ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΕ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ Η ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ, ΜΗ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ Συντάκτης: Πέτρος Κολοβός
Περιεχόμενα 10. ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ Η ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ, ΜΗ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗError! Bookmark not defined. Συντάκτης: Πέτρος Κολοβός... Error! Bookmark not defined. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ... Error! Bookmark not defined. Α. Εισαγωγή... Error! Bookmark not defined. Β. Αίτια... Error! Bookmark not defined. Γ. Αξιολόγηση... Error! Bookmark not defined. Δ. Διαχείριση... Error! Bookmark not defined. Βιβλιογραφία... Error! Bookmark not defined. ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ... Error! Bookmark not defined. Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Μη ισορροπημένη διατροφή: περισσότερη από τις απαιτήσεις του σώματος... Error! Bookmark not defined. Σχετιζόμενοι παράγοντες... Error! Bookmark not defined. Προσδιοριστικά Χαρακτηριστικά... Error! Bookmark not defined. Β. Επιθυμητές Εκβάσεις:... Error! Bookmark not defined. Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις... Error! Bookmark not defined. 1ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αξιολόγηση των αιτιολογικών/ συμμετεχόντων παραγόντων... Error! Bookmark not defined. 2ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Καθιέρωση προγράμματος μείωσης βάρους... Error! Bookmark not defined. 3ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Προαγωγή της ευεξίας (Εκπαίδευση/Παράγοντες σχεδιασμού εξόδου)... Error! Bookmark not defined. Βιβλιογραφία... Error! Bookmark not defined. ΕΝΤΥΠΑ... Error! Bookmark not defined. Α. Έντυπο επικεντρωμένης αξιολόγησης μη ισορροπημένης διατροφής: περισσότερη από τις απαιτήσεις του σώματος... Error! Bookmark not defined. Υποκειμενικά Δεδομένα (Προσωπικές Αναφορές)... Error! Bookmark not defined. Αντικειμενικά Δεδομένα (Ευρήματα)... Error! Bookmark not defined. Β. Έντυπο διατύπωσης νοσηλευτικής διάγνωσης... Error! Bookmark not defined. Γ. Έντυπο καταγραφής επιθυνητών εκβάσεων... Error! Bookmark not defined. Δ. Νοσηλευτικές παρεμβάσεις... Error! Bookmark not defined. ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ... Error! Bookmark not defined. Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Μη ισορροπημένη διατροφή: λιγότερη από τις απαιτήσεις του σώματος... Error! Bookmark not defined. Σχετιζόμενοι παράγοντες... Error! Bookmark not defined.
Προσδιοριστικά Χαρακτηριστικά... Error! Bookmark not defined. Β. Επιθυμητές Εκβάσεις:... Error! Bookmark not defined. Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις... Error! Bookmark not defined. 1ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αξιολόγηση των αιτιολογικών/ συμμετεχόντων παραγόντων... Error! Bookmark not defined. 2ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Εκτίμηση του βαθμού του βαθμού του ελλείμματος... Error! Bookmark not defined. 3ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Ανάπτυξη διατροφικού σχεδίου που καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες... Error! Bookmark not defined. 4ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Προαγωγή της ευεξίας (Εκπαίδευση/ Παράγοντες σχεδιασμού εξόδου)... Error! Bookmark not defined. Βιβλιογραφία... Error! Bookmark not defined. ΕΝΤΥΠΑ... Error! Bookmark not defined. Α. Έντυπο επικεντρωμένης αξιολόγησης μη ισορροπημένης διατροφής: λιγότερη από τις απαιτήσεις του σώματος... Error! Bookmark not defined. Υποκειμενικά Δεδομένα (Προσωπικές Αναφορές)... Error! Bookmark not defined. Αντικειμενικά Δεδομένα (Ευρήματα)... Error! Bookmark not defined. Β. Έντυπο διατύπωσης νοσηλευτικής διάγνωσης... Error! Bookmark not defined. Γ. Έντυπο καταγραφής επιθυνητών εκβάσεων... Error! Bookmark not defined. Δ. Νοσηλευτικές παρεμβάσεις... Error! Bookmark not defined.
ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ Η ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ, ΜΗ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ Συντάκτης: Πέτρος Κολοβός ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Α. Εισαγωγή Η διατροφή είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη και διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στη διατήρηση και προαγωγή της υγείας του ανθρώπινου οργανισμού. Αλλάζει συνεχώς καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου αλλά και στο συνεχές ευεξίας-ασθένειας. Η λήψη φαγητού μπορεί να αποτελεί πηγή απόλαυσης, κοινωνικό γεγονός, να έχει πολιτισμικές προεκτάσεις ή να αποτελεί μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας (Taylor, Lillis and LeMone 2006). Η λήψη τροφής βρίσκεται κυρίως υπό τον έλεγχο του υποθαλάμου και τα υποθαλαμικά κέντρα αντιδρούν σε δύο κύρια είδη ερεθισμάτων: σε βραχυπρόθεσμους παράγοντες που αντικατοπτρίζουν τα ημερήσια γεύματα και σε μακροπρόθεσμους παράγοντες που αντικατοπτρίζουν τις ενεργειακές αποθήκες ολόκληρου του οργανισμού. Η τροφές παρέχουν στον οργανισμό τα θρεπτικά συστατικά τα οποία χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξή του, τη συντήρηση και την αποκατάσταση των βλαβών των διαφόρων ιστών. Από τις έξι κατηγορίες θρεπτικών συστατικών, οι τρεις παράγουν ενέργεια (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη) και οι άλλες τρεις ρυθμίζουν τις μεταβολικές διεργασίες του σώματος (βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, νερό). Μερικά θρεπτικά συστατικά θεωρούνται απαραίτητα επειδή είτε δεν παράγονται στον οργανισμό είτε παράγονται σε ανεπαρκείς ποσότητες και πρέπει να παρέχονται με τη βασική διατροφή ή διαμέσου συμπληρωμάτων. Τα μη απαραίτητα θρεπτικά συστατικά δεν χρειάζονται να παρέχονται από εξωγενείς πηγές επειδή είτε δεν απαιτούνται για τη λειτουργία του οργανισμού ή συντίθενται στον οργανισμό σε ανεπαρκείς ποσότητες (Taylor, Lillis and LeMone 2006). Η λειτουργία με την οποία ο οργανισμός προσλαμβάνει, απορροφά, μεταφέρει και χρησιμοποιεί τις τροφές, αποβάλλοντας στη συνέχεια τα άχρηστα προϊόντα της πέψης των τροφών, ονομάζεται θρέψη. Τα όργανα που είναι υπεύθυνα για τη διαδικασία αυτή είναι ο πεπτικός σωλήνας (στόμα, φάρυγγας, οισοφάγος, στόμαχος, λεπτό και παχύ έντερο) και τα επικουρικά όργανα του πεπτικού σωλήνα (ήπαρ, χοληδόχος κύστη, πάγκρεας). Το επίπεδο θρέψης αντανακλά την ισορροπία μεταξύ των θρεπτικών απαιτήσεων και της πρόσληψης των θρεπτικών συστατικών. Η ασθένεια, οι λοιμώξεις, οι στρεσσογόνες καταστάσεις ή τα συναισθήματα αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν τις απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά. Η πρόσληψη τροφής επηρεάζεται από παράγοντες όπως οι διατροφικές συνήθειες, η ασθένεια, η συναισθηματική σταθερότητα, η λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων, οι οικονομικοί και πολιτισμικοί παράγοντες (LeMone and Burke, 2004). Η υποθρεψία και η παχυσαρκία είναι δυο συχνά διατροφικά προβλήματα. Εμφανίζονται ως προοδευτικές αλλαγές στον ανθρώπινο οργανισμό προσβάλλοντας διάφορα όργανα και συστήματα. Όταν υπάρχει διατροφικό έλλειμμα ή περίσσεια, το σώμα προσαρμόζεται με τη
χρήση ομοιοστασιών μηχανισμών. Το επίπεδο θρέψης ενός ατόμου μπορεί να καθοριστεί από την παρουσία ή την απουσία αυτών των προσαρμοστικών μηχανισμών (Ignatavicius and Workman, 2008). Β. Αίτια Υποθρεψία: Η υποθρεψία προκύπτει από την ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, τις αυξημένες απώλειες των θρεπτικών συστατικών αλλά και τις αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά. Όταν η ενέργεια που καταναλώνεται από τον οργανισμό υπερβαίνει την προσλαμβανόμενη, τότε χρησιμοποιούνται οι αποθήκες ενέργειας για να καλύψουν το διατροφικό αυτό έλλειμμα, οδηγώντας σε απώλεια βάρους (Ignatavicius and Workman, 2008). Παχυσαρκία: Η παχυσαρκία ορίζεται ως η περίσσεια λίπους ή λιπώδους ιστού στον οργανισμό και είναι το αποτέλεσμα ανισοζυγίου μεταξύ της πρόσληψης και της κατανάλωσης ενέργειας. Η παχυσαρκία όμως έχει επικρατήσει να ορίζεται με βάση τα το σωματικό βάρος (LeMone and Burke, 2004). Ένα παχύσαρκο άτομο ζυγίζει τουλάχιστον 20% πάνω από το ιδανικό βάρος σώματος, ενώ η υπέρβαρη κατάσταση είναι η αύξηση του σωματικού βάρους έως 10% παραπάνω από το ιδανικό βάρος σώματος. Η κατάσταση αυτή μπορεί να οφείλεται σε υπερβολική πρόσληψη ενέργειας, σε μειωμένη κατανάλωση ενέργειας ή σε συνδυασμό και των δύο (Ignatavicius and Workman, 2008). Η περίσσεια της ενέργειας αυτής αποθηκεύεται στο λιπώδη ιστό. Τα λιποτκύτταρα στη συνέχεια αποθηκεύουν την περίσσεια της ενέργειας υπό τη μορφή τριγλυκεριδίων, που συντίθενται από τα λίπη και τους υδατάνθρακες της τροφής. Τα αίτια της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν συχνά σύνθετες σχέσεις πολλών παραγόντων, περιβαλλοντικών, γενετικών και συμπεριφορικών (LeMone and Burke, 2004). Γ. Αξιολόγηση Υποθρεψία: Στα άτομα με κακή θρέψη ο καταβολισμός των πρωτεϊνών υπερβαίνει την πρωτεϊνική πρόσληψη και σύνθεση νέων πρωτεϊνών οδηγώντας σε αρνητικό ισοζύγιο αζώτου, απώλεια βάρους μειωμένη μυϊκή μάζα και αδυναμία. Άλλες εκδηλώσεις της υποθρεψίας περιλαμβάνουν την εμφάνιση ενός εξαντλημένου ατόμου, με ξηρές, εύθραυστες τρίχες και ωχρούς βλεννογόνους. Το χρόνιο έλλειμμα πρωτεϊνών με επαρκή προσφορά θερμίδων για την κάλυψη των ενεργειακών απαιτήσεων είναι γνωστό ως σύνδρομο kwashiorkor. Όταν υπάρχει έλλειμμα τόσο σε πρωτεΐνες όσο και σε θερμίδας, η υποθρεψία είναι γνωστή ως μαρασμός (Ignatavicius and Workman, 2008). Στους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση υποθρεψίας περιλαμβάνονται: οι ηλικιωμένοι, πτωχοί και άστεγοι που δεν έχουν τη δυνατότητα παρασκευής και συντήρησης της τροφής, άτομα με χρόνια προβλήματα, λειτουργικά προβλήματα υγείας ή όσοι λαμβάνουν φάρμακα που επηρεάζουν την όρεξη (LeMone and Burke, 2004). Παχυσαρκία: Η κατανομή του λίπους στον ανθρώπινο οργανισμό στην παχυσαρκία περιλαμβάνει δύο τύπους, την κεντρική και την περιφερική παχυσαρκία. Κεντρική ονομάζεται η παχυσαρκία όταν ο λόγος της μέσης προς την περίμετρο του ισχίου είναι μεγαλύτερος από 1 εκατοστό στους άνδρες και μεγαλύτερος από 0,8 εκατοστά στις γυναίκες. Τα άτομα με παχυσαρκία κεντρικού τύπου παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποσότητα σπλαχνικού λίπους και υψηλότερα επίπεδα ελεύθερων λιπαρών οξέων στην κυκλοφορία του αίματος. Η παχυσαρκία
αυτού του τύπου σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών, όπως αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος και διαταραχές της αναπαραγωγικής λειτουργίας. Περιφερική ονομάζεται η παχυσαρκία όταν ο λόγος της μέσης προς την περίμετρο του ισχίου είναι μικρότερος από 0,8 εκατοστά και παρατηρείται κυρίως στις γυναίκες. Ο κίνδυνος εμφάνισης επιπλοκών στην περίπτωση αυτή είναι μικρότερος σε σχέση με την κεντρική παχυσαρκία (LeMone and Burke, 2004). Δ. Διαχείριση Υποθρεψία: Η θεραπευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει τη χορήγηση δίαιτας υψηλής θερμιδικής και πρωτεϊνικής αξίας καθώς και τη χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής. Ο στόχος της θεραπείας του ατόμου με υποθρεψία είναι η ανάκτηση του ιδανικού βάρους σώματος με αποκατάσταση των ελλειμμάτων των θρεπτικών ουσιών, των μετάλλων και των ιχνοστοιχείων. Η θεραπεία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την εντερική ή την ολική παρεντερική διατροφή(lemone and Burke, 2004). Παχυσαρκία: Με δεδομένο ότι στη ανάπτυξη της παχυσαρκίας συμβάλλουν ποικίλοι παράγοντες, για την αντιμετώπισή της δεν αρκεί μια απλή μείωση της ποσότητας της προσλαμβανόμενης τροφής. Η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι διαρκής και πρέπει να περιλαμβάνει την υιοθέτηση περισσότερων από μια στρατηγικών, όπως ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης, μια ισοθερμιδική δίαιτα καθώς και τροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου (LeMone and Burke, 2004). Βιβλιογραφία Ignatavicius, D., Workman, L. (2008). Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική Κριτική Σκέψη για Συνεργατική Φροντίδα. Τόμος 2ος. 5η Έκδοση. Εκδόσεις Βήτα: Αθήνα. LeMone, Pr., Burke, K. (2004). Παθολογική-Χειρουργική Νοσηλευτική, Κριτική Σκέψη κατά τη Φροντίδα του Ασθενούς. Τόμος ΙΙ. 3η Έκδοση. Εκδόσεις Λαγός: Αθήνα. Taylor, C., Lillis, C., LeMone, Pr. (2006). Θεμελιώδεις Αρχές της Νοσηλευτικής, Η Επιστήμη και η Τέχνη της Νοσηλευτικής Φροντίδας. Τόμος ΙΙΙ. Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης: Αθήνα.
ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Μη ισορροπημένη διατροφή: περισσότερη από τις απαιτήσεις του σώματος. Ορισμός: Πρόσληψη θρεπτικών ουσιών που υπερβαίνουν τις ανάγκες του μεταβολισμού. Σχετιζόμενοι παράγοντες Κληρονομικοί και γενετικοί παράγοντες, οικογενές πρότυπο παχυσαρκίας. Υπερβολική πρόσληψη σε σχέση με τις ανάγκες του μεταβολισμού. Διατροφικές συνήθειες. Λήψη τροφής σε ανταπόκριση σε εξωτερικά (κοινωνική κατάσταση) ή εσωτερικά (άγχος) ερεθίσματα. Συγκεντρωτική λήψη τροφής στο τέλος της ημέρας. Καθιστικός τρόπος ζωής. Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Λήψη φαρμάκων (κορτικοστεροειδή, οιστρογόνα, αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά και άλλα ψυχοδραστικά, αντιεπιληπτικά). Διαταραχές του νευροενδοκρινικού συστήματος (υποθερεοειδισμός, νόσος Cushing, τραύμα υποθαλάμου, πολυκυστικές ωοθήκες, υπογοναδισμός, ινσουλίνωμα). Προσδιοριστικά Χαρακτηριστικά Αντικειμενικά Βάρος σώματος πάνω από το ιδανικό για την ηλικία, το ύψος και το σωματικό τύπο του ατόμου. Δείκτης μάζας σώματος για την αναγνώριση της περίσσειας του λιπώδους ιστού. Πάχος δερματικής πτυχής. Προσδιορισμός επίπεδων γλυκόζης ορού για τη διάγνωση τυχόν συνυπάρχοντος σακχαρώδη διαβήτη. Προσδιορισμός λιπιδαιμικού προφίλ. Στα παχύσαρκα άτομα παρατηρείται αύξηση των επιπέδων της λιποπρωτείνης χαμηλής πυκνότητας και ελάττωση των επιπέδων της λιποπρωτείνης υψηλής πυκνότητας. Ηλεκτροκαρδιογράφημα για ανίχνευση τυχόν συνεπειών της παχυσαρκίας στην καρδιαγγειακή λειτουργία. Έλεγχος της αρτηριακής πίεσης. Προβλήματα από το αναπνευστικό σύστημα (δυσχερής αναπνευστική λειτουργία, αποφρακτική υπνική άπνοια). Καθυστέρηση στην επούλωση των τραυμάτων. Λοιμώξεις. Υποκειμενικά Αναφορά για πρόσφατη αύξηση του βάρους σώματος.
Αντίληψη και ιδέα του ατόμου για το σωματικό βάρος και την επίδρασή του στην υγεία (χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαταραγμένη εικόνα σώματος). Άγχος. Συνήθης δίαιτα (τροφές πλούσιες σε λίπος και χοληστερόλη) και πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων τροφής. Προηγούμενες προσπάθειες για απώλεια βάρους. Β. Επιθυμητές Εκβάσεις: Το άτομο θα: Επιδεικνύει σταδιακή μείωση του βάρους σε σχέση με την ηλικία, το ύψος και το σωματικό τύπο αλλά και σε σχέση με το στόχο. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των αιτιολογικών/συμμετεχόντων παραγόντων και των συγκεκριμένων παρεμβάσεων για την αποφυγή και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των επιπλοκών της παχυσαρκίας (σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, στεφανιαία νόσος, αποφρακτική υπνική άπνοια, χολολιθίαση, οστεοαρθρίτιδα, μειωμένη επούλωση τραυμάτων). Επιδεικνύει τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής και τις συμπεριφορές (πρότυπα σίτισης, ποσότητα/ποιότητα φαγητού, πρόγραμμα άσκησης) για τη διατήρηση του κατάλληλου σωματικού βάρους. Εκφράζει λεκτικά μια ρεαλιστική εικόνα σώματος και θα επιδεικνύει αποδοχή του εαυτού του όπως είναι. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση συμμόρφωσης στο συγκεκριμένο τύπο διαιτολογίου. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση συμμόρφωσης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα άσκησης. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των στρατηγικών τροποποίησης της συμπεριφοράς (έλεγχος του περιβάλλοντος, έλεγχος των σωματικών αντιδράσεων στην τροφή, έλεγχος των ψυχολογικών αντιδράσεων στην τροφή). Αναγνωρίζει τα συστήματα υποστήριξης σε επίπεδο κοινότητας. Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις 1 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αξιολόγηση των αιτιολογικών/ συμμετεχόντων παραγόντων: Συζήτηση του ιστορικού διατροφής (διατροφικές συνήθειες/συνήθης λήψη τροφής) και υπολογισμός των συνολικά προσλαμβανομένων θερμίδων. Διερεύνηση του τρόπου που το άτομα αντιλαμβάνεται το φαγητό και τη διαδικασία της σίτισης (χρόνος και τόπος σίτισης, δραστηριότητες/χώρος, μόνος ή με παρουσία άλλων ατόμων, συναισθήματα).
Ανασκόπηση της καθημερινής δραστηριότητας και του συνήθους προγράμματος άσκησης του ατόμου. Αξιολόγηση παραγόντων/καταστάσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία (χρόνια νοσήματα, φάρμακα, οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας, κοινωνικοοικονομικοί και πολιτισμικοί παράγοντες). Αξιολόγηση των ανθρωπομετρικών δεδομένων για τον καθορισμό της παρουσίας ή της σοβαρότητας της παχυσαρκίας. Συζήτηση για την αντίληψη για τον εαυτό του που έχει το άτομο με το παρόν βάρος σώματος. Κάποια άτομα δεν θεωρούν πρόβλημα το υπερβολικό βάρος, γεγονός που επηρεάζει τη θεραπεία και την έκβαση, ενώ άλλοι έχουν διαταραγμένη εικόνα σώματος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Συζήτηση για τις συνέπειες της παχυσαρκίας στις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου. Συζήτηση προηγούμενων προσπαθειών απώλειας βάρους και έκβαση αυτών. 2 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Καθιέρωση προγράμματος μείωσης βάρους: Καταγραφή ύψους, βάρους, δομής σώματος, φύλου και ηλικίας για τον καθορισμό των διατροφικών αναγκών του ατόμου. Υπολογισμός των απαιτήσεων σε θερμίδες με βάση τους οργανικούς παράγοντες και το επίπεδο δραστηριότητας. Το βάρος μειώνεται όταν η ενέργεια που καταναλώνεται είναι μεγαλύτερη από αυτή που προσλαμβάνεται. Παροχή πληροφοριών για την κάλυψη συγκεκριμένων διατροφικών αναγκών και ενθάρρυνση για σταδιακή αλλαγή των διατροφικών συνηθειών. Η ακολουθούμενη δίαιτα θα πρέπει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες και λιπαρά και να περιέχει επαρκείς ποσότητες θρεπτικών ουσιών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων και φυτικών ινών. Παροχή βοήθειας για ανεύρεση υγιεινών επιλογών και υποστήριξης αλλαγών της συμπεριφοράς, του τρόπου ζωής, της προσωπικότητας και του περιβάλλοντος. Η τροποποίηση της συμπεριφοράς αποτελεί βασική παράμετρο στην προσπάθεια επιτυχούς ελέγχου του σωματικού βάρους (καταγραφή τροφών, ποσότητας, χώρου που γευμάτισε το άτομο και των καταστάσεων που οδήγησαν στην κατανάλωση τροφής). Διατύπωση ρεαλιστικών στόχων για τη σταδιακή απώλεια βάρους και συζήτηση για την αξιολόγηση της αποδοτικότητας του προγράμματος διατροφής. Η απώλεια βάρους μπορεί να επιτευχθεί σταδιακά (η απώλεια βάρους δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 0,5-1 κιλό/εβδομάδα). Ενθάρρυνση συμμετοχής του ατόμου σε προγραμματισμένο σχέδιο άσκησης ανάλογα με τις επιλογές του και τις σωματικές του ικανότητας (δημιουργεί ένα θερμιδικό έλλειμμα σε συνδυασμό με την τροποποίηση των διαιτητικών συνηθειών). Η άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε προσπάθειας για απώλεια σωματικού βάρους αλλά και για τη διατήρηση του αποτελέσματος. Επιπλέον, βελτιώνει τη φυσική κατάσταση του ατόμου, μειώνει την όρεξη, βελτιώνει την αυτοπεποίθηση και αυξάνει το ρυθμό του βασικού μεταβολισμού. Ένα πρόγραμμα αεροβικής άσκησης, διάρκειας 30 λεπτών επί 3 έως 5 φορές την εβδομάδα προάγει την απώλεια βάρους μειώνοντας ταυτόχρονα το
σωματικό λίπος, αυξάνοντας τη μυϊκή μάζα και διευκολύνοντας το μακροπρόθεσμο έλεγχο του σωματικού βάρους. Παροχή θετικής ενίσχυσης/ενδυνάμωσης των προσπαθειών του ατόμου, ώστε να επιλέγει δραστηριότητες που δεν σχετίζονται με την κατανάλωση τροφής. Παρακολούθηση της λήψης φαρμακευτικών σκευασμάτων (συνταγογραφούμενων ή μη) και υιοθέτηση συνεργατικής προσέγγισης. Παραπομπή σε ομάδες κοινωνικής υποστήριξης που βοηθούν το άτομο στην προσπάθειά του να χάσει βάρος μέσω της ψυχολογικής ενίσχυσής του από άλλα άτομα με το ίδιο πρόβλημα. Παραπομπή σε ειδικό για επιπρόσθετες παρεμβάσεις, αν ενδείκνυται. 3 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Προαγωγή της ευεξίας (Εκπαίδευση/ Παράγοντες σχεδιασμού εξόδου): Ενημέρωση για την παχυσαρκία και της επιπτώσεις της στην υγεία του ατόμου. Παροχή πληροφοριών για την επιλογή θρεπτικών φαγητών, που καλύπτουν τις προσωπικές επιθυμίες, ικανοποιούν τις προσωπικές ανάγκες και είναι αποδεκτά για τον οικονομικό προγραμματισμό του ατόμου. Ενημέρωση για τη σημασία μιας υγιούς δίαιτας που περιλαμβάνει παράγωγα δημητριακών, φρούτα και λαχανικά. Η δίαιτα πρέπει να έχει μέτρια περιεκτικότητα σε αλάτι και ζάχαρη και χαμηλή σε χοληστερόλη και λίπη. Ενίσχυση των γονιών να είναι πρότυπο καλών διατροφικών επιλογών για την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών διατροφής από τα παιδιά. Ενημέρωση για την ανάγκη συμμετοχής σε μέτρια σωματική δραστηριότητα (για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα). Συζήτηση των στρατηγικών αποτελεσματικής διαχείρισης στρεσσογόνων καταστάσεων/συναισθημάτων έναντι της υπερβολικής λήψης τροφής. Πρόταση για μέτρηση του βάρους του σώματος μία φορά την εβδομάδα. Παρακολούθηση των μετρήσεων του λίπους του σώματος, αν ενδείκνυται. Ενθάρρυνση οικογένειας/σημαντικών άλλων για παροχή συνεχούς υποστήριξης στο άτομο. Παραπομπή σε κοινοτικές πηγές για πληροφορίες, στρατηγικές ή ειδικά προγράμματα και υποστήριξη για τον επιτυχή έλεγχο του σωματικού βάρους (εκπαίδευση σχετικά με τις διαιτητικές αρχές και τις επιπλοκές της παχυσαρκίας, προγράμματα φυσικής δραστηριότητας). Παραπομπή για αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας. Βιβλιογραφία
Κουρλαμπά, Γ., Παναγιωτάκος, Δ.Β. (2010). Δείκτες διατροφικής αξιολόγησης. Ελληνική Επιθεώρηση Διαιτολογίας-Διατροφής, 1(1), σ. 45 56. Marjory, G. (2009). Eγχειρίδιο Νοσηλευτικής Διαγνωστικής. 11η έκδοση. Εκδόσεις ΒΗΤΑ: Αθήνα. Πατηράκη Κουρμπάνη, Ε. (2009). Οδηγός Ανάπτυξης Σχεδίου Νοσηλευτικής Φροντίδας Διαγνώσεις, Παρεμβάσεις και Αιτιολογήσεις. 11η Αγγλική Έκδοση 1η Ελληνική Έκδοση. Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης: Αθήνα. Επιμέλεια του: Doenges, M. E., Moorhouse, M. F., Murr, A. (2008). Nurse s pocket guide diagnoses, prioritized interventions and rationales. 11th edition. F. A. Davis Company: Philadelphia. Phillips, M.B., Foley, A.L., Barnard, R., Isenring, E., Miller, M.D. (2010). Nutritional screening in community-dwelling older adults: a systematic literature review. Asia Pac J Clin Nutr, 19 (3), pp. 440-449. Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, Ανώτατο Ειδικό Επιστημονικό Συμβούλιο Υγείας. (1999). Διατροφικές οδηγίες για ενήλικες στην Ελλάδα. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 16(6), σ. 615.625. Ηλεκτρονικές Πηγές http://www.diatrofikoiodigoi.gr/ (Πρόσβαση 29 Μαρτίου 2015) http://nursingprotocols.gr/ (Πρόσβαση 27 Ιουλίου 2015) http://www.ygeianet.gov.gr/healthmapuploads/campaign/paxisarkia.pdf (Πρόσβαση 05 Αυγούστου 2015) http://www.ygeianet.gov.gr/healthmapuploads/campaign/xolisterinh.pdf (Πρόσβαση 05 Αυγούστου 2015) http://www.neaygeia.gr (Πρόσβαση 05 Αυγούστου 2015)
ΕΝΤΥΠΑ Α. Έντυπο επικεντρωμένης αξιολόγησης μη ισορροπημένης διατροφής: περισσότερη από τις απαιτήσεις του σώματος. Υποκειμενικά Δεδομένα (Προσωπικές Αναφορές) Πρόσφατη αύξηση του βάρους σώματος. Λανθασμένη αντίληψη και ιδέα για το σωματικό του βάρος και την επίδρασή του στην υγεία του ατόμου. Συνήθης δίαιτα πλούσια σε λίπη και χοληστερόλη και πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων τροφής. Απουσία φυσικής δραστηριότητας. Προηγούμενες προσπάθειες για απώλεια βάρους. Αντικειμενικά Δεδομένα (Ευρήματα) Αύξηση του βάρους σώματος πάνω από το ιδανικό για την ηλικία, το ύψος και το σωματικό τύπο του ατόμου. Αύξηση του δείκτη μάζας σώματος. Αύξηση του πάχους της δερματικής πτυχής. Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης ορού. Δισλιπιδαιμία (αύξηση των επιπέδων της λιποπρωτείνης χαμηλής πυκνότητας και ελάττωση των επιπέδων της λιποπρωτείνης υψηλής πυκνότητας). Αυξημένη αρτηριακή πίεση. Ευρήματα από το ηλεκτροκαρδιογράφημα. Β. Έντυπο διατύπωσης νοσηλευτικής διάγνωσης Μη ισορροπημένη διατροφή: περισσότερη από τις απαιτήσεις του σώματος που σχετίζεται με: Κληρονομικούς και γενετικούς παράγοντες, οικογενές πρότυπο παχυσαρκίας. Υπερβολική πρόσληψη τροφής σε σχέση με τις ανάγκες του μεταβολισμού. Διατροφικές συνήθειες. Λήψη τροφής σε ανταπόκριση σε εξωτερικά (κοινωνική κατάσταση) ή εσωτερικά (άγχος) ερεθίσματα. Συγκεντρωτική λήψη τροφής στο τέλος της ημέρας. Καθιστικός τρόπος ζωής. Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Λήψη φαρμάκων (κορτικοστεροειδή, οιστρογόνα, αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά και άλλα ψυχοδραστικά, αντιεπιληπτικά).
Παθολογικές καταστάσεις. Γ. Έντυπο καταγραφής επιθυμητών εκβάσεων Προηγούμενη Βαθμολόγηση κλίμακας εκβάσεων: Βαθμολόγηση με 1: σοβαρή απόκλιση από τα φυσιολογικά όρια, 2: ουσιώδης απόκλιση από τα φυσιολογικά όρια, 3: μέτρια απόκλιση από τα φυσιολογικά όρια, 4: ήπια απόκλιση από τα φυσιολογικά όρια, 5: καμία απόκλιση από τα φυσιολογικά όρια, ΜΕ: μη εφαρμόσιμο. Αρχική βαθμολογία:... Τελική βαθμολογία: Δείκτες σοβαρή απόκλιση 1 ουσιώδης απόκλιση 2 μέτρια απόκλιση 3 ήπια απόκλιση 4 καμία απόκλιση 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ Βάρος σώματος Δείκτης Μάζας Σώματος Πάχος δερματικής πτυχής Λόγος περιμέτρου μέσηςισχίων (προγνωστικός δείκτης για ΣΝ) Ζωτικά σημεία Μυοσκελετικό σύστημα Αναπνευστικό σύστημα Καρδιαγγειακό σύστημα Εργαστηριακά ευρήματα: 1. Γλυκόζη ορού 2. Λιπιδαιμικό προφίλ 3. ΗΚΓ Δείκτες Το άτομο/οικογένεια/ καθόλου 1 σπάνια 2 μερικές φορές 3 συχνά 4 συνεχώς 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ
σημαντικοί άλλοι: Επιδεικνύει σταδιακή μείωση του βάρους σε σχέση με την ηλικία, το ύψος και το σωματικό τύπο αλλά και σε σχέση με το στόχο Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των αιτιολογικών/συμμετεχόντων παραγόντων της παχυσαρκίας Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των συγκεκριμένων παρεμβάσεων για την αποφυγή και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των επιπλοκών της παχυσαρκίας Επιδεικνύει τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής και τις συμπεριφορές για τη διατήρηση του κατάλληλου σωματικού βάρους Εκφράζει λεκτικά μια ρεαλιστική εικόνα σώματος και επιδεικνύει αποδοχή του εαυτού του όπως είναι Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση συμμόρφωσης στο συγκεκριμένο τύπο διαιτολογίου Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση συμμόρφωσης στο συγκεκριμένο πρόγραμμα άσκησης Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των στρατηγικών
τροποποίησης συμπεριφοράς της Αναγνώριση των συστημάτων υποστήριξης σε επίπεδο κοινότητας Δ. Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Αξιολόγηση του ιστορικού διατροφής (διατροφικές συνήθειες/συνήθης λήψη τροφής) και υπολογισμός των συνολικά προσλαμβανομένων θερμίδων. Διερεύνηση του τρόπου που το άτομο αντιλαμβάνεται το φαγητό και τη διαδικασία της σίτισης. Ανασκόπηση της καθημερινής δραστηριότητας και του συνήθους προγράμματος άσκησης του ατόμου. Αξιολόγηση παραγόντων/καταστάσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία (χρόνια νοσήματα, φάρμακα, οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας, κοινωνικοοικονομικοί και πολιτισμικοί παράγοντες). Αξιολόγηση των ανθρωπομετρικών δεδομένων για τον καθορισμό της παρουσίας και/ή της σοβαρότητας της παχυσαρκίας. Αξιολόγηση αναπνευστικής και καρδιαγγειακής λειτουργίας. Αξιολόγηση εργαστηριακών δεδομένων. Συζήτηση προηγούμενων προσπαθειών απώλειας βάρους και έκβαση αυτών. Καθιέρωση εξατομικευμένου προγράμματος μείωσης βάρους. Καθορισμός διατροφικών αναγκών με βάση το ύψος, το βάρους, τη δομή σώματος, το φύλου και την ηλικίας του ατόμου. Ενθάρρυνση για την υιοθέτηση δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες και λιπαρά. Ενθάρρυνση για τη λήψη επαρκών ποσοτήτων θρεπτικών ουσιών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων και φυτικών ινών. Παροχή βοήθειας για ανεύρεση υγιεινών επιλογών και υποστήριξης αλλαγών της συμπεριφοράς, του τρόπου ζωής, της προσωπικότητας και του περιβάλλοντος. Ενθάρρυνση συμμετοχής του ατόμου στο προγραμματισμένο σχέδιο άσκησης ανάλογα με τις επιλογές του και τις σωματικές του ικανότητας. Παροχή θετικής ενίσχυσης/ενδυνάμωσης των προσπαθειών του ατόμου. Πρόταση για απώλεια βάρους το 0,5-1 κιλό/εβδομάδα. Παρακολούθηση της λήψης φαρμακευτικών σκευασμάτων (συνταγογραφούμενων ή μη) και υιοθέτηση συνεργατικής προσέγγισης. Παραπομπή σε ομάδες κοινωνικής υποστήριξης που βοηθούν το άτομο στην προσπάθειά του να χάσει βάρος μέσω της ψυχολογικής ενίσχυσής του από άλλα άτομα με το ίδιο πρόβλημα. Παραπομπή σε ειδικό για επιπρόσθετες παρεμβάσεις, αν ενδείκνυται.
Συζήτηση των στρατηγικών αποτελεσματικής διαχείρισης στρεσσογόνων καταστάσεων/συναισθημάτων έναντι της υπερβολικής λήψης τροφής. Πρόταση για μέτρηση του βάρους του σώματος μία φορά την εβδομάδα. Παρακολούθηση των μετρήσεων του λίπους του σώματος, αν ενδείκνυται. Ενθάρρυνση οικογένειας/σημαντικών άλλων για παροχή συνεχούς υποστήριξης στο άτομο. Παραπομπή σε κοινοτικές πηγές για πληροφορίες, στρατηγικές ή ειδικά προγράμματα και υποστήριξη για τον επιτυχή έλεγχο του σωματικού βάρους (εκπαίδευση σχετικά με τις διαιτητικές αρχές και τις επιπλοκές της παχυσαρκίας, προγράμματα φυσικής δραστηριότητας). Παραπομπή για αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας. Εκπαίδευση Ενημέρωση του ατόμου/οικογένειας σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου/αιτίες της παχυσαρκίας. Ενημέρωση του ατόμου/οικογένειας σχετικά με τις επιπλοκές της παχυσαρκίας. Ενημέρωση για τη σημασία μιας υγιούς δίαιτας που να περιλαμβάνει παράγωγα δημητριακών, φρούτα και λαχανικά, καθώς και να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες και λιπαρά. Ενίσχυση των γονιών να είναι πρότυπο καλών διατροφικών επιλογών για την υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών διατροφής από τα παιδιά. Ενημέρωση για την ανάγκη υιοθέτησης ενός δραστήριου τρόπου ζωής. Εκπαίδευση στην αποτελεσματική διαχείρισης στρεσσογόνων καταστάσεων/συναισθημάτων. Ενημέρωση της οικογένειας/ σημαντικών άλλων σε θέματα κάλυψης των διατροφικών αναγκών και υγιεινών διατροφικών επιλογών.
ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Μη ισορροπημένη διατροφή: λιγότερη από τις απαιτήσεις του σώματος. Ορισμός: ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών ουσιών για την κάλυψη των αναγκών του μεταβολισμού. Σχετιζόμενοι παράγοντες Αδυναμία μάσησης και κατάποσης τροφής (απώλεια οδόντων, τεχνητές οδοντοστοιχίες). Αδυναμία πέψης και απορρόφησης θρεπτικών ουσιών λόγω οργανικών διαταραχών (δυσαπορρόφηση, διάρροια, αιμορραγία). Παθολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη λήψη τροφής ή τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά (καρκίνος, λοιμώξεις, χειρουργική επέμβαση, σωματικές ή νοητικές αναπηρίες). Αυξημένες μεταβολικές απαιτήσεις (π.χ. εκτεταμένα εγκαύματα, υπερθυρεοειδισμός). Χρόνια χρήση φαρμάκων που επηρεάζουν την πρόσληψη τροφής (μεθοτρεξάτη, αμφεταμίνες, φαινοβαρβιτάλη, διγοξίνη, αντιβιοτικά), την απορρόφηση (αντιόξινα, σιμετιδίνη, καθερτικά, νεομυκίνη, χημειοθεραπευτικά/επηρεάζουν την απορρόφηση, καθώς και κουμαρινικά, μεθοτρεξάτη, ασπιρίνη, κορτικοειδή/ ανταγωνίζονται το μεταβολισμό ή την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών) και την απέκκριση ουσιών (διουρητικά). Κατάχρηση οινοπνεύματος. Προσδιοριστικά Χαρακτηριστικά Αντικειμενικά Αλλαγή/απώλεια βάρους τους τελευταίους μήνες σε σχέση με την ηλικία, το ύψος και το σωματικό τύπο. Απώλεια βάρους με επαρκή λήψη τροφής (ανεξήγητη απώλεια βάρους). Απώλεια υποδόριου λίπους (μετρήσεις πτύχωσης του δέρματος). Απώλεια μυϊκής μάζας (απίσχναση, καχεξία) και αδύναμος μυϊκός τόνος (αδυναμία κατάποσης και μάσησης, δυσκολία στην προετοιμασία του φαγητού). Διαταραχές δέρματος και εξαρτημάτων (σκληρό, ξηρό και οιδηματώδες δέρμα, κοιλονυχία, εύθραυστα νύχια, θαμπά και ξηρά μαλλιά, λεπτά και αραιά, απώλεια μαλλιών). Επώδυνη στοματική κοιλότητα, ωχροί βλεννογόνοι, οιδηματώδη και φλεγμαίνοντα ούλα, απώλεια οδόντων/κακή θέση, γλώσσα οιδηματώδη, υπερτροφική ή ατροφική.
Σημεία από το γαστρεντερικό όπως έμετος, αυξημένοι εντερικοί ήχοι, διάρροια, στεατόρροια. Αφυδάτωση. Οίδημα (ασκίτης, ιερό οστό, κάτω άκρα). Μείωση ή απώλεια αντανακλαστικών, απώλεια αίσθησης, διανοητική σύγχυση, απάθεια, νωθρότητα. Δεδομένα από τον αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο (αιματοκρίτης, αιμοσφαιρίνη, λεμφοκύτταρα, δείκτες ηπατικής λειτουργίας, δείκτες νεφρικής λειτουργίας). Υποκειμενικά Αναφορά για λήψη τροφής λιγότερη σε σχέση με τη συνήθη ημερήσια κατανάλωση. Μειωμένη όρεξη για φαγητό και αποστροφή στη λήψη τροφής. Αναφορά αισθήματος πληρότητας μετά τη λήψη τροφής. Αναφορά για ναυτία. Αδυναμία και εύκολη κόπωση (καθόλου ενέργεια), μειωμένη αντοχή στις δραστηριότητες. Β. Επιθυμητές Εκβάσεις: Το άτομο θα: Επιδεικνύει σταδιακή αύξηση του βάρους σε σχέση με την ηλικία, το ύψος και το σωματικό τύπο αλλά και σε σχέση με το στόχο. Είναι ελεύθερο από σημεία κακής θρέψης όπως φαίνεται από τη γενική εμφάνιση και ζωτικότητα, την κατάσταση του δέρματος, του βλεννογόνου και των εξαρτημάτων του, τη στοματική του υγιεινή, τη σκελετική μυϊκή μάζα, τη νευρολογική ανταπόκριση και τα εργαστηριακά ευρήματα. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση των αιτιολογικών παραγόντων και των συγκεκριμένων παρεμβάσεων για την αποφυγή και αντιμετώπιση της κακής θρέψης. Επιδεικνύει συμπεριφορές για την ανάκτηση και διατήρηση του κατάλληλου σωματικού βάρους. Εκφράζει λεκτικά την κατανόηση συμμόρφωσης στο συγκεκριμένο τύπο διαιτολογίου και στη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής, αν ενδείκνυται. Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις 1 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αξιολόγηση των αιτιολογικών/ συμμετεχόντων παραγόντων:
Αναγνώριση του ατόμου που βρίσκεται σε κίνδυνο κακής θρέψης (ηλικιωμένοι, άτομα με χρόνιες ασθένειες, χαμηλό βιοτικό επίπεδο, τραύμα ή παθολογικές καταστάσεις, υπερβολική χρήση μέτρων ελέγχου του βάρους). Αξιολόγηση όλων των παραγόντων που πιθανά επηρεάζουν την ικανότητα λήψης, μάσησης και κατάποσης της τροφής ή την επιλογή τροφής (μείωση διαθέσιμων οικονομικών πόρων, έλλειψη υποστηρικτικών συστημάτων, κακή στοματική υγιεινή, αλληλεπίδραση φαρμάκων, επιπτώσεις ασθένειας και αλλεργιών, πολιτισμικές επιδράσεις, ψυχολογικοί παράγοντες). Αξιολόγηση ευρημάτων από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως δυσπεψία, ναυτία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα και χαρακτηριστικά αυτών, καθώς και οτιδήποτε επιδεινώνει ή ανακουφίζει τα ενοχλήματα αυτά. Επιβεβαίωση της κατανόησης των ατομικών διατροφικών αναγκών για την παροχή κατάλληλων πληροφοριών και συζήτηση διατροφικών συνηθειών (αναγνώριση τροφών προτίμησης/αποστροφής). Αξιολόγηση της σωματικής και πνευματικής ικανότητας του ατόμου για την προετοιμασία φαγητού. Προσδιορισμός της ικανότητας απόκτησης και αποθήκευσης με ασφάλεια διαφόρων τύπων τροφών. 2 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Εκτίμηση του βαθμού του ελλείμματος: Αξιολόγηση των ανθρωπομετρικών δεδομένων για τον καθορισμό των σωματικών διαστάσεων και τον προσδιορισμό των παραμέτρων για σύγκριση (βάρος σώματος, ύψος, δείκτης μάζας σώματος, μέτρηση δερματικών πτυχών, μέτρηση περιφερειών του σώματος για την εκτίμηση της μυϊκής μάζας/περιφέρεια μέσης, αναλογία περιφέρειας μέσης προς ισχίων). Αξιολόγηση σημείων που αποτελούν ενδείξεις πρωτεϊνικής/ενεργειακής κακής θρέψης, όπως απώλεια τριχών, ξηρά και θαμπά μαλλιά, ραγισμένα νύχια, καθυστερημένη επούλωση, αιμορραγία ούλων, οιδηματώδη κοιλία, μυϊκή ατροφία. Αξιολόγηση διατροφικών δεδομένων με τη χρήση εργαλείων ελέγχου, όπως ανάκληση 24ώρου, ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων, ημερολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων, εκτίμηση διατροφικής πρόσληψης, αξιολόγηση της χρήσης διατροφικών συμπληρωμάτων. Σε κάθε περίπτωση η διατροφική αξιολόγηση θα πρέπει να εστιάζει στη συνήθη διατροφή, στις αλλεργίες σε τρόφιμα και σε δυσανεξία, στην προετοιμασία και αποθήκευση των τροφών, στον τύπο του διαιτολογίου που ακολουθείται, στις διατροφικές συνήθειες και στην ύπαρξη τυχόν διατροφικών διαταραχών. Αξιολόγηση εργαστηριακών δεδομένων (αιματοκρίτης, αιμοσφαιρίνη, λεμφοκύτταρα, δείκτες ηπατικής λειτουργίας, δείκτες νεφρικής λειτουργίας). 3 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Ανάπτυξη διατροφικού σχεδίου που καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες:
Προσδιορισμός των διατροφικών αναγκών του ατόμου με βάση τα ατομικά χαρακτηριστικά (ηλικία, δομή σώματος, μυϊκή ισχύς, επίπεδο δραστηριότητας), τις συνολικές προσλαμβανόμενες θερμίδες και τις διατροφικές συνήθειες (ημερήσια πρόσληψη τροφής, τρόπος και χρόνος γευμάτων), καθώς και την εκτίμηση των ενεργειακών και πρωτεϊνικών απαιτήσεων του ατόμου. Εφαρμογή μέτρων που ενθαρρύνουν και διευκολύνουν την κάλυψη των καθημερινών αναγκών όπως, μικρά και συχνά γεύματα, διεγερτικά όρεξης, χρήση αρωματικών ουσιών (λεμόνι, βότανα), συμμετοχή του ατόμου στην επιλογή τροφής από τις διατροφικές πηγές για την καλύτερη δυνατή πρόσληψη πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών, εξασφάλιση μηχανικής σίτισης με μαλακές/πολτοποιημένες τροφές, αποφυγή τροφών που προκαλούν μη ανοχή/αύξηση της γαστρικής κινητικότητας, περιορισμός των ινών και των μεγάλων ποσοτήτων για την αποφυγή αισθήματος πληρότητας, περιορισμός των υγρών μια ώρα πριν το φαγητό και προαγωγή της επαρκούς ενυδάτωσης του ατόμου, εξασφάλιση ευχάριστου περιβάλλοντος και ελαχιστοποίηση της κακοσμίας ή των δυσάρεστων εικόνων. Εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων πρωτεϊνών, θερμίδων, μετάλλων, ιχνοστοιχείων και βιταμινών ανάλογα με τις διατροφικές ανάγκες. Οι θερμίδες που προέρχονται από τους υδατάνθρακες και τα λίπη είναι κατεξοχήν αυτές που καταναλίσκονται στην παραγωγή ενέργειας, ενώ οι πρωτεϊνικές θερμίδες χρησιμοποιούνται για την ανασυγκρότηση των ιστών. Εξασφάλιση ανάπαυσης πριν και μετά τα γεύματα. Η σίτιση απαιτεί ενέργεια και το άτομο με υποθρεψία μπορεί να παραπονεθεί για μειωμένη σωματική δύναμη και ενεργητικότητα. Συνεργασία/διεπιστημονική αντιμετώπιση στη διαχείριση των υποκείμενων αιτιολογικών παραγόντων. Συζήτηση για τη χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων (συμπληρωμάτων διατροφής). Εκπαίδευση ατόμου/οικογένειας στη χρήση βοηθητικών μέσων κατά τη σίτιση. Εκπαίδευση οικογένειας/σημαντικών άλλων στη σίτιση με ρινογαστρικό σωλήνα. Η εκπαίδευση θα αφορά στον τρόπο προετοιμασίας και χειρισμού των διαλυμάτων, στον τρόπο χορήγησης, στον χειρισμό των αντλιών έγχυσης, στη φροντίδα του σωλήνα εντερικής σίτισης, στην αναγνώριση και αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων και επιπλοκών. Εκπαίδευση ατόμου/οικογένειας στην παροχή στοματικής υγιεινής πριν και μετά τα γεύματα αλλά και πριν την νυχτερινή κατάκλιση. Ενθάρρυνση ατόμου/οικογένειας για συστηματικό ζύγισμα με σκοπό την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων. Παραπομπή σε πρόγραμμα θεραπείας με χορήγηση παρεντερικής διατροφής, αν ενδείκνυται. Παραπομπή σε κοινοτικές δομές/υπηρεσίες για παροχή βοήθειας σε άτομα με περιορισμούς στην αγορά/προετοιμασία του φαγητού. 4 ΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Προαγωγή της ευεξίας (Εκπαίδευση/Παράγοντεςς σχεδιασμού εξόδου):