνου συνήθως αποτελείται από ένα συνδυασμό: αρνητικών συμπτωμάτων, τα οποία οφείλονται σε μειωμένη ή απούσα λειτουργία των αισθητηριακών συστημάτων, όπως απώλεια αίσθησης και αιμωδία. θετικών συμπτωμάτων, τα οποία οφείλονται σε υπερλειτουργία αισθητηριακών συμπτωμάτων, όπως δυσαισθησίες, παραισθησία και πόνο. 11 Τα εν λόγω συμπτώματα νευροπαθητικού πόνου ταξινομούνται συνήθως ως: 11, 12 αυθόρμητος ή ανεξάρτητος από ερέθισμα πόνος (δηλαδή, λαμβάνουν χώρα από μόνα τους), ο οποίος περιγράφεται ως τρύπημα, κάψιμο, σουβλιά, μούδιασμα ή ηλεκτροπληξία. Μπορεί να είναι συνεχής ή διαλείπων (παροξυσμικός, όπως οι κρίσεις πόνου) και οι περισσότεροι ασθενείς περιγράφουν ότι εμφανίζουν περισσότερους από έναν τύπους αυθόρμητου πόνου προκλητός ή πόνος που διεγείρεται από ερέθισμα (δηλαδή, εμφανίζονται ως απόκριση σε ερέθισμα, με υπερβολικό όμως τρόπο), αισθητή υπεραλγησία (υπερβολικός πόνος) και αλλοδυνία (πόνος από φυσιολογικά μη επώδυνα ερεθίσματα). Ποιες άλλες καταστάσεις συσχετίζονται με το νευροπαθητικό πόνο; 13-16 Οι ασθενείς με νευροπαθητικό πόνο συχνά εμφανίζουν σχετιζόμενες συννοσηρές καταστάσεις: 13 διαταραχές του ύπνου που οφείλονται σε πόνο άγχος και καταθλιπτικές διαταραχές Τα άτομα με σοβαρό ή χρόνιο πόνο συχνά βιώνουν διαταραχές στον ύπνο και τη διάθεση. 14-16 Σε αυτή τη σύνθετη αλληλοσυσχέτιση μεταξύ πόνου, ύπνου και διάθεσης, οι συννοσηρές καταστάσεις ενδέχεται να επιδεινώνουν η μία την άλλη. 14 Πώς γίνεται η διάγνωση του νευροπαθητικού πόνου; Η εκτίμηση του ασθενούς με υποψία νευροπαθητικού πόνου στοχεύει: - Στην αναγνώριση του νευροπαθητικού πόνου
- Στην εντόπιση της βλάβης - Στη διάγνωση της νόσου ή του συμβάντος - Στην εκτίμηση των λειτουργικών περιορισμών που προκαλούνται από τον πόνο - Στην εκτίμηση της ψυχολογίας - Στην εκτίμηση συνυπαρχουσών διαταραχών (αϋπνία, άγχος, κατάθλιψη, χρόνια κόπωση, ανικανότητα, οικογενειακές και κοινωνικές επιδράσεις κ.α.) Οι ιατροί χρησιμοποιούν τα παρακάτω στη διαγνωστική διαδικασία για το νευροπαθητικό πόνο: 1. Παρουσία παθήσεων, όπως λοίμωξης έρπητα ζωστήρα ή διαβήτη ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, ή ως συνέπεια τραυματισμού ή χειρουργικής επέμβασης, σε έναν τραυματισμό νωτιαίου μυελού ή σε περιοχή νεύρου ή σε πίεση. 2. Περιγραφή του πόνου 17 - τρύπημα, σουβλιά ή καύσος - σαν τρύπημα: οξύς, κόψιμο ή διαρρηκτικός πόνος - παραισθησία: Παθολογική αίσθηση, αυθόρμητη ή προκλητή (συχνά περιγράφεται ως «μούδιασμα» και «παραισθησία») που δεν είναι δυσάρεστη - δυσαισθησία: Παθολογική αίσθηση, αυθόρμητη ή προκλητή (συχνά περιγράφεται ως "μούδιασμα" και "παραισθησία") που είναι πάντα δυσάρεστη - υπερπάθεια: Επώδυνο σύμπτωμα που χαρακτηρίζεται από παθολογική επώδυνη αντίδραση σε ερέθισμα, ειδικά σε ένα επαναλαμβανόμενο ερέθισμα όπως και σε αυξημένο ουδό - επιδεινώνεται τη νύχτα - ακολουθεί την κατανομή περιφερικού νεύρου ή νωτιαίας ρίζας 3. Σωματικές ενδείξεις: - αισθητηριακή δυσλειτουργία, μπορεί να περιλαμβάνει αλλοδυνία, μια πάθηση, κατά την οποία τα συνήθως μη επώδυνα ερεθίσματα προκαλούν πόνο καθώς και
- αρνητικά συμπτώματα, όπως υπαισθησία (μειωμένη αίσθηση της αφής) και «επώδυνη αναισθησία» (πόνος σε χώρο ή περιοχή που είναι αναισθητική) - μπορεί να λάβει χώρα κινητική δυσλειτουργία, συμπεριλαμβανόμενης της απώλειας των αντανακλαστικών - μεταβολές στο χρώμα του δέρματος και τη θερμοκρασία - οίδημα των άκρων 4. Κλίμακες αξιολόγησης του πόνου: - βοηθούν τους ασθενείς να περιγράψουν τον πόνο σε κλινικούς ιατρούς και ερευνητές - βοηθούν τη διαφοροποιημένη διάγνωση και αξιολόγηση της θεραπείας - για την ένταση πόνου που σχετίζεται με την κατάσταση της υγείας DN4 18 Pain Detect 7 LANSS 19 NPQ-SF 20 ID Pain 21 Βιβλιογραφία 1. (International Association for the Study of Pain. IASP Pain Terminology/ 2. Raja et al. in Wall PD, Melzack R (Eds). Textbook of pain. 4th Ed. 1999.;11-57) 3. Torrance N, et al. J Pain. 2006;7(4):281-9) 4. Bouhassira D, et al. Pain. 2008;136(3):380-7 5. Gustorff B, et al. Acta Anaesthesiol Scand. 2008;52(1):132-6 6. Sadosky A et al. Pain Pract. 2008;8:45 56 7. Freynhagen R, et al. Curr Med Res Opin 2006,22:1911 20 8. Davis MP, Walsh D. Am J Hosp Palliat Care 2004, 21:137 42 9. Andersen G, et al. Pain 1995, 61:187 93 10. Siddall PJ et al. Pain 2003, 103:249-57 11. Baron R. Clin J Pain. 2000;16:S12-S20 12. Merskey H et al. (Eds) In: Classification of Chronic Pain:Descriptions of Chronic Pain Syndromes and Definitions of Pain Terms. 1994:209-212 13. Nicholson and Verma. Pain Med. 2004;5 (suppl. 1):S9-S27 14. Meyer-Rosberg et al. Eur J Pain. 2001;5:379-389 15. Galer et al. Diabetes Res Clin Prac 2000;47:123-128 16. Smith et al. Clin J Pain. 2007;23(2):143-9 17. Jensen and Baron. Pain. 2003;102:1-8 18. Bouhassira et al. Pain. 2005;114(1-2):29-36
19. Bennett. Pain. 2001;92:147-57 20. Backonja and Krause Clin J Pain. 2003;19:315-6 21. Portenoy. Curr Med Res Opin. 2006;22(8):1555-65 Υπεύθυνος Ιατρός: Νικόλαος Μπαϊμπάς, Διευθυντής Ιατρικού Τμήματος, Pfizer Hellas A.E.