ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΚΕΤΙΚΟΓΛΟΥ MD PhD FESC ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ Α.Π.Θ. Δ/ΝΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΑΙ ΗΧΩΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΟ ΔΙΑΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011
Το περικάρδιο αποτελείται από δύο πέταλα το περισπλάχνιο και το περίτονο, μεταξύ των οποίων υπάρχει μικρή ποσότητα υγρού (<5ml), που λειτουργεί ως λιπαντικό μέσο για την ελάττωση της τριβής. Η ηχωκαρδιογραφία αποτελεί μέθοδο εκλογής για την αποκάλυψη περικαρδιακού υγρού, δια της διαπίστωσης διαυγούς χώρου ελεύθερου ανακλάσεων υπερήχων, μεταξύ των πετάλων. Μάλιστα με την ηχωκαρδιογραφία καταδεικνύεται περικαρδιακό υγρό μέχρι και 15ml.
Η κλινική σημασία μιας περικαρδιακής συλλογής εξαρτάται : Παρουσία ή απουσία αιμοδυναμικής διαταραχής λόγω αυξήσεως της ενδοπερικαρδιακής πιέσεως. Την ύπαρξη και τη φύση της υποκείμενης γενικής νόσου.
Η χρησιμοποίηση του ηχωκαρδιογραφήματος προς εδραίωση της διαγνώσεως της περικαρδιακής συλλογής δικαιολογείται σε ύποπτες περιπτώσεις οξείας περικαρδίτιδας, επειδή η παρουσία υγρού είναι ενδεικτική αλλά όχι και διαγνωστική φλεγμονής του περικαρδίου. Περικαρδιοκέντηση δεν ενδείκνυται, εκτός αν υπάρχουν σημεία συμπιέσεως λόγω καρδιακού επιπωματισμού ή απαιτείται ανάλυση του περικαρδιακού υγρού προς εδραίωση μιας διαγνώσεως, όπως της οξείας μικροβιακής περικαρδίτιδας.
Η αντιμετώπιση της χρόνιας περικαρδικής συλλογής εξαρτάται εν μέρει από την αιτία, ενώ ο λανθάνων υποθυρεοειδισμός πρέπει πάντοτε να αποκλείεται. Οι σταθεροποιημένες και εμφανώς ιδιοπαθείς συλλογές σε ασυμπτωματικούς ασθενείς συνήθως δεν χρειάζονται θεραπεία, πέρα από την αποφυγή αντιπηκτικών.
Η διοισοφάγεια ηχωκαρδιογραφία είναι βοηθητικό διαγνωστικό εργαλείο στην εκτίμηση της συμπιεστικής περικαρδίτιδας και του επιπωματισμού. Αποτελεί την πλέον αξιόπιστη μέθοδο στην περιεγχειριτική διαχείριση του ασθενούς καθώς και στην έκβαση αυτού. (Ένδειξη κατηγορίας ΙΙ σε ασθενείς με αιμοδυναμική αστάθεια σε καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις.)
Η αιμοδυναμική υποστήριξη κατά την προετοιμασία του ασθενούς για περικαρδιοκέντηση ή περικαρδιοτομή πρέπει να περιλαμβάνει τη χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών, αίματος, πλάσματος ή φυσιολογικού ορού. ιότιέχειαποδειχθείότιηέκπτυξητουόγκου καθυστερεί την εμφάνιση της διαστολικής συμπτώσεωςτηςδεξιάςκοιλίαςκαιτην επιδείνωση της αιμοδυναμικής καταστάσεως.
Τουπόπίεσηπερικαρδικόυγρόπουπροκαλεί επιπωματισμό μπορεί να εκκενωθεί : 1. Με διαδερματική περικαρδιοκέντηση με τη βοήθεια βελόνας ή καθετήρα. 2. Με περικαρδιοτομή μέσω υποξιφοειδικής τομής. 3. Με μερική ή εκτεταμένη χειρουργική περικαρδιεκτομή.
Τα ευεργετικά αποτελέσματα της περικαρδιοκεντήσεως περιλαμβάνουν την ταχεία άρση του καρδιακού επιπωματισμού και τη δυνατότητα ακριβών αιμοδυναμικών μετρήσεων, πριν και μετά την αφαίρεση του υγρού. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος της διαδερματικής περικαρδιοκεντήσεως είναι η τρώση της καρδιάς, των στεφανιαίων αρτηριών ή του πνεύμονα. Πριν το 1970, η περικαρδιοκέντηση συνήθως γινόταν στα τυφλά, παρά την κλίνη του ασθενούς, με βελόνα και χωρίς αιμοδυναμική ή ηχωκαρδιογραφική παρακολούθηση με αποτέλεσμα ο κίνδυνος θανάτου ή απειλητικών επιπλοκών να εγγίζει το 20%.
Η δισδιάστατη ηχωκαρδιογραφία είναι χρήσιμη για την καθοδήγηση της περικαρδιοκεντήσεως. Η περικαρδιοκέντηση πετυχαίνει τη λήψη περικαρδιακού υγρού σε ποσοστό 95% των περιπτώσεων χωρίς θανάτους με την χρήση της ηχωκαρδιογραφίας. Η δισδιάστατη ηχωκαρδιογραφική καθοδήγηση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διαδερμική περικαρδιοκέντηση σε ασθενείς με εγκυστωμένη περικαρδιακή συλλογή μετά από καρδιοχειρουργική επέμβαση. Η δισδιάστατη ηχωκαρδιογραφία είναι απαραίτητη την επομένη ημέρα και μετά 30-40 ημέρες μετά χειρουργική περικαρδιοτομήήμεδιαδερμικήπερικαρδιοτομήμε μπαλόνι.
Η δισδιάστατη ηχωκαρδιογραφία είναι απαραίτητη για την πορεία της θεραπευτικής αγωγής : 1. Στην ιογενή περικαρδίτιδα. 2. Στην φυματιώδη περικαρδίτιδα. 3. Στην μικροβιακή (πυώδη) περικαρδίτιδα. 4. Ουραιμική περικαρδίτιδα. 5. Στην άμεση μετεμφραγματική περικαρδίτιδα. 6. Στην νεοπλασματική περικαρδίτιδα, ιδίως στην μετά ακτινική περικαρδίτιδα. 7. Σε περικαρδίτιδες από νοσήματα συνδετικού ιστού. 8. Σε σύνδρομο Dressler. 9. Σε αιμοπερικάρδιο μετά από καθετηριασμό καρδιάς και καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις.