Τεύχος 67 Μάίος 2002 ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Ετος 30ο - Τόμος 16ος Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α ΔΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Δκτής Σχολής Πολέμου Αεροπορίας Τηλ. (010) 7488223 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ Τμήμα Εκδοσης Περιοδικών Επγός (ΕΑ) Πέτρος Καρανδρέας Τηλ. (010) 8079166 (010) 8192385 ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Ασμιας (ΤΗΓ) Σωτήριος Σταμάτης ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Ασμιας (ΤΗΓ) Σωτήριος Σταμάτης 2 5 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΑΡΑΔΙΔΟΝΤΟΣ του κ. Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος (Ι) Δημήτριος. Λυτζεράκος ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΑΡΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΟΣ του κ. Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος (Ι) Παναγιώτης Παπανικολάου ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ - ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Μ.Υ Μαίρη Αγάλλου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Ε.Ο.Υ. / Σ.Ι. Επγός (Ο) Νικόλαος Κόκλας Τηλ. (010) 80.79.444 ΑΤΕΛΙΕ - ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΙ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ Λ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Μ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΕΠΕ Τηλ. (010) 29.20.934-29.10.440 FAX: (010) 21.30.006 46 57 Ακροβατικό Σμήνος στην ΠΑ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟ- ΛΕΜΟΥ ΣΤΟΝ ΗΡ- ΑΚΛΕΙΤΟ Συνδρομή ανά τεύχος 1,17. Οι επιθυμούντες να γίνουν συνδρομητές του περιοδικού πρέπει να το γνωστο-ποιήσουν στη ΣΠΑ / ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ, Α/Δ ΔΕΚΕΛΕΙΑΣ - ΤΓΑ 1010. Το αντίτιμο της συνδρομής κατατίθεται στην Τράπεζα της Ελλάδος στο λογαριασμό 232016-5 ή με Ταχυδρομική Επιταγή και η απόδειξη κατάθεσης των χρημάτων αποστέλλεται στη Δνση του περιοδικού.
Ημερήσια Διαταγή Παραδίδοντος κ. Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος (Ι) Δημήτριος. Λυτζεράκος 2 Ημερήσια Διαταγή Παραλαμβάνοντος κ. Α/ΓΕΑ Αντιπτέραρχος (Ι) Παναγιώτης Παπανικολάου ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙ- ΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ (C2) Μετάφραση - Διασκευή από το βιβλίο Network Centric Warfare (NCW) Σμχος(Ι) Αθ. Κωτούλας της ΣΠΑ...όσοι διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμη τους... Διάλογος Αθηναίων και Μήλιων ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Ε 97 Ασμχος (Ι) Αθ. Χριστοδούλου Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΘΗΤΕΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΣΧΥ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ του Ασμχου (ΔΓΥ) Κων. Μπίμπιζα - Πίνη της ΔΑΕ/Α5 Η ΑΕΡΟΛΕΣΧΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΑΕ- ΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ Επγός (Ι) Α.Μπινιάρης Ακροβατικό Σμήνος στην ΠΑ Επγός (ΕΑ) Δ.Ξένος Η ΠΡΩΤΗ ΧΡΗΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΠΟΛΕ- ΜΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Επγός (ΤΥΕ) Ηλίας Σβάρνας Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟΝ ΗΡΑΚΛΕΙ- ΤΟ Καθηγ. Σαράντος Ι.Καργάκος Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΗΜΕΡΑ Υπσγού (Ο) Γκιώνη Χ. ΠΕΡΛ ΧΑΡΜΠΟΡ Ν. Κυριαζής Καθηγ.Παν/μίου-Συγγραφέας ΑΠΟ ΤΗΝ SEAD ΣΤΗΝ DEAD Μετάφραση-Διασκευή από το Military Technology 12 / 2000 M.Y. A' M.Aγάλλου Η επίδραση του Νέου Διεθνούς Ποινικού Δικαίου στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις Ποιήματα AIΓΑΙΟ Υπτχος ε.α. Ανδρέας Σόγιας 5 9 17 28 38 46 53 57 64 73 81 92 Επισμηναγός (Ε) Ιωάννης Μανομενίδης 92 11212 ΟΡΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ δέχεται για δημοσίευση εργασίες (μελέτες, άρθρα, πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό) είτε πρωτότυπες είτε μεταφράσεις ή διασκευές πάνω σε θέματα: * Γενικής μόρφωσης - - Εθνικοί Σκοποί - - Διεθνείς Οργανισμοί και Συμμαχίες - - Στρατηγική αξία του ελληνικού χώρου - - Διεθνές Αεροπορικό Δίκαιο - - Στρατηγικές Εξελίξεις στο ευρύτερο περιβάλλον - - Θέματα Οικονομίας - - Θέματα Πολιτισμού και Τέχνης - - Διάφορα Επιστημονικά Θέματα * Ιστορικά * Τεχνικά - - Τεχνολογικές Εξελίξεις Αφων και Όπλων * Αεροπορικού Ενδιαφέροντος. - - Δόγμα Εναερίων Δυνάμεων - - Αεροδιάστημα - - Επιχειρήσεις Ο συγγραφέας είναι υπεύθυνος για το πε-ριεχόμενο της εργασίας του τόσο για την α- κρίβεια των καταχωρημένων σ' αυτή γεγονότων ή απόψεων όσο και για την εγκυ-ρότητα και τα δικαιώματα των χρησιμο-ποιουμένων πηγών. Οι διατυπούμενες στις εργασίες θέσεις ή απόψεις απηχούν τις προσωπικές θέσεις ή απόψεις του συγγραφέα και μόνο. Οι προς δημοσίευση εργασίες που αποστέλλονται πρέπει να είναι είτε δακτυλογραφημένες είτε ευανάγνωστα χειρόγραφες είτε σε δισκέττα Η/Υ (Αρχείο σε ASCII μορφή) και να συνοδεύονται, αν απαιτείται,από πρωτότυπες φωτογραφίες, σχέδια, slides, σκίτσα κλπ. 'Ολα τα δημοσιευόμενα θέματα επιλέγονται από ειδική επιτροπή. Ο υπεύθυνος της έκδοσης διατηρεί το δικαίωμα να επιφέρει κάθε αλλαγή που κρίνει αναγκαία για την καλύτερη παρουσίαση της ύλης, χωρίς βέβαια να αλλοιώνεται η έννοια του θέματος. Οι εργασίες που δεν δημοσιεύονται δεν επιστρέφονται στο συγγραφέα.
Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί, Σμηνίτες και Πολιτικό Προσωπικό της ΠΑ, Σήμερα μετά από 36 χρόνια υπηρεσίας στην Πολεμική Αεροπορία, όπου είχα τη τιμή να ηγηθώ τα τελευταία τρία χρόνια ως αρχηγός ΓΕΑ, παραδίδω την ηγεσία της Πολεμικής Αεροπορία στον καταξιωμένο Αντιπτέραρχο (Ι) Παν. Παπανικολάου μέχρι σήμερα Αρχηγό Τακτικής Αεροπορίας. Από το χώρο της Σχολής Ικάρων, το λίκνο της Πολεμικής Αεροπορίας, ξεκίνησα και ξεκινάμε με το όραμα της προσφοράς των υπηρεσιών μας για την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής Πολεμικής Αεροπορίας, ικανής για την προάσπιση της ακεραιότητας της πατρίδας μας σ' οποιαδήποτε χρονική στιγμή απαιτηθεί. Η δύναμη όμως αυτή της ικανότητας της Πολεμικής Αεροπορίας, πίστευα και πιστεύω ότι είσαστε εσείς, οι άνθρωποί της, όπου καθημερινά από τη θέση σας αγωνίζεσθε, συνδράμετε και συνεισφέρετε με το έργο σας. Σκληρή, πραγματική και διαρκής εκπαίδευση μαζί με πειθαρχία, πίστη και αφοσίωση στο υπηρεσιακό καθήκον σας καθώς και συνδρομή στην ασφάλεια πτήσεων και ε- δάφους αποτελούν τα στοιχεία που δημιουργούν και θα διατηρούν την Πολεμική Αεροπορία ώστε να είναι ανάμεσα στις πρώτες πολεμικές αεροπορίες στην περιοχή μας. Τα χαρακτηριστικά του ευμετάβλητου περιβάλλοντος, στο οποίο ζούμε, απαιτούν όσο ποτέ άλλοτε την ανάπτυξη των ηγετικών μας ικανοτήτων σ' όλες τις βαθμίδες διοίκησης της Πολεμικής Αεροπορίας. Οφείλουμε καθημερινά να είμαστε δάσκαλοι του εαυτού μας και των συνεργατών μας, με στόχο την τελειοποίησή μας στην κάθε θ- έση που εργαζόμαστε ώστε αυτή η πολλαπλασιαστική δύναμη του συνόλου των ανθρώπων της Πολεμικής Αεροπορίας να δημιουργεί την ποιότητα της μαχητικότητάς της, προκειμένου να είναι δυνατή η αντιμετώπιση άγνωστων και πρωτόγνωρων απειλών. Ο συνεχής και διαρκής αγώνας αυτοβελτίωσής μας, είναι καρπός της σκληρής εκπαίδευσής μας και των αξιών που εμείς καλλιεργούμε. Οφείλουμε να μην είμαστε μόνο εκτελεστικά όργανα αλλά και δημιουργοί νέων θεσμών που να ενισχύουν την αξιοκρατία, τη δικαιοσύνη και τη δημιουργικότητα. Πίστη μας πρέπει να είναι το όραμα της ανάπτυξης της Πολεμικής Αεροπορίας, πολεμώντας καθημερινά τις γραφειοκρατικές αντιλήψεις και την απλή αριθμητική προσέγγιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε. Είναι βέβαιο, ότι απαιτούνται μεγάλες προσπάθειες για δημιουργία αλλαγών ώστε το προσωπικό της Πολεμικής Αεροπορίας να αξιοποιεί στο μέγιστο τα μέσα και την υψηλή τεχνολογία της. Με σκοπό την ποιοτική υπεροχή έναντι της ποσοτικής προκειμένου μαζί με το προσωπικό των άλλων κλάδων των ενόπλων δυνάμεων, να αποτε- 2 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
λούν ασπίδα ασφαλείας για την πρόοδο του ελληνικού λαού. Σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα η Πολεμική Αεροπορία με τη στήριξη του ελληνικού λαού και της κυβέρνησης βρίσκεται στη φάση υλοποίησης του μεγαλύτερου εξοπλιστικού προγράμματος από την ίδρυσή της. Το έργο αυτό είναι πολύ δύσκολο και χρειάζονται μεγάλες προσπάθειες, λαμβάνοντας υπόψη μας και τις συνεχείς προκλήσεις που δεχόμαστε από τη γείτονα Τουρκία αλλά και τη γενική αστάθεια που υπάρχει στην περιοχή μας. Ο εκσυγχρονισμός αυτός πρέπει να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατό, ώστε η Πολεμική Αεροπορία να αποτελεί ισχυρό παράγοντα αποτροπής για τη διατήρηση της ειρήνης, με τη δυνατότητα συνεργασίας και συνύπαρξης στηριζόμενη στις αρχές του διεθνούς δικαίου και να είμαστε νικητές οποτεδήποτε απαιτηθεί. Άνδρες και κ Γυναίκες της Πολεμικής Αεροπορίας, ορίας, Θέλω να σας ευχαριστήσω για τη συμπαράστασή σας στο έργο μου και της προσφοράς σας στην εκτέλεση της αποστολής της Πολεμικής Αεροπορίας και να ευχηθώ σε όλους σας υγεία ατομική και οικογενειακή επιτυχία στο έργο σας και εκπλήρωση κάθε ονείρου σας. Στην οικογένειά μου και σε όλες τις οικογένειες του προσωπικού της Πολεμικής Αεροπορίας, απευθύνω τις ευχαριστίες μου για την συμπαράστασή τους στην εκτέλεση του έργου μας. Στο νέο αρχηγό ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) Παν. Παπανικολάου εύχομαι υγεία, δύναμη, τύχη και καλή επιτυχία στο έργο του. ΖΗΤΩ Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ Αντιπτέραρχος (Ι) Δημήτριος.Λυτζεράκος ΑΡΧΗΓΟΣ ΓΕΑ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 3
Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Γ. Παπαντωνίου κατά την ανάγνωση της Ημερήσιας Διαταγής παράδοσης καθηκόντων του κ. Α/ΓΕΑ Στιγμιότυπο από την ανάγνωση Ημερήσιας Διαταγής παράδοσης καθηκόντων του κ. Α/ΓΕΑ Αντιπτεράρχου (Ι) Δ. Λυτζεράκου 4 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί, Στρατεύσιμο και Πολιτικό Προσωπικό, σε εκτέλεση της υπ. αριθμ. 2 απόφασης της 1ης συνεδρίασης του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας του έτους 2002, αναλαμβάνω σήμερα τα καθήκοντα του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας. Η συγκεκριμένη επιλογή αποτελεί εξαιρετική διάκριση και τιμή. Αποτελεί επίσης και αναγνώριση της μέχρι σήμερα προσφοράς μου και κατά συνέπεια δικαιολογημένα αισθάνομαι υπερηφάνεια και ικανοποίηση. Συγχρόνως όμως- και γι' αυτό σας διαβεβαιώ απολύτως - έχω πλήρη συναίσθηση των ευθυνών που επωμίζομαι έναντι του έργου, αλλά προ πάντων έναντι των παραδόσεων και της αποστολής της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Αποστολής, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιερά υποχρέωση όλων μας για την υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων και των ιδανικών της φυλής. Αποτελεί δε για όλους μας το φ- ωτεινό φάρο, που θα προσδιορίζει τη διαδρομή μας κατά την ενάσκηση των καθηκόντων μας. Οι πρόσφατες συνθήκες που δημιουργήθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και η κλιμακούμενη ένταση που έντεχνα προκαλείται από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, καθώς και η αναταραχή και η αστάθεια που παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή μας, επιβάλλουν την έγκαιρη, συνετή αλλά και αποφασιστική μας παρουσία όχι μόνο στο χώρο ευθύνης μας, αλλά και ευρύτερα σε περιοχές εθνικού ενδιαφέροντος, εκμεταλλευόμενοι τα σπουδαία χαρακτηριστικά που διακρίνουν το αεροπορικό όπλο. Η παρουσία μας αυτή συνιστά τον κυριότερο παράγοντα αποτροπής έναντι κάθε ε- πιβουλής από οπουδήποτε κι αν προέρχεται. Συνιστά επίσης αποφασιστικό παράγοντα διασφάλισης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, αλλά και αποτελεσματικό μέσο για την προώθηση των στρατηγικών μας στόχων. Όπως αντιλαμβάνεσθε το έργο όλων μας ανεξαιρέτως είναι βαρύ και πολύ απαιτητικό. Επιβάλλεται όχι μόνο να διατηρήσουμε την ισχύ και τη μαχητική ικανότητα στα σημερινά υψηλά επίπεδα, αλλά εκμεταλλευόμενοι πλήρως την υπάρχουσα υποδομή, τα μέσα και κυρίως το ανθρώπινο δυναμικό να επιτύχουμε υψηλότερες επιδόσεις, καθιστάμενοι ικανότεροι και αποτελεσματικότεροι σε όλους τους τομείς. Να έχετε πάντοτε στο νου σας ότι την καθημερινή μας προσπάθεια πρέπει να διακρίνει πνεύμα οικονομίας, στις αποφάσεις μας να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη η καλλίστη δυνατή σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας, έτσι ώστε, να διατηρούμε τις εγ- ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 5
καταστάσεις μας σε άριστη κατάσταση και τα μέσα μας σε υψηλή διαθεσιμότητα, χωρίς περιττές σπατάλες. Η πολιτεία, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη σημασία και σπουδαιότητα του αεροπορικού όπλου - όπως άλλωστε επιβεβαιώθηκε κατά τις πρόσφατες ανά τον κόσμο συγκρούσεις - φρόντισε εκτός των άλλων να μας εξοπλίσει με μέσα και οπλικά συστήματα σύγχρονα, πολύ αποτελεσματικά, αλλά και πανάκριβα. Και τούτο έχοντας σαφή επίγνωση της ανάγκης διάθεσης πιστώσεων για ικανοποίηση απαιτήσεων άλλων ε- υαίσθητων τομέων του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Είναι λοιπόν χρέος όλων μας, να εργαστούμε με περισσότερο ζήλο και εργατικότητα, μεθοδικά, με προσοχή και με ασφάλεια, ώστε να εντάξουμε και να αξιοποιήσουμε πλήρως το ταχύτερο δυνατόν τα νέα σύγχρονα οπλικά συστήματα και τα μέσα, τα οποία θα αυξήσουν σε μεγάλο βαθμό τη δύναμη πυρός και κατά συνέπεια την ισχύ και την αποτελεσματικότητά μας στην ειρήνη και στον πόλεμο. Είμαι απολύτως βέβαιος ότι στη μεγάλη αυτή πρόκληση θα ανταποκριθείτε με επιτυχία. Για να ανταποκριθούμε δε επιτυχώς στις συγκεκριμένες απαιτήσεις, αλλά και ταυτόχρονα να συνεχίσουμε την προσπάθεια βελτίωσης σ' όλους τους τομείς, επιβάλλεται να μην ξεχνάμε ποτέ ότι σε όλες τις δραστηριότητές μας είναι απολύτως αναγκαίο να μας διακρίνει η πειθαρχία, το υψηλό αίσθημα ευθύνης και ο άριστος επαγγελματισμός. Η περαιτέρω προσπάθειά μας για βελτίωση είναι απόλυτη ανάγκη και ειδικότερα στην περίπτωσή μας καθίσταται εθνική ανάγκη, καθόσον όπως όλοι γνωρίζετε τα αριθμητικά δεδομένα δεν μας ευνοούν. Τα δεδομένα όμως και η λογική των αριθμών α- νατρέπονται με την εξασφάλιση της ποιοτικής υπεροχής έναντι του αντιπάλου. Η σωστή και η ρεαλιστική εκπαίδευση, οι ικανότητές μας, η συνετή και αποφασιστική μας στάση, το υψηλό ηθικό και κυρίως η διακηρυγμένη θέλησή μας να προασπίσουμε τα δικαιώματά μας, είναι τα αποτελεσματικότερα όπλα εναντίον κάθε επιβουλής. Άνδρες και κ Γυναίκες της Πολεμικής μας Αεροπορίας, Σας υπόσχομαι ότι δεν θα φεισθώ κόπων και προσπαθειών. Ως Αρχηγός σας θα αφοσιωθώ πλήρως στα καθήκοντά μου και στην αποστολή μας. Θεωρώντας τον άνθρωπο ως τον πολυτιμότερο παράγοντα της μαχητικής μας ικανότητας θα καταβάλλω κάθε προσπάθεια για την περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού, ώστε να καταστεί ικανό να αφομοιώνει προηγμένες μεθόδους εργασίας και να εκμεταλλεύεται τη σύγχρονη τεχνολογία αιχμής. Η προσπάθεια αυτή θα εστιασθεί: α. Στην εκπαίδευση και επιμόρφωση των στελεχών όλων των βαθμίδων. β. Στην αξιοκρατική χρησιμοποίηση του προσωπικού όλων των κατηγοριών. γ. Στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των όρων διαβίωσης. 6 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
Και δ. Στην αξιοποίηση των προσόντων των στρατευσίμων μας. Σας υπόσχομαι επίσης ότι θα ασκήσω τα καθήκοντά μου με αμεροληψία και δικαιοσύνη, εφαρμόζοντας πιστά τους νόμους και τους κανονισμούς, διακατεχόμενος ταυτόχρονα από αισθήματα συναδελφικότητας και ανθρωπισμού και τηρώντας πάντοτε τις παραδόσεις της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Αισιοδοξώ ότι με τη βοήθεια του Θεού και τη συμπαράσταση όλων σας θα ε- πιτύχουμε στο δύσκολο έργο μας. Θα επιτύχουμε να αυξήσουμε την ισχύ, τη δύναμη και το κύρος της Πολεμικής Αεροπορίας, συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην αμυντική προσπάθεια της χώρας. Σας καλώ λοιπόν όλους σε μια νέα προσπάθεια, να εργασθούμε με περισσότερη φιλοτιμία, με μεγαλύτερο ζήλο και ενδιαφέρον για την υπηρεσία, με ομαδικό πνεύμα, με αφοσίωση στο καθήκον και κυρίως με πίστη στην αποστολή μας, έχοντας έναν κοινό και μοναδικό στόχο, να οδηγήσουμε την Πολεμική μας Αεροπορία ακόμη υψηλότερα. Τέλος, πιστεύοντας ότι εκφράζ φράζω ω και κ τα δικά ά σας συναισθήματα, ε-ε πιθυμώ να ευχαριστήσω θερμά τον αποχωρούντα Αρχηγό, Πτέραρχο (Ι) Δημήτριο Λυτζεράκο ο για την προσφορά του και κ να ευχηθώ εγκάρ άρ- δια υγεία και κ καλκ αλή ή τύχη σ' αυτόν και κ την οικογένειά ογένειά του. Αντιπτέραρχος (Ι) Παναγιώτης Παπανικολάου ΑΡΧΗΓΟΣ Γ.Ε.ΑΓ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 7
Επιθεώρηση των ενόπλων τμημάτων των Ικάρων από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Γ. Παπαντωνίου Στιγμιότυπο από την ανάγνωση Ημερήσιας Διαταγής παραλαβής καθηκόντων του κ. Α/ΓΕΑ Αντιπτεράρχου (Ι) Π. Παπανικολάου 8 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ Ε- "Διοίκηση και Έλεγχος" είναι έ- νας ευρύς όρος που καλύπτει μια πληθώρα δραστηριοτήτων σε όλα τα επίπεδα ενός οργανισμού. Σ' αυτόν τον όρο περιλαμβάνονται τα πάντα, από την εμψύχωση και δημιουργία κινήτρων για το προσωπικό του οργανισμού, τον ορισμό του αντικειμενικού σκοπού, την κατανόησή του από το προσωπικό και τη δημιουργία κοινού αισθήματος για επίτευξή του, την ανάθεση αρμοδιοτήτων, την εκτίμηση του πόσο καλά α- ποδίδει ο οργανισμός κ.λ.π. Η διοίκηση και ο έλεγχος, για τις έ- νοπλες δυνάμεις, είναι μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία λήψης αποφάσεων, δεχόμενη συνεχείς επιστροφές από το πεδίο της μάχης, και που το αποτέλεσμά της ενσωματώνεται σε σχέδια ή διορθωτικές ενέργειες. Ο πόλεμος υπήρξε πάντα ένα περιβάλλον πρόκλησης χαρακτηριζόμενο από τη σημασία της προσπάθειας, τον κίνδυνο της ζωής, το τεράστιο μέγεθος της φυσικής προσπάθειας και τη διαχείριση της αβεβαιότητας. Οι μέχρι σήμερα προσεγγίσεις στη ΛΕΓΧΟ (C2) Μετάφραση - Διασκευή Από το βιβλίο Network Centric Warfare (NCW) Σμχος(Ι) Αθ.Κωτούλας της ΣΠΑ Διοίκηση και Έλεγχο γίνονταν με στόχο να απαντήσουν σ' αυτή την πρόκληση. Σήμερα όμως οι αλλαγές που έφερε η "Πληροφορική εποχή" μας φέρνουν μπροστά σε νέες προκλήσεις σχετικές με τη Διοίκηση και Έλεγχο. Παρακάτω θα εξετάσουμε αυτές τις προκλήσεις και θα καταγράψουμε ευκαιρίες για βελτιώσεις. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι (ή πρέπει να είναι) σχεδιασμένες έτσι ώστε να εκπληρώνουν μια αποστολή ή να ε- πιλύουν ένα πρόβλημα. Όπως και σε άλλες ανθρώπινες προσπάθειες, συνήθως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει πρόβλημα και να γνωρίσουμε τη φύση του προβλήματος. Η τέχνη της περιγραφής στρατιωτικού προβλήματος συχνά περιλαμβάνει την αναγνώριση και το διαχωρισμό μεταξύ τακτικού και στρατηγικού προβλήματος και την τοποθέτησή του μέσα σε ένα γενικό πλαίσιο. Η εξέλιξη μιας εκστρατείας είναι η επίλυση μιας σειράς από αλληλοσχετιζόμενα διαδοχικά προβλήματα. Το μοντέλο της εκστρατείας για μια στρατιωτική επιχείρηση είναι το α- παύγασμα μακρόπνοου στρατηγικού ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 9
σχεδιασμού. Η σημερινή προσέγγιση στην ανάπτυξη ενός σχεδίου εκστρατείας στηρίζεται σε ένα κατανοητό πλαίσιο σχέσεων μεταξύ γεγονότων που παίρνει χρόνο για να εξελιχθεί. Έτσι το σχέδιο μπορεί να διασπαστεί σε μια σειρά βημάτων, κάθε ένα από το οποίο προστίθεται με γραμμική έννοια στα προηγούμενα. Η ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε κάτι τόσο πολύπλοκο όπως μια εκστρατεία στηρίζεται σ' αυτήν ακριβώς την ικανότητα να τη διασπούμε σ' αυτά τα ελεγχόμενα κομμάτια. Κι αυτό γίνεται γιατί έχουμε την ικανότητα να διαχωρίζουμε τα γεγονότα με βάση το χρόνο και το χώρο. Ως οργανισμός έχουμε να κάνουμε με τρία επίπεδα - το στρατηγικό, το επιχειρησιακό και το τακτικό. Γεωγραφικά με τομείς και θέατρα επιχειρήσεων. Λειτουργικά συνήθως έχουμε να κάνουμε με διαδοχικά έργα ή αποστολές (π.χ. πρώτα κάνουμε καταστολή της εχθρικής αεράμυνας και επιτυγχάνουμε αεροπορική υπεροχή και μετά επιτιθέμεθα σε άλλους στόχους). Ο χρόνο-χώρος της μάχης διασπάται και έ- τσι μπορούμε να διαχειριστούμε μικρότερα μεμονωμένα προβλήματα, αποστολές ή μάχες. Η φύση του "Πολέμου την Πληροφορική Εποχή" κάνει όλο και πιο δύσκολο τον τρόπο επιχειρήσεων βασιζόμενο σ' αυτή την αφαιρετική προσέγγιση. Η τεχνολογία έχει συμπιέσει τη συνέχεια χώρου και χρόνου, καθώς επίσης οι πολιτικές πραγματικότητες έχουν γκρεμίσει τον ξεκάθαρο διαχωρισμό μεταξύ στρατηγικού, επιχειρησιακού και τακτικού επιπέδου με την παρουσίαση νέων πιο δυναμικών κανόνων εμπλοκής. Το νέο "Παγκόσμιο Τσίρκο" παρουσιάζει μια δόση χάους και ο "καλώδιομένος κόσμος" κάνει τη διαδικασία μη γραμμική, θα ανακαλύψουμε ότι είναι απαραίτητο να ελέγξουμε όλο και μεγαλύτερα κομμάτια όλο και πιο γρήγορα, σε καταστάσεις που δεν μοιάζουν με αυτές παλαιοτέρων εποχών. Παράλληλα, θα χρειαστεί να ενσωματώσουμε ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών που θα παρέχεται από στρατιές αισθητήρων, που ήδη είναι σε εξέλιξη, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σε μια ξεκάθαρη εικόνα του πεδίου της μάχης και να σχεδιάσουμε ανάλογα τις αντιδράσεις μας σε ένα διεσπαρμένο περιβάλλον. Αυτή είναι και η φύση της πρόκλησης για τη Διοίκηση και Έλεγχο την Εποχή της Πληροφορικής. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αρκετοί απ' αυτούς που έχουν αρχίσει να κατανοούν τη φύση αυτής της φοβερής πρόκλησης, δεν είναι πρόθυμοι να την αναλάβουν και θα προτιμούσαν οι παλιές εποχές να επικρατούσαν ακόμα. Αυτή όμως η προσέγγιση αγνοεί την αμεσότητα της πρόκλησης και τα πιθανά οφέλη που θα προκύψουν. Όλα τα παραπάνω θέτουν υπό αμφισβήτηση τα "βασικά δόγματα" και "πιστεύω", σχετικά με τη Διοίκηση και Έ- λεγχο, που είχαν δημιουργηθεί και εξελιχθεί για διαφορετική εποχή κα διαφορετικά προβλήματα. Ένα από τα διαχρονικά μαθήματα που εξάγεται από την ι- 10 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
στορία των πολέμων είναι ο βαθμός με τον οποίο η "ομίχλη και η τριβή" επηρεάζουν το πεδίο της μάχης. Η ομίχλη της μάχης έχει σχέση με την αβεβαιότητα που δημιουργείται κατά την εξέλιξη της μάχης - σχετικά με το τι τρέχει - ενώ η τριβή του πολέμου έχει σχέση με τη δυσκολία μετάφρασης της ιδέας ε- νεργείας του διοικητή σε ενέργειες υλοποίησής της. Το μεγαλύτερο μέρος της ομίχλης του πολέμου, ή όπως αναφέρεται σήμερα αντίληψη του πεδίου μάχης (battle space awareness), έχει προκληθεί από την ανικανότητα να συγκεντρώσουμε τη συνολική γνώση, να συγκεντρώσουμε και να επεξεργαστούμε υπάρχουσες πληροφορίες και να δημιουργήσουμε μια κοινή ξεκάθαρη εικόνα Υπάρχει ανάγκη να δοθεί όμοια έμφαση στη δημιουργία αντίληψης πεδίου μάχης, όσον αφορά στη διασπορά και στις δυνατότητες τόσο των φίλιων όσο και των εχθρικών δυνάμεων, καθώς επίσης και των ουδέτερων ακόμα. Παραδοσιακά η υπευθυνότητα για συλλογή πληροφοριών για κάθε ένα από αυτά τα αλληλοσχετιζόμενα κομμάτια της συνολικής αντίληψης του πεδίου μάχης έχει δοθεί σε διαφορετικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα την ύπαρξη στεγανών που εμποδίζουν τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εικόνας. Το υπόλοιπο του προβλήματος οφείλεται στην έλλειψη κάλυψης που γεννάται από την περιορισμένη εμβέλεια των αισθητήρων και την ικανότητα διάκρισης που έχουν. Η τριβή του πολέμου προέρχεται από μία παραλλαγή του "νόμου του Μέρφυ" (αν κάτι είναι να πάει στραβά, θα πάει χειρότερα) που επιδεινώνεται περισσότερο από τη δυσκολία επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων λόγω διαφοράς μόρφωσης και αντίληψης των πραγμάτων. Από την αυγή λοιπόν των πολέμων, η μεγαλύτερη πρόκληση για τον διοικητή των στρατευμάτων ήταν και είναι, μέσα σε ένα πεδίο μάχης σκεπασμένο από την "ομίχλη του πολέμου", να εκπονήσει και εφαρμόσει σχέδια τέτοια που να επιβιώσουν τα "χειρότερα" του νόμου του Μέρφυ. Η Διοίκηση και Έλεγχος, ό- πως τα ξέρουμε μέχρι σήμερα, έχουν ε- ξελιχθεί για να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση, δίνοντας σχετική σημασία σε σημεία όπως 1). Αποφυγή μεγάλου λάθους 2). Αποφυγή προσβολής φίλιων δυνάμεων 3). Επίτευξη συνοχής των δυνάμεων 4). Μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας 5). Οικονομία δυνάμεων Προσεκτική σχεδίαση, συγκέντρωση δύναμης, χρήση εφεδρειών, ύπαρξη σταθερού δόγματος χρησιμοποίησης των δυνάμεων, περιορισμένη ροή πληροφοριών και έμφαση στην ενότητα διοίκησης ήταν παραδοσιακά μέσα, κατά το πέρασμα των αιώνων, αντιμετώπισης της ομίχλης και τριβής στον πόλεμο. Καθώς η "εποχή της πληροφορικής" δεν θα εξαφανίσει την ομίχλη και την τριβή του πολέμου, είναι σίγουρο ότι θα την ελαττώσει σημαντικά ή κατ' ελάχι- ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 11
στο θα αλλάξει την υφή των αβεβαιοτήτων. Πρέπει να ξανασκεφτούμε πρακτικές και δόγματα που γεννήθηκαν από μια διαφορετική πραγματικότητα. Πρέπει να αρχίσουμε ελέγχοντας τον τρόπο που σήμερα χαρακτηρίζουμε τα προβλήματα και τη φύση των λύσεων που προτιμούμε. Ο καθένας από μας τείνει να χαρακτηρίζει τα προβλήματα βασιζόμενος στην ειδικότητα του και την εμπειρία του. Με άλλα λόγια τείνουμε να σκεπτόμαστε συμβατικά, "μέσα στο κουτί" (in the box). Για να το θέσουμε απλά, η πληροφορική εποχή αλλάζει το "κουτί" στις διαστάσεις του. Στη βασική του μορφή το "κουτί" αποτελείται από τον αντικειμενικό σκοπό (ΑΝΣΚ) της αποστολής, επιλογές (τρόποι ενεργείας, προσεγγίσεις στο πρόβλημα, εργαλεία), και καταστάσεις (εχθρικές ενέργειες, περιστάσεις κ.λ.π.). Η πληροφορική εποχή όμως έχει μετατρέψει τους ΑΝΣΚ, περιόρισε κάποιες ε- ναλλακτικές λύσεις παρέχοντας ταυτόχρονα νέες, άλλαξε την φύση των καταστάσεων μέσα από διαφοροποιούμενες περιστάσεις και τέλος παρείχε στους πιθανούς αντιπάλους νέες δυνατότητες. Η πληροφορική εποχή είχε επίσης και επίδραση στον τρόπο που επιλύουμε προβλήματα και εφαρμόζουμε τις λύσεις. Η επίλυση προβλήματος καταλήγει στη λήψη απόφασης ή σειράς αποφάσεων (με επιλογή εναλλακτικών λύσεων). Στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, η μεν διαμόρφωση και λήψη απόφασης είναι μέρος μιας καλά κατανοητής διαδικασίας σχεδίασης (επιχειρησιακή σχεδίαση), η δε εφαρμογή των αποφάσεων αυτών είναι μέρος μιας "καλολαδωμένης" εκτελεστικής διαδικασίας. Η πληροφορική εποχή έχει αλλάξει τον τρόπο που καταλήγουμε σε αποφάσεις, κατανέμουμε αρμοδιότητες λήψης αποφάσεων μέσα στον οργανισμό, αναπτύσσουμε επιλογές και τις α- ξιολογούμε, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε την μεταξύ των ε- πιλογή. Αυτό έχει εμφανείς επιδράσεις στο πως σχεδιάζουμε συστήματα και εκπαιδεύουμε ανθρώπους. Η πληροφορική εποχή έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου η συνεργατική λήψη αποφάσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αυξήσει τη μαχητική ισχύ, μερικώς λόγω της εμφάνισης συνεργατικών επιχειρήσεων (coalitions), μερικώς λόγω της διανομής πληροφοριών και αντίληψης κατάστασης του πεδίου της μάχης και μερικώς λόγω της συμπίεσης του διαθέσιμου χρόνου για τη λήψη απόφασης. Αυτό από μόνο του μπορεί να είναι α- ρκετά δύσκολο, αλλά η πληροφορική εποχή έχει επίσης μετατρέψει το πρόβλημα του πολέμου από μια σειρά στατικών γεγονότων σε μια πιο συνεχή και με συνεχώς αυξανόμενο ρ- υθμό ακολουθία γεγονότων. Το αποτέλεσμα είναι η ανάγκη για μεγαλύτερη ενσωμάτωση των δυο μέχρι σήμερα ξεχωριστών διαδικασιών σχεδίασης και εκτέλεσης και προϊδέαζες για μια τελική συγχώνευση των δυο διαδικασιών σε μια αδιαχώριστη μορφή διοίκησης και ελέγχου. Στο παρελθόν, η διαδικασία 12 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
διοίκησης και ελέγχου χαρακτηριζόταν από μια επαναλαμβανόμενη σειρά διαδοχικών βημάτων. Οι διάφορες παραλλαγές αυτής της διαδικασίας περιλαμβάνουν όλες την παρακολούθηση, εστίαση, κατανόηση, απόφαση, διαταγή και ενέργεια. Ο κύκλος ξαναρχίζει με την εκτίμηση ζημιών μάχης (ΒDΑ). Τρία τέτοια μοντέλα διαδικασίας διοίκησης και ελέγχου που αναπτύχθηκαν είναι - Ο κύκλος, παρατήρηση - προσανατολισμός - απόφαση - εκτέλεση (Ο- ΟDΑ) που αποδίδεται στον Σμήναρχο της USAF John Boyd - Το μοντέλο, αίσθηση - επεξεργασία - σύγκριση - απόφαση - δράση, που αναπτύχθηκε από τον DR. JOEL S. LAWSON - Το εργαλείο μέτρησης αποδοτικότητας επιτελείου (ΗΕΑΤ ΗEADQUARTERS EFFECTIVENESS ASSESSMENT TOOL) διαδικασία που αποτελείται από τα βήματα, παρακολούθηση - κατανόηση - ανάπτυξη ε- ναλλακτικών ενεργειών -πρόβλεψη - απόφαση - κατεύθυνση, που αναπτύχθηκε από τον DR.RICHARD E.HAYES ΤΟ 1984. Αυτοί οι κύκλοι διοίκησης και ε- λέγχου υπάρχουν σε διάφορα κλιμάκια ιεραρχίας όπου υποδεέστεροι κύκλοι έχουν ενσωματωθεί ανάλογα. Η επιχειρησιακή σχεδίαση είναι μια μορφή διαδικασίας λήψης αποφάσεων που υπάρχει σε επίπεδο Στρατηγείου. Αν δούμε τη διαδικασία χρονικά, οι δραστηριότητες στα διάφορα κλιμάκια είναι διαδοχικές, έχοντας το ένα επίπεδο να εκτελεί ένα υπάρχον σχέδιο ενώ το άλλο να σχεδιάζει ένα καινούργιο. Η διαδικασία αυτή έχει αναπτυχθεί έτσι ώστε σχεδίαση και εκτέλεση να είναι δυο διακριτές δραστηριότητες. Οι προσπάθειες για επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας ώστε να μπορούμε να αναπτύσσουμε πιο ε- υέλικτα σχέδια, προσεγγίζουν τάχιστα τα φυσιολογικά τους όρια. Στην πραγματικότητα ολόκληρη η ι- δέα του κύκλου διοίκησης και ελέγχου γίνεται αναχρονιστική και χρειάζεται να αντικατασταθεί από μια νέα ιδέα διοίκησης και ελέγχου, μια που να αναγνωρίζει την ανάγκη αντιμετώπισης διαφορετικού τύπου αποφάσεων διαφορετικά καθώς επίσης να αναγνωρίζει τη συγχώνευση των, σήμερα διαχωρισμένων, διαδικασιών σχεδίασης και εκτέλεσης, (μερικοί την ονομάζουν "δυναμική σχεδίαση"). Διάφορες πρακτικές διοίκησης και ε- λέγχου έχουν εξελιχθεί με το πέρασμα του χρόνου, καθώς οι αποστολές και οι δυνατότητες στρατευμάτων και όπλων άλλαζαν. Διαφορετικοί στρατοί προσήγγισαν διαφορετικά τη διοίκηση και έ- λεγχο, με τρόπο τέτοιο που να ταιριάζει την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά τους. Συχνά νέες ιδέες διοίκησης και ε- λέγχου ξεπετάγονται μέσα από την επιθυμία μας να χρησιμοποιήσουμε κάποια νέα δυνατότητα που μας παρέχει η α- υξημένη πληροφόρηση. Ένα παράδειγ- ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 13
μα αυτού είναι η εμφάνιση στο αμερικανικό ναυτικό της "Διοίκησης με άρνηση" (Command by Negation). Τον Ιούνιο του 1972 παρουσιάστηκε στο στόλο το F-14Α ως αντικαταστάτης του F-4 στο ρόλο αεράμυνας. Το F-14Α διέθετε έναν αριθμό σημαντικών πλεονεκτημάτων στις επιδόσεις έναντι του F-4, ένα από τα οποία ήταν η ικανότητά του να παρέχει στο πλήρωμά του αυξημένο βαθμό αντίληψης κατάστασης. Αυτό ο- φειλόταν στη δυνατότητα του radar AWG-9 του F-14Α να παρέχει βίντεο σύμβολο στόχου με όλα τα στοιχεία, έ- ναντι των ανεπεξέργαστων στοιχείων που παρείχε το radar AWG-10 του F-4. Αυτή η πολύ καλύτερη αντίληψη κατάστασης παρέμεινε ανεκμετάλλευτη για περισσότερα από έξι χρόνια, καθώς η αεράμυνα του αμερικανικού στόλου συνέχιζε να λειτουργεί υπό το ίδιο δόγμα χρησιμοποίησης Α/Φ αεράμυνας που είχε αναπτυχθεί για τα F-4. Αυτό το δόγμα απαιτούσε τα μαχητικά να κατευθύνονται στους στόχους υπό τον πλήρη έλεγχο των ελεγκτών των Α/Φ Ε-2 Hawkeye ή των Κέντρων Πληροφοριών Μάχης των πλοίων. Η δυνατότητα των F-14 να παρέχουν αυξημένη ισχύ μάχης έγινε φανερή το 1978 κατά τη διάρκεια της άσκησης "Βeacon South". Κατά την άσκηση αυτή οι Αυστραλοί πιλότοι των F-111 χρησιμοποιώντας βίαιους ελιγμούς σχεδιασμένους να κάνουν τη radar παρακολούθηση δύσκολη, ήταν ικανοί να διαπερνούν την αεράμυνα των ναυτικών ο- μάδων μάχης. Ενώ οι πιλότοι των F-14 είχαν στα radar τους συνεχώς τα αυστραλιανά F-111, κατευθύνονταν από τους ελεγκτές των πλοίων σε μη υπάρχοντες στόχους. Ως αποτέλεσμα των διδαγμάτων από την άσκηση αυτή, το δόγμα διοίκησης και ελέγχου "Vector Logic" καθιερώθηκε από τον 7 Στόλο του Ειρηνικού, για να οικειοποιηθεί τον επόμενο χρόνο από όλο τον αμερικανικό στόλο το δόγμα της "Διοίκησης με Άρνηση" (Command by Negation). Αυτό το νέο δόγμα, έδινε το δικαίωμα στα πληρώματα των F-14 να εκμεταλλεύονται την καλύτερη αντίληψη κατάστασης που διέθεταν και να εμπλέκουν στόχους κατά βούληση, εκτός αν λάμβαναν διαφορετική εντολή από τους επιχειρησιακούς τους διοικητές. Το προαναφερόμενο παράδειγμα δείχνει μια αλλαγή στο δόγμα, προκειμένου να εκμεταλλευτούμε μια α- υξημένη αντίληψη κατάστασης που μας παρέχει ένα οπλικό σύστημα. Μερικές φορές αυτό απαιτεί και αλλαγές ακόμα και στη δομή του οργανισμού. Η έμφαση που δινόταν στην ιεραρχία και σε άλλες παραδοσιακές ιδέες και πρακτικές οι οποίες χρειάζονταν για να αντιμετωπισθούν η ομίχλη και η τριβή στον πόλεμο, έχουν παραμείνει πρωταρχικοί παράγοντες διοίκησης και ελέγχου. (Π.χ. η ενότητα διοίκησης ή η προώθηση όλων των πληροφοριών στην διοικητική ιεραρχία). Ένας βασικός παράγων που οδήγησε στην υπάρχουσα ιεραρχία είναι το εύρος ελέγχου. Παραδοσιακά ο αποδεκτός κανόνας εύρους ελέγχου είναι "πέντε συν - πλην δυο". Αυτό ήταν βασι- 14 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
σμένο στο πόσες σχέσεις ένας μέσος ά- νθρωπος μπορούσε να ελέγξει ικανοποιητικά. Αυτός ο μικρός σχετικά αριθμός του εύρους ελέγχου είχε ως αποτέλεσμα μεγάλους οργανισμούς με πολλά επίπεδα και τεράστια γραφειοκρατία. Με τα standards της πληροφορικής ε- ποχής οι μεγάλοι οργανισμοί έχουν γίνει βαρείς και δυσκίνητοι. Η ροή των πληροφοριών έχει στραγγαλιστεί και α- ποτελεί κλάσμα των δυνατοτήτων της. Είναι φανερό ότι αυτό δεν είναι παραδεκτό την εποχή μας. Για να σπάσει αυτό το κατεστημένο απαιτείται να αυξηθεί δραματικά το εύρος ελέγχου. Ευτυχώς, η Εποχή της Πληροφορικής, μας δίνει τα εργαλεία που χρειάζονται. Τα χαρακτηριστικά της Εποχής της Πληροφορικής και η φύση των αποστολών που θα κληθούμε να εκτελέσουμε τον 21 αιώνα, κάνει σημαντικό την επανεξέταση ορισμένων βασικών "πιστεύω". Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά δεν αποτελούν άκαμπτους φυσικούς νόμους, αλλά λύσεις που διαμορφώθηκαν με το πέρασμα των αιώνων. Έχουμε δει σε διδάγματα από πρόσφατες συνεργατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις (coalitions) ότι η ενότητα διοίκησης μπορεί να είναι α- νέφικτη και κάποιος να πρέπει να διαπραγματεύεται για να πετύχει ενότητα της προσπάθειας. Έχουμε επίσης δει από διδάγματα νεογέννητων εταιρειών της "Εποχής της Πληροφορικής" ότι ο περιορισμός της ροής πληροφοριών προς την ιεραρχία είναι μια αποτυχημένη στρατηγική. Έχουμε αρχίσει να συνειδητοποιούμε ότι η προώθηση της τεχνολογίας υπόσχεται να μειώσει την ομίχλη και την τριβή στον πόλεμο σε τέτοιο σημείο που να μη χρειάζεται να διαθέτουμε, σπάνια διαθέσιμες πηγές, για να περιορίσουμε τη ροή πληροφοριών, στο μέγεθος που ήμασταν αναγκασμένοι στο παρελθόν. Η ελευθερία που έχουμε να διερευνήσουμε νέους δρόμους προσέγγισης Διοίκησης και Ελέγχου στην Πληροφορική Εποχή, είναι η ευκαιρία που έχουμε. Δεν μπορούμε να αφήσουμε την ευκαιρία αυτή να γλιστρήσει από τα χέρια μας, τη στιγμή που πιθανοί αντίπαλοι μας σίγουρα δεν θα αφήσουν. Ο λόγος για τον οποίο τυχόν ανταγωνιστές δεν θα αγνοήσουν αυτή την ευκαιρία είναι το ότι η ευκαιρία αυτή προσφέρει έναν τρόπο δημιουργίας μιας ασύμμετρης ικανότητας χωρίς να απαιτεί διάθεση τεράστιων κεφαλαίων. Και πολλοί απ' αυτούς τους ανταγωνιστές δεν εμποδίζονται προς την κατεύθυνση αυτή από μεγάλες επενδύσεις σε παραδοσιακά συστήματα. Υ.Γ. Φαίνονται πολύ μελλοντικά όλα τα παραπάνω; Στο φύλλο της εφημερίδας Defense News March 18-24, 2002, υπό τον τίτλο "Sweden stands committed to Network - Centric Warfare" αναφέρεται Η ιδέα του "Δίκτυο-κεντρικού Πολέμου" κερδίζει υποστηρικτές σ' όλο τον κόσμο. Οι ένοπλες δυνάμεις της Σιγκαπούρης εργάζονται σκληρά για να διασυνδέ- ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 15
σουν τις δυνάμεις τους (για παράδειγμα το 3 Τάγμα Διαβιβάσεων δοκιμάζει ένα πρωτότυπο διαδικτυακό σύστημα διαχείρισης πεδίου μάχης), ενώ η Αυστραλία έχει δημιουργήσει θέση αποκαλούμενη Διεύθυνση Συστημάτων Γνώσης (Head of Knowledge Systems) που καλύπτεται από Υποναύαρχο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ό- που και η ιδέα ξεκίνησε, το πρώτο επιτελείο "Δίκτυο κεντρικού Πολέμου" έχει εγκατασταθεί ως "ο Τσάρος" της μετάλλαξης του Πενταγώνου. Αλλά καμία χώρα δεν κάνει περισσότερα στον τομέα αυτό από τη Σουηδία. Για περισσότερο από ένα χρόνο ούτε μια σουηδική κορώνα δεν ξοδεύτηκε για την α- γορά στρατιωτικού εξοπλισμού που να μην εξυπηρετεί το όραμα μιας πλήρως διαδικτυωμένης δύναμης, όπως ανέφερε ο Υποστράτηγος John Kihl (Διευθυντής Σχεδίων και Πολιτικής του Σουηδικού στρατού) σε ακροατήριο κατά την έκθεση Αsian Aerospace 2002. Αρχικά οι προϋπολογισμοί των επιτελείων μειώθηκαν για να εξοικονομηθούν χρήματα για έρευνα. Κατόπιν τίποτα δεν προωθείτο για αγορά αν δεν είχε την έγκριση του Στρατηγού. Και σήμερα ο σουηδικός στρατός υπολογίζει να παρουσιάσει μια διαδικτυωμένη δύναμη το 2005 με πλήρη μετάλλαξη το 2010. "Το όνειρο είναι ότι κάθε αισθητήρας θα στέλνει πληροφορίες στο δίκτυο, που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από κάθε διοικητή. Αυτό είναι δυνατόν να ε- πιτευχθεί, μπορώ να το υποσχεθώ αυτό, σε μόλις λίγα χρόνια από σήμερα" κατέληξε ο Κihl. 16 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67
...όσοι διατηρούν την ελευθερία τουςτ το ο χρωστούν στη δύναμη τους τ... Διάλογος Αθηναίων και Μήλιων ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Ε 97 Ασμχος (Ι) Αθ. Χριστοδούλου Εκπαιδευτής ΣΠΑ Εισαγωγή Οι σχέσεις των ανθρώπων σε προσωπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο διακρίνονται από την προσπάθεια διατήρησης των συμφερόντων. Η διατήρηση του συμφέροντος οδήγησε τους ανθρώπους σε έναν αέναο αγώνα απόκτησης ισχύος και υπεροχής. Η έννοια της ισχύος είναι μια παγκόσμια αντίληψη, με πολλές μορφές και διαστάσεις, η οποία απασχόλησε τους αναλυτές των διεθνών σχέσεων από τους αρχαίους χρόνους (π.χ. Πελοπον-νησιακός πόλεμος) μέχρι σήμερα και όπως εκτιμάται από τους περισσότερους "θα συνεχίσει να είναι το κεντρικό ζήτημα στις διεθνείς σχέσεις". Ως εκ τούτου η κατανόηση της ισχύος είναι α- παραίτητη για όλους τους ανθρώπους και ιδιαίτερα για όσους συμμετέχουν στην διαμόρφωσή της ή/και εμπλέκονται στη διαχείριση κρίσεων. Από την εποχή της Βεστφαλίας και την πρώτη εμφάνιση του έθνους-κράτους, αλλά και στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον, η ισχύς εξακολουθεί να είναι πολύπλοκη, πολυδιάστατη και να αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα των διεθνών σχέσεων μεταξύ των ανεξάρτητων και κυρίαρχων κρατών. Παράλληλα, στην μεταψυχροπολεμική περίοδο, παρατηρείται μια σημαντική αλλαγή στη φύση της ισχύος και στους στόχους που αναζητούνται μέσω αυτής 1 και ο κόσμος εμφανίζεται στο προσκήνιο με σχετικά αυξανόμενη αστάθεια. Κράτη με φιλοδοξίες, που ήθελαν να καταστούν μεγάλες ή και να γίνουν τοπικές περιφερειακές δυνάμεις, τώρα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για επέκταση των σφαιρών ε- πιρροής των. Ταυτόχρονα παλιές και νέες διαμάχες, ενδεχομένως περισσότερο επικίνδυνες, εμφανίσθηκαν. Συνεπώς το βασικό ερώτημα το οποίο προκύπτει είναι: Η ισχύς ενός κράτους είναι αποτέλεσμα καταμέτρησης των τυπικών συντελεστών όπως της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος ή χρειάζεται να συνεκτιμηθούν και άλλοι, "μη απτοί", συντελεστές ισχύος μαζί με την ικανότητα του κράτους να μετατρέπει και να α- ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67 17
ναπτύσσει τις δυνατότητες του; Ο σκοπός αυτής της εργασίας είναι να εξετασθεί, εάν και σε ποιο βαθμό, οι "μη απτοί" συντελεστές ισχύος είναι εξ ίσου σημαντικοί με τους μετρήσιμους στην τελική αξιολόγηση της ισχύος ενός κράτους. Η απάντηση στο βασικό ε- ρώτημα θα αναζητηθεί ως ακολούθως: αρχικά θα καταβληθεί προσπάθεια να προσδιορισθεί η έννοια της ισχύος και η εφαρμογή της, ακολούθως θα αναλυθούν οι ειδικές διαστάσεις της ισχύος και στη συνέχεια θα εξετασθεί το φάσμα των μετρήσιμων συντελεστών που ενδυναμώνουν την ισχύ ενός κράτους. Τέλος, η εργασία αυτή θα δείξει ότι οι "μη απτοί" συντελεστές ισχύος είναι πολλαπλασιαστές της εθνικής ισχύος εξ ίσου σημαντικοί με τους μετρήσιμους συντελεστές. Όπως είναι ευρύτατα γνωστό, ο Μax Weber όρισε την ισχύ ως την "ικανότητα ενός δρώντος να επιβάλλει τη θέλησή του σε έναν άλλο δρώντα, ακόμη και σε περίπτωση αντίστασης του τελευταίου" 2. Επίσης, από πολλούς είναι αποδεκτό ότι η ισχύς είναι το μέσο αντίστασης που παρέχει την ικανότητα επηρεασμού της συμπεριφοράς των πραγματικών και δυνητικών αντιπάλων, σύμφωνα με τους δικούς σου στόχους. 3 Εφαρμογή Ισχύος Η εφαρμογή ισχύος στις διεθνείς σχέσεις, σύμφωνα με τον Joseph S.Nye, μπορεί να πραγματοποιηθεί με δύο βασικές μεθόδους, με την χαλαρή (soft) ή με την σκληρή (hard) μέθοδο. Η χαλαρή μέθοδος εφαρμογής ισχύος είναι η δυναμική να πείθεις κάποιον να ενεργεί δια της επιρροής, π.χ. ο θαυμασμός της ιδεολογίας, του πολιτισμού ή της επιτυχίας μιας χώρας είναι το αίτιο να ηγηθεί και οι άλλες χώρες ευχαρίστως θα ακολουθούν 4. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), για παράδειγμα, εμφανιζόμενη ως χώρα υπέρμαχος της δημοκρατίας και του καπιταλισμού απολαμβάνει το πλεονέκτημα της χαλαρής ισχύος. Η σκληρή μέθοδος εφαρμογής ισχύος είναι η ικανότητα του κράτους να προβάλλει τη βούλησή του σε άλλα κράτη μέσω στρατιωτικής και οικονομικής ε- πιρροής ή με συνδυασμό αυτών των δύο, δηλ. "εξαναγκασμός". Η εξαναγκαστική δύναμη φυσικά συνδέεται με την στρατιωτική δυνατότητα από τότε που ο πόλεμος ήταν το υπέρτατο επιχείρημα / δικαίωμα- ultima ratio της ισχύος. Για παράδειγμα, οι οικονομικές κυρώσεις το 1990 δεν ανάγκασαν το Ιράκ να απομακρυνθεί από το Κουβέιτ, αλλά η μετέπειτα στρατιωτική επίθεση το 1991 α- νάγκασε το Ιράκ να αποτραβηχτεί από το Κουβέιτ. Η ισχύς σήμερα διεθνώς φ- αίνεται να εφαρμόζεται, κυρίως με την χαλαρή μέθοδο, αλλά και με την σκληρή μέθοδο, όπως η πρόσφατη εφαρμογή ισχύος εναντίον της τρομοκρατίας, μετά το τραγικό γεγονός της 11 ης Σεπτεμβρίου 2001. Διαστάσεις Ισχύος Η ισχύς είναι ένα πολυδιάστατο θέμα καθώς τα κράτη αλληλεπιδρούν και εμπλέκονται σε διαμάχες για συμφέροντα, δεν χαρακτηρίζεται με απόλυτους όρους αλλά είναι σχετική. Η Κίνα για παράδειγμα μπορεί να θεωρηθεί ισχυρή συγκρινόμενη με την Τουρκία αλλά 18 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Τεύχος 67