Χημική Υπηρεσία Μετρολογίας Ε. Λαμπή, Χ. Αλεξόπουλος, Η. Κακουλίδης*
Χημεία στην πράξη: Έρευνα & Ανάπτυξη = πειράματα & μετρήσεις
μετρήσεις: αναρίθμητοι συνδυασμοί «παραμέτρων» και «υποστρωμάτων» ονομαστική συγκέντρωση παραμέτρων σε τρόφιμα οι μετρήσεις επιβάλλονται από τη νομοθεσία πηγή: NIST
μετρήσεις: πληθώρα συνδυασμών «τιμών» και «τεχνικών» παράδειγμα: κλινικές μετρήσεις πηγή: NIST
μετρήσεις: «απλά» ή «περίπλοκα» μοντέλα ο κύκλος του Krebs ο κύκλος του Krebs όπως τον γνωρίζουμε τώρα
βασικές έννοιες - ορισμοί μετρολογία η επιστήμη της μέτρησης και οι εφαρμογές της
βασικές έννοιες - ορισμοί μέτρηση διαδικασία πειραματικού προσδιορισμού μιας ή περισσότερων τιμών που μπορούν λογικά να αποδοθούν σε μια ποσότητα μετρούμενο ποσότητα που πρόκειται να μετρηθεί όργανο μέτρησης συσκευή που χρησιμοποιείται για την πραγματοποίηση μετρήσεων διαδικασία μέτρησης λεπτομερής περιγραφή μιας μέτρησης σύμφωνα με μια ή περισσότερες αρχές μέτρησης και μιας μεθόδου μέτρησης, που βασίζεται σε ένα πρότυπο μέτρησης και περιλαμβάνει όλους τους υπολογισμούς για την εξαγωγή του αποτελέσματος αρχή μέτρησης φαινόμενο που χρησιμοποιείται ως βάση για τη μέτρηση μέθοδος μέτρησης γενική περιγραφή μιας λογικής οργάνωσης χειρισμών που χρησιμοποιούνται σε μια μέτρηση
βασικές έννοιες - ορισμοί μονάδα μέτρησης πραγματική κλασματική ποσότητα, που έχει οριστεί και υιοθετηθεί μέσω σύμβασης, με την οποία κάθε ποσότητα του ίδιου είδους μπορεί να συγκριθεί ώστε να εκφράσει το λόγο των δύο ποσοτήτων ως αριθμό σύστημα μονάδων σύνολο βασικών και παράγωγων μονάδων, μαζί με τα πολλαπλάσια και τα υποπολλαπλάσιά τους, που ορίζονται σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες για ένα δεδομένο σύστημα ποσοτήτων
βασικές έννοιες - ορισμοί μετρητικό αποτέλεσμα αβεβαιότητα σύνολο τιμών που αποδίδονται στο μετρούμενο μαζί με κάθε διαθέσιμη σχετική πληροφορία μη αρνητική παράμετρος η οποία χαρακτηρίζει τη διασπορά των τιμών που αποδίδονται στο μετρούμενο μέγεθος με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες εκφράζει το εύρος των τιμών εντός του οποίου εκτιμάται ότι θα βρίσκονται οι τιμές του μετρούμενου μεγέθους με ένα συγκεκριμένο βαθμό βεβαιότητας μετρολογική ιχνηλασιμότητα ιδιότητα του αποτελέσματος μιας μέτρησης, μέσω της οποίας το αποτέλεσμα μπορεί να συσχετιστεί με μια συγκεκριμένη αναφορά διαμέσου μιας αδιάσπαστης αλυσίδας διακριβώσεων, κάθε μία από τις οποίες συνεισφέρει στη μετρητική αβεβαιότητα
βασικές έννοιες - ορισμοί Εννοιολογικό διάγραμμα για τη «μέτρηση» πηγή: BIPM
βασικές έννοιες - ορισμοί Εννοιολογικό διάγραμμα για την «αβεβαιότητα» πηγή: BIPM
Αβεβαιότητα: σημασία... η αβεβαιότητα αποτελεί εκτίμηση για την ποιότητα της μέτρησης εκφράζει το μέγεθος αμφιβολίας για το αποτέλεσμα της μέτρησης πόσο είναι το μέγεθος; πόση είναι η αμφιβολία; απαιτούνται δύο αριθμοί για την ποσοτικοποίηση του μεγέθους της αβεβαιότητας: διάστημα (τιμή σε μονάδες μεγέθους) επίπεδο εμπιστοσύνης (η πιθανότητα η αληθής τιμή να περιέχεται στο συγκεκριμένο διάστημα, πχ. 2,45 mol L -1 ± 0,21 mol L -1, σε επίπεδο εμπιστοσύνης 95%) στις διακριβώσεις η αβεβαιότητα αναφέρεται υποχρεωτικά στο πιστοποιητικό σε δοκιμές η αβεβαιότητα είναι απαραίτητη ώστε να εκτιμηθεί κατά πόσο το δείγμα είναι «ΚΑΝΟΝΙΚΟ» ή «ΜΗ ΚΑΝΟΝΙΚΟ» (PASS /FAIL), καθώς η απόφαση για έλεγχο συμμόρφωσης με ανοχή προϋποθέτει τη γνώση της (ISO 17025:2005 5.10.4.2)
αβεβαιότητα σε βιοχημικές μετρήσεις - χοληστερόλη 1950 1970 18,5% 23,7% 1980 1985 1995 2000 11,1% 6,4% 5,5% 2,9%
Ι Χ Ν Η Λ Α Σ Ι Μ Ο Τ Η Τ Α Ανάγκη για έγκυρες συγκρίσεις σε αμοιβαία βάση Φορέας (Α) ισοδυναμία Φορέας (Β) μετρήσεις προδιαγραφές πωλητής εμπόριο μετρήσεις απαιτήσεις αγοραστής
Ι Χ Ν Η Λ Α Σ Ι Μ Ο Τ Η Τ Α Ανάγκη για έγκυρες συγκρίσεις σε αμοιβαία βάση συγκρισιμότητα μετρήσεις μετρήσεις προδιαγραφές νομοθεσία (π.χ. κανονισμοί) φορέας πολιτικής ρύθμιση χαρακτηριστικά προϊόντα, υπηρεσίες κοινωνική ομάδα
Διάρθρωση & Λειτουργία του Παγκόσμιου Μετρολογικού Συστήματος πηγή: BIPM
MRA Συμφωνία Αμοιβαίας Αναγνώρισης Στόχοι καθορισμός του βαθμού ισοδυναμίας μεταξύ των μετρητικών προτύπων που διατηρούνται σε μετρολογικά ινστιτούτα διασφάλιση της ισοδυναμίας πιστοποιητικών βαθμονόμησης και υλικών αναφοράς που εκδίδονται/παράγονται από μετρολογικά ινστιτούτα παροχή μιας συμπαγούς τεχνικής βάσης για την ανάπτυξη συμφωνιών που υποστηρίζουν εμπορικές και ρυθμιστικές πολιτικές μεταξύ κυβερνήσεων,οργανισμών ή/και κοινωνικών ομάδων
MRA Συμφωνία Αμοιβαίας Αναγνώρισης Αποτελέσματα συγκρίσεις-κλειδιά (key comparisons) δήλωση ικανότητας βαθμονομήσεων και μετρήσεων κάθε μετρολογικού ινστιτούτου στη βάση συγκρίσεων του BIPM (KCDB) εξασφάλιση της συγκρισιμότητας μεταξύ των μετρητικών ικανοτήτων των ινστιτούτων
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons) συγκρίσεις σε RMOs συγκρίσεις σε RMOs κεντρικές συγκρίσεις συγκρίσεις σε RMOs συγκρίσεις σε RMOs συμμετοχές σε κεντρικές συγκρίσεις της CIPM συμμετοχές σε κεντρικό (CIPM) και περιφερειακό (RMO) επίπεδο συμμετοχές σε περιφερειακό (RMO) επίπεδο συμμετοχές σε συγκρίσεις του BIPM συμμετοχές σε διμερές επίπεδο διεθνής οργανισμός που έχει συνυπογράψει την MRA πηγή: BIPM
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons): διετές πρόγραμμα δράσης
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons): απόδοση τιμής αναφοράς
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons) βαθμοί ισοδυναμίας
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons)
μετρούμενη τιμή (mg/dl) μετρούμενη/πιστοποιημένη τιμή ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΙΚΗΣ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ Ισοδυναμία πιστοποιημένων υλικών αναφοράς πιστοποιημένη τιμή (mg/dl) υλικό αναφοράς χοληστερόλη σε ορό αίματος
Απαιτήσεις για ιχνηλασιμότητα
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons) πηγή: BIPM
CCQM Αντικείμενα εργασίας
Συγκρίσεις - κλειδιά (Key comparisons): πενταετές πλάνο IAWG
Ανάπτυξη αναλυτικών μεθόδων αναφοράς CCQM (1995) : Primary Reference Methods μέθοδοι ανώτατης μετρολογικής ποιότητας, των οποίων οι διαδικασίες μπορούν να περιγραφούν και να κατανοηθούν πλήρως και για τις οποίες μπορεί να καταγραφεί μία πλήρης δήλωση για την αβεβαιότητα σε μονάδες του S.I. φασματομετρία μάζας ισοτοπικής αραίωσης (IDMS) φασματομετρία μάζας υψηλής ακρίβειας (HRMS) φασματοφωτομετρία ατομικής απορρόφησης ηλεκτροχημικές μέθοδοι (π.χ. κουλομετρία, βολταμετρία) θερμιδομετρικές μέθοδοι ογκομετρικές μέθοδοι σταθμικές μέθοδοι Μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την παραλαβή αποτελεσμάτων μέτρησης που δεν σχετίζονται με κάποιο πρότυπο μέτρησης για ποσότητες του ίδιου είδους (JCGM, 2008)
Χημική Υπηρεσία Μετρολογίας - Οργανόγραμμα Διεύθυνση Τ.Υ. Εργαστηρίων Γενική Διεύθυνση Γ.Χ.Κ. Χημική Υπηρεσία Μετρολογίας Χ.Υ. Μετρολογίας: Υπ. Ποιότητας Γραμματεία Δ/νση Ποιότητας
Ε.ΧΗ.Μ. ιχνηλασιμότητα στο διεθνές σύστημα μονάδων (SI) SI EXHM διαπιστευμένο εργαστήριο διακρίβωσης διαπιστευμένο εργαστήριο δοκιμών mole (γραμμομόριο) ποσότητα της ουσίας προϊόν
Βασικός εξοπλισμός Συνολικό κόστος 1.500.000 ευρώ Περιουσία του Ε.Ι.Μ.
Βασικός εξοπλισμός Φασματόμετρο μάζας επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος (HR-ICP-MS)
Βασικός εξοπλισμός Διάταξη υγρής χρωματογραφίας φασματομετρίας μάζας (LC-MS/MS AM)
Relative Abundance 50 0 100 50 0 100 50 0 100 50 0 100 50 0 100 50 0 100 50 RT: 2.68 AA: 20821785 RT: 0.00-30.02 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΙΚΗΣ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ RT: 0.00-10.02 16.51 NL: 4.39E7 100 16.43 1.31 16.62 TIC MS STDFAST_40_ppb_02 4.20 100 7.86 7.92 7.77 16.36 7.97 16.80 50 50 4.16 7.75 16.32 17.08 Προσδιορισμός απαγορευμένων χρωστικών 8.12 4.14 4.42 16.25 17.39 0.32 4.09 4.22 5.96 8.27 σε τρόφιμα 6.96 7.60 8.74 17.76 0 4.09 7.68 12.67 22.81 24.06 RT: 1.31 0 AA: 322022687 RT: 7.86 100 AA: 23891277 100 RT: 4.22 AA: 67029898 RT: 5.12 AA: 3632580 RT: 5.69 AA: 17855655 RT: 5.96 AA: 54511549 RT: 6.96 AA: 36643615 NL: 4.39E7 TIC F: + p ESI SRM ms2 443.336@cid58.00 [354.758-355.258; 398.881-399.381] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 NL: 1.29E6 TIC F: + p ESI SRM ms2 215.000@cid25.00 [92.750-93.250; 121.750-122.250] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 NL: 3.31E6 TIC F: + p ESI SRM ms2 226.173@cid22.00 [76.912-77.312; 119.892-120.292] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 NL: 1.22E5 TIC F: + p ESI SRM ms2 294.088@cid44.00 [114.808-115.208; 142.859-143.259] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 NL: 6.86E5 TIC F: + p ESI SRM ms2 308.046@cid29.00 [127.802-128.202; 151.797-152.197] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 NL: 2.16E6 TIC F: + p ESI SRM ms2 279.087@cid33.00 [107.842-108.242; 122.890-123.290; 247.856-248.256] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 NL: 1.31E6 TIC F: + p ESI SRM ms2 249.069@cid34.00 [92.852-93.252; 127.854-128.254; 155.794-156.194] MS Genesis STDFAST_40_ppb_02 50 0 100 50 0 100 50 0 100 50 0 100 50 RT: 6.46 AA: 1792327 RT: 3.42 AA: 319695 RT: 4.20 AA: 15064265 RT: 12.87 AA: 8547534 RT: 14.40 AA: 14373346 RT: 16.51 AA: 60384288 RT: 22.81 MA: 5155589 22.70 23.09 1.31 23.64 4.87 22.46 24.67 7.61 13.88 NL: 1.26E6 TIC MS STDLATE_40_ppb_02 NL: 9.46E5 TIC F: + p ESI SRM ms2 277.000@cid40.00 [105.800-106.200; 120.800-121.200] MS Genesis STDLATE_40_ppb_02 NL: 2.47E5 TIC F: + p ESI SRM ms2 353.087@cid35.00 [76.800-77.200; 127.800-128.200; 195.800-196.200] MS Genesis STDLATE_40_ppb_02 NL: 9.53E5 TIC F: + p ESI SRM ms2 457.000@cid36.00 [193.783-194.183; 245.783-246.183] MS Genesis STDLATE_40_ppb_02 NL: 1.26E6 TIC F: + p ESI SRM ms2 380.286@cid29.00 [141.834-142.234; 182.829-183.229] MS Genesis STDLATE_40_ppb_02 NL: 1.13E5 TIC F: + p ESI SRM ms2 381.000@cid33.00 [90.893-91.293; 223.834-224.234] MS STDLATE_40_ppb_02 0 0 2 4 6 8 10 Time (min) 0 0 5 10 15 20 25 30 Time (min)
Βασικός εξοπλισμός Διάταξη αέριας χρωματογραφίας φασματομετρίας μάζας (GC-ITMS)
Προσδιορισμός φθαλικών εστέρων σε αλκοολούχα ποτά με GC-ID-MS n
Βασικός εξοπλισμός Διάταξη ηλεκτροχημικού αναλυτή πίπτουσας σταγόνας υδραργύρου
Βασικός εξοπλισμός Διατάξεις φασματοσκοπίας FT-Raman και FT-IR
Ε.ΧΗΜ.: διαρκείς στόχοι υλοποίηση της μονάδας μέτρησης του γραμμομορίου (mol) συμμετοχή σε συγκρίσεις κλειδιά για την υποβολή CMCs ανάπτυξη και διάθεση υλικών αναφοράς υπηρεσίες διακρίβωσης και μετρολογικής υποστήριξης διάδοση της μετρολογικής γνώσης υποστήριξη επιχειρησιακών αναγκών του Γ.Χ.Κ εκπροσώπηση της χώρας στα διεθνή fora μετρολογίας συνεργασία με διεθνή μετρολογικά ινστιτούτα συνεργασία με εκπαιδευτικά ή/και ερευνητικά ιδρύματα
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση EURAMET.QM-K12: Κρεατινίνη σε ορό αίματος (2011)
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση AFRIMETS.QM K27: Αιθανόλη σε νερό (2011)
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση APMP.QM-S5 (2012): Cd σε ιχθυρά
IJS EXHM INMETRO UME NMISA LGC NMIA INDECOPI HSA CMQ Pb [ng/g] % Deviation ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΙΚΗΣ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση CCQM.K30.1 (2012): Pb σε κρασί 13.0 CCQM K30.1 KCRV: Median-u(Median) IDMS Results Pb in Wine KCRV= 12.12 u= 0.03 U= 0.07 ng/g 5 12.5 12.0 0 11.5-5 11.0-10 10.5 10.0 ICP-MS ID-ICPMS ETAAS -15
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση CCQM.K103 (2013): Μελαμίνη σε σκόνη γάλακτος
INTI NISTPQ FDA (Philippines) EXHM HSA NIM ITDI TISTR KRISS BAM BSJ INMETRO Benzoic acid (mg/kg) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΙΚΗΣ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση APMP.QM P23 (2013): βενζοϊκό οξύ σε χυμό 110.00 105.00 100.00 Median Mean 95.00 90.00 85.00 80.00 ID-LC/MS, ID-GC/MS HPLC-UV
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση APMP.QM S6 (2013): Κλενβουτερόλη σε κρέας
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση CCQM-P117.c (2013): καθαρότητα της βαλίνης
Συμμετοχή σε συγκρίσεις - κλειδιά (key comparisons) Σύγκριση CCQM-Κ104 (2013): καθαρότητα της αβερμεκτίνης Σύγκριση CCQM-Κ106 (2013): βαρέα μέταλλα σε άλευρα Σύγκριση CCQM-Κ107 (2013): μέταλλα σε ορό αίματος Σύγκριση CCQM-P150 (2014): τεχνική qnmr αποτελέσματα υπό συζήτηση
Υπηρεσίες διακρίβωσης & μετρολογικής υποστήριξης Διακρίβωση φασματοφωτομέτρων: πανελλήνια διεργαστηριακή σύγκριση
Υπηρεσίες διακρίβωσης & μετρολογικής υποστήριξης Διακρίβωση εργαστηριακού εξοπλισμού: Διακρίβωση ζυγών
Διάδοση μετρολογικής γνώσης Διεξαγωγή σεμιναρίου για την εκπαίδευση στελεχών του σερβικού μετρολογικού ινστιτούτου Ανάπτυξη ιστοσελίδας στον ιστότοπο του Γ.Χ.Κ.
Δράση στα διεθνή μετρολογικά fora συμμετοχή στις ομάδες εργασίας της CCQM (ΟΑ, ΙΑ, ΕΑ, GA) αίτηση για συμμετοχή στην επιτροπή της CCQM ως πλήρες μέλος ενεργός παρουσία σε συνέδρια και ημερίδες με εργασίες συνεργασία με μετρολογικά ινστιτούτα με στόχο τη συμμετοχή στο EMPIR (INRIM, IRMM) συνεργασία με Α.Ε.Ι και ερευνητικά ιδρύματα (ΕΚΠΑ-ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος)
Υποστήριξη επιχειρησιακών αναγκών του Γ.Χ.Κ. ταυτοποίηση και προσδιορισμός απαγορευμένων χρωστικών (Δ Αθηνών) BITREX και ΜΕΚ σε αιθανόλη αρωματικών αμινών σε FCM (Δ Αθηνών) μελαμίνης σε τρόφιμα ακρυλαμιδίου σε τρόφιμα
Χημική Υπηρεσία Μετρολογίας Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας Ε.ΧΗ.Μ. ISO/IEC 17025:2005 ευέλικτο πεδίο προσδιορισμός οργανικών ενώσεων και στοιχείων με τεχνικές φασματομετρίας μαζών με έμφαση σε εφαρμογές ισοτοπικής αραίωσης ISO Guide 34 (υπό διαπίστευση) ανάπτυξη και διάθεση πιστοποιημένων υλικών αναφοράς S.CHE.M.A. ISO/IEC 17043:2010 διεξαγωγή διεργαστηριακών συγκρίσεων σε: τρόφιμα ποτά περιβαλλοντικά δείγματα βιομηχανικά προϊόντα διαπίστευση (Ε.ΣΥ.Δ.) διεθνής αναγνώριση (TC-Q EURAMET)
E.XH.M.: Στόχοι για το 2015 συμμετοχή σε συγκρίσεις-κλειδιά (PAHs, βιοδραστικές ουσίες) επικέντρωση στους τομείς: προστασία του καταναλωτή περιβάλλον υγεία διαπίστευση του Ε.ΧΗ.Μ. κατά ISO Guide 34 European Metrology Programme for Innovation and Research (EMPΙR) ανάπτυξη του πεδίου διαπίστευσης σε νέες αναλύσεις (ρυπαντές σε τρόφιμα)
Σας ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον σας! 2009 Δρ. Ιωάννης Χροναίος Δρ. Ευγενία Λαμπή Δρ. Ιωάννης Γαρδίκης Δρ. Ευαγγελή Μπίλλα Δρ. Ηλίας Κακουλίδης κα. Ελένη Μπακαρέζου 2010 Δρ. Ευγενία Λαμπή Δρ. Ιωάννης Γαρδίκης Δρ. Ευαγγελή Μπίλλα Δρ. Ηλίας Κακουλίδης κα. Ελένη Μπακαρέζου 2011 Δρ. Ευγενία Λαμπή Δρ. Χάρης Αλεξόπουλος Δρ. Μαρία Γιαννακούρου Δρ. Ηλίας Κακουλίδης κα. Ελένη Μπακαρέζου 2012- Δρ. Ε. Λαμπή Δρ. Χ. Αλεξόπουλος Δρ. A. Γεωργοπούλου Δρ. Π. Γιαννικοπούλου Δρ. Η. Κακουλίδης κα. Β. Σχοινά