Π Α Ν Ε Π ΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τ Μ Η Μ Α Δ Ι Ο Ι Κ Η ΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ ΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΒΑ «ΝΕΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ»

Π Α Ν Ε Π ΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τ Μ Η Μ Α Δ Ι Ο Ι Κ Η ΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Μ Ε Τ Α Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ ΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΒΑ «ΝΕΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» Δ Ι Π Λ Ω Μ Α Τ Ι Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Θ Ε Μ Α : Π α ράγοντες Επίδρασης των Άμεσων Ξ έ νων Ε π ε ν δ ύσεων Ε Κ Π Ο Ν Η Σ Η : Ν Ο Μ Ι Κ Ο Υ Ν. Ε Ρ Ω Φ Ι Λ Η ( Α. Μ. 1 8 7 ) Ε Π Ι Β Λ Ε Π Ω Ν Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ : Κ ος Γ Ε Ω Ρ Γ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Α Ν Τ Ω Ν Ι Ο Σ, Α ν α π λ η ρ ω τ ή ς Κ α θ η γ η τ ή ς Π Α Τ Ρ Α, Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ 2012

2

Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Π Α Τ Ρ Ω Ν Τ Μ Η Μ Α Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η Σ Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ε Ω Ν ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΒΑ «Ν Ε Ε Σ Α Ρ Χ Ε Σ Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η Σ Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ε Ω Ν» Δ Ι Π Λ Ω Μ Α Τ Ι Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Θ Ε Μ Α : Π α ρ ά γ ο ν τ ε ς Ε π ί δ ρ α σ η ς τ ω ν Ά μ ε σ ω ν Ξ έ ν ω ν Ε π ε ν δ ύ σ ε ω ν Ε Κ Π Ο Ν Η Σ Η : Ν Ο Μ Ι Κ Ο Υ Ν. Ε Ρ Ω Φ Ι Λ Η ( Α. Μ. 1 8 7 ) Ε Π Ι Β Λ Ε Π Ω Ν Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ : Κ ος Γ Ε Ω Ρ Γ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Α Ν Τ Ω Ν Ι Ο Σ, Α ν α π λ η ρ ω τ ή ς Κ α θ η γ η τ ή ς ΕΓΚΡΙΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΙΜΕΛΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΝ η ΙΟΥΛΙΟΥ 2012......... Γεωργόπουλος Αντώνιος Ανδρουλάκης Γεώργιος Οικονομάκης Γεώργιος Αναπληρωτής Καθηγητής Επίκουρος Καθηγητής Επίκουρος Καθηγητής Π Α Τ Ρ Α, Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ 2012 3

.. ΝΟΜΙΚΟΥ ΕΡΩΦΙΛΗ Πτυχιούχος Οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Πατρών Copyright ΝΟΜΙΚΟΥ ΕΡΩΦΙΛΗ, 2012. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς τον συγγραφέα. Οι απόψεις και τα συμπεράσματα που περιέχονται σε αυτό το έγγραφο εκφράζουν τον συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Πανεπιστημίου Πατρών. 4

5

Στους πολυαγαπημένους μου γονείς, Νίκο και Ντίνα και στον «μικρούλη», Οδυσσέα 6

Ευχαριστίες Η συγγραφή της παρούσας διπλωματικής εργασίας, αποτέλεσε μια μοναδική και ερευνητικά δημιουργική εμπειρία, η οποία δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί επιτυχώς χωρίς την καθοριστική συμβολή ορισμένων πολύτιμων ανθρώπων. Κατ αρχάς, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον επιβλέποντα Καθηγητή μου, Κ ο Αντώνιο Γεωργόπουλο, ο οποίος από την πρώτη κιόλας στιγμή με εμπιστεύθηκε σε αυτό το ερευνητικό μου βήμα. Ιδιαίτερα τον ευχαριστώ για την συστηματική καθοδήγηση, τις ανεκτίμητες συμβουλές του καθώς και την ανεξάντλητη προθυμία του να στηρίξει την όλη προσπάθειά μου. Επιπλέον, οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Επίκουρο Καθηγητή, Κ ο Γεώργιο Ανδρουλάκη, συνεπιβλέποντα της παρούσας μελέτης, ο οποίος με μύησε στο συναρπαστικό «κόσμο» της στατιστικής ανάλυσης και ειδικότερα, στην εφαρμογή και υλοποίηση αυτής μέσω διαφόρων στατιστικών πακέτων. Σημαντική υπήρξε και η συμβολή του επίσης συνεπιβλέποντα Επίκουρου Καθηγητή, Κ ου Γεώργιου Οικονομάκη, του οποίου οι συμβουλές περί δομής εργασιών και οι ευρύτερες γνώσεις του ήταν αδιαμφισβήτητα εποικοδομητικές. Στη συνέχεια, θα ήθελα να ευχαριστήσω και τους 29 συμφοιτητές μου, με τους οποίους πορευθήκαμε μαζί στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ΜΒΑ του Πανεπιστημίου Πατρών, μοιρασθήκαμε ερευνητικούς προβληματισμούς, γνώσεις και απόψεις που εν τέλει συνέβαλαν στη εκπόνηση της τρέχουσας διπλωματικής εργασίας. Επίσης, θα ήθελα να εκφράσω την εκτίμησή μου στην καλύτερη φίλη μου, Κωνσταντίνα Παπανικολοπούλου, η οποία με «ανέχτηκε» ατελείωτες ώρες συζητώντας για τα τεχνικά ζητήματα της παρούσας μελέτης. Ιδιαιτέρως, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον άνθρωπό μου, Μιχάλη Φωτεινόπουλο, ο οποίος στάθηκε δίπλα μου καθ όλη τη διάρκεια συγγραφής της εργασίας, στηρίζοντάς με ηθικά και συναισθηματικά. Ταυτόχρονα, θα ήθελα να του ζητήσω συγγνώμη για τις διάφορες στιγμές που πιθανόν στερηθήκαμε. Τέλος, η όλη προσπάθεια δεν θα μπορούσε να ευοδωθεί εάν δεν είχα την αμέριστη συμπαράσταση και φροντίδα των γονιών μου, Νίκου και Κωνσταντίνας καθώς και του αδελφού μου, Οδυσσέα.. «Οδυσσάκο, συγγνώμη για τις όποιες φωνές μου, ελπίζω μια μέρα να καταλάβεις». 7

Περίληψη Οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Α.Ξ.Ε.) θεωρούνται ως ένα σημαντικό εργαλείο στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και διαδραματίζουν έναν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη των οικονομιών πολλών χωρών, μέσω της βελτίωσης της υποδομής τους, των τεχνικών τους δεξιοτήτων, των ικανοτήτων των επιχειρηματιών και των οικονομικών πόρων, αναφορικά με τα έσοδα της κυβέρνησης και το ξένο συνάλλαγμα. Η παρούσα εργασία εκπονείται με απώτερο σκοπό να εξετάσει κατά πόσο α) ο πραγματικός κατά κεφαλήν ρυθμός ανάπτυξης του Α.Ε.Π., β) ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού, γ) το ποσοστό ανεργίας, δ) ο υφιστάμενος αριθμός των τηλεφωνικών γραμμών ανά 100 κατοίκους, ε) το εργατικό δυναμικό που κατέχει δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθώς και στ) το ονομαστικό κόστος εργασίας, επηρεάζουν τις εισροές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στις χώρες που βρίσκονται α) στην Ε.Ε. 27, β) στην Ευρωζώνη καθώς και γ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά εκτός Ευρώ, αναφορικά με τα έτη 2002 2010. Αναλυτικότερα, η τρέχουσα μελέτη αποτελείται από πέντε κεφάλαια καθώς και από ένα παράρτημα. Κατ αρχάς, το πρώτο (1 ο ) κεφάλαιο εξετάζει ορισμένες βασικές έννοιες της διεθνούς επιχειρηματικής δραστηριότητας. Συγκεκριμένα, αναλύονται α) η έννοια των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, β) οι λόγοι πραγματοποίησης αυτών, γ) οι βασικές μορφές και οι τύποι των Α.Ξ.Ε. καθώς και δ) η έννοια των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων. Εν συνεχεία, στο δεύτερο (2 ο ) κεφάλαιο, παρουσιάζονται οι έξι προαναφερθέντες προσδιοριστικοί παράγοντες, οι οποίοι είναι ικανοί να εξηγήσουν την επένδυση των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων σε μια δεδομένη τοποθεσία. Επιπροσθέτως, στο τρίτο (3 ο ) κεφάλαιο, αναλύονται τα υποδείγματα εκείνα που στηρίζονται σε πάνελ δεδομένα. Ειδικότερα, επεξηγούνται τα εξής ουσιώδη στοιχεία: α) η έννοια των πάνελ δεδομένων, β) τα πλεονεκτήματα αυτών, γ) η εκτίμηση των μοντέλων παλινδρόμησης πάνελ δεδομένων και τέλος, δ) ο έλεγχος hausman, ο οποίος συμβάλλει στην επιλογή μεταξύ του Μοντέλου Σταθερών και Τυχαίων Επιδράσεων. Επιπλέον, στο τέταρτο (4 ο ) κεφάλαιο, πραγματοποιείται η εμπειρική ανάλυση με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου, STATA και ταυτόχρονα, διαφαίνονται τα αντίστοιχα αποτελέσματα αυτής, αναφορικά με τη σχέση των 8

εισροών Α.Ξ.Ε. και των εξεταστέων παραγόντων, σε κάθε μια ομάδα χωρών (Ε.Ε. 27, χώρες Ευρωζώνης και χώρες εκτός Ευρώ) ξεχωριστά, κατά τα έτη 2002 2010. Στη συνέχεια, στο πέμπτο (5 ο ) κεφάλαιο της παρούσας εργασίας, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που εκπίπτουν από τη συγκεκριμένη ανάλυση και παράλληλα, δίδονται ορισμένες ενδιαφέρουσες προτάσεις για μελλοντική έρευνα, αναφορικά τόσο με την επίμαχη σχέση των εισερχόμενων Α.Ξ.Ε. και των διαφόρων προσδιοριστικών παραγόντων αυτών, όσο και με τη στρατηγική τοποθεσίας των Α.Ξ.Ε. αυτών καθ αυτών. Εν κατακλείδι, η τρέχουσα μελέτη ολοκληρώνεται με την εισαγωγή ενός παραρτήματος, το οποίο αποτελεί ένα συνοπτικά χρήσιμο εγχειρίδιο εντολών του πακέτου STATA και ίσως συμβάλλει στην κατανόηση και εξυπηρέτηση του εκάστοτε χρήστη αυτού. 9

Summary Foreign Direct Investment (F.D.I.) is considered as an important tool in the process of globalization and plays a crucial role in the development of economies of many countries, by improving the quality of their infrastructure, their technical skills, entrepreneur capabilities and financial resources, in terms of government revenues and foreign exchange. This dissertation takes part in order to examine whether a) Real G.D.P. Growth Rate per Capita, b) Annual Inflation Rate (Inflation is measured by the Annual Growth Rate of the G.D.P. Deflator), c) Unemployment Rate (Total Unemployment as a percentage of Total Labor Force), d) Telephone Lines per 100 people, e) Labor Force with Secondary Education and f) Nominal Labor Cost (Labor Cost Index, Nominal Value Annual Data), affect F.D.I. inflows a) in the 27 European Union member countries, b) in the Eurozone countries and c) in the Non Eurozone countries, during the period 2002 2010. Specifically, this study consists of five chapters and an appendix. First of all, the first (1 st ) chapter examines concepts relevant to the international business activity. Especially, it analyzes a) the definition of Foreign Direct Investment, b) the reasons why F.D.I. is undertaken, c) the basic forms and types of F.D.I. and d) the concept of Multinational Enterprises (MNEs). Moreover, the second (2 nd ) chapter presents the above six determinants of Foreign Direct Investment, which is able to explain the establishment of MNEs in a specific location. Furthermore, the third (3 rd ) chapter concerns those models based on panel data. In particular, it contains the following key elements: a) the nature and characteristics of panel data, b) its advantages, c) the estimation of panel data regression models and, finally d) the Hausman test, which contributes to the decision between Fixed and Random Effects Model. In addition, the fourth (4 th ) chapter incorporates the empirical analysis, using the statistical package, STATA, and simultaneously, its corresponding results, regarding the relationship between F.D.I. inflows and their possible six determinants, in each group of countries separately (E.U. 27 member countries, Eurozone and Non Eurozone countries), during the period 2002 2010. Moreover, the fifth (5 th ) chapter shows the final results, which are extracted from the specific analysis and at the same time, it provides some interesting proposals 10

for further research, regarding both the relationship between F.D.I. inflows and their various determinants, and the strategic location of F.D.I. Finally, this study is completed with the introduction of an annex, which is a useful manual of STATA commands and perhaps, make users become more convenient and confident with this package. 11

Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1 ο Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Foreign Direct Investment)... 19 1.1 Εισαγωγή... 19 1.2 Ορισμός Άμεσων Ξένων Επενδύσεων... 20 1.3 Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις... 22 1.4 Λόγοι Πραγματοποίησης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων... 23 1.5 Μορφές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων... 25 1.5.1 Θυγατρική Αποκλειστικής Ιδιοκτησίας (Wholly Owned Subsidiary)... 25 1.5.2 Κοινοπραξία (Joint Venture)... 26 1.5.3 Μερική Εξαγορά (Partial Acquisition)... 28 1.5.4 Στρατηγικές Συμμαχίες (Strategic Alliances)... 29 1.5.5 Συμβόλαια Μάνατζμεντ Διοίκησης (Management Contracts)... 30 1.6 Τύποι Άμεσων Ξένων Επενδύσεων... 30 1.6.1 Τύποι Α.Ξ.Ε. Κατεύθυνση Α.Ξ.Ε.... 30 1.6.2 Τύποι Α.Ξ.Ε. Στόχος Α.Ξ.Ε.... 33 1.6.3 Τύποι Α.Ξ.Ε. Κίνητρο Α.Ξ.Ε.... 35 Κεφάλαιο 2 ο Προσδιοριστικοί Παράγοντες Άμεσων Ξένων Επενδύσεων... 38 2.1 Εισαγωγή... 38 2.2 Ρυθμός Ανάπτυξης... 40 2.3 Οικονομική Σταθερότητα... 41 2.3.1 Ετήσιος Ρυθμός Πληθωρισμού... 41 2.3.2 Ποσοστό Ανεργίας... 42 2.4 Υποδομή... 44 2.5 Κόστος Εργασίας... 45 2.6 Ποιότητα Εργασίας... 47 Κεφάλαιο 3 ο Ανάλυση Πάνελ Δεδομένων... 49 3.1 Εισαγωγή... 49 3.2 Πλεονεκτήματα Πάνελ Δεδομένων... 51 3.3 Εκτίμηση Μοντέλων Παλινδρόμησης Πάνελ Δεδομένων... 52 3.3.1 Σταθεροί Συντελεστές στο Χρόνο και Χώρο... 53 3.3.2 Μοντέλο Σταθερών Επιδράσεων... 53 3.3.3 Σταθεροί Συντελεστές Μεταβολή Σταθεράς ως προς το Χρόνο και Χώρο... 56 3.3.4 Μεταβολή Σταθεράς και Συντελεστών Παλινδρόμησης ως προς το Χώρο57 12

3.3.5 Μειονεκτήματα Μοντέλου Σταθερών Επιδράσεων... 58 3.4 Εκτίμηση Μοντέλων Παλινδρόμησης Πάνελ Δεδομένων: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων... 59 3.5 Μοντέλο Σταθερών Επιδράσεων Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων... 62 Κεφάλαιο 4 ο Εμπειρική Ανάλυση... 64 4.1 Δεδομένα και Μεθοδολογία... 64 4.2 Εμπειρικά Αποτελέσματα... 65 4.2.1 Ανάλυση Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε. 27)... 65 4.2.2 Ανάλυση Χώρες Ευρωζώνης (Eurozone Countries)... 79 4.2.3 Ανάλυση Χώρες E.E. αλλά Εκτός Ευρωζώνης (Non Eurozone Countries)... 92 Κεφάλαιο 5 ο Συμπεράσματα... 107 Βιβλιογραφία... 112 Παράρτημα: Παρουσίαση Στατιστικού Πακέτου STATA Περιεκτικό Δείγμα Εντολών... 122 13

Περιεχόμενα Πινάκων Πίνακας 1: Ενδεικτικές Θεωρίες που εξηγούν τα Ειδικά Πλεονεκτήματα Τοποθεσίας των χωρών... 39 Πίνακας 2: Υπό Εξέταση Προσδιοριστικοί Παράγοντες Α.Ξ.Ε.... 49 Πίνακας 3: Παρουσίαση Δεδομένων Εμπειρικής Ανάλυσης, Xώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 66 Πίνακας 4: Περιγραφή Δεδομένων Εμπειρικής Ανάλυσης, Xώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 66 Πίνακας 5: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης με Μέθοδο OLS, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 67 Πίνακας 6: Έλεγχος Breusch Pagan, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 70 Πίνακας 7: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης OLS με Διόρθωση Ετεροσκεδαστικότητας, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 71 Πίνακας 8: Έλεγχος Ramsey RESET, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 71 Πίνακας 9: Έλεγχος VIF, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 72 Πίνακας 10: Προσδιορισμός Πάνελ Δεδομένων, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 73 Πίνακας 11: Έλεγχος Hausman, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 74 Πίνακας 12: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων Διάστημα Εμπιστοσύνης 95%, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 75 Πίνακας 13: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων Διάστημα Εμπιστοσύνης 90%, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 76 Πίνακας 14: Έλεγχος Breusch - Pagan Lagrange Multiplier, Χώρες Ε.Ε. 27 (STATA)... 77 Πίνακας 15: Παρουσίαση Δεδομένων Εμπειρικής Ανάλυσης, Xώρες Ευρωζώνης (STATA)... 79 Πίνακας 16: Περιγραφή Δεδομένων Εμπειρικής Ανάλυσης, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 80 Πίνακας 17: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης με Μέθοδο OLS, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 80 Πίνακας 18: Έλεγχος Breusch Pagan, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 82 Πίνακας 19: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης OLS με Διόρθωση Ετεροσκεδαστικότητας, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 83 14

Πίνακας 20: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης OLS Διάστημα Εμπιστοσύνης 80%, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 84 Πίνακας 21: Έλεγχος Ramsey RESET, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 85 Πίνακας 22: Έλεγχος VIF, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 86 Πίνακας 23: Προσδιορισμός Πάνελ Δεδομένων, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 86 Πίνακας 24: Έλεγχος Hausman, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 87 Πίνακας 25: Έλεγχος Sargan Hansen, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 88 Πίνακας 26: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων Διάστημα Εμπιστοσύνης 95%, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 88 Πίνακας 27: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων Διάστημα Εμπιστοσύνης 80%, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 90 Πίνακας 28: Έλεγχος Breusch - Pagan Lagrange Multiplier, Χώρες Ευρωζώνης (STATA)... 91 Πίνακας 29: Παρουσίαση Δεδομένων Εμπειρικής Ανάλυσης, Xώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 93 Πίνακας 30: Περιγραφή Δεδομένων Εμπειρικής Ανάλυσης, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 93 Πίνακας 31: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης με Μέθοδο OLS, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 94 Πίνακας 32: Έλεγχος Ramsey RESET, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 95 Πίνακας 33: Εκτίμηση Διορθωμένης Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης με Μέθοδο OLS, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 95 Πίνακας 34: «Διορθωμένος» Έλεγχος Ramsey RESET, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 95 Πίνακας 35: Έλεγχος Breusch Pagan, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 97 Πίνακας 36: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης OLS με Διόρθωση Ετεροσκεδαστικότητας, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 98 Πίνακας 37: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης OLS Διάστημα Εμπιστοσύνης 90%, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 98 Πίνακας 38: Εκτίμηση Ομαδοποιημένης Παλινδρόμησης OLS Διάστημα Εμπιστοσύνης 80%, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 99 Πίνακας 39: Έλεγχος VIF, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 101 Πίνακας 40: Προσδιορισμός Πάνελ Δεδομένων, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 101 15

Πίνακας 41: Έλεγχος Hausman, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 102 Πίνακας 42: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων Διάστημα Εμπιστοσύνης 95%, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 103 Πίνακας 43: Μοντέλο Τυχαίων Επιδράσεων Διάστημα Εμπιστοσύνης 80%, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 104 Πίνακας 44: Έλεγχος Breusch Pagan Lagrange Multiplier, Χώρες Ε.Ε. αλλά Εκτός Ευρώ (STATA)... 105 Πίνακας 45: Σύνοψη Αποτελεσμάτων Παλινδρόμησης με τη Μέθοδο Ελαχίστων Τετραγώνων (OLS) και τη Μέθοδο Τυχαίων Επιδράσεων (REM), Εξαρτημένη Μεταβλητή: Εισροές Α.Ξ.Ε.... 109 16

Περιεχόμενα Εικόνων Εικόνα 1: Εισροές Α.Ξ.Ε. Χωρών Ε.Ε. (έτη 2002 2010)... 73 17

Συντομεύσεις Α.Ε.Π. Α.Ξ.Ε. A.R.D.L. E.C.M. E.E. E.U. F.D.I. F.E.M. G.D.P. G.L.S. I.M.F. L.M. L.S.D.V. M.E.N.A. M.N.E. M.S.E. O.D.I. O.E.C.D. O.L.S. Ο.Ο.Σ.Α. Π.Ε. Π.Ο.Ε. R.E.M. R.E.S.E.T. S.E. S.S.A. T.O.P.S.I.S. U.N.C.T.A.D. V.I.F. W.L.S W.T.O. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις Autoregressive Distributed Lag Error Components Model Ευρωπαϊκή Ένωση European Union Foreign Direct Investment Fixed Effects Model Gross Domestic Product Generalized Least Squares International Monetary Fund Lagrange Multiplier Least Squares Dummy Variable Regression Model Middle East and North Africa Multinational Enterprise Mean Square Error Overseas Development Institute Organization for Economic Co Operation and Development Ordinary Least Squares Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης Πολυεθνική Επιχείρηση Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου Random Effects Model Regression Specification Error Test South East Europe Sub Saharan Africa Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution United Nations Conference on Trade and Development Variance Inflation Factor Weighted Least Squares World Trade Organization 18

Κεφάλαιο 1 ο Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Foreign Direct Investment) 1.1 Εισαγωγή Τα τελευταία περίπου εικοσιπέντε χρόνια, η παγκοσμιοποίηση των αγορών και η διεθνοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων οδήγησαν στη μεγέθυνση των ροών εμπορίου και κεφαλαίου. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να ειπωθεί ότι η διεθνοποίηση, σε καμία περίπτωση, δεν αποτελεί συνώνυμο της παγκοσμιοποίησης. Έτσι λοιπόν, η διεθνοποίηση αναφέρεται στη γεωγραφική διασπορά των οικονομικών δραστηριοτήτων, ενώ η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια διαδικασία ή ένα πλέγμα αλληλένδετων διαδικασιών και όχι ένα τελικό στάδιο ή μια τελική φάση εξέλιξης. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης συνυπάρχει με τη διαδικασία της διεθνοποίησης. Μάλιστα, η διεθνοποίηση είναι προγενέστερη της παγκοσμιοποίησης, έννοια η οποία περιγράφει το σημερινό στάδιο εξέλιξης της διεθνούς οικονομίας. Σύμφωνα λοιπόν με την παραπάνω αποσαφήνιση, είναι εύλογο πλέον να αναφερθεί ότι η διεθνής επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι οι εξής: 1. Εισαγωγές και Εξαγωγές (Imports and Exports) προϊόντων / υπηρεσιών: Ως Εξαγωγή νοείται η αποστολή εγχώριων, αλλοδαπών ή μεταποιημένων (οι πρώτες ύλες προέρχονται από ξένη/ ες χώρα/ ες) προϊόντων ή υπηρεσιών στο εξωτερικό, ύστερα από την τήρηση τελωνειακών, τραπεζικών ή άλλων συναφών διαδικασιών. Αντιθέτως, ως Εισαγωγή νοείται η διαδικασία μεταφοράς προϊόντων ή υπηρεσιών από μια ξένη χώρα σε μια άλλη, όπου θα επεξεργαστούν, θα αναλωθούν, θα πωληθούν ή θα επανεξετασθούν. 2. Αδειοδότηση (Licensing): Ως Αδειοδότηση νοείται η πώληση ή αποκλειστική παραχώρηση πατεντών, δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας ή άλλων εξειδικευμένων εισροών (λ.χ. εξειδικευμένες τεχνολογικές εισροές ή εισροές τεχνογνωσίας). Με άλλα λόγια, μια επιχείρηση (δικαιοπάροχος licensor) θα μπορούσε να υπογράψει συμβόλαιο με έναν δικαιούχο (licensee) προκειμένου ο τελευταίος να παράγει και να πουλά τα προϊόντα της (Artige L. & Nicolini R., 2006). 19

3. Δικαιόχρηση (Franchising): Η Δικαιόχρηση αποτελεί μια πρακτική η οποία αφορά την πώληση του δικαιώματος χρήσης ενός εμπορικού σήματος (trademark) και παράλληλα την προμήθεια ενδιάμεσων συμπληρωματικών αγαθών και υπηρεσιών (λ.χ. τεχνολογία, μάνατζμεντ, μάρκετινγκ, ποιοτικός έλεγχος, κλπ.) στον αγοραστή (Beshel Barbara, 2001). 4. Ξένες Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (Foreign Portfolio Investment): Οι Ξένες Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου έχουν τη μορφή είτε της παροχής δανείων στο εξωτερικό, είτε της κατοχής μετοχών επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες σε χρηματιστήρια της αλλοδαπής, είτε της βραχυχρόνιας τραπεζικής τοποθέτησης σε ξένο νόμισμα. Απώτερος σκοπός πραγματοποίησης Ξένων Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου αποτελεί το ενδεχόμενο εκμετάλλευσης διαφορετικών αποδόσεων μεταξύ χωρών. 5. Άμεσες Ξένες Επενδύσεις Α.Ξ.Ε. (Foreign Direct Investment F.D.I.): Όπως θα αναλυθεί διεξοδικά και στις κάτωθι ενότητες του παρόντος κεφαλαίου, οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις αναφέρονται στην ίδρυση θυγατρικών μονάδων στο εξωτερικό, οι οποίες μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές. 1.2 Ορισμός Άμεσων Ξένων Επενδύσεων Κατ αρχάς, οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Α.Ξ.Ε.) αποτελούν βασικό παράγοντα διεθνοποίησης της οικονομίας και συμβάλλουν στην οικονομική ενοποίηση των χωρών του πλανήτη. Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο του Ισοζυγίου Πληρωμών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (I.M.F. Balance of Payments Manual, 2003), οι Α.Ξ.Ε. ορίζονται ως η επένδυση που δημιουργεί μια μακροχρόνια σχέση, αντικατοπτρίζοντας ένα διαρκές ενδιαφέρον μιας επιχείρησης που εδρεύει σε μια οικονομία (άμεσος επενδυτής) προς μια επιχείρηση σε μια άλλη οικονομία, διαφορετική από αυτή του επενδυτή. Μάλιστα, σκοπός του άμεσου επενδυτή είναι η άσκηση σημαντικού βαθμού επιρροής στο μάνατζμεντ της τοπικής εγχώριας επιχείρησης στην άλλη οικονομία. 20

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank, 2010), οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις αποτελούν την καθαρή εισροή επένδυσης προκειμένου να αποκτηθεί ένα διαρκές διοικητικό ενδιαφέρον (10% ή περισσότερο των μετοχών με δικαίωμα ψήφου) σε μια επιχείρηση που λειτουργεί σε μια οικονομία, διαφορετική από αυτή του επενδυτή. Επιπλέον, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, γνωστός και ως Π.Ο.Ε. (World Trade Organization W.T.O., 1996), υποστηρίζει ότι οι Α.Ξ.Ε. προκύπτουν όταν ένας επενδυτής, ο οποίος βρίσκεται σε μια χώρα (χώρα προέλευσης) αποκτά ένα περιουσιακό στοιχείο σε μια άλλη χώρα (χώρα υποδοχής), με απώτερο σκοπό να το διαχειριστεί. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να δοθεί ένας περιεκτικός και περισσότερο σαφής, μεταξύ των παραπάνω, ορισμός για τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Έτσι λοιπόν, ως Α.Ξ.Ε νοούνται οι διεθνείς ροές κεφαλαίων με τις οποίες μια επιχείρηση σε μια χώρα δημιουργεί ή επεκτείνει μια θυγατρική 1 της σε μια άλλη χώρα (Krugman P. & Obstfeld M., 2005). Επομένως, οι Α.Ξ.Ε. περιλαμβάνουν τη μεταφορά, πέραν των εθνικών συνόρων, ενός πακέτου ή αλλιώς μιας «δέσμης» παραγωγικών πόρων εισροών (Dunning J., 1993b). Οι εισροές αυτές είναι είτε υλικές (λ.χ. μετοχικό κεφάλαιο, εξοπλισμός, μηχανήματα, πρώτες και ενδιάμεσες ύλες, κλπ.), είτε άυλες (λ.χ. τεχνογνωσία, ικανότητα οργάνωσης της παραγωγής, διοικητικές δεξιότητες, επιχειρηματικότητα, ποιοτικός έλεγχος, μάρκετινγκ, κλπ.). Η μεταφορά αυτών των περιουσιακών στοιχείων εισροών δεν πραγματοποιείται μέσω της παρέμβασης της αγοράς, δηλαδή δεν έχει την μορφή μιας εμπορικής συναλλαγής (trade transaction) ή συμφωνίας (agreement) μεταξύ δύο ανεξάρτητων επιχειρηματικών μονάδων, παρά συμβαίνει μεταξύ δύο επιχειρήσεων οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με σχέση ιδιοκτησίας. Είναι γεγονός ότι η συγκεκριμένη μορφή διεθνούς επιχειρηματικής δραστηριότητας διαφοροποιείται από κάθε άλλου είδους επένδυση. Κι αυτό, επειδή η θυγατρική αποτελεί μέρος της οργανωτικής δομής της μητρικής επιχείρησης και καθίσταται υπό τον έλεγχο αυτής. Με άλλα λόγια, η μητρική επιχείρηση επηρεάζει τη 1 Η θυγατρική επιχείρηση αποτελεί μια επιχείρηση εξαρτημένη από κάποια άλλη, δηλαδή τη μητρική επιχείρηση. Το παραπάνω, κατά το πλείστον, συμβαίνει όταν το 51% και άνω των μετοχών με δικαίωμα ψήφου αυτής της επιχείρησης, ανήκουν στην κυριότητα της μητρικής. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι η θυγατρική επιχείρηση αποτελεί μια νομικά αυτοτελή οικονομική μονάδα και συνεπώς, διαφέρει από την έννοια του υποκαταστήματος. 21

διαδικασία και τα κριτήρια λήψης των αποφάσεων της θυγατρικής, δηλαδή καθορίζει τη συμπεριφορά αυτής σε μια σειρά από ζητήματα, όπως λ.χ. αποτελεί η επιλογή της τεχνολογίας και του εργατικού δυναμικού, οι πηγές των πρώτων υλών, κλπ. Τέλος, η πραγματοποίηση Α.Ξ.Ε., έναντι άλλων μορφών κεφαλαίου, χαρακτηρίζεται από ανθεκτικότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους χρηματοοικονομικών κρίσεων. Ενδεικτικά παραδείγματα κρίσεων, όπου οι Α.Ξ.Ε. δεν πλήχθηκαν και διατήρησαν την παραγωγική τους δραστηριότητα, αποτελούν η κρίση στην Ανατολική Ασία την περίοδο 1997 1998, η κρίση στο Μεξικό το 1994 1995 καθώς και η κρίση χρέους στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1980. Αυτή η ανθεκτικότητα, μεταξύ άλλων πλεονεκτημάτων προνομίων, καθιστά αρκετές χώρες και ιδιαίτερα τις αναπτυσσόμενες να προτιμούν Α.Ξ.Ε. από οποιαδήποτε άλλη μορφή διεθνούς επιχειρηματικής δραστηριότητας (Prakash & Assaf, 2001, Hausmann & Fernandez Arias, 2000, Dadush et al., 2000, Lipsey, 2001). 1.3 Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις Η Άμεση Ξένη Επένδυση (Α.Ξ.Ε.) και η Πολυεθνική Επιχείρηση (Π.Ε. Multinational Enterprise, Μ.Ν.Ε.) μπορούν να νοηθούν ως οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος (Buckley P. & Casson M., 1985). Μια επιχείρηση η οποία δεν έχει Α.Ξ.Ε. δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως Πολυεθνική (Πιτέλης Χ. & Sugden R., 2002). Δηλαδή, δεν αρκεί κάποια από τις υπόλοιπες μορφές διεθνούς επιχειρηματικής δραστηριότητας για το χαρακτηρισμό μιας επιχείρησης ως Πολυεθνική. Για να καταστεί περισσότερο αντιληπτή αυτή η σχέση, οι Agiomirgianakis et al. (2003) αναφέρουν τις Α.Ξ.Ε. ως εκείνες τις ροές κεφαλαίου που προκύπτουν από τη συμπεριφορά των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, οι παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά των Π.Ε. μπορεί να επηρεάζουν το μέγεθος και την κατεύθυνση των Α.Ξ.Ε. Αξίζει να σημειωθεί ότι με τον όρο Π.Ε. νοείται μια εταιρεία που δημιουργεί προστιθέμενη αξία 2 (value added) σε περισσότερες από μια χώρες (Dunning J., 1993b). Με άλλα λόγια, Πολυεθνική είναι μια επιχείρηση η οποία δραστηριοποιείται 2 Ως προστιθέμενη αξία ορίζεται η αξία εκείνη που προστίθεται σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας ενός προϊόντος, μέχρι τη διαμόρφωση της τιμής πώλησής του. 22

σε περισσότερες από μια χώρες (Organization for Economic Co Operation and Development, 2008). Επομένως, απαραίτητα στοιχεία για τη σύσταση ύπαρξη μιας Π.Ε. είναι: 1. Η ύπαρξη άνω των δύο παραγωγικών μονάδων. 2. Οι παραγωγικές αυτές μονάδες θα πρέπει να εδρεύουν σε διαφορετικές χώρες. 3. Η κατοχή όλου ή μέρους του μετοχικού κεφαλαίου μιας τουλάχιστον θυγατρικής επιχείρησης που βρίσκεται στην αλλοδαπή. 4. Ο έλεγχος μιας τουλάχιστον θυγατρικής που βρίσκεται στην αλλοδαπή. Όπως έχει ήδη προαναφερθεί, αυτό σημαίνει ότι η μητρική επιχείρηση θα πρέπει να επηρεάζει τη διαδικασία και τα κριτήρια λήψης αποφάσεων της θυγατρικής. Γενικά, καθίσταται αποδεκτό στη διεθνή βιβλιογραφία ότι η κατοχή ενός ποσοστού της τάξης 25% του μετοχικού κεφαλαίου της θυγατρικής είναι αναγκαίο (όχι απαραίτητα και ικανό) για την άσκηση αποτελεσματικού ελέγχου. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι μια Π.Ε. χαρακτηρίζεται από κάθετη ολοκλήρωση (vertical integration) εφόσον η ίδια διαχειρίζεται όλα τα στάδια παραγωγής ενός προϊόντος μέχρι και τα τελικά δίκτυα διανομής του. Το παραπάνω συμβαίνει όταν η επιχείρηση τοποθετεί διαφορετικά στάδια παραγωγής σε διαφορετικές χώρες (W.T.O., 1996). Αντιθέτως, μια Π.Ε. χαρακτηρίζεται από οριζόντια ολοκλήρωση (horizontal integration) εφόσον οι θυγατρικές αυτής αναλαμβάνουν παρεμφερείς δραστηριότητες (παρόμοιοι τύποι παραγωγικών δραστηριοτήτων) σε διαφορετικές χώρες (W.T.O., 1996). Ολοκληρώνοντας, όπως προκύπτει συμπερασματικά από την παραπάνω ανάλυση, οι Πολυεθνικές Επιχειρήσεις είναι άρρητα συνδεδεμένες με τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Με άλλα λόγια, για την λεπτομερή εξέταση των Π.Ε. είναι σημαντικά απαραίτητη η μελέτη των Α.Ξ.Ε. 1.4 Λόγοι Πραγματοποίησης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων Στην παρούσα Υποενότητα, θα παρουσιασθούν και θα αναλυθούν διεξοδικά οι λόγοι για τους οποίους οι επιχειρήσεις συχνά οδηγούνται στη θέση να πραγματοποιήσουν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Οι λόγοι αυτοί συνήθως διαφέρουν και εξαρτώνται από τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται η κάθε επιχείρηση, το στρατηγικό σχεδιασμό αυτής, την οικονομική της κατάσταση καθώς και από τις 23

πιθανές κινήσεις στρατηγικές που διαπράττουν οι ανταγωνιστές της. Έτσι λοιπόν, οι σπουδαιότεροι λόγοι που προδιαθέτουν μια επιχείρηση στη δημιουργία ή ίδρυση θυγατρικών μονάδων στο εξωτερικό αποτελούν: 1. Η μείωση του κόστους λειτουργίας. Μια επιχείρηση είναι δυνατόν να επενδύσει σε μια χώρα με το μικρότερο δυνατό κόστος παραγωγής, λ.χ. φθηνό εργατικό δυναμικό. Πέραν όμως αυτού, μια επιχείρηση μπορεί να επενδύσει σε κάποια χώρα εξαιτίας της ενδεχόμενης άμεσης πρόσβασης σε παραγωγικούς πόρους, τους οποίους άλλοτε εισήγαγε από ξένους προμηθευτές. Έτσι λοιπόν, κατά αυτό τον τρόπο θα είναι ικανή να μειώσει το κόστος λειτουργίας της. 2. Η επιβίωση και ανάκαμψη από τον ανταγωνισμό. Εξαιτίας της ύπαρξης έντονου εγχώριου ανταγωνισμού, πολλές επιχειρήσεις επιλέγουν να επενδύσουν σε χώρες του εξωτερικού, όπου η απειλή των υπολοίπων είναι σχετικά ελάχιστη. Με αυτό τον τρόπο, οι επιχειρήσεις θα πραγματοποιήσουν περισσότερες πωλήσεις και συνεπώς, τα κέρδη τους θα εκτοξευθούν. Ιδιαίτερα, τα Βαλκάνια αποτελούν σημαντικό δείγμα χωρών, ελάχιστα υπαρκτού ανταγωνισμού, προς επένδυση. 3. Η στρατηγική ανάπτυξης (growth strategy) που ενδιαφέρει μια επιχείρηση. Είναι πολύ πιθανόν, κάποια επιχείρηση η οποία είναι αρκετά χρόνια εδραιωμένη σε έναν κλάδο, να αρχίσει να ενδιαφέρεται για περαιτέρω ανάπτυξη. Εάν και εφόσον η εγχώρια αγορά στην οποία εκείνη δραστηριοποιείται είναι κορεσμένη ή δεν έχει άλλα περιθώρια ανάπτυξης, τότε η επιχείρηση αυτή θα στραφεί προς νέες αγορές, όπου η ζήτηση είναι ανικανοποίητη, με απώτερο σκοπό την επίτευξη μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς. 4. Μια επιχείρηση είναι δυνατόν να αναλάβει κάποια επένδυση σε μια ξένη αγορά, στην οποία καμία ξένη επιχείρηση του ιδίου κλάδου της έχει τολμήσει. 5. Η εκμετάλλευση διαφόρων προνομίων και κινήτρων στη χώρα υποδοχής. Αρκετές κυβερνήσεις χωρών, και συγκεκριμένα αυτές των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, παρέχουν σημαντικά κίνητρα για επένδυση, όπως λ.χ. ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας, φορολογικές ελαφρύνσεις, επιδοτήσεις και διάφορες επιχορηγήσεις, με απώτερο σκοπό να βελτιωθεί η δραστηριότητα Άμεσων Ξένων Επενδύσεων σε αυτές (Demirhan E. & Masca M., 2008). 24

6. Η έλλειψη στοιχειώδους υποδομής σε μια ξένη χώρα. Είναι γεγονός ότι αρκετές επιχειρήσεις επενδύουν σε χώρες όπου ο κλάδος στον οποίο εντάσσονται και δραστηριοποιούνται δεν είναι ακόμα ανεπτυγμένος. 7. Η πρόσβαση σε προηγμένη και εξειδικευμένη τεχνολογία. Αδιαμφισβήτητα, η υψηλή τεχνολογία αποτελεί ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις. Οι λιγότερο τεχνολογικά ανεπτυγμένες επιχειρηματικές μονάδες μπορούν, μέσω της πραγματοποίησης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, να επωφεληθούν από την προηγμένη τεχνολογία, η οποία ενδεχομένως να υπάρχει σε άλλες χώρες. 8. Η αποφυγή εμποδίων και φραγμών στις εξαγωγές. Έχοντας ως στόχο την αποφυγή διαφόρων ανασταλτικών παραγόντων και περιορισμών, οι οποίοι επιβάλλονται στο διεθνές εμπόριο, οι επιχειρήσεις συχνά οδηγούνται στην υποκατάσταση των εξαγωγών με την ολική ή μερική παραγωγή των προϊόντων ή υπηρεσιών τους σε άλλες χώρες. 1.5 Μορφές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων Ο τρόπος πραγματοποίησης των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων λαμβάνει διάφορες μορφές. Οι επικρατέστερες από αυτές παρουσιάζονται και αναλύονται λεπτομερώς στις κάτωθι υποενότητες. 1.5.1 Θυγατρική Αποκλειστικής Ιδιοκτησίας (Wholly Owned Subsidiary) Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μορφή, η επιχείρηση ιδρύει μια νέα επιχειρηματική παραγωγική μονάδα σε κάποια ξένη χώρα και αποτελεί το μοναδικό μέτοχο σε αυτήν. Η θυγατρική επιχείρηση που δημιουργείται, είναι δυνατόν να αποτελεί μια εντελώς καινούργια επιχείρηση (Greenfield Strategy), ή μια ήδη υπάρχουσα επιχείρηση την οποία έχει εξαγοράσει (Acquisition Strategy) (Kokkinou A.& Psycharis I., 2004). Η μορφή αυτή διακατέχεται τόσο από ορισμένα πλεονεκτήματα όσο και από μειονεκτήματα. Έτσι λοιπόν, τα οφέλη αυτής, κατά κύριο λόγο, βασίζονται στα εξής στοιχεία: 25