1997 199 1999 1 3 5 7 f ΕΘΝΙΚΗ ΣΡΑΠΕΖΑ ΣΗ ΕΛΛΑΔΟ Δηεύζπλζε ρεδηαζκνύ θαη Οηθνλνκηθήο Αλάιπζεο ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΟΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΣΗ ΠΟΝΣΟΠΟΡΟΤ ΝΑΤΣΙΛΙΑ ΠΑΡΑΜΕΝΟΤΝ ΘΕΣΙΚΕ ΠΑΡΑ ΣΗ ΔΤΜΕΝΗ ΔΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΓΚΤΡΙΑ Ζ πνληνπόξνο εκπνξηθή λαπηηιία απνηειεί έλα ζεκαληηθό ππιώλα αλάπηπμεο γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία θαη ζπληζηά καδί κε ηνλ ηνπξηζκό ηνπο δύν βαζηθόηεξνπο εμαγσγηθνύο θιάδνπο ηεο. Οη πξννπηηθέο απηνύ ηνπ έληνλα δηεζλνπνηεκέλνπ θιάδνπ είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλεο κε ηηο δηεζλείο καθξννηθνλνκηθέο εμειίμεηο κε ζπλέπεηα ε ζεκαληηθή επηδείλσζε ησλ νηθνλνκηθώλ ζπλζεθώλ δηεζλώο από ηα κέζα ηνπ 7 -- ζε ζπλδπαζκό κε ηελ πξνζδνθώκελε αύμεζε ηεο κεηαθνξηθήο ρσξεηηθόηεηαο ηνπ παγθόζκηνπ ζηόινπ ιόγσ πςειώλ παξαγγειηώλ πινίσλ λα απμήζεη ην βαζκό αβεβαηόηεηαο ζρεηηθά κε ηηο βξαρππξόζεζκεο πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ. Αλ θαη δηεζλήο νηθνλνκηθή αβεβαηόηεηα έρεη απμεζεί ε ηζρπξή δήηεζε γηα λαπηηιηαθέο ππεξεζίεο σζεί πςειόηεξα ηηο ηηκέο ησλ λαύισλ 1 Η αλζεθηηθόηεηα ησλ BRICs ζηεξίδεη ηελ παγθόζκηα λαπηηιηαθή αγνξά ζε κηα δύζθνιε ζπγθπξία εηήζηα κεηαβνιή ΑΔΠ BRIC Αλεπηπγκέλεο Οηθνλνκίεο Ζ αγνξά λαπηηιηαθώλ ππεξεζηώλ δηαλύεη ηελ ηειεπηαία ηεηξαεηία κία από ηηο ηζηνξηθά θαιύηεξεο πεξηόδνπο ηεο. Ζ ηζρπξή δηεζλήο δήηεζε γηα βαζηθά εκπνξεύκαηα (θπξίσο κεηαιιεύκαηα, άλζξαθα, ηξόθηκα αιιά θαη πεηξέιαην), πξσηίζησο από ηηο νηθνλνκίεο ησλ BRICs (Βξαδηιία, Ρσζία. Ηλδία θαη Κίλα), ην απμαλόκελν δηεζλέο εκπόξην ελδηάκεζσλ θαη ηειηθώλ αγαζώλ θαη ν πςειόο βαζκόο καθξννηθνλνκηθήο ζηαζεξόηεηαο δηεζλώο νδήγεζαλ ζε άλζεζε ηνπ παγθόζκηνπ εκπνξίνπ δηά ζαιάζζεο (κε κέζν ξπζκό πνπ ππεξέβε ην,3% εηεζίσο, ζε όγθν, ζπγθξηηηθά κε έλα κέζν ξπζκό πξαγκαηηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο παγθνζκίσο ηεο ηάμεο ηνπ,%). 1 Παξάιιεια, ζην ζθέινο ηεο πξνζθνξάο, ε αξγή πξνζαξκνγή ηεο δηαζέζηκεο ρσξεηηθόηεηαο ηνπ παγθόζκηνπ ζηόινπ, ε νπνία πζηέξεζε ζεκαληηθά ηεο δήηεζεο, ζε ζπλδπαζκό κε θαηλόκελα ζπλσζηηζκνύ θαη θαζπζηέξεζεο ησλ παξαδόζεσλ ζηα ιηκάληα ώζεζαλ πςειόηεξα ηνπο λαύινπο. Ωο εθ ηνύηνπ, ην επίπεδν ησλ λαύισλ απμήζεθε κε κέζν εηήζην 1
199-1 1997-1 199-1 1999-1 -1 1-1 -1 3-1 -1 5-1 -1 7-1 -1 19 199 199 1995 199 1 7 ξπζκό 5% ηα ηειεπηαία ρξόληα θαη δηακνξθώζεθε ην 7 ζε επίπεδα θαηά 1% πςειόηεξα ζε ζρέζε κε ηηο αξρέο ηνπ θαη θαηά % πςειόηεξα από ην κ.ν. δεθαεηίαο. 7 5 3 πγθεθξηκέλα, ε αγνξά μεξνύ θνξηίνπ, όπσο θαη απηή ησλ εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ, επηδεηθλύεη αμηνζεκείσην δπλακηζκό, κε ηνπο λαύινπο λα θηλνύληαη ζε ηζηνξηθά πςειά επίπεδα, θαζώο είλαη πνιύ πεξηζζόηεξν εμαξηώκελε από ηελ πνξεία ησλ νηθνλνκηώλ ησλ BRICs, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ην 5% πεξίπνπ ησλ εκπνξεπκάησλ πνπ δηαθηλνύληαη παγθνζκίσο (ζπγθξηηηθά κε 35% ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο). Ο πςειόο ξπζκόο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο απηώλ ησλ ρσξώλ (ν νπνίνο ήηαλ ππεξηξηπιάζηνο ηνπ αληίζηνηρνπ ησλ αλεπηπγκέλσλ νηθνλνκηώλ θαηά ηελ ηειεπηαία ηεηξαεηία) απνηέιεζε ηε βαζηθή θηλεηήξηα δύλακε πίζσ από ηελ ηζρπξή αύμεζε ηνπ ζαιάζζηνπ εκπνξίνπ μεξνύ θνξηίνπ ηα ηειεπηαία ρξόληα. Η αύμεζε ηεο κεηαθνξηθήο δπλαηόηεηαο ηνπ παγθόζκηνπ ζηόινπ πζηέξεζε ηεο παγθόζκηαο δήηεζεο... εθαη. dtw Γηαζέζηκε ρσξεηηθόηεηα Εεηνύκελε ρσξεηηθόηεηα Πηγή: Platou και εκτιμήσεις ΕΤΕ 7 5 3 11. 9. 7. 5. 3. 1. -1. Οη λαύινη ησλ δεμακελόπινησλ -- πνπ ήηαλ ζε θαζνδηθή ηξνρηά από ηηο αξρέο ηνπ 5 έσο ηα κέζα ηνπ 7 -- έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θζάλνληαο ζην δεύηεξν ηξίκελν ηνπ ζε λέα ηζηνξηθά πςειά επίπεδα. Βαζηθνί ιόγνη γηα απηή ηελ αλάθακςε είλαη ε ηζρπξή αύμεζε ησλ ηηκώλ ηνπ πεηξειαίνπ (κε ηηο νπνίεο νη λαύινη εκθαλίδνπλ εκπεηξηθά πςειή ζπζρέηηζε ιόγσ ζεηηθήο ηνπο ζρέζεο κε ηελ αμία ηνπ κεηαθεξόκελνπ θνξηίνπ θαζώο θαη ιόγσ απμεκέλνπ κεηαθνξηθνύ θόζηνπο) θαζώο θαη ε κεησκέλε δηαζεζηκόηεηα πινίσλ βξαρππξόζεζκα (εμαηηίαο ηεο ζπκθόξεζεο ησλ ιηκαληώλ, ηεο απμεκέλεο δήηεζεο ρσξεηηθόηεηαο ζε δξνκνιόγηα κεγάισλ απνζηάζεσλ θαζώο θαη ησλ πνιπάξηζκσλ απνζύξζεσλ δεμακελνπινίσλ κνλνύ ηνηρώκαηνο γηα κεηαηξνπή ηνπο ζε πινία μεξνύ θνξηίνπ ην 7). σζώληαο ηνπ λαύινπο -- ηδηαηηέξσο απηνύο ηεο αγνξάο μεξνύ θνξηίνπ -- ζε λεά πςειά Γείθηεο Baltic Dry (αξηζη. άμνλαο) Γείθηεο Aframax (δεμίο άμνλαο) Πηγή: Clarksons 33 19 1 5 -
1995 1997 1999 1 3 5 7ε 199 199 199 199 199 Η ζεκαληηθή εηζξνή λέαο ρσξεηηθόηεηαο θαηά ηε δηεηία 9-1 ζα ζέζεη ζε δνθηκαζία 5 3 1 Οη πινηνθηήηεο αληέδξαζαλ ηειηθά ζηε δήηεζε απμάλνληαο ζε πξσηόγλσξα ύςε ηηο παξαγγειίεο λέσλ πινίσλ ζε εθ. dtw ηαλθεξ γεληθό ζύλνιν 5 3 1 μεξνύ θνξηίνπ Πηγή: Clarksons ηελ επάξθεηα ηεο δήηεζεο Ζ ζεκαληηθόηεξε κεζνπξόζεζκε πξόθιεζε ησλ ηειεπηαίσλ εηώλ γηα ηε λαπηηιηαθή αγνξά είλαη ε κεγαιύηεξε ηαπηόρξνλε κεηαπνιεκηθή εηζξνή θαηλνύξγηνπ απνζέκαηνο πινίσλ -- ε νπνία αληηζηνηρεί ζην % ηεο ηξέρνπζαο κεηαθνξηθήο ρσξεηηθόηεηαο ηνπ παγθόζκηνπ ζηόινπ-- θαηά ηε δηεηία 9-1, παξάιιεια κε ηελ απμαλόκελε αβεβαηόηεηα σο πξνο ην ρξνληθό ζεκείν αλάθακςεο ηεο παγθόζκηαο νηθνλνκίαο (ελ κέζσ ρξεκαηνπηζησηηθήο αζηάζεηαο, επηβξάδπλζεο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη πιεζσξηζηηθώλ πηέζεσλ). Οη κεζνπξόζεζκεο πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ μεξνύ θνξηίνπ παξακέλνπλ ζεηηθέο Οη βαζηθέο ζπληζηώζεο ηεο δήηεζεο ζηελ αγνξά μεξνύ θνξηίνπ εκθαλίδνληαη αλζεθηηθέο θαη ζε ζεκαληηθό βαζκό απνζπλδεδεκέλεο από ηελ έληνλε επηβξάδπλζε ησλ αλεπηπγκέλσλ νηθνλνκηώλ. Ζ δήηεζε γηα βαζηθά εκπνξεύκαηα αλακέλεηαη λα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη κε πγηή ξπζκό θαζώο ε βηνκεραληθή παξαγσγή θαη νη θαηαλαισηηθέο αλάγθεο ησλ αλαδπόκελσλ αζηηθώλ θνηλσληθώλ ζηξσκάησλ ζηηο αλαπηπζζόκελεο ρώξεο δηεπξύλνληαη ζπλερώο. - Σν παγθόζκην εκπόξην μεξνύ θνξηίνπ εκθαλίδεηαη ιηγόηεξν επάισην ζηε δηεζλή νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε % κεηαβνιή όγθνπ Γηεζλέο εκπόξην μεξνύ θνξηίνπ (εηήζηα κεηαβνιή) Γηεζλέο εκπόξην πεηξειαίνπ (εηήζηα κεηαβνιή) - πλεπώο ε ηάζε ησλ λαύισλ μεξνύ θνξηίνπ αλακέλεηαη λα παξακείλεη αλνδηθή, αλ θαη κε ζεκαληηθά επηόηεξνπο ξπζκνύο ζπγθξηηηθά κε ηελ ηειεπηαία δηεηία, ηνπιάρηζηνλ κέρξη ηελ ηζρπξή εηζξνή λέαο ρσξεηηθόηεηαο θαηά ην 1. Ζ καδηθή εηζξνή ησλ λέσλ πινίσλ αλακέλεηαη λα νδεγήζεη ζε κηα δηόξζσζε ησλ λαύισλ θαηά ηε δηεηία 1-11 ε νπνία δελ αλακέλεηαη λα ππεξβεί ζσξεπηηθά ην % εθόζνλ ε δηεζλήο νηθνλνκία έρεη ήδε αλαθάκςεη θαηά ηελ ίδηα πεξίνδν. ελώ απηέο ηνπ πγξνύ θνξηίνπ είλαη πεξηζζόηεξν επάισηεο ζηελ αλακελόκελε αύμεζε ηεο κεηαθνξηθήο ρσξεηηθόηεηαο Οη πξνθιήζεηο είλαη εληνλόηεξεο θαη ζην ζθέινο ηεο πξνζθνξάο θαζώο ηελ πεξίνδν 9-1 αλακέλεηαη ζεκαληηθή εηζξνή λέσλ δεμακελόπινησλ, ε νπνία ζα αληηζηαζκηζηεί κόλν κεξηθώο από ηελ νινθιήξσζε ηεο πξώηεο θάζεο απόζπξζεο πινίσλ κνλνύ ηνηρώκαηνο 3
ρσξεηηθ. ζε εθαη. dwt (κέζσ ζπλέρηζεο ηεο κεηαηξνπήο ηνπο ζε πινία μεξνύ θνξηίνπ). Ωο εθ ηνύηνπ αλακέλεηαη κηα δηόξζσζε ησλ ηηκώλ ησλ λαύισλ πγξνύ θνξηίνπ -- ε κείσζε ησλ ηηκώλ ησλ λαύισλ εθηηκάηαη ζσξεπηηθά ζην % γηα ηε δηεηία 9-1 -- πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ε ηζνξξνπία κεηαμύ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο. Αθόκε θαη κεηά από κηα ηέηνηα δηόξζσζε όκσο, νη ηηκέο ζα παξακείλνπλ πεξίπνπ 1% πςειόηεξα από ην κέζν όξν ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Ο ειιελόθηεηνο λαπηηιηαθόο θιάδνο εληζρύεη ηελ αληαγσληζηηθή ηνπ ζέζε δηεζλώο Οη Έιιελεο εθνπιηζηέο, δηαβιέπνληαο ηελ επλντθή δηεζλή ζπγθπξία, ελίζρπζαλ ηελ εγεηηθή ζέζε ηνπο ζηελ αγνξά πξνβαίλνληαο ζε έλα εληππσζηαθό επελδπηηθό πξόγξακκα (ε ζπλνιηθή αμία ηνπ νπνίνπ ππεξέβε ηα 9 δηο επξώ θαη θνξπθώζεθε ηελ ηειεπηαία δηεηία) ην νπνίν πξνσζεί ηε ζεκαληηθή πνηνηηθή θαη πνζνηηθή αλαβάζκηζε ηνπ ειιεληθνύ ζηόινπ δεκηνπξγώληαο επλντθέο πξννπηηθέο γηα ην κέιινλ ηνπ θιάδνπ καθξνπξόζεζκα. Μέζσ απηνύ ηνπ πξνγξάκκαηνο ε κέζε ειηθία ηνπ ειιεληθνύ ζηόινπ κεηώζεθε ην 7 θάησ από ην δηεζλή κέζν όξν (ζηα 1 έηε ζπγθξηηηθά κε 1, έηε πνπ είλαη ε κέζε ειηθία ηνπ παγθόζκηνπ ζηόινπ) γηα πξώηε θνξά ηελ ηειεπηαία επηαεηία. 35 3 5 15 1 5 Ο ειιελόθηεηνο ζηόινο εληζρύεη ηελ εγεηηθή ηνπ ζέζε ζηνλ θιάδν Ηαπσλία 7-1 Κίλα 7-1 Γεξκαλία -1 1 3 κέζνο εηήζηνο ξπζκόο αύμεζεο ρσξεηηθόηεηαο - θαη 7-1 Οη Έιιελεο πινηνθηήηεο εκθαλίδνληαη εμαηξεηηθά εππξνζάξκνζηνη ζηε ζπγθπξία δηαθνξνπνηώληαο ζεκαληηθά, θαηά ηελ ηειεπηαία δηεηία, ηε δηάξζξσζε ησλ παξαγγειηώλ ηνπο κε ζεκαληηθή αύμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ πινίσλ κεηαθνξάο μεξνύ θνξηίνπ θαη κεηαθνξάο εκπνξεπκαηνθηβσηίσλ (θνληέηλεξο), ηελ αύμεζε ηεο κέζεο ρσξεηηθόηεηαο ησλ παξαγγειζέλησλ πινίσλ θαη ηνλ ζηαδηαθό πεξηνξηζκό ησλ παξαγγειηώλ δεμακελόπινησλ πνπ απνηεινύλ ηελ πην παξαδνζηαθή αγνξά γηα ηνπο Έιιελεο πινηνθηήηεο (ην κεξίδην ησλ πεηξειαηνθόξσλ πεξηνξίζηεθε ζην 3% ηνπ ειιελόθηεηνπ ζηόινπ ην 7 από 39% ην 1997). Ζ αλάπηπμε θαη ε αλαλέσζε ηνπ ειιελόθηεηνπ ζηόινπ αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί θαηά ηα επόκελα ρξόληα θαζώο ην απόζεκα παξαγγειηώλ πινίσλ ηεο ηειεπηαίαο δηεηίαο αλέξρεηαη ζε εθ. dwt (ζε όξνπο ρσξεηηθόηεηαο) αληηζηνηρώληαο ζην 3% ηεο ηξέρνπζαο ζπλνιηθήο ρσξεηηθόηεηαο ηνπ ειιελόθηεηνπ ζηόινπ ή ζην 17½% ησλ ζπλνιηθώλ δηεζλώλ παξαγγειηώλ. πγθεθξηκέλα, ε ρσξεηηθόηεηα ηνπ ειιεληθνύ ζηόινπ αλακέλεηαη λα έρεη απμεζεί θαηά % έσο ηα ηέιε ηνπ 1 ελώ ε κέζε κέζε ειηθία ηνπ ζηόινπ αλακέλεηαη λα κεησζεί θάησ από
ηα 11 έηε ην 11. Παξάιιεια ε πνηνηηθή ηνπ αλαβάζκηζε ζε όξνπο κέζεο ειηθίαο πινίσλ θαζώο θαη ε δηάξζξσζε ηνπ ζηόινπ ζα ηνπ επηηξέπνπλ λα είλαη πην αληαγσληζηηθόο θαη λα δξαζηεξηνπνηείηαη όιν θαη πεξηζζόηεξν ζηνπο ππνθιάδνπο κε ηελ ηζρπξόηεξε αλακελόκελε δήηεζε. ζπλεηζθέξνληαο ζεκαληηθά ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία Σα θαζαξά έζνδα από ηε λαπηηιία έθζαζαλ ην 7 ηα 17 δηο επξώ, ήηνη 7% ηνπ ΑΔΠ, θαιύπηνληαο ην % ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ εκπνξηθνύ ηζνδπγίνπ. Λακβάλνληαο ππόςε ηηο επηδξάζεηο ζε θιάδνπο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο πνπ ζπλδένληαη έκκεζα κε ηελ πνληνπόξν λαπηηιία ηόηε ε ζπλνιηθή ζπλεηζθνξά ζην ΑΔΠ αλέξρεηαη ζην % θαη ε απαζρόιεζε ζην % πεξίπνπ ηεο ζπλνιηθήο απαζρόιεζεο ηεο νηθνλνκίαο θαηά ηελ πεξίνδν -7. Ζ ζπλεηζθνξά γίλεηαη αθόκα κεγαιύηεξε αλ ζπλεθηηκεζνύλ θαη νη επηδξάζεηο ζηελ νηθνλνκία από ηελ επαλεπέλδπζε κέξνπο ησλ ζπζζσξεκέλσλ θεξδώλ (εθηόο Διιάδνο) ησλ λαπηηιηαθώλ επηρεηξήζεσλ ειιεληθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζε άιινπο θιάδνπο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο (κε ζπλδεόκελνπο κε ηε λαπηηιία) όπσο νη επηρεηξεκαηηθέο επελδύζεηο παγίσλ (εθηόο πινίσλ) θαη ε αγνξά αθηλήησλ. Ζ αμία απηώλ ησλ επελδύζεσλ θαηά ηελ πιένλ ζπληεξεηηθή εθηίκεζε ππεξέβε ηα ½ δηο επξώ ην 7, ήηνη ην 1% ηνπ ΑΔΠ αλεβάδνληαο ηε ζπλνιηθή ζπλεηζθνξά ηεο πνληνπόξνπ λαπηηιίαο ζην 7% ηνπ ειιεληθνύ ΑΔΠ πεξίπνπ. Με βάζε ην πξναλαθεξζέλ βαζηθό ζελάξην γηα ηε δηεζλή πνξεία ησλ λαύισλ θαη ηηο πνζνηηθέο εθηηκήζεηο καο γηα ην κέγεζνο ηνπ ζηόινπ, κε πηνζέηεζε ελόο ζπληεξεηηθνύ ζελαξίνπ γηα ηελ επίδξαζε ηεο πνηνηηθήο αλαβάζκηζεο ζηα έζνδα, αλακέλνπκε κέζε αύμεζε ησλ εζόδσλ (ζην ηζνδύγην ππεξεζηώλ) από ηε λαπηηιία ηεο ηάμεο ηνπ % γηα ην, νξηαθή κέζε εηήζηα κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ % γηα ηε δηεηία 9 θαη 1 θαη ελ ζπλερεία (πεξίνδνο 11-1) αλάθακςε κε κέζν εηήζην ξπζκό % εηεζίσο. Οη εθηηκήζεηο απηέο ζπλάδνπλ κε κηα ζηαζεξνπνίεζε ηεο ζπλνιηθήο ζπλεηζθνξάο ηεο λαπηηιίαο ζην ξπζκό αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζην επίπεδν ηνπ,% θαηά κ.ν. ηελ επόκελε ηξηεηία. Σν πιήξεο θείκελν ηεο εηδηθήο κειέηεο ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο γηα ηε Ναπηηιία κπνξεί λα αλεπξεζεί ζηελ εηδηθή ηζηνζειίδα: http://www.nbg.gr/nbg Group/PRESS/PUBLICATIONS/Special-Focus Reports Αζήλα, Ηνπλίνπ 5