ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ: Αίτια και αντιμετώπιση

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ: Αίτια και αντιμετώπιση Γ. ΜΑΣΤΟΡΑΚΟΣ Καθηγητής Ενδοκρινολογίας ΜΟΝΑΔΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑΣ, ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ, ΑΡΕΤΑΙΕΙΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

EMAS 2009: MANAGEMENT OF OBESITY IN MENOPAUSE

Ποσοστά και τάσεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση

% Obesity < 5 % 5-9.9% 10-14.9% 15-19.9% 1980-1984 20-24.9% 25% International Obesity TaskForce 2005

% Obesity < 5 % 5-9.9% 10-14.9% 15-19.9% 1985-1989 20-24.9% 25% International Obesity TaskForce 2005

% Obesity < 5 % 5-9.9% 10-14.9% 15-19.9% 1990-1994 20-24.9% 25% Self Reported data International Obesity TaskForce 2005 TACD Generation Excess II Dec 2005 6

% Obesity < 5 % 5-9.9% 10-14.9% 15-19.9% 1995-1999 20-24.9% 25% Self Reported data International Obesity TaskForce 2005 TACD Generation Excess II Dec 2005 7

% Obesity < 5 % 5-9.9% 10-14.9% 15-19.9% 2000-2005 20-24.9% 25% Self Reported data International Obesity TaskForce 2005 TACD Generation Excess II Dec 2005 8

Population Number of Postmenopausal Women in the US Is Continually Increasing 100,000 90,000 80,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 0 65 years 60-64 years 55-59 years 50-54 years 45-49 years 2000 2010* 2020* 2030* 2040* 2050* Years *Projected estimate. US Census Bureau. Statistical Abstract of the United States. 2000;15. US Census Bureau. National population projections. Available at: http://www.census.gov/population/www/projections/natsum-t3.html. Accessed 1/3/02.

Αύξηση του βάρους στην εμμηνόπαυση Στοχασατικό υπόβαθρο Kojakowski et al, Menopause Rev, 2017

ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ, ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΤΩΝ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΩΝ ΚΑΙ ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ

Λιπώδης ιστός επιδιδυμίδων σε αerko και φυσιολογικούς αρουραίους Ωοθηκεκτομή σε θηλυκούς αρουραίους: -Αύξηση της πρόσληψης τροφής -Αύξηση της πρόσληψης ύδατος -Αύξηση βάρους Αποκατάσταση όλων μετά υποδόρια εμφύτευση Ε 2 Cooke and Naaz. Experimental Biology and Medicine 2004 Bodepudi et al. Annals of Neurosciences 2013

Η χορήγηση οιστρογόνων σε ωοθηκεκτομηθέντα ποντίκια τα προστατεύει από την αύξηση του βάρους Zhu et al., Diabetes 2013

Ρόλος των οιστρογόνων Υπερτροφία Υπερπλασία Cooke and Naaz. Experimental Biology and Medicine 2004

Οιστραδιόλη και ενεργοποίηση του φαιού λίπους UCP1: uncoupling protein Gonzalez-Garcia et al, In: F. Mauvais-Jarvis (ed.), Sex and Gender Factors Affecting Metabolic Homeostasis, Diabetes and Obesity, Advances in Experimental Medicine and Biology, 2017

Ρόλος των οιστρογόνων

Οδοί ενεργειακού μεταβολισμού και οιστρογόνα TCA cycle: Κύκλος του Krebs Chen et al. Biochimica et Biophysica Acta 2009

Οδοί ενεργειακού μεταβολισμού και οιστρογόνα Chen et al. Biochimica et Biophysica Acta 2009

Αναπνευστική μιτοχονδριακή αλυσίδα και οιστρογόνα/ διαταράκτες BPA: αυξάνει τα ROS Chen et al. Biochimica et Biophysica Acta 2009

Παίζει ρόλο η ηλικία ;

Αυξανόμενα επίπεδα κορτιζόλης με την ηλικία Deuschle et al, Life Sciences 1997, 61:2239

Pavlov et al, JCEM 1986, 62:767

Κεντρική παχυσαρκία Μετάθεση λίπους Ενδογενής υπερκορτιζολισμός (σ. CUSHING)

Απλή παχυσαρκία

Πρέπει να θεραπεύσουμε και τη μετάθεση του λίπους ;

Ρόλος του σπλαχνικού λίπους στις μεταβολικές διαταραχές που σχετίζονται με την παχυσαρκία και τη φλεγμονή

Σε γυναίκες και άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας η CRP συσχετίζεται με εναπόθεση λίπους ανδρικού τύπου (κορμός) Valentine et al., Menopause 2009

Στην εμμηνόπαυση η CRP συσχετίζεται με εναπόθεση λίπους ανδρικού τύπου Perry et al., Menopause 2008

ΣΔ2, σπλαχνική παχυσαρκία και Ε 2 HSL: hormone sensitive lipase LPL: lipoprotein lipase Kim et al., Endocrine Journal 2014

Η χορήγηση οιστρογόνων σε ωοθηκεκτομηθέντα ποντίκια τα προστατεύει από τη λιπώδη διήθηση του ήπατος HGP: hepatic glucose production Zhu et al., Diabetes 2013

Η χορήγηση οιστρογόνων σε ωοθηκεκτομηθέντα ποντίκια τα προστατεύει από την ανάπτυξη αντίστασης στην ινσουλίνη Zhu et al., Diabetes 2013

Σπλαχνική παχυσαρκία στην εμμηνόπαυση και Ca μαστού Chen et al, Obesity Rev, 2016

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Διαλογή και εκτίμηση της παχυσαρκίας

Τρεις μείζονες φάσεις για κάθε πρόγραμμα απώλειας βάρους Φάση διαλογής προ της ένταξης στο πρόγραμμα Τελικό πρόγραμμα απώλειας βάρους Φάση διατήρησης, που θεωρητικά μπορεί να κρατήσει για το υπόλοιπο της ζωής της ασθενούς (πρακτικά για τουλάχιστον 2 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος). Η παρέμβαση απαιτεί συστηματική φυσική δραστηριότητα-άσκηση. Το πρόγραμμα πρέπει να δημιουργεί ημερήσιο έλλειμμα 500-1000 kcal (3500 kcal για 500 g λίπους).

AMA, 2003

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Αλλαγή βάρους σε 2 έτη σύμφωνα με τη μελέτη DIRECT N Engl J Med 2008

Δίαιτα υψηλή σε πρωτείνες και μυϊκή μάζα στην εμμηνόπαυση Bopp et al., J. Am.Diet. Assoc. 2008

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ποσοστό απώλειας βάρους ανά κατηγορία φυσικής άσκησης (min ανά εβδομάδα) Consensus: minimum 30 min/ημέρα τουλάχιστον 150 min/ εβδομάδα Jakicic et al. Arch Intern Med. 2008

Αεροβική άσκηση στην εμμηνόπαυση Church et al., JAMA. 2007

Ασκηση αντιστάσεων και διατροφή σε παχύσαρκες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας Bouchard et al., Menopause. 2009

ΑΛΛΑ η φυσική ικανότητα μετά από άσκηση αντιστάσεων: Bouchard et al., Menopause. 2009

Ασκηση και Ορμονική Θεραπεία στη λιπώδη μάζα Kohrt et al., J. Appl. Physiol.. 1998

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Πότε πρέπει να χρησιμοποιείται η φαρμακοθεραπεία ; Παχύσαρκοι ασθενείς με BMI 30 ή Υπέρβαροι ασθενείς με BMI 27 και συνυπάρχοντες παράγοντες κινδύνου ή παθήσεις Όταν οι ασθενείς δεν μπορούν να επιτύχουν απώλεια βάρους παρά την αλλαγή τρόπου ζωής, διατροφής, και φυσικής δραστηριότητας. Όταν το βάρος της ασθενούς σταθεροποιείται πριν επιτευχθεί το βάρος-στόχος AMA, 2003

Κατηγορίες φαρμάκων Αναστολείς της γαστρενετερικής λιπάσης GLP-1 ανάλογα

Φαρμακοθεραπεία Rucker et al., BMJ 2009; Samat et al, Menopause International, 2008

Φαρμακοθεραπεία με ορλιστάτη Rucker et al., BMJ 2009

Μελέτη XENDOS Change in weight (kg) 0 Placebo + lifestyle Xenical + lifestyle -3-6 -9-12 -4.1 kg -6.9 kg p<0.001 vs placebo 0 52 104 156 208 Week

Επίδραση της ορλιστάτης στην περιφέρεια μέσης 0-2 Year 1 Year 4 **p<0.001 vs placebo -4-6 -8-7.0-4.4-6.4** Placebo + lifestyle Xenical + lifestyle -10-9.6** Change (cm)

Φαρμακοθεραπεία με Εξενατίδη (ανάλογο GLP-1) Kendall et al., Diabetes Care 2005

Φαρμακευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας Kapoor et al, Mayo Clin Proc, 2017 Valsamakis et al, Annu Rev Pharmacol Toxicol, 2017

Όλα τα φάρμακα επιτυγχάνουν μέτρια απώλεια βάρους, η οποία μπορεί παραταύτα να μειώσει σημαντικά το σακχαρώδη διαβήτη και τους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου. Δεν υπάρχουν μελέτες σύγκρισης της αποτελεσματικότητα των διαφόρων φαρμάκων. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες διαφέρουν μεταξύ των φαρμάκων και καθορίζουν την επιλογή τους σε ατομική βάση.

Straub et al., JCEM 2000 Ορμονική θεραπεία καιbmi Springer et al., Menopause 2015 Παρά τα θετικά στοιχεία από μελέτες σε ζώα η σύγχρονη βιβλιογραφία δεν παρέχει πειστικά στοιχεία ότι στον άνθρωπο η ορμονική θεραπεία μειώνει την αύξηση του βάρους στην εμμηνόπαυση (20 μελέτες μετά το 1994). Αναμένονται μελέτες.

Η Ορμονική θεραπεία μειώνει τη λιπώδη μάζα του κορμού Gambacciani et al., JCEM 1997; Kristensen et al., J. of Endocrinology 1999; Sites et al., JCEM 2005

Xορήγηση οιστρογόνων ή ραλοξιφένης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες υπό αγωγή 6 μηνών μείωσης βάρους (κυρίως με άσκηση) και κοιλιακό λίπος (αξονική τομογραφία) Van Pelt et al., Obesity 2014

BMI and IL-6 in men and women receiving HT Straub et al., JCEM 2000

Συμπεράσματα Ενεργής καταπολέμηση του «παχυσαρκιογόνου» περιβάλλοντος Αλλαγή διατροφικών συνηθειών Εισαγωγή φυσικής δραστηριότητας σε καθημερινή βάση Διατήρηση φυσιολογικού βάρους, ή αποτροπή αύξησης βάρους μέσω θερμιδικής εξισορρόπησης προ της εμμηνόπαυσης (εφηβεία, εγκυμοσύνη) Εγκατάσταση συνηθειών ζωής για την διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα