Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Β10: Αιρετικοί θεολόγοι της Δύσης Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Περιεχόμενα ενότητας 2-Δ Β10 Καθαροί Albigenses Αλβιανοί. Βάλδιοι. Ιωάννης Ουΐκλιφ (1329-1384). Ιωάννης Χους (Hus, 1369-1415). Jeronimus Savonarolla (1452-1498). 4
Καθαροί Albigenses Αλβιανοί 1/2 Κέντρα: Ρηνανία, Β. Ιταλία, Ν. Γαλλία (πόλη Άλμπι). Δυαρχικοί (αγαθό-κακό), δοκητισμός, περιφρόνηση στην ύλη, εγκράτεια. Αλληγορική ερμηνεία της Βίβλου (Προφήτες, ΚΔ) Χριστός: αρχηγός της πίστης, αγγελική. προσωπικότητα με φαινομενικό ανθρώπινο σώμα, δεν πέθανε-δεν αναστήθηκε, αποκάλυψε τα μυστικά της θεότητας. Απορρίπτονταν κάθε υλικό στοιχείο στη λατρεία, τα μυστήρια, η ανάσταση σωμάτων, η Κόλαση, ο γάμος. 5
Καθαροί Albigenses Αλβιανοί 2/2 Οι πιστοί χωρίζονται σε τέλειους και απλούς πιστούς. Οι τέλειοι ήταν άγαμοι, ζούσαν ασκητικό βίο και λάμβαναν το βάπτισμα του Αγ. Πνεύματος (consolamentum) ως σημείο τελειότητας. Οι απλοί πιστοί παντρεύονταν και εφάρμοζαν μερική εγκράτεια ζώντας στον κόσμο. Σε περίπτωση κινδύνου λάμβαναν την παράκληση και μετά ζούσαν ως τέλειοι. 6
Βάλδιοι Πέτρος Βάλδος (Λυών): κατά τη διάρκεια λιμού το 1176 κήρυξε μετάνοια, πτωχεία. Κατά της εκκοσμίκευσης, δυαρχικές αρχές. Αρνούνταν τα μυστήρια των ανάξιων κληρικών. Απέρριπτε: συγχωροχάρτια, μνημόσυνα, καθαρτήριο, αγίους, θανατική ποινή, στράτευση. Προσέγγισε τους Καθαρούς μετά την απόρριψή του από τους Ρωμαιοκαθολικούς και χώρισε τους πιστούς του σε τέλειους και απλούς πιστούς. 7
Ιωάννης Ουΐκλιφ (1329-1384) 1/4 Γεννήθηκε το 1329 στο Wyklif του Υόρκσαϊρ. Καθηγητής σε Οξφόρδη-Αντίπαλος της ονοματοκρατίας του Όκκαμ, κρυπτοαντιπαπικός. Πρωθιερέας αυλής. Κατά απαιτήσεων φορολογίας Πάπα Ουρβανού Ε. Καταδίκη στη Σύνοδο Λονδίνου 1382, χάνει την καθηγητική έδρα του. Οι οπαδοί του: Λολαρδοί. De dominio divino. 8
Ιωάννης Ουΐκλιφ (1329-1384) 2/4 De dominio civili. Trialogus. Διακήρυξε την ανεξαρτησία της Εκκλησίας από τον Πάπα, που είναι απλός άνθρωπος, δηλαδή ότι κάθε απλό μέλος της Εκκλησίας. Αρχηγός της Εκκλησίας είναι ο Χριστός, όχι ο Πάπας ή ο Πέτρος. Ευαγγέλιο: Κριτήριο των ανθρώπινων πράξεων. Αγιότητα για την Εκκλησία, όχι ιεραρχία. 9
Ιωάννης Ουΐκλιφ (1329-1384) 3/4 Ο κλήρος υπό την λαϊκή εξουσία, ο εκκλησιαστικός πλούτος υπό του ηγεμόνα. Αγ. Γραφή: Η μοναδική πηγή της Εκκλησίας, οι ανθρώπινες αποφάσεις (Σύνοδοι, παπικά έγγραφα, κ.ά.) δεν έχουν τέτοιο κύρος. Μετέφρασε την Αγία Γραφή. 1611 King James Bible (1604). Εκκλησία (σε τριπλή μορφή): θριαμβεύουσα, κοιμωμένη (καθαρτήριο), στρατευόμενη. Μόνο οι άγιοι, οι προορισμένοι από το Θεό σώζονται. 10
Ιωάννης Ουΐκλιφ (1329-1384) 4/4 Μυστήρια (ΚΔ): Βάπτισμα, χρίσμα, ευχαριστία. Τα στοιχεία της ευχαριστίας παραμένουν ως έχουν, αλλά μπαίνει σ αυτά η δύναμη του Χριστού οι πιστοί κοινωνούν δύναμη, οι άπιστοι άρτο και οίνο. Δημόσια εξομολόγηση. Ιεροσύνη: διοικητικό αξίωμα, μόνο διάκονοι & πρεσβύτ. Όλοι οι πιστοί κατέχουν τη θεία χάρη. Απόρριψη εικόνων, λειψάνων, αγίων, οι ηγούμενοι των μοναχικών ταγμάτων στον Άδη. 11
Ιωάννης Χους (Hus, 1369-1415) 1/3 Κύριλλος-Μεθόδιος (9 ος αι.)-13 ος αι. Πέτρος Βάλδος. 1382: Γάμος βασιλικών οικογενειών Αγγλίας-Βοημίας. Σχέσεις Πανεπιστημίων Οξφόρδης-Πράγας. 1402: Πρύτανης Πανεπιστημίου Πράγας - κηρύττει στα τσεχικά-διδάσκει την τριλογία του Ουΐκλιφ. Οι Βοημοί φοιτητές υπέρ του Χους και υπέρ της ανεξαρτησίας της Βοημίας -ένταση με τους Γερμανούς. Αποδοχή καταδίκης της τριλογίας-υπέρ επανάστασης. 12
Ιωάννης Χους (Hus, 1369-1415) 2/3 De Ecclesia. Διωγμός από Γερμανό βασιλιά Βοημίας, Βέντζελ. Ο Χους παραμένει και ζητά από τον Πάπα να κριθεί από οικουμενική σύνοδο. 1415: Σύνοδος Κωνσταντίας, εκτέλεση. Εθνικός ήρωας, το Πανεπιστήμιο της Πράγας ορίζει ημέρα εορτασμού του ως μάρτυρα. Δημιουργία Εκκλησίας (Συμβούλιο 8 κληρικών, 4 λαϊκών), σχηματισμός ιδιαίτερης πόλης. 13
Ιωάννης Χους (Hus, 1369-1415) 3/3 Μεταλαμβάνουν αμφότερα (utraque) σώμα και αίμα. Μόνο ότι αναφέρεται στην Αγία Γραφή. Μετουσίωση θείων δώρων. Εκκλησία χωρίς περιουσία. Σύντομα η 2 α Παρουσία. Αποδοχή από Προτεστάντες. 14
Jeronimus Savonarolla (1452-1498) 1/2 Φερράρα, Δομινικανός, Ηγούμενος μονής Αγ. Μάρκου. Ο θρίαμβος του Σταυρού. Κήρυγμα κατά της κοινωνικής αδικίας (Μέδικοι). Ο Πάπας είναι διεφθαρμένος. Κανονισμός και διακυβέρνηση Πολιτείας Φλωρεντίας. 15
Jeronimus Savonarolla (1452-1498) 2/2 Εισβολή Γάλλου Βασιλιά Καρόλου 8 ου στάση κατά των Μεδίκων στη Φλωρεντία, θεοκρατική δημοκρατία (1494-1498) - Πάπας Αλέξανδρος 6 ος. «Ο αφορίζων εμέ αφορίζει τον Θεόν», μεσσιανική συν. Θεωρούσε ότι κατέχει απευθείας τη θεία χάρη. Εκτελέστηκε μαζί με 2 μαθητές του μετά από επανάσταση του λαού. 16
Ερωτήσεις 1/2 1. Ποιες ήταν οι κύριες θεολογικές θέσεις των Καθαρών; 2. Τι ήταν ο Χριστός για τους Καθαρούς; 3. Ποια τα χαρακτηριστικά της τάξης των Τέλειων στους Καθαρούς; 4. Τι ήταν οι Βάλδιοι; 5. Ποιος ήταν ο Ιωάννης Ουΐκλιφ; 17
Ερωτήσεις 2/2 6. Ποια η σωτηριολογία του Ιωάννη Ουΐκλιφ; 7. Γιατί καταδικάσθηκε ο Ιωάννης Χους; 8. Ποια η πολιτική κίνηση του Ιερώνυμου Σαβοναρόλλα; 9. Γιατί καταδικάσθηκε ο Ιερώνυμος Σαβοναρόλλα; 10. Ποιο το τέλος του Ιερώνυμου Σαβοναρόλλα; 18
Απαντήσεις 1/3 1. Οι Καθαροί ήταν Δυαρχικοί (αγαθό-κακό), με ροπή προς το δοκητισμό. Περιφρονούσαν την ύλη και είχαν ως ιδανικό την εγκράτεια. 2. Για τους Καθαρούς ο Χριστός ήταν αρχηγός της πίστης, αγγελική προσωπικότητα με φαινομενικό ανθρώπινο σώμα, που δεν πέθανε-δεν αναστήθηκε, αλλά αποκάλυψε τα μυστικά της θεότητας. 3. Οι τέλειοι ήταν άγαμοι, ζούσαν ασκητικό βίο και λάμβαναν το βάπτισμα του Αγ. Πνεύματος (consolamentum) ως σημείο τελειότητας. 19
Απαντήσεις 2/3 4. Οι Βάλδιοι ήταν οπαδοί του Πέτρου Βάλδου οι οποίοι ήταν κατά της εκκοσμίκευσης, με δυαρχικές αρχές. Αρνούνταν: τα μυστήρια των ανάξιων κληρικών, συγχωροχάρτια, μνημόσυνα, καθαρτήριο, αγίους, θανατική ποινή, στράτευση. 5. Ο Ιωάννης Ουΐκλιφ (1329-1384) γεννήθηκε το 1329 στο Wyklif του Υόρκσαϊρ, ήταν κρυπτοαντιπαπικός Καθηγητής σε Οξφόρδη και αντίπαλος της ονοματοκρατίας του Όκκαμ. 6. Κατά τον Ουΐκλιφ μόνο οι άγιοι, οι προορισμένοι από το Θεό σώζονται. 20
Απαντήσεις 3/3 7. Ο Ιωάννης Χους καταδικάσθηκε επειδή κήρυττε στα τσεχικά και δίδασκε την τριλογία του Ουΐκλιφ. 8. Ο Ιερώνυμος Σαβοναρόλλα με την εισβολή Γάλλου Βασιλιά Καρόλου 8ου έλαβε μέρος σε στάση κατά των Μεδίκων στη Φλωρεντία και εγκαθίδρυσε θεοκρατική δημοκρατία (1494-1498). 9. Ο Ιερώνυμος Σαβοναρόλλα καταδικάσθηκε επειδή θεωρούσε ότι κατέχει απευθείας τη θεία χάρη. 10. Ο Ιερώνυμος Σαβοναρόλλα εκτελέστηκε μαζί με 2 μαθητές του μετά από επανάσταση του λαού της Φλωρεντίας. 21
Ηλεκτρονικές πηγές Fudge, Thomas A. «Jan Hus and the Preaching of Reformation». 22
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Χρήστου, Παναγιώτης Κ. (2005). Εκκλησιαστική Γραμματολογία: Πατέρες και θεολόγοι του Χριστιανισμού. Τόμος B - 2 η έκδοση, Θεσσαλονίκη: Κυρομάνος, σελ. 149-155. 23