ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Αίθουσα εκδηλώσεων ΤΕΕ Αθήνα, Τετάρτη 4 Απριλίου 2012 Θέμα εισήγησης: «Πιστοποίηση Συστημάτων Πιστοποίηση Προϊόντων» Εισηγητής:
ΟΡΙΣΜΟΙ Σύστημα: το σύνολο αλληλοσχετιζόμενων ή αλληλεπιδρώντων στοιχείων Σύστημα Διαχείρισης: σύστημα για την καθιέρωση πολιτικής και αντικειμενικών σκοπών και για την επίτευξη αυτών των σκοπών Αντικειμενικός σκοπός: κάτι το οποίο επιδιώκεται ή στοχεύεται Διεργασία: το σύνολο των αλληλοσχετιζόμενων ή αλληλεπιδρουσών δραστηριοτήτων, το οποίο μετασχηματίζει εισερχόμενα σε εξερχόμενα Προϊόν: το αποτέλεσμα μιας διεργασίας Διαχείριση ποιότητας: συντονισμένες δραστηριότητες για τη διεύθυνση και τον έλεγχο ενός οργανισμού, όσον αφορά την ποιότητα 2
ΟΡΙΣΜΟΙ Οργανισμός: ομάδα προσώπων κι εγκαταστάσεων με κατανομή των ευθυνών, των αρμοδιοτήτων και των σχέσεων Πελάτης: οργανισμός ή πρόσωπο που λαμβάνει ένα προϊόν Απαίτηση: ανάγκη ή προσδοκία, που διατυπώνεται ρητά (συνήθως συναγόμενη ήυποχρεωτική) Συμμόρφωση: η ικανοποίηση μίας απαίτησης Αξιολόγηση της συμμόρφωσης: είναι η διεργασία με την οποία αποδεικνύεται ότι οι καθορισμένες απαιτήσεις σε σχέση με ένα προϊόν, μία διεργασία, ένα σύστημα, ένα πρόσωπο ή ένα Φορέα πληρούνται 3
ΟΡΙΣΜΟΙ Οι ανωτέρω ορισμοί, καθώς και όλοι οι απαιτούμενοι περαιτέρω σχετικά με την παρούσα εισήγηση, βρίσκονται στα εξής πρότυπα: ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9000: «Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας Θεμελιώδεις αρχές και λεξιλόγιο» ISO/IEC 17000: «Conformity assessment Vocabulary and general principles» 4
Είναι η επιβεβαίωση από τρίτο μέρος (δηλ. η αξιολόγηση της συμμόρφωσης απόανεξάρτητοφορέα) ότι προϊόντα, διεργασίες, συστήματα, πρόσωπα συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις συγκεκριμένων προτύπων. Η αξιολόγηση συμμόρφωσης αλληλεπιδρά με άλλες δραστηριότητες όπως: - Διαχειριστικά συστήματα - Μετρολογία - Τυποποίηση και - Στατιστική 5
Η αξιολόγηση συμμόρφωσης είναι η ακολουθία τριών επιμέρους λειτουργιών, που ικανοποιούν την ανάγκη ή την απαίτηση για την τεκμηρίωση, ότι οι προκαθορισμένες απαιτήσεις πληρούνται. Οι λειτουργίες αυτές είναι: - Επιλογή των στοιχείων που θα ελεγχθούν και του τρόπου ελέγχου, - Προσδιορισμός της εκπλήρωσης των απαιτήσεων, - Ανασκόπηση των ευρημάτων και Επιβεβαίωση τηςεκπλήρωσηςτων απαιτήσεων. 6
7
Η αξιολόγηση της συμμόρφωσης στο πρώτο στάδιο, εκείνο της επιλογής και του προσδιορισμού των χαρακτηριστικών του προς αξιολόγηση αντικειμένου, περιλαμβάνει τα παρακάτω: - Δειγματοληψία - Διενέργεια δοκιμών - Έλεγχο (inspection), δηλ. την εξέταση ενός σχεδίου προϊόντος ή εγκατάστασης και προσδιορισμό της συμμόρφωσής του (της) με καθορισμένες απαιτήσεις στη βάση της γενικώς αποδεκτής επαγγελματικής κρίσης και εμπειρίας. - Επιθεώρηση (audit), δηλ. τη συστηματική, ανεξάρτητη και τεκμηριωμένη διεργασία, όπου προσκομίζονται αρχεία, πιστοποιητικά, ή άλλες σχετικές πληροφορίες και γίνεται αντικειμενική αξιολόγησή τους με σκοπό τον προσδιορισμό του εύρους κάλυψης των συγκεκριμένων απαιτήσεων. 8
Στο δεύτερο στάδιο της αξιολόγησης συμμόρφωσης περιλαμβάνονται η ανασκόπηση και η επιβεβαίωση. - Ανασκόπηση (review): Η επαλήθευση της καταλληλότητας, της επάρκειας και της αποτελεσματικότητας των δραστηριοτήτων εκλογής και προσδιορισμού και των αποτελεσμάτων των δραστηριοτήτων αυτών, αναφορικά με την εκπλήρωση καθορισμένων απαιτήσεων του προς αξιολόγηση συμμόρφωσης αντικειμένου. - Επιβεβαίωση (attestation): Ηέκδοσητηςδήλωσης(πιστοποιητικού), βασισμένης σε απόφαση που ακολουθεί την ανασκόπηση ότι η επαλήθευση των καθορισμένων απαιτήσεων έχει τεκμηριωθεί επαρκώς. Η τελική δήλωση αναφέρεται ως δήλωση συμμόρφωσης εμπεριέχοντας τη διασφάλιση ότι οι καθορισμένες απαιτήσεις έχουν εκπληρωθεί. 9
Το τρίτο στάδιο της αξιολόγησης συμμόρφωσης εφαρμόζεταικατάπερίπτωσηκαιείναιηεπιτήρηση (surveillance), δηλαδή η συστηματική επανάληψη των δραστηριοτήτων αξιολόγησης συμμόρφωσης, ως βάση της συντήρησης του κύρους της δήλωσης συμμόρφωσης. 10
Η αξιολόγηση συμμόρφωσης γίνεται από Φορείς Πιστοποίησης/ Ελέγχου, οι οποίοι έχουν επισήμως (με σχετική έγκριση από αρμόδιο κρατικό φορέα) το δικαίωμα να χορηγούν σε οργανισμούς και προϊόντα σχετικά ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ. Οι Φορείς αποκτούν το δικαίωμα αυτό μέσω της διαδικασίας της Διαπίστευσης, σύμφωνα με την οποία, ο αρμόδιος εθνικός φορέας (στην Ελλάδα είναι το Ε.ΣΥ.Δ., το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης) τους παρέχει την επίσημη αναγνώριση ότι είναι ικανοί να πραγματοποιήσουν ειδικευμένους ελέγχους και να εκδίδουν τις αντίστοιχες δηλώσεις συμμόρφωσης - πιστοποιητικά. 11
Η διαπίστευση των Φορέων Πιστοποίησης/ Ελέγχου, για την απόκτηση του δικαιώματος να χορηγούν σχετικά Πιστοποιητικά, λαμβάνει χώρα: - για Συστήματα Διαχείρισης, σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο: ISO/IEC 17021:2006 Conformity assessment Requirements for bodies providing audit and certification of management systems, - για Προϊόντα, σύμφωνα με το πρότυπο: ΕΛΟΤ ΕΝ 45011:1998 Γενικές απαιτήσεις για τους φορείς πιστοποίησης που λειτουργούν συστήματα πιστοποίησης προϊόντων και - για Ελέγχους, σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο: ISO/IEC 17020:1998 General criteria for the operation of various types of bodies performing inspection. 12
Τι γίνεται στην Ελλάδα; 85 Φορείς Πιστοποίησης/ Ελέγχου είναι διαπιστευμένοι από το Ε.ΣΥ.Δ. (210 συνολικά συμπεριλαμβανομένων και των Κ.Τ.Ε.Ο.). [αναζήτηση στην ιστοσελίδα: http://www.esyd.gr/portal/p/esyd/el/showcatalogue.jsp?type=body &letter=all&page=1 ] Οι αναζητήσεις γίνονται αλφαβητικά (ελληνικοί και λατινικοί χαρακτήρες) μέσω του ανωτέρω καταλόγου. 13
Τι γίνεται στην Ελλάδα; 37 Φορείς Πιστοποίησης/ Ελέγχου είναι μέλη της Ελληνικής Ένωσης των Διαπιστευμένων Φορέων Επιθεώρησης και Πιστοποίησης (HellasCert), που δραστηριοποιούνται στην χώρα μας στον προαιρετικό και υποχρεωτικό τομέα σύμφωνα με τα πρότυπα ISO/IEC 17020, ISO/IEC17021, ISO/IEC17024 και ΕΝ 45011. [αναζήτηση στην ιστοσελίδα: http://www.hellascert.gr/meli.html ] Στους σκοπούς της HellasCert είναι μεταξύ άλλων η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών Επιχειρήσεων με την παροχή πιστοποιητικών με διεθνή αναγνώριση και προστιθέμενη αξία, καθώς και η διασφάλιση της διαφάνειας στη λειτουργία των Φορέων. 14
Πορεία Πιστοποίησης: Διαπιστευτής [ 1 ] Πιστοποιητής [ 85 (37) ] Οργανισμός [ ~ 10.000 ] 15
16
Πιστοποίηση Συστημάτων Διαχείρισης (Σ.Δ.): Ανάπτυξη & Εφαρμογή Σ.Δ. σύμφωνα με τα σχετικά πρότυπα Επιθεώρηση λειτουργίας του Σ.Δ. και της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις των προτύπων Επιτήρηση της λειτουργίας του Σ.Δ. σύμφωνα με τα σχετικά πρότυπα 17
Η πιστοποίηση ενός Συστήματος Διαχείρισης είναι δυνατό να είναι: - υποχρεωτική, όπως στη συμμετοχή ενός οργανισμού σε κάποιο διαγωνισμό (π.χ. δημοσίου συμφέροντος), ή - προαιρετική, ώστε οποιοσδήποτε οργανισμός ν αποδείξει (έξωθεν μαρτυρία) ότι συμμορφώνεται με συγκεκριμένες απαιτήσεις προτύπων, βάσει των οποίων αποδεικνύει την καλή ποιότητα των υπηρεσιών και των διεργασιών του (για συγκεκριμένες δραστηριότητες αυτού). 18
Σε κάθε χώρα λειτουργούν φορείς αξιολόγησης συμμόρφωσης, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν αξιολογηθεί, ώστε να έχουν το δικαίωμα χορήγησης πιστοποιητικών συμμόρφωσης διαχειριστικών συστημάτων. Πρότυπο Διαπίστευσης Αριθμός Φορέων Πιστοποίησης ISO/IEC 17021 39 ISO/IEC 17020 38 19
Πρότυπα Πιστοποίησης Συστημάτων Διαχείρισης (ενδεικτικά): ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001: Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας Απαιτήσεις ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001: Συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης Απαιτήσεις και καθοδήγηση για τη χρήση του ΕΛΟΤ 1801 / OHSAS 18001: Συστήματα διαχείρισης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία Απαιτήσεις ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 50001: Συστήματα διαχείρισης ενέργειας Απαιτήσεις και οδηγίες χρήσης ISO 26000: Guidance on social responsibility ISO 28000: Specification for security management systems for the supply chain 20
Στοιχεία Συστημάτων Διαχείρισης: 21
22
Πιστοποίηση Προϊόντων: Έλεγχος ποιότητας στην Παραγωγική διαδικασία & στο τελικό προϊόν σύμφωνα με τα σχετικά πρότυπα Έλεγχος του Συστήματος Ποιότητας της παραγωγικής διαδικασίας και των σχετικών διεργασιών Επιτήρηση της ποιότητας του τελικού προϊόντος και του Συστήματος Ποιότητας της παραγωγής του 23
Η πιστοποίηση ενός Προϊόντος είναι δυνατό να είναι: - υποχρεωτική προϋπόθεση για την κυκλοφορία του στην αγορά, όπως στην περίπτωση της εφαρμογής των Οδηγιών νέας προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου στα συμμορφούμενα προϊόντα χορηγείται η σήμανση CE, ή - προαιρετική με πρωτοβουλία του κατασκευαστή, ώστε να καταδειχθεί η συμμόρφωση του προϊόντος με μη υποχρεωτικά πρότυπα, ώστε να αποδεικνύεται η, από μέρους του, προμήθεια προϊόντος ποιότητας. 24
Σε κάθε χώρα λειτουργούν φορείς αξιολόγησης συμμόρφωσης, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν αξιολογηθεί, ώστε να έχουν το δικαίωμα χορήγησης πιστοποιητικών συμμόρφωσης προϊόντων. Πρότυπο Διαπίστευσης Αριθμός Φορέων Πιστοποίησης ΕΛΟΤ ΕΝ 45011 38 ISO/IEC 17020 38 25
Πρότυπα Πιστοποίησης Προϊόντων (ενδεικτικά): ΕΛΟΤ ΕΝ 12620: Αδρανή για σκυρόδεμα ΕΛΟΤ ΕΝ 12591: Ασφαλτικά και συνδετικά ασφαλτικών Προδιαγραφές για ασφάλτους οδοστρωσίας ΕΛΟΤ ΕΝ 197-1: Τσιμέντο - Μέρος 1: Σύνθεση, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης για τα κοινά τσιμέντα ΕΛΟΤ ΕΝ 14604: Διατάξεις ανιχνευτών καπνού ΕΛΟΤ ΕΝ 13830: Πετάσματα όψεων Πρότυπο προϊόντος ΕΛΟΤ ΕΝ 14342: Ξυλεία δαπέδων Χαρακτηριστικά, αξιολόγηση της συμμόρφωσης και σήμανση 26
Βασικές απαιτήσεις Προϊόντων Δομικών Κατασκευών (Π.Δ. 334/1994, σε συμμόρφωση με την οδηγία 89/106/ΕΟΚ): - Μηχανική αντοχή και ευστάθεια - Πυρασφάλεια - Υγιεινή, Υγεία και Περιβάλλον - Ασφάλεια χρήσης - Προστασίακατάτουθορύβου - Εξοικονόμηση ενέργειας και συγκράτηση θερμότητας 27
Στοιχεία Προϊόντων: 28
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Φορέας Συντομογραφία Ηλεκτρονική Διεύθυνση Ευρωπαϊκή Ένωση EU www.europa.eu.int Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εναρμονισμένα πρότυπα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΕΕΕ http://eurlex.europa.eu/joindex.do?ihmlang=el http://europa.eu.int/comm/enterprise/n ewapproach/standardization/harmstds Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης CEN www.cenorm.be Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιακής Τυποποίησης Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης Σιδήρων & Χαλύβων CENELEC ETSI ECISS www.cenelec.org www.etsi.org www.cen.eu/cen/sectors/sectors/materi als/pages/eciss.aspx 29
ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Φορέας Συντομογραφία Ηλεκτρονική Διεύθυνση Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης ΕΛΟΤ www.elot.gr Βρετανικό Ινστιτούτο Τυποποίησης BSΙ www.bsonline.bsi global.com Γερμανικό Ινστιτούτο Τυποποίησης DIN www.din.de Γαλλικός Οργανισμός Τυποποίησης AFNOR www.afnor.fr Ευρωπαϊκή Συνεργασία για τη Διαπίστευση ECA Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης ΕΣΥΔ www.esyd.gr Εθνικό Ινστιτούτο Μετρολογίας ΕΙΜ www.eim.org.gr www.european accreditation.org 30