ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ, ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ Χρήστος Κρούπης, MSc, PhD EurClinChem Επίκουρος Καθηγητής Κλινικής Βιοχημείας-Μοριακής Διαγνωστικής Αττικόν Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών Επικεφαλής Αξιολογητής, Ε.ΣΥ.Δ.
ISO (από το ίσος) International Organization for Standardization (1946) «Ανάγκη γιατεκμηρίωση και αμοιβαία αναγνώριση των αποτελεσμάτων μετρήσεων και δοκιμών που διακινούνται και παρέχονται διεθνώς» Απαίτηση για εργαστηριακά αποτελέσματα ακριβή και αξιόπιστα! ISO 15189:2012 Ειδικό για διαπίστευση ιατρικών διαγνωστικών εργαστηρίων
Αποδείξεις αξίας εργαστηρίου Αδεια Λειτουργίας (licensing):επίσημη άδεια λειτουργίας από το κράτος σε ένα εργαστήριο ότι με βάση τη νομοθεσία μπορεί να διεξάγει εργαστηριακές μετρήσεις Πιστοποίηση (certification):γραπτή βεβαίωση από διαπιστευμένο φορέα πιστοποίησης ότι το εργαστήριο «συμμορφώνεται» σε ένα Πρότυπο ή σε μια Οδηγία με την εφαρμογή συστήματος διαχείρισης ποιότητας Διαπίστευση (accreditation):επίσημη αναγνώριση από αρμόδιο φορέα ότι ένα εργαστήριο είναι «τεχνικά επαρκές» να διεξάγει συγκεκριμένες δοκιμασίες Υπάρχει η τάσηστην Ευρώπη για υποχρεωτική διαπίστευση των κλινικών εργαστηρίων ή η αποζημίωση από δημόσιους ή ιδιωτικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς για εργαστηριακές εξετάσεις να γίνεται μόνο όταν αυτές διενεργούνται από διαπιστευμένα εργαστήρια
Ε.ΣΥ.Δ. Φορείς πιστοποίησης πολλοί, μόνο έναςφορέας διαπίστευσης ανά χώρα (Ε.ΣΥ.Δ) αναγνωρισμένος από EA και ILAC Μαζί με ΕΛ.Ο.Τ. (Ελληνικό Οργανισμό Τυποποίησης) και Ε.Ι.Μ. (Ελληνικό Ινστιτούτο Μετρολογίας) έχει ενταχθεί στο Εθνικό Σύστημα Υποδομών Ποιότητας (Ε.Σ.Υ.Π.) Ο ΕΛ.Ο.Τ. αντιπροσωπεύειτην Ελλάδα στο ISO. Η TC212 συνέταξε τα πρότυπο ISO15189. Στην επιτροπή συμμετέχει η IFCC (International Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine) Προς το παρόν προαιρετικά: μετά την αρχική αξιολόγηση, κάθε χρόνο επιτήρηση και στα 4 χρόνια επαναξιολόγηση
Διοικητικές απαιτήσεις ISO 15189 (κεφάλαιο 5 προτύπου) Οργάνωση ορισμός υπευθύνου ποιότητας Σύστημα ποιότητας και εγχειρίδιο ποιότητας Συμβάσεις, υπηρεσίες και προμήθειες Τήρηση και έλεγχος αρχείων Αρχείο παραπόνων Καταγραφή και έλεγχος μη συμμορφώσεων (non conformities) Διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες Διεξαγωγή εσωτερικών επιθεωρήσεων (internal audits) Θέσπιση δεικτών ποιότητας (quality indicators) Ανασκόπηση από τη διοίκηση (management review)
Δεν χρειάζεται πιστοποίηση για τα διαπιστευμένα εργαστήρια κατά ISO15189 Σεπτ. 2009
Δοκιμές HIV εργαστηρίων Ορολογικές δοκιμές ανίχνευση ή μη HIV αντιγόνου ή αντισώματος Επιβεβαιωτική Western blot Μοριακή Διαγνωστική ανίχνευση ή μη HIV RNA φυλογενετική ανάλυση-ανίχνευση μεταλλάξεων ποσοτικοποίηση HIV RNA Κυτταρομετρία ροής CD4+ κύτταρα
Τεχνικές απαιτήσεις ISO 15189 (κεφάλαιο 5 προτύπου) Υποδομή Εργαστηρίου Προσωπικό, εγκαταστάσεις, εξοπλισμός-συντήρηση Επιλογή κατάλληλων μεθόδων και εφαρμογή Εγχειρίδιο μεθόδων, SOPs, GLP Έλεγχος προ- και μετα-αναλυτικών διαδικασιών Επικύρωση/επαλήθευση μεθόδων-ιχνηλασιμότητα Εσωτερικός έλεγχος ποιότητας Εξωτερικός έλεγχος ποιότητας Κρούπης Χ. «Διαπίστευση εργαστηρίων Μοριακής Διαγνωστικής κατά ISO15189» Πρακτικά 8 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Κλινικής Χημείας (2009), 17-24
Υποδομή HIV εργαστηρίου Προσωπικό επαρκές σε αριθμό, γνώσεις, συνεχιζόμενη εκπαίδευση Εγκαταστάσεις Άνεση-ασφάλεια χώρου Κατάλληλη διαχείριση βιολογικών αποβλήτων EtBr απενεργοποίηση Ειδική οροθέτηση χώρων για Μοριακή Διαγνωστική Διαχωρισμός pre- και post-pcr Εξοπλισμός Συντήρηση Έλεγχος καλής επίδοσης (DNA Sequencer κλπ) Διακρίβωση (PCR, φωτόμετρα, πιπέττες κλπ)
Επιλογή μεθόδου Πρακτικά χαρακτηριστικά (application characteristics): είδος και ποσότητα δείγματος, δειγματοληψία (μη επεμβατική?) απαιτούμενοι χειρισμοί δείγματος, δυνατότητα αποθήκευσης του ταχύτητα προσδιορισμού -χρόνος απόκρισης του εργαστηρίου (ΤΑΤ) είδος δοκιμασίας (π.χ. screening test) απαιτούμενες γνώσεις από το προσωπικό συχνότητα βαθμονόμησης εξοπλισμού και μεθόδου κόστος, διαθεσιμότητα αντιδραστηρίων και υποστήριξης διαθεσιμότητα υλικών ελέγχου ποιότητας (QC controls)
Επιλογή μεθόδου #2 (ACCE) Αναλυτικά χαρακτηριστικά (Analytical characteristics): μεθοδολογικά χαρακτηριστικά (methodology characteristics) αναλυτική ευαισθησία και αναλυτική ειδικότητα (analytical sensitivity and specificity) χαρακτηριστικά επίδοσης (performance characteristics) πιστότητα (precision) ορθότητα (trueness, bias) ακρίβεια (accuracy) όριο ανίχνευσης και ποσοτικοποίησης (limit of detection and quantitation) υπολογισμός αβεβαιότητας (uncertainty) γραμμικότητα (linearity) και αναλυτικό εύρος μέτρησης (range) ανάκτηση (recovery) και παρεμβολή (interference) Ανθεκτικότητα (robustness) αντοχή (ruggedness) όρια αναφοράς του πληθυσμού (reference values)
Επιλογή μεθόδου #3 Κλινικά χαρακτηριστικά Clinical validation Διαγνωστική ευαισθησία Διαγνωστική ειδικότητα Αρνητική προβλεπτική αξία (NPV) Θετική προβλεπτική αξία (PPV) Clinical utility [κλινικές ενδείξεις, οφέλη και κίνδυνοι (πχ. από λανθασμένο αποτέλεσμα), επιβεβαιωτικές δοκιμασίες] ELSI (Ethical, Legal, Social Issues) Αξιολόγηση μεθόδων με βάση: Βιβλιογραφία, Οδηγίες, Δεδομένα κατασκευαστών PT schemes!
Καλή Εργαστηριακή Πρακτική (GLP) -Πιστή εφαρμογή πρωτοκόλλου (SOP, Standard Operating Procedure) -Αποφυγή επιμολύνσεων στην υπερευαίσθητη PCR μέθοδο: αποστείρωση διαλυμάτων συχνή χρήση και αλλαγή γαντιών αποφυγή aerosols με χρήση ειδικών πιπεττώνή ρυγχών με φίλτρο UV ακτινοβόληση χώρων κλπ GLP αντικείμενο συχνών εσωτερικών επιθεωρήσεων (internal audits)!
Προαναλυτικό σφάλμα (εντός και εκτός εργαστηρίου: έως και 57% συνεισφορά) -σωστή προετοιμασία του ασθενούς για την δειγματοληψία στο σωστό χρονικό σημείο αναφορικά με τη πορεία της νόσου (specimen timing) -σωστή επιλογή αντιπηκτικού για το σωληνάριο δειγματοληψίας -σωστή ταυτοποίηση του δείγματος -σωστός χειρισμός και ταχεία μεταφορά του δείγματος -θερμοκρασία μεταφοράς και αποθήκευσης έως τον προσδιορισμό -σωστή φυγοκέντρηση (για κυτταρολογικό υλικό)
Προαναλυτικό σφάλμα #2 - Αρχικό υλικό RNA: -είτε άμεση /γρήγορη απομόνωση και αποθήκευσή στους 80º C -είτε προσθήκη κατάλληλων σταθεροποιητών (πχ. RNAlater) Παράμετροι στην κατεργασία: -στην απομόνωση DNA/RNAπου μπορεί να οδηγήσει σε μεταβλητότητα του δείγματος προς μοριακή ανάλυση (π.χ. αναστολή της αντίδρασης PCR): -τρόπος λύσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων ή -τρόπος μονιμοποίησης (π.χ. στα δείγματα από παραφίνη) -στην απομόνωση κυττάρων που μπορούν να αλλάξουν τη μορφολογία τους και να μην γίνει σωστά το gating ή να χαθεί υποπληθυσμός στη κυτταρομετρία Κατάλληλες έγγραφες οδηγίες προς το προσωπικό, τους «χρήστες» (ιατρούς) και τους «πελάτες» (ασθενείς)!
Μετα-αναλυτικές διαδικασίες Σωστή μεταφορά αποτελεσμάτων (π.χ. ιδανικά μέσω LIS) Τήρηση χρονικών διαστημάτων για τη φύλαξη: των πρωτογενών δειγμάτων των απομονωθέντων DNA/RNAκαι των ληφθέντων δεδομένων (data) π.χ. list mode files Σωστός τρόπος παρουσίασης αποτελεσμάτων στην έκθεση (report) με αναφορά μεθόδου, σωστή ονοματολογία και παροχή τεχνικών ή άλλων χρήσιμων πληροφοριών (αποθήκευση σε.pdf files) Ασφάλεια LIS-κώδικας Δεοντολογίας (συλλογή πληροφοριών και δειγμάτων, ιατρικό απόρρητο, πρόσβαση και διατήρηση αρχείων με εργαστηριακά αποτελέσματα, οικονομικές συναλλαγές εργαστηρίου)
Πορεία ελέγχου Αναλυτικών χαρακτηριστικών Εσωτερική (In house, LDT) Ταξινόμηση: Πρότυπη [CE-IVDή FDA cleared/approved: 510(k)/PMA] Επικύρωση Επαλήθευση Ποσοτική Ποιοτική Ποσοτική Ποιοτική Γενικά: Επαλήθευση < < επικύρωση ποιοτική < ποσοτική μέθοδος (+ υπολογισμός αβεβαιότητας) ISO 15189:2012, παράγραφος 5.5.1
Επαλήθευση μεθόδου (Verification) Για τιςπρότυπες μέθοδοι αναφοράςή αποδεκτές προτυποποιημένες (π.χ. εγκεκριμένες από το FDA ή IVD/CE αντιδραστήρια ή κιτς): Το εργαστήριο πρέπει να αποδείξει ότι στα «δικά του χέρια»: (στις δικές του εργασιακές συνθήκες, με το δικό του προσωπικό και εξοπλισμό!) μπορεί να επιτύχει τα ίδια ή καλύτερα αποτελέσματα στα χαρακτηριστικά επίδοσης από αυτά που αναφέρει ο κατασκευαστής!
Ιχνηλασιμότητα (traceability) Ιδιότητα του αποτελέσματος μιας μέτρησης ή της τιμής ενός βαθμονομητή (calibrator) να συσχετισθεί με γνωστά υλικά αναφοράς, συνήθως διεθνή πρότυπα, μέσω μιας άρρηκτης αλυσίδας συγκρίσεων που έχουν όλα γνωστές αβεβαιότητες Χρήση υλικού αναφοράς 1) Ποσοτικές αναλύσεις απαιτούν βαθμονομητή για την κατασκευή προτύπου καμπύλης Ο όρος ιχνηλασιμότητα ενίοτε αναφέρεται και στη δυνατότητα να βρίσκεται στο σύστημα ποιότητας του εργαστηρίου ανά πάσα στιγμή το ποιος, πότε, που, έκανε κάτι κατά την προ-αναλυτική, αναλυτική και μετα-αναλυτική φάση μιας κλινικής δοκιμής (sample, document, instrument, material traceability)
Χρήση Υλικών αναφοράς (Reference materials) www.who.int/ bloodproducts /ref materials/ Ομογενήκαι σταθεράακόμη και μετά από 6 μήνες σε συνθήκες επιταχυνόμενης αποικοδόμησης (45 C και 65 C, open vial) 2) Βοηθούν στον εσωτερικό έλεγχο ποιότητας (βελτίωση πιστότητας) 3) Βοηθούν στην επικύρωση με έλεγχο της ορθότητας της μεθόδου και λοιπών παραμέτρων (LOD, γραμμικότητα)
Ταξινόμηση κατάλληλων υλικών για επικύρωση/επαλήθευση μεθόδου Certified RM Υλικό από εργαστήριο αναφοράς Υλικό από διεργαστηριακό σχήμα Control (μέσω του κιτ ή εταιρείας με controls) JRC-IRMM, WHO, CDC, ATCC/Coriell, NIBSC, NGRL, LGC, Acrometrix, Advanced Biotechnologies, MMQCI κλπ
Επικύρωση μεθόδου (Validation) Για in-house μέθοδο με αντιδραστήρια (π.χ. RUO) +optimization +documentation: Αναλυτική επικύρωση (analytical validation), διαδικασία που απαιτεί και την τεκμηρίωση των μεθοδολογικών χαρακτηριστικών πέραν των χαρακτηριστικών επίδοσης Ικανοποιητικά αποτελέσματα ως προς την κλινική αξιολόγηση (clinical validation) και αξία και συνεπώς κατάλληλη για χρήση (fit for purpose) σε συγκεκριμένο είδος δείγματος και πληθυσμό Σύγκρισημεπρότυπη μέθοδο αναφοράς (Gold Standard π.χ. DNA Sequencing ή συνδυασμό μεθόδων + κλινικής πληροφορίας) Εάν παρέχει όρια αναφοράς (reference values)στην έκθεση αποτελεσμάτων (report), τότε μελέτη σε ένα μεγάλο αριθμό (n=120) τεκμηριωμένα φυσιολογικών ατόμων (sex- age- balanced, 2,5 th -97,5 th percentile) Τροποποίηση FDA ή CE-IVD μεθόδου (assay modification): σύγκριση + επικύρωση
Πιστότητα (Precision) (διασπορά αποτελεσμάτων λόγω τυχαίου σφάλματος, RE) Επαναληψιμότητα (Repeatability) Within-run Within-day Επικύρωση: Αναλυτικά χαρακτηριστικά επίδοσης Αναπαραγωγιμότητα (Intermediate Reproducibility) Between-run, σε βάθος χρόνου Με κατάλληλα δείγματα εσωτερικού ελέγχου (n~20) Μέτρα της μη-πιστότητας (imprecision): SD, CV (με ανάλυση ANOVA) Πάντα: SD reproducibity > SD repeatability
Θέσπιση ορίων μέσω αναπαραγωγιμότητας ή κλινικής ανάγκης ή άλλων οδηγιών Σε Q-PCR: 2 ή 3 SD 0, 5 log ή 2 SD Cq <1,665 κύκλοι Στην αξιολόγηση, διαφορά 2 μετρήσεων Δ Δ <t 2 SD = 1,96 1,44 SD = 2,8 SD (95%)
Ορθότητα (trueness, bias) (διαφορά του μέσου όρου των μετρήσεων από την αληθή τιμή λόγω συστηματικού σφάλματος, SE) Μέτρα της μη-ορθότητας: απόλυτη διαφορά (bias), Β%, z-score (ή SDI) Με πιστοποιημένα υλικά αναφοράς Με κατάλληλα δείγματα εσωτερικού ελέγχου (n=20, z-score) Διεργαστηριακά SDI (άριστη <1, μη ικανοποιητική >2) Ανάκτηση (recovery) [άριστη όταν 95-105%] σε ενισχυμένο (spiked) λευκό ή θετικό δείγμα (π.χ. ανάμειξη 1:1 ενός υψηλού και ενός χαμηλού control)
Ακρίβεια (Accuracy) Για μία μέτρηση Ακρίβεια = Ορθότητα και πιστότητα (accuracy = trueness and precision) Μέτρο της ανακρίβειας (inaccuracy): μέγιστο ολικό αναλυτικό σφάλμα = συστηματικό σφάλμα + 2 x τυχαίο σφάλμα (για διάστημα εμπιστοσύνης 95%)
Παράδειγμα για ακρίβεια ορθή χωρίς καλή πιστότητα μη ορθή με καλή πιστότητα ακριβής: ορθή και με καλή πιστότητα
Σύγκριση μεθόδων (comparison) (n=40, εις διπλούν) Ποσοτική ευρύ πεδίο τιμών Γραμμική παλινδρόμηση (ή Deming ή Passing-Bablock) κλίση (0,95-1,05) δεν υπάρχει αναλογικό bias t-test intercept - όχι σταθερό bias r>0,975 αποδεκτό εύρος τιμών Difference plot (Bland-Altman) Ποσοτική μικρό εύρος τιμών t-test Ποιοτική % Concordance (συμφωνία θετικά/αρνητικά) kappa (>0,8) ή Mc Nemar s τεστ
Επικύρωση #2 Όριο ανίχνευσης (LOD, limit of detection): (εκεί που υπάρχει κλινική σημασία) Με στατιστικό τρόπο και μέτρηση τυφλών και αραιών δειγμάτων (n=20) : LOB = mean (blank) + 1,645 SD blank LOD = LOB + 1,645 SD αραιού Με εμπειρικό τρόπο και μέτρηση αραιών δειγμάτων: συγκέντρωση της μετρούμενης παραμέτρου η οποία μπορεί να μετρηθεί στο 95% των μετρήσεων (19 στις 20 προσπάθειες) Και στις ποιοτικές/ημιποσοτικές μεθόδους!
Probit (probability unit) στατιστική ανάλυση για καθορισμό LOD All tests pos (+) Smieja M. et al., JCM (2001), 39, 1796-1801 All tests neg (-) 5 επίπεδα Χ 8-10 φορές Εύρεση C 5 -C 50 -C 95 με probit ανάλυση Probit C 95 (ή 0,95)κατάλληλο για single PCR, C 50 για duplicate
Οφέλη από τον προσδιορισμό LOD -Αξιολόγηση μεθόδου: πιο στενό εύρος C 5 -C 95 καλλίτερη -Στις ποιοτικές μεθόδους: έλεγχος αναπαραγωγιμότητας σε 3 συγκεντρώσεις: -20%LOD, LOD, +20%LOD [C 5 έως C 95 διάστημα πρέπει να περιέχεται στο ±20% LOD 50 ] Παρακολούθηση μεθόδου στις απαιτητικέςμεθόδους (π.χ. Μοριακή Μικροβιολογία, σωματικές μεταλλάξεις) με ασθενώς θετικό (+) δείγμα (πχ. 2-3 x LOD) είτε σε ποιοτική είτε σε ποσοτική μέθοδο! Rabenau, HF et al., Journal of Clinical Virology (2007) 40, 93 98
Επικύρωση #3 Όριο ποσοτικοποίησης (LOQ, limit of quantification ή LLQ, lower limit of quantification): 3,3 X LOD συγκέντρωση παραμέτρου με ικανοποιητικό CV (π.χ. 20%) Γραμμικότητα: Σε τουλάχιστον 7 δείγματαμε σειριακή αραίωση πυκνού std (calibrator) εις τριπλούν (n=5, 5log κάλυψη) log 10 transformation, plot, outliers Έλεγχος Linear regression (simple or Deming) κλίση 0,95-1,05 r 2 0,99 όταν το μοντέλο γραμμικότητας είναι καλό (απόρριψη των σημείων μη-γραμμικότητας)
Υπολογισμός Αβεβαιότητας (uncertainty) (συνδέεται με το αποτέλεσμα της μέτρησης:διασπορά των τιμών που λογικά μπορούν να αποδοθούν στη προσδιοριζόμενη παράμετρο) Τύπου Α:με στατιστικούς τρόπους (πιστότητα, ανάκτηση, z-score, SDI) Τύπου Β:προαναλυτικό μέρος, διακρίβωση βαθμονομητών-εξοπλισμού Μέτρα αβεβαιότητας: SD, CV Νόμος διαδόσεως των σφαλμάτων Π.χ. για ποσοτική real time μέθοδο: u c (%) = (CVrepro) 2 + (CVcalibr) 2 + (CVcurve) 2 +(CVpipette) 2 Διευρημένη U = 2 x u c
Κλινική αξία προσδιορισμού διευρυμένης αβεβαιότητας Στην σύγκριση: -Μιας ευρεθείσης τιμής με όριο απόφασης (DL) -Δύο τιμών του ίδιου ασθενούς σε δύο χρονικά σημεία Παράδειγμα για το πρώτο με παράμετρο: Ιϊκό φορτίο Έναρξη θεραπείας: μόνο όταν ανιχνευθούν >400 αντίγραφα του ιού/μl Εργαστήριο 1: 450 με αβεβαιότητα ± 100 αντίγραφα/μl (350 έως 550 αντίγραφα/μl) Εργαστήριο 2: 410 με αβεβαιότητα ± 9 αντίγραφα/μl (401 έως 419 αντίγραφα/μl)
Εσωτερικός έλεγχος ποιότητας Ορισμός κατάλληλου υλικού ελέγχου (QCM): Control (μέσω του κιτ ή εταιρείας με controls) PT material Υλικό από εργαστήριο αναφοράς Certified RM Ορισμός συχνότητας και τρόπου ελέγχου (π.χ. control charts L-J στις ποσοτικές) Παρακολούθηση μεθόδου στη Μοριακή Μικροβιολογία με ασθενώς θετικό (+) δείγμαείτε σε ποιοτική είτε σε ποσοτική μέθοδο! Rabenau, HF et al., Journal of Clinical Virology (2007) 40, 93 98
Κατασκευή διαγραμμάτων Levey-Jennings με process QC Πρώτες 20 φορές με τιςτιμές του κατασκευαστή για τη μέση τιμή και διαστήματα ± 1 SD, ± 2SD, ± 3SD (τα οποία συνήθως είναι μεγάλα), ωστόσο αναμένεται ότι στη συνέχεια το εργαστήριο θα χρησιμοποιήσει τις δικές του τιμές για την κατασκευή των διαγραμμάτων ελέγχου Levey-Jennings
Έλεγχος Levey-Jennings Άριστο διάγραμμα:μόνο 1 στις 20 τιμές αναμένεται εκτός ορίων x ± 2SD (5%, Gauss κατανομή)
Έλεγχος IQCκατά Westgard Κριτήριο ελέγχου 1 3s Προειδοποίηση!! Τυχαίο σφάλμα
Κριτήριο ελέγχου 2 2s Κριτήριο ελέγχου R 4s Τυχαίο σφάλμα Συστηματικά σφάλματα Κριτήριο ελέγχου 4 1S Κριτήριο ελέγχου 10 Χ
Εξωτερικός έλεγχος ποιότητας (External Quality Assessment ή Proficiency testing) Εκ των ουκ άνευ η ετήσια συμμετοχή ανά τύπο δοκιμής! έλεγχο αντισωμάτων ιϊκό φορτίο HΙV έλεγχος αντίστασης στην HIV αντιρετροϊκή αγωγή CD4+ κύτταρα συγκεκριμένες τεχνικές π.χ. DNA Sequencing UK-NEQAS, EMQN, CAP, QCMD, UNIQ, INSTAND κλπ ISO 17043
Δείκτης SDI (Standard Deviation Index) σε ποσοτικές παραμέτρους Αποτέλεσμα SDI : <1: Ιδανικό 1-2: Ικανοποιητικό 2-3: Οριακό >3: Μη αποδεκτό ΕΣΕΑΠ (από 1994) SDI= (Z-score) (Αποτέλεσμα εργαστηρίου Τιμή-στόχος) ----------------------------------------------------- SD μετρήσεων
Διαγράμματα Levey-Jennings RIQAS -Διαχρονική επίδοση του εργαστηρίου -έλεγχος αναπαραγωγιμότητας (ίδια δείγματα σε τακτά χρονικά διαστήματα) και γραμμικότητας (αραιωμένα δείγματα)
Η διαδικασία διαπίστευσης ISO 15189 βοηθά το εργαστήριο να ανεβάσει την απόδοση του! Διαπίστευση λαμβάνουν όλα τα εργαστήρια που πληρούν τις προϋποθέσεις και όχι μόνο τα άριστα!