Ο ΘΑΝΑΣΟ ΚΑΗ Ζ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ΣΟΤ ΜΤΟΚΑΡΓΗΟΤ

Διιεληθή Καξδηνινγηθή Δηαηξεία 32 ν Παλειιήλην Καξδηνινγηθό πλέδξην ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ PALACE ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 20-22 ΟΚΣΟΒΡΗΟΤ 2011 Ο ΘΑΝΑΣΟ ΚΑΗ Ζ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ΣΟΤ ΜΤΟΚΑΡΓΗΟΤ Γηνλύζηνο Φ. Κόθθηλνο Οκόηηκνο Καζεγεηήο Ηαηξηθήο ρνιήο Παλ/κίνπ Αζελώλ Δπίηηκνο Γηεπζπληήο θαη Eπηζηεκνληθόο πλεξγάηεο Χλαζείνπ Καξδηνρεηξνπξγηθνύ Κέληξνπ Γηεπζπληήο Σνκέσο Καξδηάο - Αγγείσλ Ίδξπκα Ηαηξνβηνινγηθώλ Δξεπλώλ Αθαδεκίαο Αζελώλ

Ζ ΓΗΑΣΖΡΖΖ ΣΖ ΑΚΔΡΑΗΟΣΖΣΟ ΣΖ ΚΑΡΓΗΑ Ζ θαξδηά 300 gr Πεξίπνπ 20% Καξδηνκπνθύηηαξα Γηα λα δηαηεξεζεί ζε θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία Απαξαίηεηε ε δνκηθή αθεξαηόηεο Γεδνκέλνπ όηη κεηά ηελ εκβξπτθή δσή Ζ αλαγέλλεζε δύζθνιε, πεξηνξηζκέλε ζε δώα κεγέζνπο > πνληηθνύ Ζ απνθπγή θπηηαξηθνύ ζαλάηνπ απαξαίηεηε

ΔΗΝΑΗ ΣΔΛΗΚΑ ΣΑ ΚΑΡΓΗΟΜΤΟΚΤΣΣΑΡΑ ΣΟΤ ΔΝΖΛΗΚΟ ΑΝΘΡΧΠΟΤ; Καηά ηε γέλλεζε : 1X10 9 θύηηαξα θνηιηώλ ε ελήιηθα LV 5.8X10 9, LV 4.5 RV 2X10 9 RV 1.4 Πόηε ηειεηώλεη ε αύμεζε θπηηάξσλ (5κήλεο;) Anversa P, Kajstura J Circ Res 1998;83:1-14 ηνλ πνληηθό ηειεηώλεη DNA replication : 10n (32; εκέξα) Soonpaa MH Am J Physiol 1996;271:H2183-H2189 Αλαγελλεηηθή ηθαλόηεο κεηά ΔΜ - ελδνκεηξίσο - σο πξώηε εκέξα Μπνξνύκε λα παξαηείλνπκε επαλαθέξνπκε ;

Ο ΚΤΣΣΑΡΗΚΟ ΘΑΝΑΣΟ Πξνγξακκαηηζκέλνο- γελεηηθά ειεγρόκελνο (600. 10 6 έηε) energy dependent απόπησζε απηνθαγία λέθξσζε (ζρεδόλ ) ηπραίνο

Ζ ΠΗΟ ΓΝΧΣΖ ΑΗΣΗΑ ΘΑΝΑΣΟΤ: ΝΔΚΡΧΖ (oncosis)! Οίδεκα θπηηάξνπ θαη νξγαλπιιίσλ (Μηηνρ), νγθσηηθή λέθξσζε! ξήμε θπηηαξηθώλ κεκβξαλώλ αλεπαλόξζσηε έθρπζε πεξηερνκέλνπ θπηηάξνπ Majno G, Joris I Am J Pathol 1995;1466:3-15 Kroemer G, et al Cell death Differ 2009;16:3-11 Martinet W Basic Res Cardiol 2011;106:749-60 ιπζνζώκαηα θπηόπιαζκα, ζάλαηνο θπηηάξνπ (θιεγκνλή) ηαρεία ΑΣP,! Ηζραηκία ηπραίνο κε πξνγξακκαηηζκέλνο ζάλαηνο ελ ηνύηνηο, πην νξγαλσκέλνο απ όηη πηζηεπόηαλ Γηακεζνιαβεηέο ROS, ηόληα Ca 2+, calpains, cathepsins Poly-ADD ribose: TNF polymerase Hotchkiss et al N Engl J Med 2009;361:1570-83 death domain receptors: TNFR1, Fas/CDα5, TLR1, TRAIL-R! ζε απνπζία αλαζηνιέσλ θαζπάζεο Festjens N. Biochim Biophys Acta 2006;1757:1371-87

ΘΔΡΑΠΔΤΣΗΚΖ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΝΔΚΡΧΖ Αλαζηνιή λεθξσηηθήο νδνύ Νεθξνζηαηίλεο Αλαζηνιή θιεγκνλήο Κπθινζπνξίλε Αλαζηνιή λεθξσηηθώλ επνδσηώλ Αληη-ROS Βηη C Bit E θαη παξάγσγα αλαζηνιείο PARP (poly [ADP-ribose] polymerase) Martinet W Basic Res Cardiol 2011;106:749-60

H «νξγαλσκέλε» ΝΔΚΡ: OEM, KAN, Δγθεθαιηθό Δ Death receptors: TNF επηβίσζε ζάλαηνο αλ αλαζηαιεί απόπησζε : λέθξσζε δηάλνημε Mitochondrial P permeability : ξπζκίδεηαη από cyclophilin D Σransition Pore Ο ΦΑIΝΟΣΤΠΟ ΣΖ ΝΔΚΡΧΖ Whelan RS et al Ann Rev Physiol 2010;72:19-44 Δμάληιεζε ΑΣΡ Γπζιεηηνπξγία κεκβξάλεο Φιεγκνλή Kung, Konstantinidid, Kitsis Circ Res 2011;108:1017-36

Ζ ΝΔΚΡΧΖ ΑΤΣΟΓΗΑΗΧΝΗΕΔΣΑΗ Membrane lysis incocellular content inflammation fibrosis Murgia et al J Mol Coll Cardiol 2009;46:781-88 Cell death can propagate adjacent CMcytes via gap junctions Ruiz-Meana M, Garcia-Dorado D Rev Esp Cardiol 2009;62:199-209

ΑΠΟΠΣΧΖ Ρίθλσζε θπηηάξνπ θαη ππξήλνο (Shrinkage necrosis) Γηαηεξείηαη σο ηειηθά ζηάδηα ε αθεξαηόηεο κεκβξάλεο Ρηθλσζε ππνθπηηαξίσλ ζπζηαηηθώλ πκπύθλσζε ππξήλαο ρξσκαηίλεο Hotchkiss RS et al N Engl J Med 2009;361:1570-83 Σα ζπξξηθλνύκελα ζσκαηίδηα θαγνθπηηαξνύληαη παξαθείκελα θύηηαξα καθξνθάγα

ΟΓΟΗ ΑΠΟΠΣΧΖ Μηηνρνλδξηαθή (ελδνγελήο) Death receptor TNF (εμσγελήο) Bcl 2 νηθνγέλεηα Bcl 2 Bax Σειηθή νδόο : ελεξγνπνίεζε caspase 3 BH3- only proteins

ππάξρεη θαη ΑΠΟ ρσξίο θαζπάζεο Apoptosis inducing Factor (AIF)! ε ππεξηξνθία Αλαζηέιιεηαη ε κεηάζεζή ηνπ ζηνλ ππξήλα από ΖSP70 Clerk, Sudgen CV Res 2010m85M3-4

ΚΑΣΑΣΑΔΗ ΠΟΤ ΠΡΟΚΑΛΟΤΝ ΑΠΟ Έκθξαγκα κπνθαξδίνπ νμέσο ρξνλίσο Καη θαξθίλνο απηνάλνζεο παζήζεηο, λεθξνπάζεηα, Ζπαηίηηδα Hotchkiss RS et al N Engl J Med 2009;361:1570-83

Necr(apo)ptosis Lemasters JJ Biochem Biophys Acta 2009;1757;1395-401

Καη ν (ζπλήζσο) ΓΛΤΚΟ ΘΑΝΑΣΟ Killing me softly with his song ΑΡΥΗΚΑ ΠΡΟΣΑΣΔΤΣΗΚΟ: ΑΤΣΟΦΑΓΗΑ ΑΦ Αλαθύθισζε κε δσηηθώλ, πεξηζζεπόλησλ, βεβιακέλσλ ζπζηαηηθώλ Απάληεζε ζε ππν- ζαλαηεθόξν stress, starvation Βαζηθόο ζρεκαηηζκόο: autophagosome ύλδεζε κε κόξηα ubiquitin Μπνξεί καθξνβηόηεηα Ubiquitin system: απνδόκεζε πξσηετληθώλ + νξγαληθώλ πξσηεαζνκηθά έλδπκα Μεραληζκνί mtor- mammalian target of rapamycin: Beclin-1 (BH3-only protein): Nishida K et al Cell Death Different 2009;16:31-38 θνπό: ηνλ πξννξηζκό ελέξγεηαο, ΑΣΡ

Χ ΠΟΣΔ ΠΡΟΣΑΣΔΤΔΗ Ζ ΑΦ; Μπνξεί λα πξνζηαηεύζεη από ΑΠΟ (κεηώλεη ξήμε κηηνρνλδξίσλ) Δ ΚΑΝ- κεηά transverse aortic constriction ΑΦ ζε 4 εβδνκάδεο, REM ε reperfusion phase αξρηθά πξνζηαηεύεη ζε εγθεθαιηθό Δ Rami A Neurobirl Dis 2008;29:132-41 Δλ ηνύηνηο: Μεηεκθξαγκαηηθώο 3 εβδνκάδεο Ζ ΑΦ REM Kanamori H CV Res 2011;91:330-9

ΜΗΑ ΤΝΘΔTH; Ζ ΌΥΗ ΑΠΟΛΤΣΑ ΑΦΖ ΥΔΖ αλαζηνιή απόπησζεο, απηνθαγία Αλαζηνιή απηνθαγίαο, απόπησζε Πξνζνρή: ε ΑΦ αλαζηξέςηκε Autophagy: A double-edged sword Shintani T, Klionsky DJ Science 2004;306:990-5 Αιιά θαη απηνθαγίαο + απόπησζεο Boya J Exp Med 2003;197:1323-34 απηνθαγία ζε ΑΠO Maloyan A circ Res 2010;106:1524

Gonzalez et al JACC 2011;58:1833-43

ΑΛΛΑ ΔΝΑΗ ΓΤΚΟΛΟ ΚΑΝΔΗ ΝΑ ΠΗΣΔΦΔΗ Δ ΣΔΣΟΗΔ ΛΔΠΣΔ ΑΠΟΥΡΧΔΗ ην ρξνλίσο ηζραηκηθό κπνθάξδην Υνίξνη: ΑΠΟ 1-3 επεηζόδηα ηζραηκίαο ΑΦ 3-6 Yan L Vatner SF PNAS 2005;102:13807-12 επίκπεο παξόκνηα Gurusamy N J Cell Mol 2009;13:373-87

ΓΖΡΑΝΖ (SENESCENCE) Μαθξόβηα κεηακηησηηθά θύηηαξα Νεπξώλεο ΚΜθύηηαξα ηεινκεξώλ, ζπζζώξεπζε DNA, βιάβε ρξσκνζσκάησλ Έθθξαζε αλαζηνιεσλ θπηηαξηθνύ θύθινπ ΑΡΟ ΑΦ Shih H, JACC 2011;57:9-17 ROS

ΓΗΔΡΓΑΗΔ ΟΔΜ Mani K, Kitsis RN JACC 2003;41:761-4 2-4 hrs ΑΠO 6-24 hrs ΝΔΚΡ ιίγν αιιά 1%RΜ κπνξνύλ λα ραζνύλ εκεξεζίσο! Καη ζε ΜΚπάζεηα

MI: partially overlapping phases 1. CMcyte death 2. Acute inflammatory response (clears dead cells) 3. Extracellular matrix (ECM) REM 4. Granulation tissue, scar formation 5. REM (infarct wall thinning, RM hypertrophy) McMurray J J N Engl J Med 2010;107:305-15 Arvanitis D ΠΚΣ 2011 ESC

% Difference Compare to Control * * * *, p<0.05 (t-test, 1-tail) * * * * * * * * ** * * * * * * * * POST-MI *** * * * * * * Arvanitis D, Mourouzis I, Pantos C, Kranias E.G, Sanoudou D, Cokkinos DV ESC 2011 ΠΚΣ

ΣΑ ΠΛΔΗΣΑ ΜΟΝΣΔΛΑ ΠΔΗΡΑΜΑΣΗΚΟΤ ΑΜΗ: ΚΛΔΗΣΖ ΑΡΣΖΡΗΑ ΑΠO: 2w,! 4.5w, 6Μ, 6-24 ΝΔΚΡ: 6w 1M 24W Kajstura J Lab Invest 1996;74:86-107 ΑΠΟ ζε ρξνλία ΚΑ αλζξώπσλ 0.08-0.25% vs 0.01-0.01% Guerra S Circ Res 1999;85:856-66 Olivetti G N Engl J Med 1997;336:1131-41 Saraste A Eur J Clin Invest 1999;29:380-6

ΓΗΑΦΟΡΔ ΜΟΝΗΜΖ vs ΑΝΑΣΡΔΦΗΜΖ ΑΠΟΦΡΑΞΖ δηάηαζε, δπζιεηηνπξγία LV 4εβδ (rat) Παρύηεξν έκθξαγκα Αύμεζε θνθθηώδνπο ηζηνύ απόπησζε, απνκάθξπλζε debri degenerative αιινηώζεσλ Nakagawa M Circ Res 2008;163:98-106

Δ ΥΔΗΜΑΕΟΜΔΝΟ ΜΤΟΚΑΡΓΗΟ 38 αζζελείο ζπζηαιηώλ πξσηετλώλ (κπνζίλεο, αθηίλεο) ΑΠΟ Elsässer A Circulation 1997;96:2920-31 ΑΠO : 5/14, 0.002% vs 0% : ΑΦ 0.03 vs 0% ΝΔΚΡ 1/14 Αζζελείο ππνβαιιόκελνη ζε ΑΦΠ Elsässer A JACC 2004;43:2191-9

Δ ΔΜΒΡΤΨΚΟ ΔΜΦΡΑΓΜΑ ΠΡΟΒΑΣΟΤ Μεηά 4 εβδνκάδεο όρη θιεγκνλή, ίλσζε όρη απόπησζε ζε ελήιηθα Δλδείμεηο πνιιαπιαζηαζκνύ θπηηάξσλ (bromo-deoxyuridre) Herdich BJ Eur J CT Surg 2010;38:691-8

Δ ΒΑΡΔΗΑ Ν 0 1 2 3 βαξύηεο % ΑΦ ΑΠΟ ΝΔΚΡ 0,5 0.5 1.05 6.05 0 0.02 0.01 0 0 3 5 πνηέ κίησζε Hein S Circulation 2003;107:984-91 Παξόκνηα επξήκαηα: ΑΦ > ΑΠΟ ζε DCMpathy ICMpathy Knaapen MWM CV Res 2001;51:304-12

ΥΡΟΝΗΑ ΚΑ 1 Γηαθνξέο θύινπ ΑΠΟ: CMP 0.08-0.25% vs 0.001-0.002% C Guerra S et al Circ Res 1999;85:850-66 Olivetti G N Engl J Med 1997;336:1131-41 Saraste A Eur Clin Invest 1999;29:380-6 Πνληίθηα κε ΑΠΟ 0.023% βαξεία ΚΑ (vs 0.002%- 0.12%-0.7% van Erupel VP CV Res 2005;67:21-29 Wencker D J Clin Investing 111:1497-1504 Αξξπζκηνγόλνο Γ. θνηιία (αλ θαη <1%) Mallat Z N Engl J Med 1996;335:1190-6

ΥΡΟΝΗΑ ΚΑ 2 ΝΔΚΡΧΖ εκαληηθόηεξε >ΑΠΟ; ΑΤΣΟΦΑΓΗΑ Γηαθνξεηηθέο απόςεηο πξνζηαηεπηηθή επηβαξπληηθή Lim SY et al CV Drugs Ther 2007;21:467-9 Smith CC et al Cv Drugs Ther 2007;21:227-33

Μελ μερλάηε: HS ctni ζε 90% κε ΚΑ Αιιά κπνξνύλ λα εμέξρνληαη θαη of stunning Μήπσο νη hs Σξνπνλίλεο εθθξάδνπλ θπηηαξηθή αλαλέσζε θαη όρη ζάλαην ; Giannoni A Clin Chem Lab Med 2009;47:1167-77 Δπίζεο: παξαδόμσο: HSPs ζε κπνθάξδην/νξό δώσλ/αξξώζησλ κε CHF Καη ε HSP20 ζε κνληέιν ΜΚΠάζεηαο: Αληηξξνπηζηηθό; Qian J Circ Res 2011;108:1429-38 Δκείο HSP27(70) ζε 2 εβδνκάδεο κεηά ΟΔΜ Pantos Cokkinos J Physiol Pharmacol 2009;60:49-56 Αιιά HSP70 ζε border zone αξνπξαίσλ κε CHF ζε 8 κήλεο ξήμε αληηξξόπεζεο; Arvanitis D ΠΚΣ 2011

ΑΠΟΣΔΛΔΜΑ ΘΑΝΑΣΟΤ ΚΜΚΤΣΣΑΡΟΤ Απώιεηα ηζηνύ αδπλακία αληιίαο Αληηθαηάζηαζή ηνπ από θνιιαγόλν ίλσζε Δπηβάξπλζε πγηνύο remote ηζηνύ ππεξηξνθία: ηα όξηα πνιύ ζηελά εκβξπηθό ππνζηξνθή ζηνλ εκβξπηθό ηύπν Μπνξνύκε λα επαγάγνπκε ρεηκεξία λάξθε Lee CC Annu Rev Med 2008;59:177-86 θαη όρη ζάλαην;

ΜΗΣΧΣΗΚΖ ΗΚΑΝΟΣΖ Μίησζε ελειίθσλ ΚΜπνθπηηάξσλ 14/1Μ Kajstura J PNAS 1998;95:8801-5 ε λέεο θαξδηέο: 1% ΚΜπνθπηηάξσλ αλαλενύηαη/έηνο Γεξαζκέλεο θαξδηέο: 0.45% Bergmann O et al Science 2009;324:48-102 Banerjee I et al Am J Physiol 2007;293:H1883-91 O Elässer et al μόνο 0.01% JACC 2004;43:2191-9 κόλν 0.008% border zone κεηεκθξαγκαηηθώο ζε πνληηθνύο Lafontant PJE, Field LJ. Novartis Found Symp 2006;274:196-276

ΣΡΑΣΖΓΗΚΔ ΓΗΑ ΔΠΗΓΗΟΡΘΧΖ ΚΑΡΓΗΑ Καξδηνπξνζηαζία ΑΠΟ επηβίσζε Φιεγκνλή ίλσζεο Αγγεηνγέλεζε Καξδηνκπνγέλεζε Ruvinov E J Cardiovasc Trans Res 2011;4:559-7

ΚΑΛΖ Ζ ΠΡΟΛΖΦΖ ΑΛΛΑ Ζ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ; Τπεξηξνθίαο, REM, ίλσζεο PC αλαζηνιή ρεηκεξίαο λάξθεο RPC αύμεζε θπηηάξσλ ελδνγελνύο αλαγέλλεζεο ρνξήγεζε εμσγελώλ θπηηάξσλ ΠΡΑΚΣΗΚΟΗ ΣΡΟΠΟΗ ζπλερήο Φάξκαθα big 4 εγρεηξήζεηο/επεκβάζεηο βαιβίδσλ Τπεξηξνθίαο, REM CTR volume reduction LVAD Hibernation - επαλαηκάησζε

ENDOGENOUS CARDIAC REGENERATION (Only?) remuscularization Hsieh PC Nature Medicine 2007;13:970-4 - CMcytes may re-enter cycle + divide genetic manipulation, bioactive molecules - Proliferation and resident CPC population Ruvinov E J cardiovasc Trans Res 2011;4:559-74

Endogenous Sources Cardiomyocyte replication Exogenous Sources Embryonic stem cells Niches of cardiac stem of progenitor cells Induced pluripotent stem cells Bone marrow-derived cardiac stem of Progenitor cells Messenchymal progenitor cells Epicardially derived Cardiomyocytes Parmacek MS, Epstein JA N Eng J Med 361;2011

MYOCYTE REPLACEMENT STRATEGIES ΤΝΔΥΖ ΠΡΟΟΓΟ Direct transplantation myocytes myogenic stem cells Dowe l CV Res 2003;58:336-50 Mobilization of endogenous Cardiomyogenic stem cells Orlie PNAS 2001;98;10344-9 Induction of cardiomyocyte cell cycle activity in surviving myocardium Pasumarti and Feld Circ Res 2002;90:1044-54

GENE THERAPY γηα κείσζε REM antimir-208α SC: απνθαζηζηά MHC profile Montgomery RS Circulation 2011;124:1537-47 ε mir-195 ζηακαηά πνιιαπιαζηαζκό θπηηάξσλ-νεδ Porrello Circ Res Sept 2011

ΟΤΗΔ ΔΠΑΓΟΤΔ ΠΛΖΘΤΜΟΤ ΚΜΤΟΚΤΣΑΡΧΝ GCSF- granulocyte colony stimulating θαη ζε ΜΚπάζεηα Miyata S Am J Pathol 2006;168:386-97 Δξπζξνπνηεηίλε: pgata4 ( APO) Shan X Int J Cardiol 2009;134:384-92 πλδπαζκόο ακθνηέξσλ Τπνδνρείο νηζηξνγόλσλ c-kit + θύηηαξα AT-2 stimulation c-kit + APO Altarche-Xifró W Stem Cells 2009;27:2488-92 Stem or precursor cells May Cmcyte renewal only after injury Hsieh PCH Nature Med 2007;13:970-4

Rebuilding the damaged Heart Beghar N JACC 2010;56:1287-97 Πιείζηνη θαξδηνπξνζηαηεπηηθνί παξάγνληεο έρνπλ δνθηκαζζεί ρσξίο αμηόινγα απνηειέζκαηα Όινη: cytokine agents FGF - Fibroblast Growth Factor Growth Differentiation F-5 VEGF - Vascular endothelial growth F PIGF - Placental growth factor GCSF - Granulocyte colony stimulating F GMCSF - Granulocyte Macrophage colony stimulating F Growth Hormone (MKπάζεηα) IGF - Insulin - like Growth F (retinopathy?) Angiopoietin Hepatocyte Growth F (HGF) Stem Cell F κπνξνύλ λα απμήζνπλ κέγεζνο αζεξνζθιεξπληηθήο πιάθαο;

ΚΤΣΣΑΡΗΚΖ ΔΠΑΝΑΓΓΔΗΧΖ Ζ ρνξήγεζε HGF + FGF κεηεκθξαγκαηηθώο REM, LVH Αγγεην-αξηεξηνγέλεζε Barquet S Circulation 2011;124:1059-69 ΠΟΛΤ ΣΔΝΑ ΣΑ ΟΡΗΑ ΑΝΣΗΡΡΟΠΗΣΗΚΖ ΤΠΔΡΣΡΟΦΗΑ Ζ νικεζαξηάλε πξνζηαηεύνληαο από RΔΜ AΠΟ, ίλσζε αιιά θαη κέγεζνο θπηηάξσλ Kanamori H et al Am J Physiol 2007;292:H218V-94

Endogenous Sources Cardiomyocyte replication Exogenous Sources Embryonic stem cells Niches of cardiac stem of progenitor cells Induced pluripotent stem cells Bone marrow-derived cardiac stem of Progenitor cells Messenchymal progenitor cells Epicardially derived Cardiomyocytes Parmacek MS, Epstein JA N Eng J Med 361;2011

mir -21,24,221 Calcium hydroxyapatite

Αληρλεύζεθαλ ζε 3 κήλεο /πιάζκα, 4 εβδ/κπνθξάδην Αδηπνλεθηίλε θιεγκνλή, ίλσζε δηάκεηξν θαξδηνκπνθπηηάξσλ, ίλσζε REM 4 εβδνκάδεο

Gonzalez et al JACC 2011;58:1833-43

target therapy Gonzalez et al JACC 2011;58:1833-43

target therapy Αβέβαηα αιιά πηζαλά: εξπζξνπνηεηίλε, βαιπξντθό νμύ, ηλζνπιηλν-κηκεηηθά Gonzalez et al JACC 2011;58:1833-43

Ζ ΚΑΡΓΗΟΠΡΟΣΑΗΑ- ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ πξόιεςε ζεξαπεία Μπνξνύλ λα νδεγήζνπλ ζε κείσζε ηεο θαξδηαθήο αλεπάξθεηαο

+D.D. VARONOS, CHRISTINA SPYRAKI Prof. Zetta Daifoti C. Pantos S. Tzeis, I. Mourouzis, P. Moraitis, I. Paizis, D.D. Cokkinos, Ch. Xynaris, A.D. Kokkinos, Α. Charlabas, Δ. Karamanoli, Elissavet Kardami, Β. Swynghedauw E. Kranias D. Sanoudou D. Arvanitis K. Carali D. Beis Th. Tzanavari C. Davos S. Chrisanthopoulos N. Athanassiadis C. Carpouzi A. Varela H. BOUDOULAS C. Limas, V. Voudris, A. Manginas, G. Kolovou, S. Mavrogeni, G. Hatzigeorgiou, A. Dritsas, E. Leontiadis, A. Demopoulos, E. Demerouti, A. Karydas